Phát triển bưởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hướng sản xuất hàng hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THU HƢƠNG

PHÁT TRIỂN BƯỞI ĐOAN HÙNG

VÀ HỒNG GIA THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ

THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THU HƢƠNG

PHÁT TRIỂN BƯỞI ĐOAN HÙNG

VÀ HỒNG GIA THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ

THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 62 62 01 15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2015

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận án tiến sĩ “Phát triển bưởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú

Thọ theo hướng sản xuất hàng hóa”, chuyên ngành Kinh tế Nông nghiệp, mã số

62-62-01-15, đây là công trình của Nguyễn Thị Thu Hƣơng. Luận án đã sử dụng

thông tin từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, các thông tin có sẵn đã đƣợc trích rõ

nguồn gốc.

Tôi xin cam đoan rằng, các số liệu và kết quả nghiên cứu đã đƣợc nêu trong

luận án là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào hoặc chƣa

từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu khoa học nào khác.

Thái Nguyên, Ngày 9 tháng 4 năm 2015

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hƣơng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển bưởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hướng sản xuất hàng hóa”, tôi nhận đƣợc sự hƣớng

dẫn, giúp đỡ, động viên, của nhiều cá nhân và tập thể, tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn

sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học

tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Nhà trƣờng, Phòng Quản lý khoa

học và Sau đại học, Bộ môn Kinh tế nông nghiệp Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản

trị Kinh doanh Thái Nguyên, và UBND huyện Đoan Hùng, huyện Phù Ninh đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi hoàn

thành bản luận án này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của cô giáo hƣớng dẫn khoa

học: PGS. TS. Đỗ Thị Bắc.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa

học, của các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô giáo trong Trƣờng Đại học Kinh tế

và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên cùng các đơn vị khác.

Để hoàn thành đƣợc đề tài, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ và cộng tác của Chi

cục Thống kê và Phòng Nông nghiệp thuộc UBND huyện Đoan Hùng, huyện Phù

Ninh, các xã Bằng Luân, Chí Đám, Gia Thanh, các Sở, ban, ngành cùng các chuyên

gia, các cán bộ kỹ thuật, các hộ nông dân sản xuất cây ăn quả của huyện Đoan Hùng

và huyện Phù Ninh.

Tôi xin cảm ơn lãnh đạo Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, cùng toàn thể các

thầy cô giáo và các em sinh viên trong khoa Kinh tế & Quản trị kinh doanh Trƣờng

Đại học Hùng Vƣơng đã hết sức giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành

luận án.

Tôi xin cảm ơn các nhà khoa học, các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp cùng

gia đình đã động viên, giúp đỡ tôi thực hiện tốt bản luận án này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, Ngày 9 tháng 4 năm 2015

Tác giả lận án

Nguyễn Thị Thu Hƣơng

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

MỤC LỤC.................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT........................... vi

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG ANH............................ vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU .......................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH........................................................................................ ix

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu........................................................................... 3

4. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................... 4

5. Tổng quan các công trình nghiên cứu ..................................................................... 5

6. Bố cục của luận án .................................................................................................. 8

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BƢỞI,

HỒNG THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA............................................... 9

1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN BƢỞI, HỒNG THEO HƢỚNG

SẢN XUẤT HÀNG HÓA .......................................................................................... 9

1.1.1. Phát triển bƣởi, hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa........................................ 9

1.1.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển bƣởi và hồng theo hƣớng sản xuất

hàng hóa .................................................................................................................... 22

1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BƢỞI VÀ HỒNG THEO

HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA......................................................................... 26

1.2.1. Kinh nghiệm phát triển bƣởi và hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa của

một số nƣớc trên thế giới .......................................................................................... 26

1.2.2. Kinh nghiệm phát triển bƣởi và hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa ở

trong nƣớc ................................................................................................................. 31

1.2.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển bƣởi, hồng quả theo hƣớng sản xuất

hàng hóa ở tỉnh Phú Thọ ........................................................................................... 34

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ......................................................................................... 35

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 36

2.1. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................................... 36

2.1.1. Phƣơng pháp tiếp cận và khung phân tích ...................................................... 36

2.1.2. Thu thập số liệu............................................................................................... 38

2.1.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu............................................................................... 45

