Nước Pháp với cuộc chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ (1775 - 1783).

58 SO 08-2009 CHAU MY NGAY NAY

VAN HOA - LiCH SU

Ncrdc PHflp vdl cade CHIEN TRfiNH

QlflNH t)OC L6P Cdfi CffC THUOC Djfi fiNH 6

B^C MY (1775 -1783)

Sau khi C. Colombus phat hien

ra "Tdn the gidi", cac cfldng

qud'c chau Au dua nhau thfle

hien qua trinh "thugc dia hoa" d

luc dia chau My. Trong so' cac cfldng

qud'c chau Au, Tay Ban Nha va Bd

Dao Nha la hai qud'c gia tien phong

trong viec xam chiem thupc dia tai

Tay ban edu. Hp thiet lap thiic dan dia

ehu ye'u d Trung va Nam My. Mac dfl

"hgi nhdp" vad qua trinh tren kha

mudn, song ca Anh va Phap eflng deu

thie't lap d Bae My nhflng thupc dia eua

rieng minh. Cu the la, trong khi nflde

Anh thiet lap eae thupe dia dpc theo bd

bien Dai Tay Dfldng, thi nfldc Phap

tie'n sau vao npi dia, lan Ifldt bie'n

Canada, vflng ven Ngfl Hd (Great

Lakes) va vung eiia sdng Mississippi

thanh "khu vUdn rien^' cua minh. Do

cung theo dudi chinh sach md rpng

thupe dia d Bde My nen sfl va cham ve

quyen ldi da't dai gifla Anh va Phap la

dieu ta't ye'u. Nhdm giai quye't ai la

"chiL nhdn" thfle sfl do'i vdi vflng da't

Bde My, ca hai ben tie'n hanh hai eupc

chie'n tranh: ehien tranh Thfla ke Tay

Ban Nha (1701-1714) va ehien tranh

Bay nam (1756-1763). Ca hai cupc

chie'n tranh nay dfla de'n sfl that bai

eho Phap. Nudc Phap cha'p nhan ky cac

hiep Ude: Hiep Udc Utrecht (11/4/1713)

va Hiep Ude Paris (10/2/1763). Theo

Th.S Le Thdnh Nam

• Khoa Lich Sii, Dgi hgc Suphgm Hue

hiep ude thfl nha't, Phap bude phai

nhfldng cho Anh da't dai thupc vflng

vinh Hudson, New Foundland va

Acadi.^^' Cdn trong hiep fldc thfl hai,

Anh tfldc bd chii quyen ciia Phap b

Canada, Nova Scotia, Cape Breton va

Florida.^^^ Nfldc Phap mat het chu

quyen da't dai tai Bde My.

Rd rang, vi the eua Phap hi suy

giam sau cac eupc chie'n tranh nhfl da

neu tren. Do vay, Phap trdng chd cd

hdi de phuc thfl Anh, qua dd de phuc

hdi vi the cua minh b luc dia chau Au,

lam cho tfldng" quan Iflc Ifldng gifla

Phap va Anh trd nen can bdng hdn;

hdn the nfla khi vi the eua minh dfldc

phuc hdi thi Phap cd the kiem che sfl

ldn manh eua cae the life phong kien

phia Ddng: Phd, Ao va Nga. Bdng

chflng la ba qud'c gia nay tie'n hanh

chia cdt Ba Lan (1772) va ed tham

vpng xam lfldc vfldng trieu Ottoman.'^'

Hien trang dd da lam ma't sii dn dinh

d luc dia chau Au, ddng thdi, de dpa

quyen "minh chit" cua Phap tren lue

dia chau Au.

Trong khi dd, ve phia Anh, mac du

bflde ra khdi cac cupc chie'n tranh vdi

tfl each la ngfldi thdng tran nhflng

Anh vdn gap phai nhieu khd khan,

nha't la ve mat kinh te. De bu ddp

thiet hai do chie'n tranh de lai, ehinh

quyen London xiet chat viec cai tri b