Phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

Bé QUèC PHßNG

HäC VIÖN CHÝNH TRÞ



NguyÔn ®×nh b¾c

Phát huy chủ nghĩa yêu nƣớc của thanh niên

Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

LuËn ¸n tiÕn sÜ triÕt häc

Hµ Néi - 2013

3

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn trong luận án là trung thực

và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

NGUYỄN ĐÌNH BẮC

4

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 4

TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 7

Chƣơng 1 THỰC CHẤT VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ CÓ TÍNH

QUY LUẬT PHÁT HUY CHỦ NGHĨA YÊU

NƢỚC CỦA THANH NIÊN QUÂN ĐỘI NHÂN

DÂN VIỆT NAM 23

1.1. Thực chất phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên

Quân đội nhân dân Việt Nam 23

1.2. Một số vấn đề có tính quy luật phát huy chủ nghĩa yêu

nước của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam 57

Chƣơng 2 THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG NHÂN TỐ CƠ BẢN

TÁC ĐỘNG ĐẾN PHÁT HUY CHỦ NGHĨA YÊU

NƢỚC CỦA THANH NIÊN QUÂN ĐỘI NHÂN

DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 79

2.1. Thực trạng phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên

Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay 79

2.2. Những nhân tố cơ bản tác động đến phát huy chủ nghĩa

yêu nước của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam

hiện nay 98

Chƣơng 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN PHÁT HUY CHỦ

NGHĨA YÊU NƢỚC CỦA THANH NIÊN QUÂN

ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 116

3.1. Nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng và tự giáo dục,

tự bồi dưỡng chủ nghĩa yêu nước của thanh niên quân đội 116

3.2. Tích cực đưa thanh niên quân đội vào hoạt động thực

tiễn để hiện thực hóa và kiểm nghiệm việc phát huy chủ

nghĩa yêu nước của họ 130

3.3. Giải quyết và thực hiện đúng đắn các lợi ích cơ bản, tạo

động lực phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên

quân đội 142

KẾT LUẬN 153

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 155

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 157

PHỤ LỤC 171

5

MỞ ĐẦU

1. Giới thiệu khái quát về đề tài luận án

Đề tài “Phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên Quân đội nhân

dân Việt Nam hiện nay” là vấn đề nghiên cứu đã được tác giả luận án quan

tâm, ấp ủ và chuẩn bị từ lâu. Qua nghiên cứu tác giả thấy rằng, việc phát huy

chủ nghĩa yêu nước Việt Nam của các tầng lớp nhân dân luôn có ý nghĩa đặc

biệt quan trọng. Tuy nhiên, phát huy chủ nghĩa yêu nước của một đối tượng

cụ thể và đặc thù như thanh niên quân đội, nhất là trong điều kiện hiện nay là

một vấn đề mới và khó. Trên cơ sở sưu tầm hệ thống tài liệu khá đầy đủ, được

sự góp ý, giúp đỡ của các chuyên gia, các nhà khoa học đã cho phép tác giả

triển khai nghiên cứu đề tài này.

Trong đề tài luận án, tác giả tập trung đi sâu phân tích, làm sáng tỏ cơ sở

lý luận và thực tiễn phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên quân đội hiện

nay, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp cơ bản mang tính thiết thực và khả thi

để nâng cao chất lượng, hiệu quả quá trình phát huy. Đây là một đề tài nghiên

cứu hoàn toàn không trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố.

Kết cấu của đề tài luận án gồm: Mở đầu, 3 chương (7 tiết), kết luận,

danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục và các công trình nghiên cứu có liên

quan của tác giả.