2.1.4. Phƣơng pháp phân tích.................................................................................... 46

2.2. HỆ THỐNG CÁC CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU .................................................. 52

iv

2.2.1. Nhóm chỉ tiêu thể hiện phát triển bƣởi, hồng theo hƣớng sản xuất hàng

hóa theo chiều rộng ................................................................................................... 52

2.2.2. Nhóm chỉ tiêu thể hiện phát triển bƣởi, hồng theo hƣớng sản xuất hàng

hóa theo chiều sâu ..................................................................................................... 54

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ......................................................................................... 56

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG VÀ

HỒNG GIA THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ THEO HƢỚNG SẢN XUẤT

HÀNG HÓA............................................................................................................. 57

3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ............................................................ 57

3.1.1. Điều kiện tự nhiên của tỉnh Phú Thọ .............................................................. 57

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh Phú Thọ ................................................... 59

3.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG, HỒNG GIA

THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA ............. 64

3.2.1. Thực trạng sản xuất - tiêu thụ bƣởi Đoan Hùng ............................................. 64

3.2.2. Thực trạng sản xuất- tiêu thụ hồng Gia Thanh ............................................... 69

3.2.3. Giá trị sản xuất, giá trị sản phẩm, tỷ suất bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh hàng hóa ......................................................................................................... 72

3.2.4. Đánh giá kết quả, hiệu quả kinh tế của bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa của hộ nông dân ............................................ 76

3.2.5. Phân tích các kênh tiêu thụ bƣởi quả Đoan Hùng, hồng quả Gia Thanh

của tỉnh Phú Thọ ....................................................................................................... 86

3.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG VÀ HỒNG

GIA THANH THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA Ở TỈNH PHÚ THỌ............... 95

3.3.1. Nhóm yếu tố tự nhiên...................................................................................... 95

3.3.2. Nhóm yếu tố khoa học công nghệ................................................................... 96

3.3.3. Nhóm yếu tố kinh tế- tổ chức.......................................................................... 99

3.3.4. Nhóm các yếu tố chính sách Nhà nƣớc và vai trò của các tổ chức, hiệp hội .....104

3.3.5. Xây dựng và quản lý chỉ dẫn địa lí xuất xứ hàng hóa với bƣởi Đoan

Hùng, hồng Gia Thanh............................................................................................ 106

3.3.6. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến thu nhập của hộ trồng bƣởi Đoan

Hùng và hồng Gia Thanh ........................................................................................ 108

3.4. PHÂN TÍCH ĐIỂM MẠNH, ĐIỂM YẾU, CƠ HỘI, THÁCH THỨC KHI

PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG VÀ HỒNG GIA THANH THEO

HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA Ở TỈNH PHÚ THỌ...................................... 109

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ....................................................................................... 111

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG VÀ HỒNG GIA

THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA .......... 112

4.1. BỐI CẢNH VÀ CÁC QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG,

HỒNG GIA THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA. 112

4.1.1. Bối cảnh phát triển bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh ở tỉnh...................... 112

v

4.1.2. Các quan điểm phát triển bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh ở tỉnh theo

hƣớng sản xuất hàng hóa......................................................................................... 114

GIA THANH Ở TỈNH PHÚ THỌ THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA ... 116

4.2.1. Những căn cứ chủ yếu phát triển bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh ở

tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa........................................................... 116

4.2.2. Định hƣớng, mục tiêu phát triển bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh ở

tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa........................................................... 120

4.3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BƢỞI ĐOAN HÙNG VÀ HỒNG GIA THANH Ở

TỈNH PHÚ THỌ THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA ĐẾN NĂM 2020........ 122

4.3.1. Nhóm giải pháp quy hoạch phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa ............................................ 122

4.3.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện chính sách đầu tƣ công, dịch vụ công,

khuyến nông và xúc tiến thƣơng mại nhằm tạo ra vùng trồng bƣởi Đoan Hùng,

hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa............................. 130

4.3.3. Nhóm giải pháp kỹ thuật sản xuất bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh của

tỉnh Phú Thọ............................................................................................................ 132

4.3.4. Nhóm giải pháp tổ chức các tác nhân phân phối sản phẩm quả phát triển

bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa tại tỉnh Phú Thọ .. 135

4.3.5. Nhóm giải pháp phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, liên kết sản

xuất-tiêu thụ bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ ........................... 136

4.3.6. Nhóm giải pháp phát triển ngành hàng bƣởi quả Đoan Hùng, hồng quả

Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ....................................................................................... 138

