Phê chuẩn của viện kiểm sát trong tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

PHẠM CÔNG MINH

PHÊ CHUẨN CỦA VIỆN KIỂM SÁT TRONG TỐ

TỤNG HÌNH SỰ

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

PHẠM CÔNG MINH

PHÊ CHUẨN CỦA VIỆN KIỂM SÁT TRONG

TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật hình sự. Mã số: 60 38 40

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Duy Thuân

TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2011

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ PHÊ CHUẨN TRONG TỐ TỤNG

HÌNH SỰ 5

1.1 Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát trong

tố tụng hình sự Việt Nam. 5

1.2 Những vấn đề lý luận cơ bản về phê chuẩn trong tố tụng hình sự 12

Chương 2. THỰC TRẠNG CỦA QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ ÁP DỤNG

PHÁP LUẬT VỀ PHÊ CHUẨN 34

2.1 Quy định của pháp luật hiện hành về phê chuẩn trong tố tụng

hình sự 34

2.2 Thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về phê chuẩn 43

Chương 3. DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG

VỀ PHÊ CHUẨN TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ 51

3.1 Dự báo 51

3.2 Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về

phê chuẩn 55

KẾT LUẬN 68

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Những số liệu, tài liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, phản

ánh đúng tình hình thực tế đang diễn ra tại địa bàn nghiên cứu.

Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố

trong bất cứ công trình khoa học nào.

Tác giả luận văn

Phạm Công Minh

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 02 tháng 01 năm 2002 của Bộ Chính trị về một

số nhiệm vụ của công tác tư pháp trong thời gian tới, đã mở đầu cho công cuộc cải

cách tư pháp toàn diện ở nước ta nhằm đáp ứng cho nhu cầu xây dựng thành công

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Một trong những hoạt động có ý nghĩa to lớn

cho việc đáp ứng nhu cầu của công cuộc cải cách tư pháp là việc ban hành Bộ luật tố

tụng hình sự năm 2003 của Quốc hội Khóa XI trên cơ sở sửa đổi một cách toàn diện

Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 (Bộ luật đã qua 3 lần sửa đổi, bổ sung vào các năm

1990, 1992 và năm 2000). Bộ luật TTHS năm 2003 đã thể hiện rõ hơn về các mục

đích như: Nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp đáp ứng yêu cầu

của cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm trong tình hình mới; nêu cao trách nhiệm

của các cơ quan nhà nước, bảo đảm quyền tự do dân chủ của công dân; đề cao trách

nhiệm, xác định rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các cơ

quan và người tiến hành tố tụng, xác định rõ hơn quyền và nghĩa vụ của người tham

gia tố tụng; quy định rõ hơn về trình tự, thủ tục tố tụng để người tiến hành tố tụng

cũng như người tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ quyền và trách nhiệm của mình.

Cùng với việc ban hành Bộ luật tố tụng hình sự là việc ban hành Luật tổ chức

VKS nhân dân năm 2002, Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002 và Pháp lệnh tổ

chức điều tra hình sự năm 2004, nhằm bảo đảm sự vận hành của các cơ quan tư pháp

trong tình hình mới của đất nước.

Phê chuẩn của VKS trong tố tụng hình sự chính là thẩm quyền phê chuẩn

hoặc không phê chuẩn đối với các lệnh và quyết định của CQĐT và các cơ quan khác

được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, thẩm quyền hủy bỏ đối với

các quyết định không có căn cứ và trái pháp luật của CQĐT và các cơ quan khác được

giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra. Thẩm quyền phê chuẩn như là

biện pháp thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư

pháp của VKS trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự (chức năng tố tụng hình sự của

VKS). Thẩm quyền này nhằm kiểm sát các hoạt động điều tra của CQĐT sao cho

đúng trình tự, thủ tục mà Bộ luật tố tụng hình sự quy định, bảo đảm quyền con người

trong tố tụng hình sự, làm cơ sở cho sự đúng đắn của hoạt động truy tố của VKS cũng

2

như bảo đảm không bỏ sót tội phạm và không làm oan người vô tội như mục đích mà

Bộ luật tố tụng hình sự đặt ra.

Qua các điều luật trong Bộ luật tố tụng hình sự quy định liên quan đến thẩm

quyền phê chuẩn của VKS thì thẩm quyền này hướng đến các hoạt động điều tra có

liên quan đến hạn chế các quyền tự do cơ bản của công dân được Hiến pháp và pháp

luật quy định như bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố bị can...nhằm bảo đảm các hoạt

động này thật sự cần thiết, chính xác và đúng pháp luật, bảo đảm về quyền và lợi ích

hợp pháp của công dân.

Thực tiễn áp dụng Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 trong nhiều năm qua về

cơ bản đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm nhưng bên

cạnh đó vẫn còn nhiều tồn tại nên chưa được nhận thức một cách thống nhất, nhiều

lúc, nhiều nơi vẫn còn gặp những khó khăn, bất cập như phê chuẩn không kịp thời gây

khó khăn cho hoạt động điều tra hoặc thực lực của VKS không đáp ứng được mục

đích yêu cầu của điều luật dẫn tới việc thực hiện qua loa, đại khái, như là một sự hợp

pháp hóa cho hoạt động của CQĐT, dẫn đến xảy ra nhiều vi phạm tố tụng hoặc hiệu

quả đấu tranh phòng ngừa tội phạm thấp không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.

Để thực hiện tốt yêu cầu của Nghị quyết 08 đã nêu và đáp ứng yêu cầu của

Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư

pháp đến năm 2020 là đẩy mạnh công cuộc cải cách tư pháp với định hướng chuyển

VKS nhân dân thành Viện Công tố thực hiện nhiệm vụ tố tụng hình sự là chỉ đạo điều

tra thì thẩm quyền phê chuẩn cần được điều chỉnh cho phù hợp, có thể loại bỏ một số

do không khả thi hoặc mở rộng thêm một số nữa, cũng như điều chỉnh về thời hạn phê

chuẩn, thẩm quyền phê chuẩn cho phù hợp với thực tiễn, đồng thời luật cũng phải quy

định về cơ chế bảo đảm thực thi thẩm quyền này của VKS. Vì những lý do trên, tác

giả chọn vấn đề “Phê chuẩn của VKS trong tố tụng hình sự Việt Nam” làm đề tài luận

văn thạc sĩ.

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài

Thẩm quyền phê chuẩn của VKS trong tố tụng hình sự nhiều năm qua cũng

đã có những ý kiến phản ánh, những bài nghiên cứu được đăng tải trên các ấn phẩm

báo chí như tạp chí Dân chủ và Pháp luật, tạp chí Tòa án, tạp chí Kiểm sát... nhưng

chỉ ở mức độ đơn lẻ, như bàn về thủ tục, tài liệu gửi kèm khi CQĐT đề nghị phê

chuẩn, hoặc về thời hạn phê chuẩn, về sự có hiệu lực hay chưa khi lệnh, quyết định