2. Lý do lựa chọn đề tài luận án

Chủ nghĩa yêu nước là sợi chỉ đỏ xuyên suốt chiều dài lịch sử, trở thành

chuẩn mực cao nhất của đạo lý và đứng đầu trong bậc thang giá trị văn hóa tinh

thần của dân tộc, làm điểm tựa cho sự trường tồn của đất nước, đồng thời là một

trong những nhân tố giữ vai trò quyết định đến sức mạnh dựng nước và giữ nước

hàng ngàn năm của dân tộc ta, cũng như trong sức mạnh chiến đấu của Quân đội

nhân dân Việt Nam gần bảy thập kỷ qua.

Đối với con người Việt Nam nói chung và thanh niên quân đội nói riêng,

chủ nghĩa yêu nước luôn là một thành tố quan trọng trong nhân cách, nếu được

khơi dậy và phát huy thường xuyên, đúng cách sẽ tạo ra động lực tinh thần to lớn

6

và mạnh mẽ, thúc đẩy họ phấn đấu vươn lên, cống hiến và trưởng thành. Trong

chiến tranh giải phóng dân tộc trước đây, chủ nghĩa yêu nước trong thanh niên

quân đội được phát huy cao độ, qua đó đã chuyển hóa thành sức mạnh vật chất

để chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. Ngày nay, phát huy chủ nghĩa yêu nước của

thanh niên quân đội vẫn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng và cấp thiết, không

những tạo ra động lực tinh thần to lớn và mạnh mẽ thúc đẩy thanh niên quân đội

sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, mà còn góp phần nâng

cao sức mạnh tổng hợp của quân đội, đồng thời là bước chuẩn bị nguồn nhân lực

chiến lược cho sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cho

sự phát triển bền vững của dân tộc.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc phát huy chủ nghĩa yêu nước

của thanh niên quân đội luôn được lãnh đạo, chỉ huy, các tổ chức quần

chúng các cấp trong quân đội xác định là một trong những nội dung trọng

tâm của công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, công tác đoàn và phong

trào thanh niên ở các đơn vị cơ sở. Mặc dù vậy, trước những tác động của

các yếu tố khách quan và chủ quan, việc phát huy chủ nghĩa yêu nước của

thanh niên quân đội, bên cạnh những ưu điểm vẫn tồn tại những hạn chế

cần được khắc phục. Đặc biệt, trước yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ

bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới và những ảnh hưởng tiêu cực của mặt

trái nền kinh tế thị trường, cùng âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù

địch trong chiến lược “diễn biến hòa bình”… đã và đang tác động không

nhỏ đến tâm tư, tình cảm, ý thức trách nhiệm và chất lượng hoàn thành

nhiệm vụ của thanh niên quân đội hiện nay.

Tình hình đó đặt ra yêu cầu một cách cơ bản, có hệ thống cả những vấn đề

lý luận lẫn những vấn đề thực tiễn để phát huy hơn nữa chủ nghĩa yêu nước của

thanh niên quân đội hiện nay, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của việc

nâng cao phẩm chất người thanh niên thời đại Hồ Chí Minh và yêu cầu, nhiệm

vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.

7

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài luận án

Trên cơ sở phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên quân đội góp phần

làm gia tăng động lực tinh thần to lớn, giúp thanh niên quân đội sẵn sàng nhận và

hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài luận án

* Đối tượng nghiên cứu của đề tài là một số vấn đề lý luận và thực tiễn phát

huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

* Phạm vi nghiên cứu của đề tài là thanh niên Quân đội nhân dân Việt

Nam (trọng tâm là thanh niên làm nghĩa vụ quân sự ở các đơn vị làm nhiệm

vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu), thời gian từ năm 2005 đến nay.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài luận án

* Đóng góp mới về khoa học của đề tài luận án

- Góp phần làm rõ quan niệm về phát huy chủ nghĩa yêu nước của

thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam.

- Luận giải một số vấn đề có tính quy luật phát huy chủ nghĩa yêu

nước của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam.

- Đề xuất một số giải pháp cơ bản phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh

niên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

* Ý nghĩa về lý luận và thực tiễn của đề tài luận án

- Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần cung cấp luận cứ khoa học

cho việc phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên Quân đội nhân dân Việt

Nam hiện nay.

- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy

và học tập ở các học viện, nhà trường và các đơn vị trong toàn quân.

8

TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án

1.1. Nội dung các công trình nghiên cứu về chủ nghĩa yêu nước và

phát huy chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

* Nội dung các công trình nghiên cứu về chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

Ngay từ buổi đầu dựng nước trong nhận thức, tư tưởng và tâm hồn mỗi

người dân Việt Nam đã hình thành rất sớm lòng yêu nước, thương nòi rất nồng

nàn và mãnh liệt. Đó là dòng tư tưởng, tình cảm bao trùm và chi phối toàn bộ đời

sống tinh thần của con người Việt Nam. Chính vì vậy, từ trước tới nay, chủ nghĩa

yêu nước Việt Nam luôn luôn là một đề tài rộng lớn, thu hút sự quan tâm của các

nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước và quân đội, cũng như các nhà khoa học và các

ngành khoa học khác nhau.

Về sự hiện hữu và vai trò của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

Trước đây và cả hiện nay, vẫn có quan niệm cho rằng, ở Việt Nam chưa có

chủ nghĩa yêu nước mà chỉ tồn tại tinh thần yêu nước, lòng yêu nước, tình cảm

yêu nước hoặc phong trào yêu nước, v.v.. Để góp phần giải tỏa mọi hoài nghi

cùng những ý kiến và các quan niệm khác nhau, trên cơ sở đó đi đến nhận thức

thống nhất về vấn đề này, cho đến nay đã có khá nhiều công trình, bài viết nghiên

cứu và luận giải rất sâu sắc, đáng chú ý như: tác giả Trần Xuân Trường trong tác

phẩm “Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh” [144], qua nghiên

cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, đã khẳng định một cách dứt khoát: “Có, có

một chủ nghĩa yêu nước Việt Nam và các trào lưu yêu nước như nó đã xuất

hiện ở Việt Nam xứng đáng được gọi là chủ nghĩa yêu nước” [144, tr. 5 - 6].

Tác giả còn chỉ ra rằng: chủ nghĩa yêu nước Việt Nam đã hình thành và phát

triển được một hệ thống những quan điểm về con đường cứu nước, về mục tiêu

xã hội, về chiến lược và sách lược đấu tranh.... Nói tóm lại, ở Việt Nam đã hình

thành và phát triển một lý luận yêu nước với tính cách một bộ phận của lý luận

cách mạng Việt Nam. Chính bằng cách đó, “chủ nghĩa yêu nước Việt Nam đã

9

làm cho mình có đầy đủ yếu tố để trở thành một chủ nghĩa yêu nước với ý

nghĩa hoàn chỉnh của từ này” [144, tr. 55].

Ngoài ra, tác giả còn nhấn mạnh đến vai trò, giá trị to lớn của chủ nghĩa

yêu nước đối với sự hình thành, phát triển lịch sử dân tộc: “Chủ nghĩa yêu

nước là dòng sữa tinh thần nuôi sống dân tộc Việt Nam từ thời lập quốc xa

xưa cho đến ngày nay và mãi mãi mai sau. Dân tộc Việt Nam còn thì còn chủ

nghĩa yêu nước, chủ nghĩa yêu nước là động lực chủ yếu của dân tộc trong

công cuộc dựng nước và giữ nước” [144, tr. 5].

Cùng chung những quan điểm như trên, tác giả Nguyễn Trọng Phúc, trong

tác phẩm “Chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam” [104] còn chỉ ra sự khác

nhau căn bản giữa tư tưởng, tình cảm và tinh thần yêu nước với chủ nghĩa yêu

nước ở Việt Nam. Theo tác giả, “Yêu nước là tình cảm đặc biệt của con người,

của mỗi người đối với quê hương, đất nước, Tổ quốc mình. Ở Việt Nam tình cảm

đặc biệt đó còn phát triển thành tư tưởng yêu nước, chủ nghĩa yêu nước. Như vậy,

nó đã vượt ra khỏi trạng thái tâm lý, tình cảm thông thường của con người để đạt

tới giá trị cao về tư tưởng, lý luận và chính trị” [104, tr. 22]. Từ đó, tác giả đã

khẳng định những giá trị đặc biệt của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam: “Chủ nghĩa

yêu nước là truyền thống quý báu, là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt

Nam” [104, tr. 32]; “Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam là chính trị - xã hội, là đạo

đức, là văn hóa, là nhân văn” [104, tr. 36].