4.3.7. Nhóm giải pháp hoàn thiện một số chính sách kinh tế vĩ mô nhằm phát

triển sản xuất bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ .......................... 143

4.4. KIẾN NGHỊ ..................................................................................................... 146

4.4.1. Kiến nghị với Nhà nƣớc................................................................................ 146

4.4.2. Kiến nghị với tỉnh Phú Thọ........................................................................... 147

4.4.3. Kiến nghị với huyện Đoan Hùng, huyện Phù Ninh ...................................... 147

TIỂU KẾT CHƢƠNG 4 ....................................................................................... 148

KẾT LUẬN............................................................................................................ 149

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ................................ 151

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 152

vi

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT

Kí hiệu Nội dung

BVTV : Bảo vệ thực vật

CĂQ : Cây ăn quả

CS : Chính sách

ĐVT : Đơn vị tính

GTSX : Giá trị sản xuất

HQKT : Hiệu quả kinh tế

HTX : Hợp tác xã

KD : Kinh doanh

KTCB : Kiến thiết cơ bản

LĐ : Lao động

NLN : Nông lâm nghiệp

NLN-TS : Nông lâm nghiệp - thuỷ sản

PTBQ : Phát triển bình quân

TSQHH : Tỷ suất quả hàng hóa

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

XDCB : Xây dựng cơ bản

Tr. đ : Triệu đồng

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG ANH

Kí hiệu Nội dung tiếng Anh Nội dung tiếng Việt

ASEAN : Association of Southeast Asian

Nations

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam

Á

GDP : Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội

MFN : Manual Favord of Nation Nguyên tắc đối xử tối huệ quốc

WTO : World Trade Organization Tổ chức Thƣơng Mại thế giới

SWOT : Strength-Weakness-Oppotunities￾Threats

Điểm mạnh-điểm yếu-cơ hội-thách

thức

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1.1. Sản lƣợng và giá trị bƣởi quả của Trung Quốc và một số nƣớc trên

thế giới giai đoạn 2007 - 2011............................................................... 27

Bảng 1.2. Sản lƣợng và giá trị hồng quả của Trung Quốc và một số nƣớc trên

thế giới giai đoạn 2007 - 2011............................................................... 29

Bảng 2.1. Số hộ trồng và số hộ điều tra sản xuất bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia

Thanh của tỉnh Phú Thọ......................................................................... 42

Bảng 2.2. Số lƣợng các mẫu điều tra tác nhân trung gian phân phối hồng quả

Gia Thanh và bƣởi quả Đoan Hùng năm 2012...................................... 43

Bảng 2.3. Số hộ điều tra phân theo loại hình sản xuất bƣởi Đoan Hùng, hồng

Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ ..................................................................... 44

Bảng 2.4. Kết hợp trong ma trận SWOT cho sản xuất bƣởi, hồng ........................ 48

Bảng 3.1. Tình hình đất đai và sử dụng đất đai của tỉnh Phú Thọ 2008 – 2012.... 58

Bảng 3.2. Giá trị sản xuất các ngành của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2008-2012....... 60

Bảng 3.3. Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh Phú Thọ giai đoạn

2008-2012 .............................................................................................. 61

Bảng 3.4. Tình hình dân số - lao động của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2008-2012 .... 63

Bảng 3.5. Diện tích bƣởi, hồng và một số quả của tỉnh Phú Thọ giai đoạn

2008-2012 .............................................................................................. 64

Bảng 3.6. Diện tích trồng bƣởi Sửu và bƣởi Bằng Luân ....................................... 65

Bảng 3.7. Diện tích bƣởi Đoan Hùng tại các vùng giai đoạn 2008-2012.............. 66

Bảng 3.8. Sản lƣợng và giá trị bƣởi Đoan Hùng qua các hộ điều tra năm 2012 ... 67

Bảng 3.9. Giá bán bƣởi quả Đoan Hùng, hồng Gia Thanh trên thị trƣờng............ 67

Bảng 3.10. Đặc điểm kênh tiêu thụ bƣởi quả Đoan Hùng trực tiếp......................... 68

Bảng 3.11. Năng suất giống hồng Gia Thanh của tỉnh Phú Thọ năm 2012............. 70

Bảng 3.12. Đặc điểm thị trƣờng tiêu thụ hồng quả Gia Thanh Phù Ninh................ 71

Bảng 3.13. Giá trị sản xuất bƣởi Đoan Hùng (bƣởi Bằng Luân (BL), bƣởi Sửu)

và hồng Gia Thanh của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2008-2012.................. 72

