Phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN MẠNH HÙNG

PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO NGHỀ

CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN ĐỊNH HÓA

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN MẠNH HÙNG

PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO NGHỀ

CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN ĐỊNH HÓA

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRIỆU ĐỨC HẠNH

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chƣa

công bố tại bất cứ nơi nào. Mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những thông

tin xác thực.

Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, ngày tháng 6 năm 2015

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Mạnh Hùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:

Đảng ủy, Ban giám hiệu Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh,

Phòng Đào tạo đã tạo điều kiện tốt cho tôi trong suốt thời gian học tập tại đây.

Tôi xin chân thành cảm ơn Huyện ủy, UBND huyện Định Hóa, Đảng ủy,

UBND thị trấn Chợ Chu là nơi tôi công tác trong thời gian qua, đã giành cho tôi

những điều kiện tốt nhất để tôi có thể học tập và hoàn thành luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Tiến sĩ Triệu Đức Hạnh, ngƣời thầy

hƣớng dẫn đã giúp tôi có phƣơng pháp nghiên cứu đúng đắn, nhìn nhận vấn về một

cách khoa học, logic qua đó giúp cho đề tài của tôi có ý nghĩa thực tiễn và khả thi.

Cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp những ngƣời đã luôn ở bên tôi động

viên, chia sẻ và giúp đỡ tôi.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng 6 năm 2015

Tác giả

Nguyễn Mạnh Hùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT...................................................................................... vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................... vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ .............................................................................. ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................4

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................4

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp mới của đề tài.............................................4

5. Bố cục luận văn.......................................................................................................5

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ

CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN ................................................................6

1.1. Cơ sở lý luận về đào tạo nghề cho lao động nông thôn .......................................6

1.1.1. Khái niệm về nghề nghiệp và đào tạo nghề cho lao động nông thôn ...............6

1.1.2. Một số đặc điểm cơ bản của lao động nông thôn..............................................9

1.1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến đào tạo nghề cho lao động nông thôn ..................11

1.1.4. Chủ trƣơng của Đảng, chính sách của nhà nƣớc về đào tạo nghề cho

lao động nông thôn trong giai đoạn hiện nay.................................................16

1.2. Cơ sở thực tiễn về đào tạo nghề cho lao động nông thôn ..................................20

1.2.1. Kinh nghiệm đào tạo nghề cho lao động nông thôn của một số nƣớc

trên thế giới ....................................................................................................20

1.2.2. Kinh nghiệm đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở một số địa

phƣơng trong nƣớc .........................................................................................25

1.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên .................29

Chƣơng 2. 31PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................31

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................31

2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................31

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu...............................................................31

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ......................................................................31

2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp thông tin.....................................................................34

2.2.4. Phƣơng pháp phân tích thông tin ....................................................................34

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................36

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG

NÔNG THÔN TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN .................41

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................41

3.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................................41

3.1.2. Đặc điểm địa hình ...........................................................................................41

3.1.3. Khí hậu, thời tiết, thuỷ văn..............................................................................42

3.1.4. Đặc điểm và tình hình sử dụng tài nguyên đất đai..........................................42

3.1.5. Dân số và lao động..........................................................................................45

3.1.6. Tình hình phát triển kinh tế xã hội của Huyện giai đoạn 2012-2014 .............48

3.2. Thực trạng công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại địa bàn

nghiên cứu ......................................................................................................49

3.2.1. Quy hoạch đào tạo nghề cho LĐNT của Huyện đến 2020 .............................49

3.2.2. Tình hình đào tạo nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện giai

đoạn 2010-2014..............................................................................................54

3.2.3. Năng lực của các cơ sở đào tạo trên địa bàn nghiên cứu ................................58

3.2.4. Chất lƣợng và hiệu quả dạy nghề....................................................................61

3.2.5. Việc làm và thu nhập của lao động sau đào tạo nghề .....................................61

3.2.6. Kết quả khảo sát nhu cầu đào tạo nghề và xu hƣớng nghề nghiệp của

lao động nông thôn.........................................................................................63

3.2.7. Kết quả khảo sát đối tƣợng cán bộ quản lý, giảng viên, ngƣời sử dụng

lao động đánh giá chƣơng trình đào tạo, năng lực cơ sở đào tạo nghề ..........69

3.2.8. Kết quả khảo sát đánh giá của học viên tốt nghiệp về khóa học nghề............72

3.2.9. Dự báo cung cầu lao động qua đào tạo nghề ..................................................75

3.3. Đánh giá chung về công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại

huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên ................................................................76

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.3.1. Thuận lợi và khó khăn.....................................................................................78

3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................80

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG

NÔNG THÔN HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN.........................83

