Nông nghiệp truyền thống của người Tày - Nùng ở Định Hóa - Thái Nguyên

Nguyễn Thị Dân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 84(08): 45 - 51

45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

NÔNG NGHIỆP TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI TÀY- NÙNG

Ở ĐỊNH HÓA - THÁI NGUYÊN

Nguyễn Thị Dân*

Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên

TÓM TẮT

Nói đến nghề nông trồng lúa nước, tức là nói đến ruộng đất. Vì vậy, quản lý và không ngừng mở

rộng ruộng đất là những vấn đề sống còn của con người. Nhưng quản lý như thế nào, mở rộng như

thế nào, tùy thuộc vào những quan hệ xã hội đương thời chi phối. Định Hoá là một huyện miền núi

của tỉnh Thái Nguyên, với địa hình khá phức tạp và tương đối hiểm trở, núi thấp, đồi cao đã tạo

nên vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, thuận lợi phát triển kinh tế nông nghiệp ruộng nước. Dân tộc Tày￾Nùng là những dân tộc sinh sống lâu đời về ruộng nước, họ đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm

quý giá xuất phát từ thực tế sản xuất. Ngày nay, những kinh nghiệm ấy vẫn có giá trị phục vụ cho

sự phát triển nông nghiệp miền núi nói chung và Định Hóa nói riêng.

Từ khóa: khí hậu nhiệt đới ẩm, nông nghiệp ruộng nước, kinh nghiệm sản xuất, kinh tế nông nghiệp

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Kinh tế trồng trọt của các tộc người thiểu số ở

miền Bắc nước ta gồm hai loại hình chủ yếu: trồng

trọt trên nương rẫy và gieo cấy trên đồng ruộng,

hay nói cách khác là nương rẫy và ruộng nước. Đối

với nương rẫy đó chính là nguồn sống chính của

các tộc người cư trú ở vùng rẻo cao và rẻo giữa.

Với loại hình ruộng nước gồm các tộc người sống

ở vùng thấp, trong các cánh đồng, thung lũng miền

núi. Đối với cư dân nông nghiệp, để tồn tại và phát

triển, họ đã có một bước tiến dài trong công cuộc

đấu tranh với thiên nhiên để phát triển sản xuất, có

những phát minh, cải tiến kỹ thuật về canh tác.

Chẳng hạn như việc phát minh các công cụ sản

xuất như chiếc cày bằng sắt. Bên cạch đó, cùng với

sức kéo của trâu, bò trong sản xuất; kỹ thuật phối

kết hợp trong sản xuất nhằm đảm bảo sự thu hoạch

tối đa của sản phẩm cây trồng trên những mảnh

ruộng, làm tăng giá trị sử dụng và giá trị kinh tế

của đất đai; kéo theo sự thay đổi cả quyền sở hữu

ruộng đất và cơ cấu xã hội, lẫn hình thức tổ chức

và loại hình làng bản.

Tộc người Tày - Nùng ở Định Hóa, ngay từ những

buổi đầu sinh cơ lập nghiệp, họ đã biết vận dụng

lợi thế của khu vực vào trong thực tiễn quá trình

sản xuất nông nghiệp. Trong bài viết này đề cập

đến những kinh nghiệm ấy.

1.Ruộng nước

*

Tel: 02803601433

Ruộng đất vốn là cơ sở của nền sản xuất nông

nghiệp. Ở Định Hóa, đất đai không mấy màu mỡ

như đồng bằng và đều là ruộng loại 3 và là thu

điền. Song có thể thấy tính chất của nền sản xuất:

Đây là một nền nông nghiệp cá thể tiểu nông

(mang tính chất tư hữu). Điều này đã ảnh hưởng

rất lớn tới đời sống của cư dân nơi đây.

Ở Định Hóa ruộng thường có hai loại: “Nà nặm” là

loại ruộng sẵn có nguồn nước mạch tại chỗ hay có

thể thông qua hệ thống thủy lợi, thuận tiện cho

việc canh tác. “Nà Lẹng” thường là những chân

ruộng bậc thang cao, khô nước, không giải quyết

được nguồn nước, do vậy chờ nguồn nước mưa và

khe núi rót xuống.[3, tr 25-26]

Kỹ thuật canh tác

Đối với dân tộc Tày- Nùng ở Định Hóa thì khâu

làm đất cho lúa nước được cư dân tiến hành theo

những quy trình kỹ thuật khá hoàn chỉnh. Sau vụ

thu hoạch, trên đồng ruộng có rất nhiều rạ. Khi

mùa đông đến, trời lạnh, rạ khô, đồng bào hay đốt

rạ. Đồng bào thường cho rằng để làm cho đất thêm

khô ải, thêm tro, thêm màu mỡ cho đất, bên cạch

đó đốt rạ sẽ đốt cháy luôn cả trứng các loại côn

trùng, sâu bọ làm hại lúa. Theo thói quen cư dân

thường bắt đầu cày ải qua đông và công việc kết

thúc trước tết nguyên đán. Tục ngữ Tày - Nùng có

câu: “Ruộng cày tháng chạp, gánh thóc khó lên

vai”. Người nông dân nơi đây đều hiểu rõ giá trị

của cày đất phơi ải tức là làm cho đất tốt, tăng