Phân chia lập địa cho trồng rừng tại huyện chợ mới tỉnh Bắc Kạn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------

TRẦN THỊ QUỲNH HOA

PHÂN CHIA LẬP ĐỊA CHO TRỒNG RỪNG

TẠI HUYỆN CHỢ MỚI TỈNH BẮC KẠN

Chuyên ngành: LÂM HỌC

Mã số: 60.62.02

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Bản luận văn tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu

thực sự của cá nhân, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, nghiên

cứu khảo sat và phân tích từ thực tiễn dưới sự hướng dẫn khoa học của

PGS.TS Đặng Kim vui.

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày

trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ cho

một học vị nào, phần trích dẫn tài liệu tham khảo đều đã được ghi rõ nguồn

gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2011

Tác giả

Trần Thị Quỳnh Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Được sự đồng ý của ban giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái

Nguyên, khoa Sau đại học, thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.TS Đặng Kim

Vui, tối tiến hành thực hiện đề tài: “Phân chia lập địa cho trồng rừng tại

huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn”.

Để hoàn thành được luận văn tốt nghiệp, tôi nhân được sự hướng dẫn

tận tình của thầy giáo Đặng Kim Vui, sự giúp đỡ của lãnh đạo Lâm trường

Chợ Mới.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Đặng

Kim Vui thầy giáo hướng dẫn khoa học cùng toàn thể các thầy cô, cán bộ

khoa Lâm nghiệp, khoa Sau đại học, trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên.

Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ ban lãnh đạo Lâm trường Chợ

Mới tỉnh Bắc Kạn; Các bạn bè đồng nghiệp, các bạn sinh viên và những

người thân trong gia đình đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi

hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2011

Tác giả

Trần Thị Quỳnh Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................1

1. Đặt vấn đề ......................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................2

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU...........................................................3

1.1. Cơ sở lý thuyết về lập địa.............................................................................3

1.2. Một số nguyên tắc trong phân chia lập địa lâm nghiệp ..............................4

1.2.1. Nguyên tắc khách quan..............................................................................4

1.2.2. Nguyên tắc chung lãnh thổ ........................................................................4

1.2.3. Nguyên tắc đồng nhất tương đối................................................................4

1.2.4. Nguyên tắc tổng hợp..................................................................................4

1.2.5. Nguyên tắc đặt và gọi tên ..........................................................................5

1.2. Tình hình nghiên cứu lập địa trên thế giới................................................5

1.2.1. Tình nghiên cứu lập địa trên thế giới.......................................................5

1.2.2. Những nghiên cứu về lập địa cho trồng rừng ở Việt Nam.......................8

1.2.2.1. Phân chia lập địa cấp vĩ mô và trung gian ..................................8

1.2.2.2. Phân chia lập địa cấp vi mô.......................................................10

1.2.3. Vấn đề lập địa trong trồng rừng..............................................................13

1.2.3.1. Vai trò của phân chia lập địa trong trồng rừng ..........................13

1.2.3.2. Xác định đơn vị sử dụng đất đai................................................15

1.2.3.3. Đánh giá tiềm năng sản xuất đất đai.........................................15

1.2.3.4. Đánh giá độ thích hợp cây trồng...............................................18

1.2.4. Kết luận ..................................................................................................21

CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN KHU VỰC NGHIÊN CỨU..........................24

2.1. Điều kiện tự nhiên huyện Chợ Mới ..........................................................24

2.1.1. Vị trí địa lý ..............................................................................................24

2.1.2. Địa hình, địa thế......................................................................................24

2.1.3. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Chợ Mới ........................................25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

3.1.4. Điều kiện khí hậu thuỷ văn ......................................................................26

2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .........................................................................28

2.2.1. Dân số và lao động..................................................................................28

2.2.2. Cơ sở vật chất kỹ thuật của huyện ...........................................................29

CHƢƠNG 3. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU .......................................................................................................31

3.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................31

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................31

3.1.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................31

3.1.3. Địa điểm nghiên cứu ..............................................................................31

3.1.4. Thời gian tiến hành ................................................................................31

3.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................31

3.3. Phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................32

3.3.1. Ngoại nghiệp...........................................................................................32

3.3.1.1. Phương pháp kế thừa số liệu ................................................................32

3.3.1.2. Thu thập số liệu ngoài hiện trường.......................................................32

3.3.2. Công tác nội nghiệp................................................................................41

3.3.2.1. Tổng hợp các yếu tố cấu thành dạng lập địa và chuyển về dạng ký hiệu ...41

3.3.2.2. Phân tích mẫu đất.................................................................................41

3.3.2.3. Đánh giá mức độ thích hợp đất đai......................................................44

CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................47

4.1. Kết quả các yếu tố cấu thành dạng lập địa .............................................47

4.1.1. Dạng khí hậu..........................................................................................47

4.1.2. Dạng ẩm lập địa......................................................................................48

4.1.3. Dạng địa hình - địa thế...........................................................................49

4.1.4. Dạng đất và nền vật chất tạo đất ............................................................52

4.1.5. Kết quả về trạng thái thực vật.................................................................54

4.1.6. Tổng hợp các dạng lập địa tại khu vực nghiên cứu ...............................56

4.1.6.1. Tổng hợp các dạng lập địa tại xã Quảng Chu.......................................56

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

4.1.6.2. Tổng hợp các dạng lập địa tại xã Yên Đĩnh ..........................................57

4.1.6.3. Tổng hợp các dạng lập địa tại xã Thanh Mai........................................58

4.1.6.4. Tổng hợp các dạng lập địa tại xã Thanh Bình ......................................59

4.1.7. Nhóm dạng lập địa..................................................................................60

4.1.7.1. Các nhóm lập địa tại xã Quảng Chu.....................................................61

4.1.7.2. Các nhóm lập địa tại xã Yên Đĩnh ........................................................62

4.2. Đánh giá tiềm năng sản xuất và mức độ thích hợp của cây trồng các

dạng lập địa............................................................................................64

4.2.1. Kết quả phân tích mẫu đất......................................................................64

4.2.2. Đánh giá tiềm năng sản xuất lập địa lâm nghiệp...................................67

4.2.3. Đánh giá mức độ thích hợp cây trồng ....................................................68

4.2.3.1. Đối với keo lá tràm...............................................................................68

4.2.3.2. Đối với Keo tai tượng (Acacia mangium) .............................................69

4.3.2.3. Đối với Keo lai (Acacia mangium x Acacia auriculafomis) ..................69

4.3. Đề xuất hƣớng sử dụng các dạng lập địa và giải pháp thực hiện...........70

4.3.1. Đề xuất hướng sử dụng các dạng lập địa...............................................70

4.3.2. Một số giải pháp nhằm thực hiện...........................................................71

CHƢƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ........................................................71

1. Kết luận........................................................................................................73

2. Đề nghị .........................................................................................................74

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................76

I. Tài liệu liếng Việt.........................................................................................76

II. Tài liệu nƣớc ngoài.....................................................................................79

PHẦN 6. PHỤ LỤC.........................................................................................80

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADB : Ngân hàng phát triển Á châu

ĐHNL : Đại học Nông Lâm

FAO : Tổ chức nông lương thế giới

OTC : Ô tiêu chuẩn

NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NXB : Nhà xuất bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Phân chia điều kiện thoát nước của Trectov ........................................6

Bảng 1.2. Các đơn vị lập địa cơ bản của H. I. Friedler, W. H. Nerber..................7

Bảng 1.3. Tiêu chuẩn phân chia dạng địa thế.....................................................11

Bảng 1.4. Tiêu chuẩn phân chia trạng thái.........................................................12

Bảng 1.5. Đặc trưng dạng lập địa ......................................................................12

Bảng 1.6. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Chợ Mới..................................25

Bảng 1.7. Tình hình khí hậu thủy văn khu vực huyện Chợ Mới.........................27

Bảng 1.8. Tình hình dân số và lao động huyện Chợ Mới (2010)........................29

Bảng 2.1: Hàm lượng tổng số của chất hữu cơ và nitơ trong đất........................44

Bảng 3.1. Phân chia dạng khí hậu của các xã trong khu vực nghiên cứu............47

Bảng 3.2: Kết quả các dạng ẩm lập địa tại khu vực nghiên cứu .........................48

Bảng 3.3. Tiêu chuẩn phân chia dạng địa thế.....................................................50

Bảng 3.4. Thống kê các dạng địa hình - địa thế tại khu vực...............................50

Bảng 3.5: Các dạng đất và nền vật chất tạo đất tại khu vực nghiên cứu .............52

Bảng 3.6. Các dạng trạng thái thực vật ..............................................................54

Bảng 3.7 a: Tổng hợp các dạng lập địa xã Quảng Chu ......................................56

Bảng 3.7.b: Các dạng lập địa tại xã Yên Đĩnh ...................................................57

Bảng 3.7 c: Tổng hợp các dạng lập địa xã Thanh Mai .......................................58

Bảng 3.8. Các nhóm dạng lập địa ở xã Quảng Chu............................................61

Bảng 3.9. Các nhóm dạng lập địa ở xã Yên Đĩnh ..............................................62

Bảng 3.10. Các nhóm dạng lập địa ở xã Thanh Mai ..........................................63

Bảng 3.11. Các nhóm dạng lập địa ở xã Thanh Bình .........................................64

Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả phân tích chất lượng đất.......................................65

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1. Bản đồ Huyện Chợ Mới.................................................. ...................23

Hình 1.2. Biểu đồ khí hậu vũ nhiệt Gaussen – Walter của huyện Chợ

Mới........27

Hình 2.1. Sơ đồ một phẫu diện đất điển hình .....................................................37

