Phật giáo Việt nam thời Minh Mạng (1820-1840)

1

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

--------------

NGUYỄN DUY PHƯƠNG

PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỜI MINH MẠNG

(1820 – 1840)

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 62 22 03 13

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC

HUẾ, NĂM 2016

2

Công trình được hoàn thành tại:

Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Đỗ Bang

2. PGS.TS Lưu Trang

Phản biện 1: PGS.TS Trần Đức Cường,

Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam

Phản biện 2: GS. TS Đỗ Quang Hưng,

Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn,

Đại học Quốc gia Hà Nội

Phản biện 3: PGS.TS Nguyễn Thị Phương Chi,

Viện Sử học Việt Nam

Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Đại học

Huế họp tại Số 5 Lê Lợi, thành phố Huế.

Vào hồi.........giờ........... ngày.......... tháng........... năm...............

Có thể tìm hiểu luận án tại:

- Thư viện Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế.

- Thư viện Quốc gia Việt Nam.

3

CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU

CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ

CÓ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN

1. “Chính sách của vua Minh Mạng đối với Phật giáo (1820 - 1840)”,

kỷ yếu hội thảo Quốc sư Khuông Việt và Phật giáo Việt Nam đầu

kỷ nguyên độc lập, tháng 3/2011, do Học viện Phật giáo Việt Nam

và trường Đại học XH & NV Hà Nội tổ chức.

2. “Chính sách của triều Minh Mạng đối với quốc tự (1820 - 1840)”,

Tạp chí Huế Xưa và Nay, số 123, ISSN 1859-2163, 2014.

3. “Chính sách đối với Tăng sĩ thời Minh Mạng” (1820 - 1840)”, Tạp

chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 11, ISSN 1859 – 0403, 2014.

4. “Ruộng chùa trong lịch sử phong kiến Việt Nam (thế kỉ X-XIX) ”,

Tạp chí Khoa học và công nghệ, Đại học Đà Nẵng, số 10, tr 57 –

61, ISSN 1859 – 1531, 2014.

5. “Công tác tổ chức, quản lý Quốc tự của triều Minh Mạng (1820 -

1840)”, Tạp chí Khoa học xã hội thành phố Hồ Chí Minh, Viện

Khoa học Xã hội vùng Nam bộ, số 9, tr 67 – 75, ISSN: 1859 –

0136, 2014.

6. “Đặc điểm truyền thừa và danh tăng dưới thời Minh Mạng, Tạp chí

Khoa học và giáo dục, trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng, số 9, tr

32, ISSN 1859 – 4603, 2015.

7. “Triều Minh Mạng với Lễ trai đàn chẩn tế”, Tạp chí Nghiên cứu

lịch sử, số 11, tr 33, ISSN.0866 – 7497, 2015.

4

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

1.1. Triều Minh Mạng là triều đại đã để lại dấu ấn trong lịch sử dân tộc

với nhiều thành tựu trong công cuộc cải cách hành chính, phát triển văn hóa

giáo dục, thống nhất lãnh thổ và bảo vệ chủ quyền đất nước. Đối với tôn giáo,

trong khi coi Nho giáo là hệ tư tưởng chính thống và tìm cách khuếch trương,

khẳng định vị trí độc tôn của nó, triều Minh Mạng vẫn tỏ ra thân thiện, cởi mở

đối với Phật giáo. Dưới thời Minh Mạng, Phật giáo đã thực sự được chấn hưng,

không chỉ phát triển về diện mạo, quy mô, mà còn khẳng định được vai trò của

mình trong đời sống chính trị, văn hóa, xã hội đương thời. Do vậy, đây là một

giai đoạn phát triển không thể bỏ qua khi nghiên cứu Phật giáo Việt Nam.

1.2. Cho đến nay, mặc dù đã có một số công trình nghiên cứu về lịch

sử Phật giáo Việt Nam, nhưng hầu hết trong các công trình này, giai đoạn

Phật giáo thời Minh Mạng thường không được nhắc đến, nếu có cũng chỉ

mang tính giới thiệu một cách sơ lược, đề cập đến một số khía cạnh đơn lẻ,

tản mạn. Vì vậy, có thể khẳng định rằng, chưa có bất kì công trình nào

nghiên cứu Phật giáo thời Minh Mạng một cách cơ bản, có hệ thống. Những

câu hỏi đặt ra liên quan đến diện mạo, đặc điểm, vai trò của Phật giáo giai

đoạn này vẫn còn bỏ trống.

1.3. Ngày nay, Phật giáo Việt Nam với chủ trương “Đạo pháp – Dân

tộc – Chủ nghĩa xã hội” đang có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp

bảo vệ Tổ quốc và phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Tuy nhiên, sự phát

triển của Phật giáo cũng đặt ra một số vấn đề cần nghiên cứu thấu đáo hơn.

Bên cạnh những mặt tích cực, Phật giáo Việt Nam hiện nay đang có những

biểu hiện lệch lạc, không chỉ trái với chủ trương, đường lối, chính sách,

pháp luật của Đảng và Nhà nước mà còn đi ngược lại tôn chỉ, mục đích

chân chính của đạo Phật, gây mất ổn định trật tự và an toàn xã hội, làm tổn

hại đến uy tín của chính bản thân Phật giáo. Thực tiễn đó càng làm cho việc

nghiên cứu lịch sử Phật giáo Việt Nam, nhất là những giai đoạn phát triển

của nó trở thành một yêu cầu bức thiết có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.

Nó không chỉ giúp chúng ta làm sáng tỏ nhiều vấn đề quan trọng của lịch

sử, văn hóa dân tộc, mà còn làm phong phú thêm cơ sở khoa học cho chính

sách của Đảng và Nhà nước đối với Phật giáo, đồng thời cũng giúp chính

bản thân tôn giáo này có thể đúc rút những bài học, kinh nghiệm từ quá khứ

để phát triển một cách bền vững theo đúng phương châm hành đạo của

mình.

Với những lý do đó, chúng tôi quyết định chọn đề tài “Phật giáo Việt

Nam thời Minh Mạng (1820 – 1840)” làm luận án tiến sĩ.