Phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THANH HƢNG

PHÁT TRIỂN KHAI THÁC THỦY SẢN

TẠI HUYỆN ĐẢO CÔ TÔ, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THANH HƢNG

PHÁT TRIỂN KHAI THÁC THỦY SẢN

TẠI HUYỆN ĐẢO CÔ TÔ, TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Đồng thời tôi xin cam đoan rằng trong quá trình thực hiện đề tài này tại địa phƣơng

tôi luôn chấp hành đúng mọi quy định của địa phƣơng nơi thực hiện để tài.

Hạ Long, ngày tháng năm 2015

Học viên

Nguyễn Thanh Hƣng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để thực hiện và hoàn thành luận văn này, ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi đã

nhận đƣợc sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình về nhiều mặt của các tổ chức và các cá

nhân trong và ngoài trƣờng

Trƣớc tiên, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu, các

phòng ban, các khoa và các thầy, cô giáo trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh

doanh đã tạo mọi điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Cô PGS.TS Đỗ Thị Bắc,

ngƣời đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập,

nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo UBND huyện Cô Tô, phòng

Nông nghiệp, phòng tài nguyên môi trƣờng, phòng Lao động thƣơng binh và Xã hội,

Trạm khuyến nông, Hội nông dân, Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên, UBND các xã và

những hộ dân đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi vô tƣ cung cấp số liệu, tƣ liệu khách quan

và nói lên những suy nghĩ của mình để giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã ủng hộ và giúp đỡ tôi

nhiệt tình trong quá trình học tập và nghiên cứu của mình.

Xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Nguyễn Thanh Hƣng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢN ĐỒ, ĐỒ THỊ .................................................................. viii

DANH MỤC CÁC HÌNH....................................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3

5. Bố cục của Luận văn ...............................................................................................3

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KHAI

THÁC THỦY SẢN....................................................................................................4

1.1. Khái niệm, đặc điểm phát triển khai thác thủy sản ..............................................4

1.1.1. Khái niệm khai thác thủy sản.......................................................................4

1.1.2. Đặc điểm của khai thác thủy sản ..................................................................4

1.1.3. Phát triển khai thác thủy sản.........................................................................4

1.2. Vai trò của phát triển khai thác thủy sản..............................................................6

1.3. Nội dung phát triển khai thác thủy sản ................................................................8

1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển khai thác thủy sản ...................................8

1.4.1. Các nhân tố thuộc về điều kiện tự nhiên.......................................................9

1.4.2. Các nhân tố kinh tế - xã hội ..........................................................................9

1.4.3. Các nhân tố về lao động, tổ chức sản xuất, khoa học công nghệ và kỹ thuật........9

1.4.4. Các nhân tố khác...........................................................................................9

1.5. Kinh nghiệm phát triển khai thác thủy sản của một số nƣớc trên thế giới và

ở Việt Nam................................................................................................................10

1.5.1. Kinh nghiệm phát triển khai thác thủy sản của một số nƣớc trên thế giới .......10

1.5.2. Kinh nghiệm phát triển khai thác thủy sản ở Việt Nam...............................12

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

1.5.3. B hát triển khai thác thủy sản ......................19

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................21

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................21

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................21

2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu, khảo sát ...........................................21

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu, tài liệu ........................................................22

2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu .....................................22

2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu.........................................................................................23

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KHAI THÁC THỦY SẢN TẠI

HUYỆN ĐẢO CÔ TÔ, TỈNH QUẢNG NINH.....................................................25

3.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển khai thác thủy sản huyện đảo Cô Tô.....25

3.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện đảo Cô Tô ...................................................25

3.1.2. Nhân khẩu và lao động của huyện đảo Cô Tô ............................................32

3.1.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng huyện đảo Cô Tô...................................................37

3.1.4. Điều kiện kinh tế của huyện đảo Cô Tô .....................................................40

3.1.5. Điều kiện văn hóa, y tế, giáo dục................................................................48