Đồng quan điểm đó, tác giả Song Thành cho rằng: “cùng với sự hình

thành dân tộc và nhà nước dân tộc, lòng yêu nước chủ yếu từ một tình cảm,

một yếu tố tâm lý - xã hội đã phát triển thành một ý thức xã hội. Trải qua quá

trình phát triển của lịch sử dân tộc, ý thức đó ngày càng được bổ sung, phát

triển thành một hệ thống, khi đó yêu nước từ một tình cảm, một ý thức có khả

năng phát triển thành chủ nghĩa yêu nước, có ý nghĩa như một hệ tư tưởng.

Đó là trường hợp của Việt Nam” [120, tr. 36].

10

Như vậy, điểm chung của các tác giả đều khẳng định một cách rõ ràng

sự tồn tại “hiện thực”, thực sự trước đây, hiện nay và cả trong tương lai của

chủ nghĩa yêu nước Việt Nam; đồng thời cũng chỉ rõ vai trò, giá trị to lớn của

nó trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Đây là nền tảng, chỗ

dựa căn bản, là cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng để tác giả luận án lựa

chọn đề tài nghiên cứu “Phát huy chủ nghĩa yêu nước của thanh niên Quân

đội nhân dân Việt Nam hiện nay”.

Quan niệm và nội dung cơ bản của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

Trong công trình “Một số vấn đề về giáo dục chủ nghĩa yêu nước, xây

dựng ý chí quyết chiến, quyết thắng cho quân và dân ta trong thời kỳ mới” [33]

do tác giả Phùng Khắc Đăng (chủ biên), dưới góc độ chính trị - văn hóa, các tác

giả đã nghiên cứu, luận giải và đưa ra khái niệm về chủ nghĩa yêu nước một cách

khá đầy đủ và khoa học. Các tác giả cho rằng, chủ nghĩa yêu nước là: “hệ thống

những quan điểm, tư tưởng, tình cảm đối với đất nước, được biểu hiện cụ thể ở

tình yêu quê hương, xứ sở, tiếng nói, chữ viết, nền văn hóa, yêu thương đồng

bào..., sự cống hiến sức lực, tài năng và trí tuệ, tinh thần xả thân vì sự nghiệp

xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đó là một giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp và

bền vững, là cội nguồn và động lực tinh thần to lớn phát huy sức mạnh của

khối đại đoàn kết toàn dân tộc” [33, tr. 9].

Dưới góc độ tiếp cận đó, các tác giả đã phân chia quá trình hình

thành, phát triển của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam thành hai giai đoạn là

chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống và chủ nghĩa yêu nước Việt

Nam hiện đại - chủ nghĩa yêu nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Do vậy, nội

dung của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam cũng được phân thành hai bộ phận:

Một là, những nội dung cơ bản của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền

thống, bao gồm: “Tình yêu quê hương, đất nước con người; ý thức bảo vệ

bản sắc văn hóa dân tộc; sự gắn bó cố kết cộng đồng, hướng về dân, lấy

dân làm gốc; ý thức bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, ý thức sâu sắc về

độc lập dân tộc và lòng tự hào, tự tôn dân tộc; ý thức xây dựng đất nước”

11

[33, tr. 14 - 18]. Hai là, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam hiện đại gồm những

nội dung chủ yếu là: “yêu nước gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội; chứa

đựng ý chí tự lực, tự cường, quyết vươn lên xóa đói giảm nghèo, lạc hậu, vì

mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; chứa

đựng ý chí quyết tâm bảo vệ độc lập chủ quyền và sự thống nhất toàn vẹn

lãnh thổ của Tổ quốc, tinh thần xả thân vì Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ

nghĩa; chứa đựng tinh thần đại đoàn kết dân tộc và tinh thần quốc tế vô

sản” [33, tr. 29 - 37].