Bảng 3.14. Tỷ lệ chất lƣợng quả trong giá trị sản phẩm bƣởi Sửu, Bằng Luân và

hồng Gia Thanh hàng hóa của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2008-2012........... 73

viii

Bảng 3.15. Giá trị sản phẩm hàng hóa bƣởi Bằng Luân (BL), bƣởi Sửu và

hồng Gia Thanh của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2008-2012....................... 74

Bảng 3.16. Tỷ suất quả hàng hóa của bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở

tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2008-2012 ........................................................ 75

Bảng 3.17. Chi phí sản xuất cho 1 ha bƣởi Đoan Hùng KTCB năm 2012 .............. 79

Bảng 3.18. Tình hình đầu tƣ thâm canh cho 1 ha bƣởi qua các nhóm điều tra

của tỉnh Phú Thọ năm 2012 ................................................................... 80

Bảng 3.19. Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất bƣởi Đoan Hùng BQ/hộ điều tra .... 81

Bảng 3.20. Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất hồng Gia Thanh .......................... 84

Bảng 3.21. So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất bƣởi Đoan Hùng và

hồng Gia Thanh .................................................................................... 85

Bảng 3.22. Kết quả và hiệu quả kinh tế của các tác nhân tham gia ngành hàng

bƣởi quả Đoan Hùng.............................................................................. 92

Bảng 3.23. Kết quả và hiệu quả của các tác nhân trong ngành hàng hồng quả

Gia Thanh .............................................................................................. 95

Bảng 3.24. Kết quả phân tích các yếu tố ảnh hƣởng tới giá trị sản xuất của các

hộ sản xuất bƣởi Đoan Hùng tỉnh Phú Thọ năm 2012 ........................ 108

Bảng 3.25. Ma trận SWOT trong phát triển bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh

ở tỉnh theo hƣớng sản xuất hàng hóa ................................................... 110

Bảng 4.1. Dự báo diện tích, năng suất, sản lƣợng và giá trị sản lƣợng cây ăn

quả chủ yếu của tỉnh Phú Thọ đến năm 2020...................................... 123

Bảng 4.2. Dự báo mức đầu tƣ thâm canh cho 1 ha bƣởi theo mùa vụ của tỉnh

Phú Thọ................................................................................................ 124

Bảng 4.3. Dự báo kết quả, hiệu quả kinh tế sản xuất 1 ha bƣởi trái vụ tại tỉnh

Phú Thọ................................................................................................ 126

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Khung phân tích của đề tài .................................................................... 38

Hình 3.1. Các khu vực cung ứng bƣởi quả Đoan Hùng cho thị trƣờng năm 2012.... 86

Hình 3.2. Cơ cấu thị trƣờng tiêu thụ của bƣởi Đoan Hùng năm 2012 .................. 87

Hình 3.3. Cơ cấu bƣởi Đoan Hùng trên thị trƣờng năm 2012............................... 87

Hình 3.4. Sơ đồ ngành hàng bƣởi quả Đoan Hùng................................................ 88

Hình 3.5. Các khu vực cung ứng hồng quả cho thị trƣờng Phú Thọ năm 2012 .... 93

Hình 3.6. Sơ đồ ngành hàng hồng quả Gia Thanh................................................. 94

Hình 3.7. Cơ cấu thị trƣờng tiêu thụ của hồng Gia Thanh .................................... 94

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Nông nghiệp là ngành chủ chốt và đóng vai trò quan trọng đối với vấn đề xóa

đói, giảm nghèo ở nhiều nƣớc trên thế giới, ở Việt Nam. Nông nghiệp đảm bảo sự

an toàn lƣơng thực; là nguồn sinh sống cho hàng triệu gia đình, nơi cung cấp

nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp khác, là nguồn xuất khẩu quan

trọng, hoặc sản xuất các hàng hóa thay thế nhập khẩu, phƣơng tiện bảo vệ môi

trƣờng sinh thái và các hình thức văn hóa. Trong tƣơng lai, nông nghiệp vẫn là

ngành cốt lõi trong nền kinh tế của Việt Nam mặc dù càng làm nông nghiệp nông

dân càng nghèo, làm lúa nông dân nghèo hơn.

