Nồng độ interleukin 6 trong huyết thanh bệnh nhân bạch biến không phân đoạn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ĐỖ CHÍ DÂN

NỒNG ĐỘ INTERLEUKIN-6 TRONG HUYẾT THANH

BỆNH NHÂN BẠCH BIẾN KHÔNG PHÂN ĐOẠN

NGÀNH: NỘI KHOA (DA LIỄU)

MÃ SỐ: 8720107

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS.BS LÊ NGỌC DIỆP

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả trong luận văn là trung thực và chưa từng có ai công bố trong bất cứ công trình

nào khác.

Tác giả luận văn

Đỗ Chí Dân

.

.

MỤC LỤC

Trang

Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................i

Bảng đối chiếu thuật ngữ Anh – Việt..........................................................................ii

Danh mục các hình.................................................................................................... iii

Danh mục các bảng ....................................................................................................iv

Danh mục các biểu đồ .................................................................................................v

ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .....................................................................................3

Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................................4

1.1. Bạch biến..............................................................................................................4

1.2. Interleukin-6 .......................................................................................................23

1.3. Interleukin-6 và một số bệnh tự miễn ................................................................27

1.4. Interleukin-6 và bạch biến không phân đoạn.....................................................28

1.5. Một số công trình nghiên cứu về nồng độ Interleukin-6 huyết thanh trên bệnh

nhân bạch biến không phân đoạn..............................................................................29

Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................32

2.1. Thiết kế nghiên cứu............................................................................................32

2.2. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................32

2.3. Tiêu chuẩn chọn mẫu .........................................................................................32

2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu....................................................................33

2.5. Biến số nghiên cứu .............................................................................................33

2.6. Phương pháp thu thập số liệu.............................................................................35

2.7. Kỹ thuật định lượng Interleukin-6 .....................................................................37

.

.

2.8. Xử lý và phân tích số liệu ..................................................................................37

2.9. Đạo đức trong nghiên cứu..................................................................................39

Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................41

3.1. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu ...................................................41

3.2. Nồng độ Interleukin-6 trong huyết thanh bệnh nhân bạch biến.........................50

Chƣơng 4. BÀN LUẬN...........................................................................................60

4.1. Đặc điểm dịch tễ của đối tượng nghiên cứu.......................................................60

4.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu ...................................................63

4.3. Nồng độ Interleukin-6 huyết thanh của mẫu nghiên cứu ...................................69

4.4. Mối liên quan giữa nồng độ IL-6 huyết thanh và các đặc điểm lâm sàng.......... 70

4.5. Hạn chế của đề tài...............................................................................................................74

KẾT LUẬN..............................................................................................................75

KIẾN NGHỊ.............................................................................................................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Tên viết tắt Tên đầy đủ

BSA Body surface area

ELISA Enzyme-linked immunosorbent assay

IFN Interferon

IL Interleukin

ICAM Intercellular Adhesion Molecule

LASER Light Amplification by Stimulated

Emission of Radiation

MHC Major Histocompatibility Complex

PUVA Psoralene Ultraviolet-A

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

RIA Radio immuno assay

UVB Ultraviolet-B

VIDA Vitiligo Disease Activity Score

.

.

i

BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH – VIỆT

TÊN TIẾNG ANH

TÊN TIẾNG VIỆT

CHỮ VIẾT TẮT CHỮ ĐẦY ĐỦ

BSA Body surface area Diện tích da

FDA Food and Drug

Administration

Cục quản lý Dược phẩm và

Thực phẩm Hoa Kỳ

HLA Human leukocyte antigen Kháng nguyên bạch cầu người

ICAM Intercellular Adhesion

Molecule

Phân tử kết dính liên bào

MHC Major Histocompatibility

Complex

Phức hợp hòa hợp mô chủ yếu

NB-UVB Narrow band Ultra Violet-B UVB phổ hẹp

TCI Topical calcineurin inhibitor Ức chế calcineurin thoa

TGF-β Transforming growth factor￾β

Yếu tố tăng trưởng chuyển

dạng β

Th T helper T giúp đỡ

TNF-α Tumor necrosis factor -α Yếu tố hoại tử bướu α

TSH Thyroid stimulating

hormone

Hormone kích thích tuyến giáp

VCAM vascular cell adhesion

molecule

Phân tử kết dính tế bào mạch

máu

VEGF Vascular endothelial growth

factor

Yếu tố tăng trưởng nội mô

mạch máu

VIDA Vitiligo disease activity

index

Thang điểm đánh giá độ hoạt

động bệnh bạch biến

.

