Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp trong các tội xâm phạm sở hữu theo luật Hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGÔ TRANG T O

PHẠM TỘI CÓ TÍNH CHẤT CHUYÊN NGHIỆP

TRONG CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU

THEO UẬT SỰ V ỆT NAM

LUẬN VĂ THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊ ƢỚNG ỨNG DỤNG

TP. HỒ CHÍ MINH, ĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜ G ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

PHẠM TỘI CÓ TÍNH CHẤT CHUYÊN NGHIỆP

TRONG CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU

T EO UẬT SỰ V ỆT M

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hƣớng ứng dụng

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Tƣờng Vy

Học viên: Ngô Trang Th o

Lớp: Cao họ uật Liêu h 1

TP. HỒ CHÍ MINH, ĂM 2020

LỜI CAM ĐO

Tôi xin cam đoan luận văn “Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp trong các

tội xâm phạm sở hữu theo h h iệ Nam” là công trình nghiên cứu do

chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Tƣờng Vy. Các nội

dung, thông tin được trình bày trong luận văn là trung thực.

Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan trên của mình.

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2020

Tác gi

Ngô Trang Th o

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS năm 1999 Bộ Luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009)

BLHS năm 2015 Bộ Luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)

CQĐT Cơ quan điều tra

CQTHTT Cơ quan tiến hành tố tụng

HĐTP Hội đồng thẩm phán

HSPT Hình sự phúc thẩm

HSST Hình sự sơ thẩm

QĐGĐT Quyết định giám đốc thẩm

QHXH Quan hệ xã hội

TAND Tòa án nhân dân

TANDTC Tòa án nhân dân tối cao

TNHS Trách nhiệm hình sự

TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh

VKSND Viện kiểm sát nhân dân

MỤC LỤC

Trang

PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................ 1

C ƢƠ G 1. DẤU HIỆU “CỐ Ý PHẠM TỘI TỪ 05 LẦN TRỞ LÊN VỀ

CÙNG MỘT TỘI PHẠM” XÁC ĐỊNH TÌNH TIẾT PHẠM TỘI CÓ

TÍNH CHẤT CHUYÊN NGHIỆP TRONG CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU..

........................................................................................................................... 6

1.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về dấu hiệu “Cố ý ph m tội

từ 05 lần trở lên về cùng một tội ph m” trong tình tiết ph m tội có tính chất

chuyên nghiệp................................................................................................ 6

1.2. Thực tr ng áp dụng dấu hiệu “ ố ý ph m tội từ 05 lần trở lên về cùng

một tội ph m” trong tình tiết ph m tội có tính chất chuyên nghiệp đối với

các tội xâm ph m sở hữu ............................................................................... 8

1.3. Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về dấu

hiệu “ ố ý ph m tội từ 05 lần trở lên về cùng một tội ph m” trong tình tiết

ph m tội có tính chất chuyên nghiệp đối với các tội xâm ph m sở hữu ...... 21

KẾT LUẬ C ƢƠ G 1................................................................................. 23

C ƢƠ G 2. DẤU HIỆU “ GƢỜI PHẠM TỘ ĐỀU LẤY CÁC LẦN PHẠM

TỘI LÀM NGHỀ SINH SỐNG VÀ LẤY KẾT QU PHẠM TỘI LÀM

NGUỒN SỐ G C Í ” TRO G T T ẾT PHẠM TỘI CÓ TÍNH CHẤT

CHUYÊN NGHIỆP ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU................... 24

2.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về dấu hiệu “ngƣời ph m tội

đều lấy các lần ph m tội làm nghề sinh sống và lấy kết qu ph m tội làm

nguồn sống hính” trong tình tiết ph m tội có tính chất chuyên nghiệp ..... 24

2.2. Thực tr ng áp dụng dấu hiệu “ngƣời ph m tội đều ấy các lần ph m tội

làm nghề sinh sống và lấy kết qu ph m tội làm nguồn sống hính” trong

tình tiết ph m tội có tính chất chuyên nghiệp đối với các tội xâm ph m sở

hữu............................................................................................................... 26

2.3. Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về dấu

hiệu “ngƣời ph m tội đều ấy các lần ph m tội làm nghề sinh sống và lấy kết

qu ph m tội làm nguồn sống hính” trong tình tiết ph m tội có tính chất

chuyên nghiệp đối với các tội xâm ph m sở hữu ......................................... 36