3.1.6. Nhân tố kỹ thuật..........................................................................................49

3.1.7. Cơ chế chính sách về phát triển khai thác thủy sản huyện đảo Cô Tô .......50

3.1.8. Đánh giá chung về những thuận lợi và khó khăn ảnh hƣởng đến sự

phát triển khai thác thủy sản ở huyện đảo Cô Tô .................................................53

3.2. Thực trạng phát triển khai thác thủy sản ở huyện đảo Cô Tô ............................54

3.2.1. Tăng trƣởng và chuyến dịch cơ cấu khai thác thủy sản ở huyện đảo

Cô Tô ....................................................................................................................54

3.2.2. Tình hình sản xuất kinh doanh của các hộ hoạt động khai thác thủy sản .......68

3.2.3. Dịch vụ kỹ thuật phục vụ khai thác: công cụ và kĩ thuật khai thác,

công tác khuyến ngƣ .............................................................................................74

3.2.4. Tổ chức tiêu thụ sản phấm..........................................................................78

3.2.5. Kết quả phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh

Quảng Ninh ..........................................................................................................84

3.3. Đánh giá chung về phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh

Quảng Ninh ...............................................................................................................85

3.3.1. Những mặt đạt đƣợc ...................................................................................85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.3.2. Những mặt còn tồn tại ................................................................................86

3.3.3. Nguyên nhân ...............................................................................................87

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KHAI THÁC THỦY SẢN TẠI

HUYỆN ĐẢO CÔ TÔ, TỈNH QUẢNG NINH.....................................................88

4.1. Quan điểm, định hƣớng, mục tiêu phát triển khai thác thủy sản tại huyện

đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh .....................................................................................88

4.1.1. Quan điểm phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh

Quảng Ninh...........................................................................................................88

4.1.2. Định hƣớng phát triển khai thác thủy sản...................................................89

4.1.3. Mục tiêu phát triển khai thác thủy sản........................................................90

4.2. Giải pháp phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh ....91

4.2.1. Đánh bắt thủy sản bền vững tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh .................91

4.2.2. Thị trƣờng, xúc tiến thƣơng mại, tuyên truyền khuyến ngƣ tại huyện

đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh.................................................................................92

4.2.3. Khoa học công nghệ ...................................................................................98

4.2.4. Phát triển nguồn nhân lực ...........................................................................99

4.2.5. Tăng cƣờng cơ sở vật chất, vốn................................................................100

4.2.6. Tăng cƣờng công tác bảo quản thủy sản sau khi khai thác.......................103

4.2.7. Tăng cƣờng quản lý Nhà nƣớc .................................................................106

4.2.8. Chính sách khuyến khích phát triển khai thác thủy sản............................107

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................111

4.3.1. Đối với Nhà nƣớc .....................................................................................111

4.3.2. Đối với chính quyền địa phƣơng ..............................................................111

4.3.3. Đối với ngƣời dân .....................................................................................111

KẾT LUẬN............................................................................................................112

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................115

PHỤ LỤC...............................................................................................................116

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

HDH Hiện đại hóa

CNH Công nghiệp hóa

KTTS Khai thác thủy sản

CN Công nghiệp

UBND Ủy ban nhân dân

KT-XH Kinh tế - Xã hội

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

ATTP An toàn thực phẩm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tình hình dân số huyện đảo Cô Tô năm 2012- 2014..........................33

Bảng 3.2: Tình hình lao động các ngành trên địa bàn huyện đảo Cô Tô

năm 2012-2014....................................................................................36

Bảng 3.3: Cơ cấu sử dụng lao động huyện đảo Cô Tô năm 2012- 2014....................37

Bảng 3.4: Lao động phân theo trình độ chuyên môn năm 2014..........................57

Bảng 3.5: Lao động phân theo ngành nghề huyện đảo Cô Tô.............................57

Bảng 3.6: Tình trạng việc làm của lao động huyện đảo Cô Tô ...........................58