Trong “Tài liệu giáo dục chủ nghĩa yêu nước Việt Nam” [2], dưới góc

độ tiếp cận của khoa học chính trị, các tác giả đã quan niệm: “chủ nghĩa yêu

nước là một phạm trù thuộc lĩnh vực ý thức xã hội, bao gồm tư tưởng và tình

cảm của một dân tộc. Nội dung chính của chủ nghĩa yêu nước là tình yêu và

lòng trung thành với Tổ quốc” [2, tr.8].

Bên cạnh đó, các tác giả cũng chỉ ra cơ sở hình thành, phát triển của

chủ nghĩa yêu nước Việt Nam và biểu hiện của nó trong các giai đoạn, thời

kỳ lịch sử khác nhau của dân tộc. Từ đó đã vạch ra những nội dung cơ bản

của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam: yêu quê hương, xứ sở, gắn bó trong cộng

đồng dân tộc; ý thức sâu sắc về độc lập, tự chủ, bảo vệ chủ quyền, thống

nhất và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, bản sắc văn hóa dân tộc; mưu trí, dũng

cảm, sẵn sàng xả thân cứu nước, cần cù, sáng tạo trong sản xuất; trọng nghĩa

tình, nhân hậu, thủy chung, đại nghĩa hào hiệp, chủ nghĩa nhân đạo, nhân

văn. Các tác giả còn nhấn mạnh rằng: “Trong mỗi thời kỳ lịch sử, chủ nghĩa

yêu nước có những biểu hiện riêng, do điều kiện lịch sử cụ thể và hệ tư

tưởng quy định. Nhưng chủ nghĩa yêu nước của dân tộc ta có nội dung thống

nhất, xuyên suốt như trên” [2, tr. 37].

Những kết quả nghiên cứu trên đây là cơ sở lý luận quan trọng để tác giả

luận án kế thừa, tiếp thu, trên cơ sở đó có thể đưa ra quan niệm đầy đủ về chủ

nghĩa yêu nước Việt Nam và đặc trưng cơ bản của nó dưới góc độ tiếp cận, luận

giải của phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.

12

* Nội dung các công trình nghiên cứu về phát huy chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

Về tính tất yếu phát huy chủ nghĩa yêu nước Việt Nam hiện nay

Luận giải về giá trị lý luận và ý nghĩa thực tiễn của việc phát huy chủ

nghĩa yêu nước trong thời kỳ mới, tác giả Phùng Hữu Phú cho rằng: “Kế thừa,

hoàn thiện và phát huy chủ nghĩa yêu nước trong thời kỳ lịch sử mới - thời kỳ

đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một nhiệm vụ quan trọng của toàn

Đảng, toàn dân, toàn quân ta” [103, tr. 89]. Theo tác giả, vai trò to lớn của

việc phát huy này không phải là hành động tự phát, nhất thời hay ý muốn chủ

quan thuần túy của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào. Trái lại, nó xuất phát từ sự

kiểm nghiệm sinh động và sâu sắc vai trò của chủ nghĩa yêu nước trong quá

khứ, hiện tại và cả tương lai của đất nước ta. Qua nghiên cứu và khái quát lịch

sử dân tộc, tác giả đã nhấn mạnh: “Lịch sử hào hùng đã chứng minh chủ

nghĩa yêu nước chính là bệ phóng đưa dân tộc Việt Nam ta vượt qua muôn

vàn sóng gió, thử thách. Trong hiện tại và tương lai, cũng chính chủ nghĩa yêu

nước sẽ là một động lực to lớn đưa đất nước ta, dân tộc Việt Nam ta đi vào kỷ

nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, văn minh, hiện

đại” [103, tr. 89].