KẾT LUẬ C ƢƠ G 2................................................................................. 38

KẾT LUẬN...................................................................................................... 39

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KH O

PHỤ LỤC

1

P Ầ MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong những năm trở lại đây, thực tiễn xét xử các vụ án hình sự cho thấy các

tội xâm phạm sở hữu có nhiều diễn biến phức tạp, gây ra những hậu quả và thiệt hại

to lớn cho xã hội. Người phạm tội thực hiện nhiều hành vi xâm phạm đến quyền sở

hữu tài sản được pháp luật hình sự bảo vệ nhưng khi quyết định hình phạt đối với

người phạm tội thì thực tiễn xét xứ gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là việc áp dụng

tình tiết phạm tội có tính chất chuyên nghiệp đối với các tội xâm phạm sở hữu.

Tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” được quy định trong BLHS

với hai vai trò là tình tiết định khung tăng nặng hình phạt và tình tiết tăng nặng

TNHS. Tuy nhiên, về việc hướng dẫn cách hiểu, áp dụng tình tiết này vào thực tiễn

vẫn còn những điểm chưa được thống nhất. Vấn đề này chỉ được đề cập đến ở mục

5 Nghị quyết 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/20006 của Toà án nhân dân tối cao.

Tuy nhiên, Nghị quyết 01/2006/NQ-HĐTP chỉ dừng lại ở mức độ chung nhất, chưa

hướng dẫn cụ thể từng trường hợp. Dẫn đến hệ quả là thực tiễn xét xử áp dụng

không thống nhất tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong quá trình

quyết định hình phạt đối với người phạm tội.

Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu, phân tích những vấn đề liên quan đến “phạm

tội có tính chất chuyên nghiệp”, quy định của pháp luật hình sự đối với tình tiết này

như thế nào, thực tiễn và những vướng mắc khi áp dụng tình tiết, từ đó đưa ra kiến

nghị hướng dẫn áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” là rất cần

thiết. Chính vì lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp trong các tội xâm phạm sở hữu theo u t s ệt Nam” làm đề tài

nghiên cứu.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Dưới góc độ khoa học pháp lý, việc nghiên cứu về tình tiết “phạm tội có tính

chất chuyên nghiệp”đã được đề cập đến trong một số công trình nghiên cứu khoa

học của các cơ sở đào tạo luật dưới nhiều hình thức khác nhau như giáo trình, sách

chuyên khảo, khóa luận cử nhân, luận văn thạc sĩ, đề tài nghiên cứu khoa học, bài

báo khoa học… Có thể kể tên một số công trình nổi bật như sau:

Ở cấp độ giáo trình, có thể kể tên một số công trình sau: “Giáo trình Lu t

Hình s Việt Nam: Phần các tội phạm (quyển 1, 2)” của Trường Đại học Luật

TP.HCM, Nxb Hồng Đức năm 2013; “Giáo trình Lu t Hình s : T p 2 – Phần các

2

tội phạm” của tác giả Phạm Mạnh Hùng, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội năm 2016;

“Giáo trình Lu t Hình s : Phần các tội phạm” của Trường Đại học Luật Hà Nội,

Nxb Công an nhân dân năm 2018, “G áo trình Lu t Hình s : Phần c u g” của

Trường Đại học Luật TP. HCM, Nxb Hồng Đức – Hội luật gia Việt Nam năm 2014.

Ở cấp độ sách chuyên khảo, có sách “C ươ g XX - Các tội xâm phạm sở hữu

trong Giáo trình lu t hình s Việt Nam (Phần các tội phạm)” do GS.TS. Nguyễn

Ngọc Hòa (chủ biên), Nxb Công an nhân dân năm 2010; sách “Định tội danh đối

với các tội xâm phạm sở hữu (Bộ lu t hình s ăm 1999 được sửa đổi, bổ sung ăm

2009)” của tác giả Lê Đăng Doanh, Nxb Tư pháp năm 2011.