.

i

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. 1. Thụ thể và con đường hoạt hóa của IL-6 .................................................25

Hình 1. 2. Các hoạt tính sinh học của IL-6 ...............................................................26

Hình 2. 1. Diện tích tổn thương da theo quy luật số 9 của Wallace .........................35

.

.

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1. 1. Đánh giá mức độ hoạt động của bệnh dựa vào chỉ số VIDA ..................18

Bảng 2. 1. Các biến số nghiên cứu............................................................................33

Bảng 3. 1. Phân bố theo tuổi .....................................................................................41

Bảng 3. 2. Phân bố theo giới tính..............................................................................42

Bảng 3. 3. Tuổi khởi phát..........................................................................................42

Bảng 3. 4. Thời gian bệnh (năm) ..............................................................................43

Bảng 3. 5. Phân nhóm thời gian bệnh .......................................................................44

Bảng 3. 6. Vị trí thương tổn khởi phát và hiện tại ....................................................45

Bảng 3. 7. Tiền căn gia đình và một số đặc điểm lâm sàng bạch biến .....................45

Bảng 3. 8. Diện tích tổn thương da (%) ....................................................................46

Bảng 3. 9. Phân nhóm diện tích tổn thương da .........................................................46

Bảng 3. 10. Phân bố theo chỉ số VIDA.....................................................................47

Bảng 3. 11. Liên quan giữa thể lâm sàng và tuổi khởi phát......................................48

Bảng 3. 12. Mối liên quan giữa giới tính và tuổi khởi phát......................................49

Bảng 3. 13. Mối liên quan giữa nồng độ IL-6 huyết thanh với tiền căn gia đình và

các đặc điểm lâm sàng bạch biến ..............................................................................54

Bảng 3. 14. Mối liên quan giữa nồng độ IL-6 với diện tích tổn thương da ..............55

Bảng 3. 15. Nồng độ IL-6 giữa nhóm hoạt động và ổn định theo VIDA .................58

Bảng 4. 1. Tỉ lệ phân bố giới tính trong một số nghiên cứu .....................................60

Bảng 4. 2. Phân bố nhóm tuổi trên bệnh nhân bạch biến của một số nghiên cứu ....61

Bảng 4. 3. Phân bố bệnh bạch biến theo tuổi khởi phát............................................63

Bảng 4. 4. Tỉ lệ phần trăm các thể lâm sàng bạch biến.............................................64

Bảng 4. 5. Phân nhóm thời gian bệnh bạch biến trong một số nghiên cứu ..............65

Bảng 4. 6. Tỉ lệ vị trí thương tổn khởi phát ở các nghiên cứu ..................................66

Bảng 4. 7. Tỉ lệ vị trí thương tổn hiện tại ở các nghiên cứu .....................................67

.

.

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3. 1. Phân bố theo tuổi khởi phát.................................................................43

Biểu đồ 3. 2. Phân bố theo các thể lâm sàng bạch biến không phân đoạn................44

Biểu đồ 3. 3. Phân nhóm độ hoạt động theo chỉ số VIDA........................................48

Biểu đồ 3. 4. Mối tương quan giữa thời gian bệnh và diện tích tổn thương da ........49

Biểu đồ 3. 5. Nồng độ IL-6 ở nhóm bệnh và nhóm chứng .......................................50

Biểu đồ 3. 6. Mối liên quan giữa nồng độ IL-6 huyết thanh và giới tính .................51

Biểu đồ 3. 7. Nồng độ IL-6 huyết thanh và tuổi ở nhóm bệnh .................................52

Biểu đồ 3. 8. Nồng độ IL-6 huyết thanh và tuổi ở nhóm chứng ...............................52

Biểu đồ 3. 9. Nồng độ IL-6 huyết thanh và tuổi khởi phát .......................................53

Biểu đồ 3. 10. Nồng độ IL-6 huyết thanh và thời gian bệnh ....................................53

Biểu đồ 3. 11. Mối liên quan giữa nồng độ IL-6 huyết thanh và diện tích tổn thương

da ...............................................................................................................................56

Biểu đồ 3. 12. So sánh nồng độ IL-6 huyết thanh giữa các phân nhóm bệnh theo

VIDA với nhóm chứng .............................................................................................57

Biểu đồ 3. 13. Mối liên quan giữa nồng độ IL-6 huyết thanh với các phân nhóm

bệnh theo VIDA ........................................................................................................58

Biểu đồ 3. 14. Nồng độ IL-6 huyết thanh giữa các nhóm VIDA +2, +3 và +4 ........59

.