Trong công trình “Tôn vinh và phát huy chủ nghĩa yêu nước xã hội chủ

nghĩa trong điều kiện mới” [148], tác giả Nguyễn Học Từ đã phân tích và khẳng

định: chủ nghĩa yêu nước đã từng đóng vai trò là động lực tinh thần to lớn giúp

dân tộc ta đứng vững và trường tồn trước mọi gian nan, thử thách, do đó trong

điều kiện mới tất yếu vẫn phải khơi dậy và phát huy vai trò của nó. Đặc biệt, trong

công cuộc đổi mới với những thời cơ và thách thức đan xen, đòi hỏi càng phải

phát huy cao hơn nữa chủ nghĩa yêu nước. Theo tác giả, “Chủ nghĩa yêu nước xã

hội chủ nghĩa Việt Nam phải tiếp tục được tôn vinh và phát huy với ý nghĩa là

động lực của mọi hoạt động xã hội. Do đó, tất cả các cấp, các ngành, các lực

lượng phải nhận thức đúng tầm quan trọng của vấn đề này” [148, tr. 77].

13

Trên cơ sở khái quát những hình thức biểu hiện giá trị truyền thống yêu

nước Việt Nam trong lịch sử, tác giả Nguyễn Thị Nga nhấn mạnh đến sự cần

thiết của việc phát huy truyền thống tốt đẹp này trong giai đoạn hiện nay trên

cả phương diện lý luận và thực tiễn. Trong đó, về lý luận, “Truyền thống yêu

nước đã trở thành tài sản tinh thần quý báu của dân tộc, thành nội lực tiềm ẩn

trong nhân dân. Tuy nhiên, sức mạnh và ảnh hưởng của nó đến đâu còn phụ

thuộc vào khả năng phát huy của các thế hệ” [95, tr. 46]. Về thực tiễn, “phát

huy truyền thống của cha ông, trong đó có truyền thống yêu nước là đạo lý

của dân tộc, là đòi hỏi bức thiết của thực tiễn xây dựng và bảo vệ đất nước

trong giai đoạn hiện nay” [95, tr. 46].

Tác giả Nguyễn Tiến Bình, trong công trình “Bồi dưỡng, phát huy chủ

nghĩa yêu nước Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh bảo vệ vững chắc Tổ quốc” [6],

cũng đề cập tới sự cần thiết của việc phát huy chủ nghĩa yêu nước trong điều

kiện mới, nhưng ở đây là sự phát huy trong một lĩnh vực, một hoạt động đặc thù

- hoạt động bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Từ việc phân tích quy mô, tính

chất và sự hủy diệt ghê gớm từ các cuộc chiến tranh xâm lược kiểu mới của các

thế lực thù địch có thể tiến hành đối với nước ta trong tương lai, mà như tác giả

nhấn mạnh: “cuộc chiến tranh này sẽ gay go, quyết liệt hơn gấp nhiều lần các

cuộc chiến tranh thông thường vừa qua,... không phải chỉ do phương thức tiến

hành chiến tranh xâm lược kiểu mới, với vũ khí trang bị công nghệ cao mà còn

là cuộc đấu tranh về hệ tư tưởng, về đường lối, quan điểm và thể chế chính trị -

xã hội” [6, tr. 2], tác giả đã chỉ ra rằng, đứng trước tình hình đó, hơn lúc nào hết

chúng ta cần phải phát huy cao độ vai trò to lớn của chủ nghĩa yêu nước Việt

Nam. Bởi vì: “Nếu phải đối phó với cuộc chiến tranh ấy, chắc chắn chúng ta vẫn

thua kém về tiềm lực kinh tế, quân sự, vũ khí và phương tiện chiến tranh. Chúng

ta chỉ có thể giành thắng lợi bằng sức mạnh của chiến tranh nhân dân Việt

Nam,... với sự vượt trội kẻ thù về sức mạnh chính trị - tinh thần, mà cốt lõi là chủ

nghĩa yêu nước Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh” [6, tr. 2].

