Phát triển vùng chè đặc sản Tân Cương theo tiêu chuẩn VietGap

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN VĂN NAM

PHÁT TRIỂN VÙNG CHÈ ĐẶC SẢN TÂN CƢƠNG

THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Thị Bắc

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

"Phát triển vùng chè đặc sản Tân Cương theo

tiêu chuẩn VietGAP" là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Đề tài hoàn toàn

trung thự ử dụng

trong đề , các tài liệu tham khảo đƣợc trích dẫn đầy đủ,

mọi sự giúp đỡ .

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2013

Tác giả đề tài

Nguyễn Văn Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành nội dung đề tài này ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, tôi

luôn nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của nhiều cá nhân và tập thể.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo và Sau đại

học cũng nhƣ các khoa chuyên môn, phòng ban của Trƣờng Đại học Kinh tế và

Quản trị Kinh doanh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và

nghiên cứu tại trƣờng.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS - TS. Đỗ Thị Bắc, ngƣời đã tận

tình chỉ bảo, hƣớng dẫn giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành đề tài này.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của UBND thành phố Thái

Nguyên, Phòng Kinh tế thành phố Thái Nguyên, Chi cục Thống kê thành phố Thái

Nguyên, phòng Tài Nguyên và Môi trƣờng thành phố Thái Nguyên; cấp ủy, chính

quyền và các tổ chức xã hội các xã Tân Cƣơng, Phúc Xuân, Phúc Trìu đã tạo điều

kiện thuận lợi cho tôi trong việc thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp và các thông tin

hữu ích phục vụ nghiên cứu.

Xin cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên tôi trong

suốt quá trình thực hiện đề tài tốt nghiệp.

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 11 năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG.............................................................................................. viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ............................................................................................... ix

MỞ ĐẦU....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Đóng góp của Luận văn..........................................................................................3

5. Bố cục của Luận văn...............................................................................................3

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ PHÁT TRIỂN VÙNG

CHÈ ĐẶC SẢN THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP...............................................4

1.1. Cơ sở khoa học phát triển sản xuất vùng chè đặc sản theo tiêu chuẩn VietGAP........4

1.1.1. Vài nét về cây chè và vai trò của chè với đời sống con ngƣời ..........................4

1.1.2. Phát triển sản xuất vùng chè đặc sản................................................................6

1.1.3. Phát triển sản xuất vùng chè đặc sản theo tiêu chuẩn VietGAP ...........................7

1.1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển sản xuất vùng chè đặc sản theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................16

1.2. Kinh nghiệm phát triển vùng chè đặc sản của một số nƣớc trên thế giới và ở

Việt Nam ...................................................................................................................22

1.2.1. Kinh nghiệm phát triển vùng chè của một số nƣớc trên thế giới....................22

1.2.2. Kinh nghiệm phát triển vùng chè đặc sản ở Việt Nam ...................................24

1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra về phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo

tiêu chuẩn VietGAP ..................................................................................................27

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................29

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................29

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................29

2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu ....................................................................................29

2.2.2. Thu thập số liệu...............................................................................................30

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích....................................................................................32

2.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu....................................................................33

Chƣơng 3. PHÁT TRIỂN VÙNG CHÈ ĐẶC SẢN TÂN CƢƠNG THEO TIÊU

CHUẨN VIETGAP.................................................................................................37

3.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................37

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................37

3.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng.....................39

3.1.3. Tình hình phát triển kinh tế nông thôn của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng .....41

3.2. Thực trạng phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP ......48

3.2.1. Diện tích và cơ cấu giống của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng .........................49

3.2.2. Sản xuất chè nguyên liệu của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................51

3.2.3. Về kỹ thuật thâm canh theo tiêu chuẩn VietGAP...........................................54

3.2.4. Về kỹ thuật chế biến và tiêu thụ sản phẩm theo tiêu chuẩn VietGAP............54

3.2.5. Về chuyển giao tiến bộ kỹ thuật theo tiêu chuẩn VietGAP ............................60

3.2.6. Về tiêu thụ chè của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và theo tiêu chuẩn VietGAP ...61

3.2.7. Công tác phát triển HTX chè của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................64

3.2.8. Chính sách khuyến nông của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................64

3.2.9. Thực hiện chính sách về đất đai của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................65

3.2.10. Tổng hợp ý kiến của ngƣời dân về phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng

theo tiêu chuẩn VietGAP ..........................................................................................65

3.2.11. Kết quả và hiệu quả phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.3. Đánh giá chung về phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................69