Bảng 3.7: Cơ cấu nhân lực theo trình độ học vấn Huyện đảo Cô Tô ..................58

Bảng 3.8: Tàu thuyền khai thác theo địa phƣơng ................................................59

Bảng 3.9: Công suất tàu thuyền theo địa phƣơng (cv).........................................60

Bảng 3.10: Bình quân công suất tàu thuyền theo địa phƣơng ...............................60

Bảng 3.11: Sản lƣợng khai thác thuỷ sản huyện đảo Cô Tô..................................63

Bảng 3.12: Sản lƣợng khai thác theo địa phƣơng..................................................64

Bảng 3.13: Năng suất khai thác thuỷ sản...............................................................64

Bảng 3.14: Cơ cấu nghề khai thác thủy sản...........................................................66

Bảng 3.15: So sánh một số chỉ tiêu của huyện đảo Cô tô trong tỉnh

Quảng Ninh và các huyện khác năm 2012..........................................67

Bảng 3.16: Một số thông tin của các hộ tham gia khai thác thủy sản tại

huyện đảo Cô Tô .................................................................................69

Bảng 3.17: Lý do các hộ không tham gia vào hoạt động khai thác thủy sản..............70

Bảng 3.18: Hiện trạng kinh doanh của các hộ dân ở Cô Tô ..................................70

Bảng 3.19: Mức độ thu nhập của các hộ dân.........................................................71

Bảng 3.20: Xếp loại các yếu tố ảnh hƣởng tới phát triển khai thác thủy

sản trên địa bàn huyện đảo Cô Tô .......................................................72

Bảng 3.21: Cơ cấu tàu thuyền khai thác thuỷ sản huyện đảo Cô Tô .....................75

Bảng 3.22: Giá trị sản phẩm thủy sản huyện đảo Cô Tô .......................................78

Bảng 3.23: Một số chỉ tiêu KTTS năm 2014 .........................................................84

Bảng 4.1: Dự kiến sản lƣợng khai thác huyện đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh ...........92

Bảng 4.2: Dự kiến tàu thuyền khai thác theo địa phƣơng..................................102

Bảng 4.3: Quan hệ giữa nhiệt độ và thời gian bảo quản....................................104

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC BẢN ĐỒ, ĐỒ THỊ

Bản đồ 3.1: Vị trí địa lý huyện đảo Cô Tô..............................................................26

Bản đồ 3.2: Quần đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh .....................................................27

Đồ thị 3.1: Tốc độ tăng trƣởng kinh tế huyện đảo Cô tô.......................................41

Đồ thị 3.2: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện đảo Cô Tô (%) .............................42

Đồ thị 3.3: Sản lƣợng thủy sản đánh bắt và nuôi trồng huyện đảo Cô Tô (tấn) .........44

Đồ thị 3.4: Giá trị sản xuất công nghiệp hàng năm (giá cố định 2010) ................45

Đồ thị 3.5: Tổng mức bán lẻ hàng hóa huyện đảo Cô Tô .....................................45

Đồ thị 3.6: Lƣợng khách du lịch tới đảo Cô Tô hàng năm....................................47

Đồ thị 3.7: Tỷ lệ hộ nghèo hàng năm ....................................................................68

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Tàu, thuyền neo đậu tại Khu neo đậu, tránh trú bão huyện Cô Tô...........61

Hình 3.2: Đặc sản mực ống Cô Tô......................................................................79

Hình 3.3: Đặc sản Bào Ngƣ Cô Tô .....................................................................80

Hình 3.4: Ốc móng tay đảo Cô Tô ......................................................................81

Hình 3.5: Tú Hài đảo Cô Tô................................................................................82

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ix

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong xu hƣớng phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay, thủy sản đang

đƣợc coi là một ngành kinh tế mũi nhọn. Với tốc độ tăng trƣởng nhanh, khai thác

thủy sản đã góp phần quan trọng vào nền kinh tế uốc dân, là động lực thúc đẩy

ngành thủy sản phát triển hơn đồng thời cũng là thách thức đối với nhà quản lý khai

thác thủy sản trong việc duy trì và phát triển bền vững lĩnh vực kinh tế này.