14

Những lập luận, phân tích và chứng minh trên đây đã giúp tác giả luận án

hiểu sâu sắc hơn yêu cầu tất yếu, đòi hỏi khách quan của việc tiếp tục kế thừa và

phát huy chủ nghĩa yêu nước trong điều kiện mới. Việc phát huy này cần và có

thể được tiến hành ở mọi đối tượng, mọi giai tầng xã hội, mọi lĩnh vực của đời

sống xã hội, mọi lúc và mọi nơi.

Nội dung và định hướng cơ bản phát huy chủ nghĩa yêu nước Việt Nam hiện nay

Trong những công trình kể trên, bên cạnh việc đưa ra những lập luận sắc

bén về tính tất yếu, sự cần thiết phải khơi dậy và phát huy chủ nghĩa yêu nước

Việt Nam trong tình hình mới, đảm bảo sự phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ và

đòi hỏi của thực tiễn cách mạng nước nhà, các tác giả còn bước đầu chỉ ra

những nội dung và định hướng cơ bản mang tính khoa học, thiết thực nhằm

phát huy cao độ chủ nghĩa yêu nước Việt Nam hiện nay.

Theo tác giả Phùng Hữu Phú, muốn phát huy chủ nghĩa yêu nước trong

điều kiện hiện nay, chúng ta không thể chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền, hô hào

khẩu hiệu chung chung hay cách làm nặng về hình thức, mà phải chuyển hóa

nhận thức thành hành động thực tế, thành những việc làm cụ thể, thiết thực.

Tác giả nhấn mạnh: “Muốn phát huy chủ nghĩa yêu nước trong thời kỳ mới, thì

vừa phải biết kế thừa những giá trị tinh hoa của truyền thống văn hóa dân tộc

và những tri thức của nền văn minh nhân loại, vừa phải bổ sung và làm phong

phú thêm bằng những nội dung, hình thức mới phù hợp với hoàn cảnh, điều

kiện hiện tại” [103, tr. 89], và “phải làm cho mỗi người Việt Nam thấm nhuần

mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, coi đó là

lý tưởng, lẽ sống, là phương châm hành động của mình” [103, tr. 89].

Từ sự phân tích sâu sắc cơ sở lý luận và thực tiễn phát huy chủ nghĩa yêu

nước xã hội chủ nghĩa trong điều kiện hiện nay, tác giả Nguyễn Học Từ cũng

đã xác định một cách khái quát và khoa học những nội dung và định hướng cơ

bản của việc phát huy này: “Yêu nước là phải thể hiện khát vọng đưa dân tộc

mình đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn

15

minh... Yêu nước phải thể hiện bằng trách nhiệm, nghĩa vụ công dân trong việc

thực hiện các quyền và nghĩa vụ do Hiến pháp quy định” [148, tr. 77]. Trong

đó, tác giả đặc biệt coi trọng việc đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, tuyên

truyền về chủ nghĩa yêu nước cho mọi công dân. Theo tác giả: “Việc giáo dục,

tuyên truyền về chủ nghĩa yêu nước xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải được đổi mới

ngay từ nội dung, cách đặt vấn đề, tránh theo lối mòn, cứng nhắc một cách

chung chung, sách vở như trước đây” [148, tr. 77].

Còn theo tác giả Nguyễn Thị Nga, để kế thừa và phát huy truyền thống

yêu nước của dân tộc trong thời kỳ phát triển mới, cần xác lập một hệ thống

những giải pháp mang tính khoa học và đồng bộ trên các lĩnh vực kinh tế,

chính trị, văn hóa, xã hội..., trong đó phải quan tâm trước hết đến một số định

hướng chủ yếu: Một là, cụ thể hóa các phương thức biểu hiện của yêu nước để

mọi người dễ hiểu, dễ thực hiện. Hai là, đa dạng hóa các hình thức tuyên

truyền, giáo dục, khơi dậy tinh thần yêu nước trong mỗi người dân. Ba là, đa

dạng hóa những hình thức khen thưởng, nêu gương những cá nhân, tập thể

yêu nước điển hình [95, tr. 46].