4.1. Quan điểm đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa tỉnh

Thái Nguyên...................................................................................................83

4.2. Định hƣớng đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa tỉnh

Thái Nguyên...................................................................................................83

4.3. Giải pháp phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định

Hóa tỉnh Thái Nguyên ....................................................................................84

4.3.1. Tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng, Chính quyền đối với hoạt động đào

tạo nghề ..........................................................................................................84

4.3.2. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, tƣ vấn học nghề ......................................84

4.3.3. Điều tra, khảo sát và dự báo nhu cầu học nghề cho lao động nông thôn........85

4.3.4. Tăng cƣờng năng lực của các cơ sở đào tạo nghề .................................................85

4.3.5. Thực hiện có hiệu quả chƣơng trình kiểm tra, giám sát, đánh giá kết

quả đào tạo nghề.............................................................................................86

4.3.6. Đẩy mạnh gắn đào tạo nghề với công tác giải quyết việc làm........................86

4.4. Kiến nghị............................................................................................................87

4.4.1. ...............................................................................87

4.4.2. i Trung ƣơng ........................................................................................88

KẾT LUẬN..............................................................................................................89

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................91

PHỤ LỤC.................................................................................................................93

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT

CCKT Cơ cấu kinh tế

CNH Công nghiệp hóa

DV Dịch vụ

HĐH Hiện đại hóa

HTX Hợp tác xã

LĐNT Lao động nông thôn

LĐTBXH Lao động - Thƣơng binh - Xã hội

LLLĐ Lực lƣơng lao động

UBND Ủy ban nhân dân

VND Việt Nam đồng

XD Xây dựng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Lựa chọn mẫu nghiên cứu...................................................................32

Bảng 2.2. Phân nhóm mẫu lựa chọn nghiên cứu theo độ tuổi.............................33

Bảng 3.1. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Định Hoá giai đoạn 2012-2014.......44

Bảng 3.2. Nhân khẩu và lao động của huyện Định Hóa năm 2014.....................45

Bảng 3.3. Tình hình lao động trong các ngành nghề giai đoạn 2012-2014.........47

Bảng 3.4. Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội huyện Định Hóa giai đoạn

2012-2014............................................................................................48

Bảng 3.5. Quy hoạch chƣơng trình đào tạo nghề cho LĐNT của huyện

Định Hóa đến 2020 .............................................................................52

Bảng 3.6. Kết quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn giai đoạn 2010-2014........55

Bảng 3.7. Phân loại đối tƣợng học nghề tại Trung tâm dạy nghề huyện

Định Hóa giai đoạn 2010-2014 ...........................................................57

Bảng 3.8. Quy mô cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn huyện Định Hóa .................58

Bảng 3.9. Trình độ chuyên môn giáo viên dạy nghề giai đoạn 2010-2014.........59

Bảng 3.10. Trình độ nghiệp vụ sƣ phạm giáo viên dạy nghề giai đoạn

2010-2014............................................................................................59

Bảng 3.11. Đầu tƣ xây dựng cơ sở vật chất phục vụ đào tạo nghề cho lao

động nông thôn giai đoạn 2010-2014..................................................60

Bảng 3.12. Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo nghề năm 2014.........................60

Bảng 3.13. Chất lƣợng đào tạo nghề cho giai đoạn 2010-2014 ............................61

Bảng 3.14. Việc làm của LĐNT sau đào tạo nghề giai đoạn 2010-2014 ..............62

Bảng 3.16. Bảng tổng hợp kết quả kiểm định độ tin cậy các chỉ tiêu nghiên

cứu - Đối tƣợng phỏng vấn là lao động nông thôn .............................63

Bảng 3.17. Kết quả đo lƣờng lao động nông thôn đánh giá hoạt động đào

tạo nghề tại địa bàn nghiên cứu...........................................................64

Bảng 3.18. Nguyện vọng và xu hƣớng nghề nghiệp của học viên học nghề

vùng nghiên cứu ..................................................................................67

Bảng 3.19. Xu hƣớng làm việc theo độ tuổi của học viên sau đào tạo nghề.........68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

Bảng 3.20. Kết quả kiểm định độ tin cậy các chỉ tiêu nghiên cứu - Đối

tƣợng là cán bộ quản lý, giảng viên, ngƣời sử dụng lao động ............69

Bảng 3.21. Kết quả đo lƣờng đánh giá chƣơng trình đào tạo và năng lực

các cơ sở đào tạo tại địa bàn nghiên cứu.............................................70

Bảng 3.22. Phân nhóm biến quan sát đối tƣợng học viên sau đào tạo nghề..........72

Bảng 3.23. Kết quả kiểm định Cronbach’Alpha học viên sau đào tạo nghề .........73