.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Bạch biến là nguyên nhân thường gặp nhất gây mất sắc tố [58], đặc trưng bởi

sự phát triển của những dát trắng sữa trên da. Sinh thiết các tổn thương này cho thấy

sự thiếu hụt các tế bào sắc tố thượng bì. Tỷ lệ bệnh dao động từ 0,5 đến 2% dân số,

xảy ra ở cả nam và nữ, nhưng nữ giới thường có khuynh hướng tìm đến các phương

pháp điều trị hơn [10]. Bệnh xuất hiện ở mọi lứa tuổi, 50% khởi phát bệnh sớm từ

thời thơ ấu [76].

Cơ chế bệnh sinh và nguyên nhân gây ra bạch biến đến nay vẫn còn chưa được

biết rõ. Do đó, việc điều trị bệnh còn nhiều khó khăn, tỷ lệ tái phát cao sau khi

ngưng điều trị. Có nhiều cơ chế đã được đưa ra để giải thích sự xuất hiện của bệnh,

trong đó, vai trò của quá trình tự miễn và miễn dịch tế bào là một cơ chế được nhiều

người chấp thuận, đặc biệt là trong thể bạch biến không phân đoạn. Nhiều nghiên

cứu đã cho thấy mối liên quan của bạch biến không phân đoạn với một số bệnh tự

miễn, bao gồm viêm giáp tự miễn, viêm khớp dạng thấp, thiếu máu ác tính, hội

chứng đa tuyến tự miễn, đái tháo đường type 1, vảy nến, và rụng tóc từng vùng

[63]. Nhiều cytokine đã góp phần trong cơ chế bệnh bạch biến không phân đoạn,

trong đó, IL-6 là một trong các cytokine được nhiều tác giả chú ý và nghiên cứu.

Vai trò của IL-6 trong bạch biến không phân đoạn là nhờ vào khả năng điều chỉnh

đáng kể biểu hiện của các phân tử kết dính liên bào 1 (ICAM-1) [42]. Hơn nữa, IL￾6 là một chất ức chế mạnh sự tăng trưởng tế bào sắc tố [45]. Ngoài ra, IL-6 hoạt

động như một chất điều hòa của hệ thống miễn dịch bằng cách đóng một vai trò

quan trọng trong sự biệt hóa của các tế bào tua gai (DCs), cũng như quá trình biệt

hóa tế bào B thành tương bào và sản xuất kháng thể [103]. Sự tăng nồng độ IL-6 sẽ

hóa hướng động các tế bào lympho B và tăng sản xuất tự kháng thể kháng tế bào

sắc tố. Nhiều nghiên cứu hiện nay cho thấy rằng mức độ huyết thanh của IL-6 được

tăng lên trong cả bạch biến khu trú và lan tỏa, hỗ trợ các giả thuyết rằng IL-6 có thể

đóng một vai trò trong các đáp ứng miễn dịch trong sinh bệnh học của bệnh. Tuy

.

.

nhiên, đến nay những tác động của IL-6 trên bệnh bạch biến không phân đoạn vẫn

chưa được xác định rõ trong y văn.

Bạch biến thường lành tính, không nguy hiểm tính mạng nhưng gây ảnh

hưởng nhiều đến thẩm mỹ và tâm lý của người bệnh, đặc biệt khi các tổn thương

của bệnh thường xuất hiện ở vùng mặt [22]. Tại Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu

nào về vai trò IL-6 trong bệnh bạch biến không phân đoạn. Vì vậy, chúng tôi tiến

hành nghiên cứu nồng độ IL-6 trong huyết thanh bệnh nhân bạch biến không phân

đoạn tại Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh với mục đích khảo sát nồng độ

IL-6 trong huyết thanh và đánh giá sự liên quan của nó với các đặc điểm lâm sàng

và độ hoạt động của bệnh, với hi vọng có thể giúp làm rõ hơn vai trò của IL-6 trong

bạch biến không phân đoạn, cũng như góp phần tạo tiền đề cho những nghiên cứu

chuyên sâu hơn về cơ chế bệnh sinh của bệnh.

.

.