Mô hình dựa trên lợi thế so sánh để tìm ra sản phẩm hàng hóa đặc trƣng của

mỗi xã, làng, đầu tƣ cho đƣợc để có hàng hóa bán cho thị trƣờng trong nƣớc và xuất

khẩu là mô hình đƣợc ƣu tiên phát triển ở Trung Quốc; mô hình nông nghiệp gắn

liền với du lịch cảnh quan, du lịch tâm linh và sinh thái; mô hình tái định cƣ các

làng xã do làm các dự án phát triển và mô hình nông thôn-đô thị nhằm tạo ra các

dịch vụ cho kinh tế đô thị nhƣ nhà ở, ăn uống và văn hóa.

Vì vậy, để ngành nông nghiệp tồn tại và phát triển, bên cạnh việc đầu tƣ cho

sản xuất lƣơng thực, một yêu cầu bức thiết với nền nông nghiệp nƣớc ta cần phải đa

dạng các sản phẩm cây trồng, đặc biệt với các loại cây ăn quả có thế mạnh đặc

trƣng, cần thay đổi thói quen sản xuất tự nhiên, manh mún sang hƣớng sản xuất

hàng hóa theo yêu cầu thị trƣờng. Bởi lẽ, sản phẩm cây ăn quả ngoài cung cấp cho

thị trƣờng trong nƣớc, còn là nguồn xuất khẩu sang các nƣớc trong khu vực cũng

nhƣ một số thị trƣờng lớn trên thế giới nhƣ Châu Âu và sắp tới là Hoa Kỳ. Hiện

nay, với sự phát triển của các ngành công nghiệp chế biến đồ hộp, sản phẩm bƣởi,

hồng ở Việt Nam ngoài việc sử dụng ăn tƣơi, còn là nguyên liệu cho các nhà máy

chế biến. Do đó, phát triển bƣởi, hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa lớn có vai trò

rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam.

Phú Thọ là một tỉnh nghèo nằm ở trung tâm của mƣời bốn tỉnh vùng Trung

du miền núi phía Bắc Việt Nam, có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc phát triển

2

nông lâm nghiệp, là vùng đứng thứ tƣ về diện tích và sản lƣợng quả tƣơi của cả

nƣớc sau Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long. Nhà nƣớc và địa

phƣơng đã có những chính sách cụ thể nhằm khuyến khích đầu tƣ cho phát triển sản

xuất nông, lâm nghiệp trên cơ sở phát huy lợi thế vùng, đặc biệt chú trọng đến các

vùng có các loại cây ăn quả đặc sản. Cụ thể là những chính sách nhƣ: Quyết định số

99/2008/QĐ-TTg, Thủ tƣớng Chính phủ ký ngày 14/7/2008, Phú Thọ dần từng

bƣớc chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, kinh tế nông thôn theo hƣớng sản xuất hàng

hóa phù hợp với tiềm năng và lợi thế so sánh của tỉnh trong đó có cây bƣởi Đoan

Hùng, cây hồng Gia Thanh, hồng Hạc Trì...

Tuy nhiên, để đạt đƣợc mục đích phát triển bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia

Thanh ở Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa cần phải thiết lập các điều kiện để

hình thành trong đó chủ lực xuất phát từ bản thân chủ thể sản xuất là các hộ nông

dân trồng bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh.

Hiện nay, tại Phú Thọ chƣa thực sự phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh, sản xuất còn mang tính tự phát cao chƣa có dự báo bắt kịp với sự thay đổi

trong yêu cầu thị trƣờng. Làm thế nào giữ đƣợc tên xuất xứ hàng hóa và phát triển

đƣợc bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa là bài toán

đang cần lời giải đối với các nhà quy hoạch, chính sách, nhà khoa học, nhà vƣờn là

các hộ nông dân và toàn thể các đối tƣợng có liên quan trong nông nghiệp, nông

thôn trong vùng. Từ những lý do thực tế trên, đề tài “Phát triển bưởi Đoan Hùng

và hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hướng sản xuất hàng hóa” đƣợc lựa

chọn nhằm bổ sung những lý luận và thực tiễn trong nghiên cứu phát triển bƣởi,

hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa góp phần phát triển kinh tế - xã hội thông qua

nâng cao đời sống của các hộ nông dân hộ trồng bƣởi, hồng có thế mạnh của địa

phƣơng và là cơ sở phát triển nông nghiệp nông thôn ở miền núi.