3.3.1. Những mặt đạt đƣợc........................................................................................69

3.3.2. Những mặt còn hạn chế...................................................................................70

3.3.3. Nguyên nhân ảnh hƣởng .................................................................................70

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VÙNG CHÈ ĐẶC SẢN TÂN CƢƠNG

THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP .........................................................................71

4.1. Những quan điểm, căn cứ phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................71

4.1.1. Những quan điểm phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................71

4.1.2. Những căn cứ phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................71

4.2. Định hƣớng, mục tiêu phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................72

4.2.1 Định hƣớng phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP........72

4.2.2. Mục tiêu phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP.73

4.3. Giải pháp phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP .....74

4.3.1. Quy hoạch vùng sản xuất chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP.....74

4.3.2. Cơ cấu giống và kế hoạch mở rộng diện tích, năng suất chất lƣợng chè và sản

xuất chè nguyên liệu theo tiêu chuẩn VietGAP ........................................................75

4.3.3. Cần thực hiện quy trình sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP ....................76

4.3.4. Ứng dụng và chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ sản xuất theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................83

4.3.5. Nâng cao chất lƣợng sản phẩm chè, xây dựng hệ thống quản lý, kiểm tra giám

sát đánh giá chất lƣợng chè theo tiêu chuẩn VietGAP..............................................84

4.3.6. Tăng cƣờng hoạt động thông tin thị trƣờng và xúc tiến thƣơng mại để tiêu thụ

sản phẩm chè theo tiêu chuẩn VietGAP....................................................................86

4.3.7. Tăng cƣờng xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật ở vùng chè theo tiêu chuẩn

VietGAP....................................................................................................................87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

4.3.8. Giải pháp về các chính sách phát triển vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu

chuẩn VietGAP .........................................................................................................87

4.4. Kiến nghị............................................................................................................91

4.4.1. Đối với Nhà nƣớc............................................................................................91

4.4.2. Đối với tỉnh Thái Nguyên ...............................................................................92

4.4.3. Đối với thành phố Thái Nguyên......................................................................92

KẾT LUẬN..............................................................................................................94

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................95

PHỤ LỤC.................................................................................................................98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

BQ : Bình quân

CNH - HĐH : Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá

CNXH : Chủ nghĩa xã hội

đ : Đơn vị tính đồng Việt Nam

ĐVT : Đơn vị tính

HĐND : Hội đồng nhân dân

HTX : Hợp tác xã

KD : Kinh doanh

LĐ : Lao động

LĐNN : Lao động nông nghiệp

NLNTS : Nông lâm nghiệp thuỷ sản

NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn

SL : Số lƣợng

SP : Sản phẩm

SXKD : Sản xuất kinh doanh

Tr.đồng : Triệu đồng

UBND : Uỷ ban nhân dân

VietGAP : Vietnamese Good Agricultural Practices,

Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam

WTO : Tổ chức thƣơng mại thế giới

XDCB : Xây dựng cơ bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Số hộ điều tra ở các điểm nghiên cứu ......................................................31

Bảng 3.1: Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp ở vùng chè đặc sản Tân Cƣơng năm

2010 - 2012..............................................................................................42

Bảng 3.2: Diện tích, năng suất, sản lƣợng một số cây trồng chủ yếu năm 2010 - 2012.. 43

Bảng 3.3: Kết quả sản xuất các ngành kinh tế của vùng chè Tân Cƣơng năm

2010 - 2012.....................................................................................45

Bảng 3.4: Tình hình giàu, nghèo các xã vùng chè Tân Cƣơng năm 2010 - 2012.....47

Bảng 3.5: Diện tích, năng suất, sản lƣợng chè kinh doanh vùng chè đặc sản Tân

Cƣơng năm 2012 .....................................................................................50

Bảng 3.6: Diện tích chè vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và diện tích chè theo tiêu

chuẩn VietGAP năm 2012.......................................................................50

Bảng 3.7: Diện tích, năng suất, sản lƣợng chè của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và

tiêu chuẩn VietGAP năm 2010-2012.......................................................51

Bảng 3.8: Chi phí sản xuất trên 1 ha chè kiết thiết cơ bản của vùng chè đặc sản Tân

Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP năm 2012............................................52

Bảng 3.9: Chi phí sản xuất trên 1 ha chè kinh doanh của vùng chè đặc sản Tân

Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP năm 2012............................................53

Bảng 3.10: Hình thức chế biến chè của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng và theo tiêu

chuẩn VietGAP........................................................................................59