Ở cấp độ luận văn thạc sĩ, có đề tài “Vấn đề phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp trong Lu t Hình s Việt Nam” của tác giả Nguyễn Hữu Minh năm 2010…

Ở góc độ các bài báo khoa học, có bài viết “Vấn đề định tội danh trong các

tội xâm phạm sở hữu” của tác giả Nguyễn Ngọc Chí đăng trên Tạp chí Nhà nước và

pháp luật số 112 năm 1997, bài viết “Cần thống nhất nh n thức áp dụng tình

tiết:“Đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt” tại c ươ g XIV “Các tội

xâm phạm sở hữu” trong Bộ lu t Hình s 1999” của tác giả Phan Hồng Thủy đăng

trên Tạp chí Kiểm sát số 9 năm 2004, bài viết “Bàn về định tội danh đối với một số

tội xâm phạm sở hữu” của tác giả Lê Văn Luật đăng trên Tạp chí Khoa học pháp lý

số 01 năm 2006, bài viết “Về áp dụng tình tiết “đã bị kết án về tội chiếm đọat tài

sản, c ưa được xóa án tích mà còn vi phạm tại một số đ ều lu t về các tội xâm

phạm sở hữu” của tác giả Quách Thành Vinh đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân số

9 năm 2007, bài viết “Xác định hành vi chiếm đoạt của các tội xâm phạm sở hữu có

tính chiếm đoạt” của tác giả Đỗ Ngọc Lợi đăng trên Tạp chí Kiểm sát số 4 năm

2013, bài viết “Cần sửa đổi, bổ sung một số vấn đề trong nhóm tội xâm phạm sở

hữu của BLHS ăm 1999” của tác giả Lê Đăng Doanh, Phạm Tài Tuệ đăng trên Tạp

chí Tòa án nhân dân số 14 năm 2014, bài viết “Về áp dụng “t tiết định k u g”,

“t tiết phạm tội nhiều lầ ” trong các tội xâm phạm sở hữu” của tác giả Nguyễn

Thanh Hải đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân số 19 năm 2014, bài viết “Những

đ ểm mới của các tội xâm phạm sở hữu trong Bộ lu t hình s ăm 2015” của tác giả

Mai Thị Thanh Nhung đăng trên Tạp chí Luật học số đặc biệt năm 2016, bài viết

“Một số đề xuất hoàn thiện quy định về các tội xâm phạm sở hữu trong Bộ lu t

Hình s ăm 2015” của tác giả Phan Anh Tuấn đăng trên Tạp chí Khoa học pháp

lý số 8 năm 2016; bài viết “Một số đ ểm mới của Bộ lu t Hình s (sửa đổi) 2015

về các tội xâm phạm sở hữu” của tác giả Nguyễn Trường Giang đăng trên Tạp chí

3

Luật sư Việt Nam số 7 năm 2017, bài viết “Dấu hiệu pháp lý và cách phân loại

các tội xâm phạm sở hữu” của tác giả Nguyễn Trường Giang đăng trên Tạp chí

Luật sư Việt Nam số 11 năm 2017…

Các công trình nghiên cứu nói trên đã làm rõ những nội dung nhất định liên

quan đến tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” từ quy định pháp luật đến

thực tiễn áp dụng pháp luật. Tuy nhiên, những công trình này đều được thực hiện

trước thời điểm Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có hiệu lực

thi hành và quan trọng hơn là những công trình nghiên cứu nêu trên chưa phân tích

làm rõ được tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm

sở hữu gặp những hạn chế gì trong quá trình áp dụng pháp luật.

Hiện nay, công trình nghiên cứu về tình tiết phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp vẫn chỉ là số ít, đặc biệt là các công trình nghiên cứu liên quan đến việc áp

dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu

từ thực tiễn dưới góc độ của một luận văn ứng dụng thì chưa có công trình nào cả.

Do đó, công trình nghiên cứu đề tài “Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp trong các

tội xâm phạm sở hữu”của tác giả, một phần sẽ kế thừa những nội dung nghiên cứu

từ những công trình đã được công bố và bên cạnh đó đề tài tiếp tục phân tích, làm

rõ các vấn đề liên quan đến việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu trong thực tiễn xét xử, từ đó đưa ra một số

kiến nghị hoàn thiện tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong các tội

phạm xâm phạm sở hữu.