Hình 3.1. Sơ đồ hệ thống phân chia lập địa cấp vi mô .........................................60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Toàn bộ lãnh thổ của Việt Nam có diện tích tự nhiên là 32.924.061 ha,

thì có tới khoảng 3/4 diện tích là đất đồi, khoảng 23,9 triệu ha, do vậy sử dụng

đất đồi núi sản xuất nông lâm nghiệp chiếm một vị trí rất quan trọng trong nền

kinh tế của Việt Nam. Tình hình sử dụng đất đồi núi Việt Nam có lịch sử rất

lâu đời với tập quán xa xưa lạc hậu là du canh du cư, phá rừng đốt rẫy, trồng

lúa nương, hoa màu ngắn ngày. Vì vậy diện tích đất bị thoái hoá tăng nhanh

(đến nay có khoảng nửa triệu ha đất xói mòn trơ sỏi đá), diện tích đất có độ

che phủ rừng giảm rõ rệt từ 43% năm 1945 xuống còn 28% năm 1993. Mất

rừng kéo theo sự thoái hoá đất (đất bị bạc màu hoá, xói mòn trơ sỏi đá), làm

mất đi chức năng phục vụ sinh thái của rừng là điều hoà khí hậu và bảo vệ

nguồn nước. Đã có lúc diện tích đất trống đồi núi trọc vùng đồi núi lên đến 13

triệu ha.

Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, vai trò và ý nghĩa to lớn

của tài nguyên rừng ngày càng được khẳng định và chú trọng. Đứng trước

nhu cầu ngày càng tăng của xã hội về các sản phẩm gỗ và ngoài gỗ thì thực

tiễn lâm nghiệp không ngừng đòi hỏi phải nghiên cứu và chọn lọc những loài

cây có giá trị để bổ sung vào tập đoàn cơ cấu cây trồng. Tuy nhiên việc chọn

loại cây trồng tốt chưa chắc đã mang lại hiệu quả kinh tế cũng như sinh thái

được đưa ra vì loài cây không phù hợp với loại đất đai của địa phương. Do đó

việc nghiên cứu lập địa vi mô phục vụ cho công tác trồng rừng hiện nay được

coi như điều kiện tiên quyết cho công tác chọn loại cây trồng và nâng cao

năng xuất rừng trồng.

Nguyên nhân năng suất, chất lượng trồng rừng thấp có rất nhiều

nguyên nhân như: Giống xô bồ, không được cải thiện; trồng rừng ít chú ý đến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

thâm canh rừng;... khi trồng rừng, họ mới chỉ quan tâm đến loại đất đai, mà

chưa chú ý đến phân chia lập địa.

Vì vậy, để năng cao năng suất, chất lượng và sản lượng rừng trồng

nguyên liệu ván dăm thì người trồng rừng cần áp dụng các biện pháp kỹ thuật

lâm sinh, như: Chọn giống, cải thiện giống, trồng rừng thâm canh (làm đất

trồng rừng, bón phân, chăm sóc rừng,...); đặc biệt khi trồng rừng cần phải chú

ý đến phân chia lập địa và đánh giá mức độ thích hợp của cây trồng trên các

lập địa đó.

Việc phân chia nhóm, dạng lập địa đất đồi núi trên cơ sở đó giúp lựa

chọn loại cây trồng, các biện pháp kỹ thuật phù hợp để canh tác có hiệu quả

với từng dạng lập địa ở khu vực rất có ý nghĩa trong việc sử dụng đất.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, cũng như xác định vai trò đặc biệt

quan trọng của phân chia lập địa trồng rừng, mà từ lâu các nhà khoa học trong

và ngoài nước đã có những công trình nghiên cứu về phân chia lập địa. Kết

quả của những nghiên cứu đó có giá trị rất lớn cả về lý luận và thực tiễn nhằm

làm cơ sở cho việc đề xuất được những biện pháp kỹ thuật lâm sinh (chọn

giống, gieo ươm, trồng, chăm sóc, nuôi dưỡng, thâm canh rừng v.v.., nhằm

mục đích nâng cao hiệu quả kinh doanh rừng trồng nói chung và rừng trồng

nguyên liệu công nghiệp nói riêng, bảo vệ và cải thiện môi trường, duy trì và

nâng cao độ phì của đất đai, nghĩa là nâng cao năng suất và chất lượng rừng.

Từ những lý do trên tôi tiến hành thực hiện đề tài “Phân chia lập địa

cho trồng rừng tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn”. Trong đề tài này tôi chủ

yếu đi sâu nghiên cứu những vấn đề sau: Phân chia lập địa trồng rừng ở Chợ

Mới; Đánh giá tiềm năng sản xuất đất lâm nghiệp; Đánh giá độ thích hợp của

cây trồng rừng trên các dạng lập địa ở Bắc Kạn...

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Xác định được một số dạng lập địa cơ bản của huyện Chợ Mới.

- Trên cơ sở phân chia được các dạng lập địa trong khu vực nghiên cứu

đề xuất được hướng sử dụng các dạng lập để nâng cao hiệu quả trồng rừng.