Bảng 3.11: Kết quả chuyển giao khoa học kỹ thuật giai đoạn 2010-2012 trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên ...........................................................................61

Bảng 3.12: Hình thức, hình thái tiêu thụ sản phẩm chè của vùng chè đặc sản Tân Cƣơng 63

Bảng 3.13: Tổng hợp ý kiến của ngƣời dân về cách thức tiếp nhận thông tin, kỹ

thuật về VietGAP của cùng chè đặc sản Tân Cƣơng năm 2012..............66

Bảng 3.14: Tổng hợp các ý kiến của ngƣời dân ở các điểm nghiên cứu ..................66

Bảng 3.15: Kết quả và hiệu quả sản xuất 1ha chè kinh doanh của vùng chè đặc sản

Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP năm 2011 - 2012 .........................68

Bảng 4.1: Kế hoạch trồng mới diện tích chè giai đoạn 2013 - 2016 tại vùng chè đặc

sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP................................................76

Bảng 4.2: Kế hoạch trồng phục hồi diện tích chè giai đoạn 2013 - 2016 tại vùng chè

đặc sản Tân Cƣơng theo tiêu chuẩn VietGAP .........................................76

Bảng 4.3: Lƣợng bón, phƣơng pháp bón phân tại vùng chè đặc sản Tân Cƣơng theo

quy trình VietGAP...................................................................................78

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1. Quy trình chế biến chè xanh theo tiêu chuẩn VietGAP bằng phƣơng

pháp thủ công..................................................................................55

Sơ đồ 3.2. Quy trình chế biến chè xanh theo tiêu chuẩn VietGAP bằng thiết bị cơ giới...55

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Chè là cây công nghiệp dài ngày có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới và á nhiệt đới,

là cây trồng xuất hiện từ lâu đời, đƣợc trồng khá phổ biến trên thế giới. Đặc biệt là

một số quốc gia khu vực châu Á nhƣ Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam... Nƣớc chè

là thức uống tốt, rẻ tiền hơn cà phê, ca cao, có tác dụng giải khát, chống lạnh, khắc

phục sự mệt mỏi của cơ thể, kích thích hoạt động của hệ thần kinh, hệ tiêu hoá và

chữa đƣợc một số bệnh đƣờng ruột. Đặc biệt chất Tanin trong chè có khả năng hút

chất phóng xạ, do đó nó còn chống đƣợc một số bệnh do các chất phóng xạ gây ra

(Đặng Hạnh Khôi 1993). Chính vì các đặc tính ƣu việt trên, chè đã trở thành sản

phẩm đồ uống phổ thông trên toàn thế giới. Hiện nay đã có trên 40 nƣớc trên thế giới

sản xuất chè, trong khi có trên 200 nƣớc tiêu thụ chè. Đây chính là một lợi thế tạo

điều kiện cho việc sản xuất chè ngày càng phát triển (Đoàn Hùng Tiến 1998).

Việt Nam là một nƣớc có điều kiện tự nhiên thích hợp cho cây chè phát

triển. Chè có lịch sử phát triển trên 4000 năm, cây chè ở Việt Nam cho năng suất,

sản lƣợng tƣơng đối ổn định và có giá trị kinh tế. Tạo nhiều việc làm cũng nhƣ

thu nhập cho ngƣời lao động, đặc biệt là các tỉnh trung du và miền núi. Với ƣu thế

là một cây công nghiệp dễ khai thác, nguồn sản phẩm đang có nhu cầu lớn về xuất

khẩu cũng nhƣ tiêu dùng trong nƣớc, cây chè đƣợc coi là cây trồng mũi nhọn, một

thế mạnh của khu vực trung du và miền núi (Phùng Văn Chấn 1999).

Thành phố Thái Nguyên là một thành phố trung du, miền núi Bắc Bộ, đƣợc

thiên nhiên ƣu đãi một hệ thống đất đai và điều kiện khí hậu thời tiết khá thích hợp

cho việc phát triển cây chè. So với các huyện trong tỉnh, thành phố có diện tích chè

khá lớn đƣợc phân bố chủ yếu ở các xã phía Tây, với vùng trọng điểm là các xã:

Tân Cƣơng, Phúc Trìu, Phúc Xuân, Thịnh Đức. Hiện nay, cây chè đã trở thành

một trong những cây trồng mũi nhọn góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải

thiện đời sống nhân dân.

Trong nhiều năm qua, sản xuất chè của thành phố đã có bƣớc phát

triển, song kết quả sản xuất chè còn chƣa cao so với tiềm năng và còn nhiều vấn đề