Bảng 3.24. Kết quả kiểm định KMO đối tƣợng học viên sau đào tạo nghề..........74

Bảng 3.25. Kết quả phân tích hồi quy học viên sau đào tạo nghề.........................74

Bảng 3.26. Phân bố và cơ cấu lao động theo ngành giai đoạn 2012-2014............75

Bảng 3.27. Dự báo tổng cung lao động qua đào tạo nghề giai đoạn 2015-2020 ........76

Bảng 3.28. Dự báo tổng cầu lao động qua đào tạo nghề giai đoạn 2015-2020.........76

Bảng 3.29. Mô hình phân tích SWOT hoạt động đào tạo nghề cho lao động

nông thôn vùng nghiên cứu.................................................................77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1. Cơ cấu nhân khẩu huyện Định Hóa năm 2014.....................................46

Biểu đồ 3.2. Thu-chi ngân sách địa phƣơng giai đoạn 2012-2014..........................49

Biểu đồ 3.3. Thống kê mô tả giá trị trung bình chỉ tiêu nghiên cứu lao động

nông thôn.............................................................................................65

Biểu đồ 3.4. So sánh xu hƣớng nghề nghiệp theo độ tuổi .......................................69

Biểu đồ 3.5. Thống kê mô tả giá trị trung bình chỉ tiêu nghiên cứu cán bộ

quản lý, giảng viên, ngƣời sử dụng lao động ......................................71

Sơ đồ:

Sơ đồ 1.1. Chuyển đổi quản lý Nhà nƣớc về đào tạo nghề.................................17

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nông nghiệp, nông thôn và nông dân có vị trí đặc biệt quan trọng trong sự

nghiệp cách mạng và công cuộc đổi mới nền kinh tế - xã hội của đất nƣớc. Đảng và

Nhà nƣớc ta chủ trƣơng đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất

nƣớc trong đó lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn đƣợc đặc biệt coi trọng. Năm 2007,

Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của tổ chức thƣơng mại thế giới WTO,

nền kinh tế nói chung và sản xuất nông nghiệp của Việt Nam nói riêng đang phải

đƣơng đầu với một cuộc cạnh tranh quyết liệt, trong đó có nhiều cơ hội để phát triển

nhƣng những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt cũng không nhỏ. Chất lƣợng

nguồn nhân lực vốn đƣợc xem là khâu then chốt để phát triển kinh tế xã hội thì vẫn

còn nhiều hạn chế, hay nói đúng hơn là vẫn chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu phát triển

của nền kinh tế trong thời kỳ hội nhập.

Hiện nay, theo báo cáo tình hình phát triển kinh tế xã hội Việt Nam năm 2011

của Tổng cục thống kê, Việt Nam vẫn là một nƣớc nông nghiệp khi có tới 60,9 triệu

ngƣời sống ở nông thôn chiếm 69,4% dân số cả nƣớc, lao động nông thôn từ 15 tuổi

trở lên chiếm 48,0% lực lƣợng lao động toàn xã hội. Ngoài ra hằng năm lại có thêm

gần 1 triệu ngƣời đến tuổi lao động bổ sung vào đội ngũ lực lƣợng lao động. Trong

khi đó, vấn đề đào tạo nghề và sử dụng lao động đã đƣợc đào tạo đang còn nhiều

bất cập nhƣ: Các trƣờng Đại học, Cao đẳng ồ ạt mở rộng đào tạo đến cả bậc trung

cấp nghề, nhƣng hầu hết trang thiết bị của các trƣờng nghề đều rơi vào tình trạng lạc

hậu. Có những trƣờng nghề hiện nay còn dùng các loại máy móc những năm 60 - 70

của thế kỷ 20 đƣợc nhập từ các nƣớc Ðông Âu; đội ngũ giáo viên cũng chƣa thật sự

đủ mạnh để có thể truyền nghề cho học sinh của mình. Từ thực tiễn công tác đào tạo

nói chung và đào tạo nghề nói riêng, chúng ta có thể nhận thấy một nghịch lý tồn tại

hiển nhiên "thừa thầy thiếu thợ", chƣa kể tâm lý học trung cấp rất khó tìm đƣợc việc

làm, nếu có thì thu nhập cũng ở mức rất thấp.

Với số lƣợng lớn lao động tập trung ở khu vực nông thôn và tham gia vào lĩnh

vực nông nghiệp nhƣ hiện nay, để giải quyết tốt đồng thời cả 3 vấn đề nêu trên thì

giải pháp hữu hiệu nhất vẫn là mở rộng các hình thức đào tạo nghề cho lực lƣợng

lao động nông thôn. Đồng thời với việc mở rộng về số lƣợng thì phải gắn liền với

việc nâng cao chất lƣợng đào tạo nghề.