1.2. Nội dung các công trình nghiên cứu về thanh niên Quân đội

nhân dân Việt Nam

Thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam là lực lượng cơ bản và xung kích

trong thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của quân đội, góp phần quan trọng vào

sự trưởng thành và lớn mạnh của quân đội ta gần bảy thập kỷ qua. Do vậy thanh

niên quân đội cũng là đối tượng được nghiên cứu, luận giải khá nhiều.

* Nội dung các công trình nghiên cứu về vai trò, nhiệm vụ của thanh niên

quân đội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa

Tác giả Lê Duẩn, trong tác phẩm “Thanh niên trong các lực lượng vũ

trang hăng hái vươn lên hơn nữa”[15], đã chỉ ra vị trí, vai trò và nhiệm vụ đặc

biệt quan trọng của thanh niên trong lực lượng vũ trang nói chung và thanh niên

16

quân đội nói riêng đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Tác giả nhấn mạnh:

“Thanh niên trong lực lượng vũ trang là lực lượng xung kích của nhân dân trong

sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Họ được nhân dân cả nước yêu mến, nhân dân

thế giới ca ngợi về đức hy sinh cao cả” [15, tr.105]. Theo tác giả, thực hiện

nhiệm vụ cao cả đó vừa là trách nhiệm, vừa là vinh dự to lớn mà không phải

thành phần xã hội nào cũng có được. Nhưng đồng thời, đó cũng là yêu cầu và

đòi hỏi rất cao ở mỗi người thanh niên quân đội. Tác giả cho rằng: “Đối với

thanh niên trong lực lượng vũ trang... phải thấy trách nhiệm nặng nề đó, phải có

lòng trung thành vô hạn với lý tưởng, với Đảng, với nhân dân, sẵn sàng cống

hiến cả cuộc đời mình cho cách mạng” [15, tr.104].

Trong tác phẩm “Thế hệ trẻ Việt Nam với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc xã

hội chủ nghĩa” [19], tác giả Văn Tiến Dũng cũng đã đề cập và luận giải về

trách nhiệm của thanh niên quân đội đối với nhiệm vụ của cách mạng, của

quân đội trong tình hình mới. Theo tác giả, “Tình hình và nhiệm vụ của cách

mạng, của quân đội đặt ra cho thanh niên trong các lực lượng vũ trang ta một

trách nhiệm hết sức nặng nề. Các chiến sĩ trẻ, các sĩ quan trẻ chúng ta phải

thực sự suy nghĩ về trách nhiệm đó, có ý thức đầy đủ và nghiêm túc về hiện

tại và tương lai của đất nước” [19, tr. 46]. Sau khi chỉ ra những nội dung, yêu

cầu rất cụ thể, toàn diện và sâu sắc đối với lực lượng này, tác giả đi đến khẳng

định: “Chính thế hệ trẻ hiện nay là đội quân xung kích thực hiện đường lối

đúng đắn và sáng tạo của Đảng trong thời kỳ quá độ, xây dựng thành công và

bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam thân yêu. Đó cũng chính là thực hiện

ước mơ đẹp đẽ, hoài bão lớn lao của tuổi trẻ, là xây dựng tương lai và tiền đồ

của mỗi người” [19, tr. 58].

Có thể nói, điểm tương đồng của các công trình, tác phẩm trên đây là sự

khái quát một cách chân thực, đánh giá một cách đúng đắn và đầy đủ của các

tác giả về vị trí, vai trò và nhiệm vụ của thanh niên quân đội nói riêng và thế hệ