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

2.1. Mục tiêu chung

Phân tích đánh giá thực trạng phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh

theo hƣớng sản xuất hàng hóa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ từ đó đề xuất định hƣớng

và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

3

Thanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa, bền vững phù hợp với điều kiện thực tiễn ở

tỉnh Phú Thọ trong thời điểm hiện tại và tƣơng lai.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hóa và làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về phát

triển sản xuất và phát triển bƣởi và hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa;

- Đánh giá thực trạng phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở tỉnh

Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa

- Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa ở tỉnh Phú Thọ.

- Phân tích ngành hàng bƣởi quả Đoan Hùng và hồng quả Gia Thanh ở tỉnh

Phú Thọ.

- Đề xuất định hƣớng và một số nhóm giải pháp nhằm phát triển bƣởi Đoan

Hùng và hồng Gia Thanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa ở tỉnh Phú Thọ trong thời

gian tới.

3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu

Hoạt động phát triển sản xuất và tiêu thụ bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia

Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa.

3.1.1. Khách thể nghiên cứu (đối tượng khảo sát)

Một là: Các tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, tiêu thụ bƣởi Đoan Hùng,

hồng Gia Thanh: Hộ nông dân, các hợp tác xã, doanh nghiệp, đại lý (ngƣời thu

gom), các cửa hàng của thƣơng lái, bán lẻ và ngƣời tiêu dùng.

Hai là: Các cơ quan quản lý Nhà nƣớc các cấp liên quan đến việc hoạch định

chính sách phát triển sản xuất bƣởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh theo hƣớng sản

xuất hàng hóa từ Trung ƣơng đến các xã trên địa bàn huyện Đoan Hùng, Phù Ninh

tỉnh Phú Thọ.

Ba là: Các cơ quan viện nghiên cứu, trƣờng Đại học với các nghiên cứu có liên

quan đến phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở Phú Thọ theo hƣớng sản

xuất hàng hóa.

Bốn là: Các tổ chức kinh tế - xã hội khác có ảnh hƣởng phát triển sản xuất bƣởi

Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa.

4

3.2. Phạm vi nghiên cứu

3.2.1. Phạm vi không gian

Đề tài nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.

3.2.2. Phạm vi thời gian

- Số liệu thứ cấp của đề tài: Từ năm 2008 đến năm 2012.

- Số liệu sơ cấp của đề tài chủ yếu đƣợc thu thập vào năm 2012.

3.2.3. Phạm vi nội dung

Đề tài tập trung nghiên cứu phát triển sản xuất hàng hóa với hai loại cây ăn

quả trọng điểm của tỉnh là cây bƣởi Đoan Hùng (gồm 02 giống đã đƣợc đăng ký

bảo hộ tại Cục Sở hữu trí tuệ: Bƣởi Sửu, Bƣởi Bằng Luân, trong đó luận án phân

tích sâu kết quả hiệu quả bƣởi Bằng Luân độ tuổi 11-20 năm vì thời kì này cây cho

quả với số lƣợng và chất lƣợng ổn định nhất) và hồng Gia Thanh.

4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

4.1. Về mặt lý luận

Luận án góp phần hệ thống hóa và làm rõ hơn những vấn đề về cơ sở lý luận

và thực tiễn về phát triển bƣởi, hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa, rút ra những bài

học kinh nghiệm để vận dụng một cách phù hợp vào thực tiễn phát triển bƣởi Đoan

Hùng và hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng sản xuất hàng hóa. Luận án

làm rõ các yếu tố ảnh hƣởng và mối liên kết giữa các điều kiện để phát triển sản

xuất bƣởi, hồng theo hƣớng sản xuất hàng hóa.

Đồng thời, luận án góp phần cung cấp cơ sở lý luận về phát triển bƣởi, hồng

theo hƣớng sản xuất hàng hóa với sản phẩm quả mang tính đặc sản gắn với một địa

phƣơng cụ thể là bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh.

4.2. Về mặt thực tiễn

Thông qua việc tổng hợp các nguồn dẫn liệu phong phú có đƣợc qua điều tra,

nghiên cứu từ thực tiễn, luận án đã đánh giá một cách khách quan, tƣơng đối toàn

diện về thực trạng phát triển bƣởi Đoan Hùng và hồng Gia Thanh ở tỉnh Phú Thọ

theo hƣớng sản xuất hàng hóa. Từ kết quả và hiệu quả sản xuất, giá trị sản phẩm

hàng hóa, tỷ suất hàng hóa, phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển bƣởi