Quảng Ninh là một tỉnh có nhiều tiềm năng thế mạnh về vị trí địa lý, tài

nguyên mặt biển, bãi triều, có hệ nguồn lợi thủy sản phong phú và truyền thống để

phát triển thủy sản. Trong những năm qua, sản lƣợng thủy sản của tỉnh không

ngừng tăng trƣởng, các sản phẩm thủy sản phong phú cung cấp cho nhu cầu tiêu

dùng nội địa và xuất khẩu; nhiều sản phẩm ,là đặc sản đáp ứng nhu cầu khách du

lịch trong và ngoài nƣớc.

Cô Tô là một huyện đảo trực thuộc tỉnh Quảng Ninh đƣợc thành lập năm

1994 với tổng chiều dài biên giới biển giáp Trung Quốc hơn 200km, nối với vùng

biển Bạch Long Vĩ của Hải Phòng làm nên hải phận Vịnh Bắc Bộ. Huyện đảo Cô

Tô có hàng chục hòn đảo lớn nhỏ, ngƣ dân trên đảo với công việc chính là đánh bắt

khai thác thủy sản, nghề vớt và chế biến sứa.

Khai thác thủy sản ở huyện đảo Cô Tô trong thời gian qua đƣợc khẳng định

là nghề sản xuất mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao, góp phần thay đổi cơ cấu

kinh tế vùng biển đảo, giải quyết việc làm, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo và

thu hút đƣợc sự quan tâm đầu tƣ của nhiều thành phần kinh tế trong và ngoài nƣớc.

Tuy nhiên, khai thác thủy sản của huyện đảo Cô Tô đang phải đối mặt với

nhiều thách thức và khó khăn nhƣ: thiếu quy hoạch hoặc quy hoạch chạy theo thực

tế sản xuất; các vấn đề về việc áp dụng các biện pháp kĩ thuật tiên tiến vào hoạt

động khai thác thủy sản…

Với thực tế nêu trên, đề tài “Phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô

Tô, tỉnh Quảng Ninh” đƣợc chúng tôi lựa chọn nhằm tìm hiểu thực trạng khai thác

thủy sản của huyện đảo Cô Tô, làm rõ những thách thức và cơ hội, từ đó đề xuất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

2

các giải pháp góp phần thúc đẩy sự phát triển cho lĩnh vực này.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Mục tiêu bao trùm của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng

phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô; từ đó đề xuất giải pháp phát

triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh góp phần thực hiện

thắng lợi mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội huyện đảo Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá về cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển khai thác

thủy sản.

- Đánh giá thực trạng phát triển khai thác thủy sản tại huyện đảo Cô Tô, tỉnh

Quảng Ninh

- Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm phát triển khai thác thủy sản ở huyện đảo

Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu là các vùng, các xã, hộ thuộc huyện đảo Cô Tô thông

qua việc điều tra, khảo sát tình hình thực tiễn và các số liệu hiện có trong các báo

cáo tổng kết và số liệu thống kê của địa phƣơng về phát triển khai thác thủy sản.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Đề tài tiến hành nghiên cứu tại huyện đảo Cô Tô - tỉnh

Quảng Ninh.

- Thời gian nghiên cứu đề tài: Năm 2012 - 2014.

- Về nội dung:

Một ngành khai thác thủy sản biết giữ gìn, phát triển, bồi dƣỡng và sử dụng

hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên về khai thác thủy sản

+ Một ngành khai thác thủy sản có trình độ kĩ thuật cao, biết kết hợp một

cách hài hòa giữa việc sử dụng các kỹ thuật và công nghệ tiên tiến, nhất là công

nghệ đánh bắt với kinh nghiệm và truyền thống của ngƣời ngƣ dân để tạo ra ngày