3. Mục đí h và nhiệm vụ nghiên cứu

- Mục đí h nghiên cứu: Trên cơ sở phân tích, đánh giá những bất cập,

vướng mắc khi áp dụng trong thực tiễn về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính

chất chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu. Trên cơ sở những phát hiện

thiếu sót, vướng mắc đó đề tài sẽ đưa ra những kiến nghị hoàn thiện quy định pháp

luật hình sự và các văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật hình sự về các vấn đề

pháp lý này.

- Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài đặt ra và giải

quyết các nhiệm vụ chủ yếu sau đây:

+ Đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có

tính chất chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu.

4

+ Chỉ ra những vướng mắc, hạn chế trong việc quy định và áp dụng các quy

định của luật hình sự về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu.

+ Đưa ra những kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật hình sự và hướng

dẫn áp dụng pháp luật hình sự về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất

chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu.

4. Đối tƣợng và ph m vi nghiên cứu

- Đối tƣợng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là thực tiễn áp

dụng pháp luật hình sự về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu được quy định tại Chương XVI Bộ luật

Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

- Ph m vi nghiên cứu: Trong phạm vi của một luận văn thạc sĩ, đề tài chủ

yếu tập trung nghiên cứu về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu theo quy định của pháp luật hình sự Việt

Nam, đặc biệt là quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm

2017) cũng như là thực tiễn xét xử các vụ án về vấn đề này ở các địa phương trên

lãnh thổ Việt Nam.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Phương pháp luận: tác giả sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật

biện chứng và duy vật lịch sử để làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu trong luận văn.

- Các phương pháp nghiên cứu cụ thể: tác giả sử dụng các phương pháp sau:

phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp

thống kê.

Thứ nhất, phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp là hai phương

pháp chủ đạo, được sử dụng để phân tích các vấn đề lý luận cũng như quy định của

pháp luật liên quan đến vấn đề áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên

nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu; tổng hợp, phân tích các vấn đề pháp lý có

liên quan từ thực tiễn áp dụng pháp luật. Ngoài ra, tác giả sử dụng phương pháp

tổng hợp để tóm tắt nội dung của mỗi chương và đưa ra kết luận chung cho toàn

luận văn.

Thứ hai, phương pháp so sánh: được sử dụng để đánh giá các quy định pháp

luật về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong các tội

xâm phạm sở hữu: so sánh quy định của các văn bản pháp luật có liên quan về việc

áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm sở

5

hữu để đánh giá, chỉ ra bất cập pháp luật và đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp

luật về vấn đề việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong

các tội xâm phạm sở hữu.

6. Ý nghĩ khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Việc nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến việc áp dụng

tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong các tội xâm phạm sở hữu có ý

nghĩa hết sức quan trọng và cần thiết trong việc đấu tranh, phòng chống tội phạm .

Chính vì thế, nội dung của đề tài đáp ứng được điều kiện về tính mới cũng như có

khả năng ứng dụng cao.

Về lý luận, kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bổ sung, hoàn thiện các

quy định pháp luật về vấn đề định tội danh, quyết định hình phạt. Bên cạnh đó, đề

tài có thể làm tài liệu tham khảo cần thiết cho các nhà khoa học, các sinh viên, học

viên cao học chuyên ngành luật hình sự và những người làm công tác thực tiễn như

luật sư, kiểm sát viên, điều tra viên... Những kiến nghị của luận văn sẽ góp phần

tích cực vào việc hoàn thiện các quy định pháp luật, cũng như nâng cao hiệu quả xét

xử các vụ án về việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” trong

các tội xâm phạm sở hữu trong thực tế, vừa tránh bỏ lọt tội phạm, vừa tránh làm oan

người vô tội.

7. Cơ cấu của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm có

hai chương:

Chƣơng 1. Dấu hiệu “Cố ý phạm tội từ 05 lần trở lên về cùng một tội phạm”

khi xác định tình tiết phạm tội có tính chất chuyên nghiệp trong các tội xâm phạm

sở hữu.

Chƣơng 2. Dấu hiệu “Người phạm tội đều lấy các lần phạm tội làm nghề

sinh sống và lấy kết quả phạm tội làm nguồn sống chính” trong tình tiết phạm tội có

tính chất chuyên nghiệp đối với các tội xâm phạm sở hữu.