Nồng độ interferon gamma huyết thanh và một số yếu tố liên quan trên bệnh nhân rụng tóc từng vùng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---oOo---

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

TRẦN THỊ BÍCH TIÊN

NỒNG ĐỘ INTERFERON-GAMMA HUYẾT THANH

VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRÊN

BỆNH NHÂN RỤNG TÓC TỪNG VÙNG

Ngành: Nội khoa (Da liễu)

Mã số: 8720107

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TS. BS. NGUYỄN TẤT THẮNG

.

.

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là Trần Thị Bích Tiên, học viên lớp thạc sĩ niên khóa 2019 – 2021,

chuyên ngành Nội khoa (Da liễu) – Đại học Y Dược TPHCM xin cam đoan:

- Đây là công trình nghiên cứu do chính bản thân tôi thực hiện dưới

sự hướng dẫn của PGS.TS.BS. Nguyễn Tất Thắng và sự hỗ trợ chuyên

môn của TS.BS. Nguyễn Thị Hồng Chuyên.

- Nghiên cứu này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu khác đã

được công bố tại Việt Nam.

- Các thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực,

khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ quan nơi nghiên

cứu được cho phép lấy mẫu.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những cam kết này.

Tác giả luận văn

Trần Thị Bích Tiên

.

.

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

MỤC LỤC................................................................................................................. ii

DANH MỤC VIẾT TẮT ........................................................................................ iv

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH – VIỆT............................................................. vii

DANH MỤC BẢNG................................................................................................ ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ .................................................................................................x

DANH MỤC BIỂU ĐỒ........................................................................................... xi

DANH MỤC HÌNH................................................................................................ xii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .....................................................................................3

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU..................................................................4

1.1. Đại cương mô tóc .................................................................................................4

1.2. Rụng tóc từng vùng (Alopecia areata) .................................................................9

1.3. Interferon-gamma...............................................................................................22

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................31

2.1. Thiết kế nghiên cứu............................................................................................31

2.2. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................31

2.3. Tiêu chuẩn chọn mẫu .........................................................................................31

2.4. Cỡ mẫu ...............................................................................................................32

2.5. Các biến số nghiên cứu ......................................................................................32

2.6. Phương pháp chọn mẫu......................................................................................32

2.7. Phương pháp và công cụ đo lường, thu thập số liệu ..........................................37

2.8. Quy trình nghiên cứu .........................................................................................39

2.9. Phương pháp phân tích dữ liệu ..........................................................................42

2.10. Đạo đức trong nghiên cứu................................................................................42

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ.........................................................................................43

3.1. Đặc điểm dịch tễ và lâm sàng của nhóm bệnh...................................................43

3.2. Nồng độ IFN-gamma huyết thanh ở nhóm bệnh và so sánh với nhóm chứng ..51

.

.

iii

3.3. Liên quan giữa IFN-gamma huyết thanh và đặc điểm dịch tễ, lâm sàng của

nhóm bệnh.................................................................................................................51

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ......................................................................................59

4.1. Đặc điểm dịch tễ và lâm sàng của nhóm bệnh...................................................59

4.2. Nồng độ IFN-gamma huyết thanh ở nhóm bệnh và so sánh với nhóm chứng ..71

4.3. Liên quan giữa IFN-gamma huyết thanh và đặc điểm dịch tễ, lâm sàng của

nhóm bệnh.................................................................................................................72

4.4. Hạn chế của nghiên cứu .....................................................................................77

KẾT LUẬN..............................................................................................................78

KIẾN NGHỊ.............................................................................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

iv

DANH MỤC VIẾT TẮT

Tên viết tắt Tên đầy đủ

AAT Alopecia areata totalis

AAU Alopecia areata universalis

ANA Antinuclear antibody

APC Antigen-presenting cell

BMI Body mass index

CGRP Calcitonin gene-related peptide

Cs Cộng sự

CTLA-4 Cytotoxic T lymphocyte-associated protein 4

DC Dendritic cell

DLQI Dermatology Life Quality Index

ELISA Enzyme-Linked Immunosorbent Assay

FDA Food and Drug Administration

GBD Global Burden of Disease

GWAS Genome-Wide Association Studies

HLA Human Leucocyte Antigen

HRQOL Health-related Quality of Life

HSSV Học sinh, sinh viên

IDO-1 Indoleamine 2,3-dioxygenase-1

IFNAR Interferon-alpha receptor

IFNGR Interferon-gamma receptor

IFN-γ Interferon-gamma

.

.

v

IL Interleukin

IL-15R Interleukin-15 receptor alpha

JAK Janus tyrosine kinase

KIR3DL1 Killer cell immunoglobulin-like receptor 3DL1

KIRs Killer cell immunoglobulin-like receptors

KTC Khoảng tin cậy

KTPV Khoảng tứ phân vị

LĐCT Lao động chân tay

MHC Major histocompatibility complex

MICA MHC class I polypeptide-related sequence A

NAAF National Alopecia Areata Foundation

NK cell Natural killer cell

NVVP Nhân viên văn phòng

PUVA Psoralen plus ultraviolet A

RTTV Rụng tóc từng vùng

SALTs Severity of Alopecia Tool score

STAT Signal transducer and activator of transcription

TBĐLC Trung bình  độ lệch chuẩn

TGF-β Transforming growth factor beta

TGF-β1 Transforming growth factor beta 1

Th T helper

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

ULBP3 UL16 binding protein 3

.

.

vi

UVB Ultraviolet B

YLD Years Lived with Disabilities

α-MSH Alpha melanocyte stimulating hormone

.

.

vii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH – VIỆT

Tên tiếng anh Tên tiếng việt

Alopecia areata Rụng tóc từng vùng

Alopecia areata totalis Rụng tóc toàn bộ

Alopecia areata universalis Rụng tóc toàn thể

Anagen Giai đoạn phát triền

Antigen-presenting cell Tế bào trình diện kháng nguyên

Antinuclear antibody Kháng thể kháng nhân

Apoptosis Chết tế bào theo chương trình

Body mass index Chỉ số khối cơ thể

Catagen Giai đoạn chuyển tiếp

Denritic cell Tế bào tua gai

Dermatology Life Quality Index Thang điểm chất lượng cuộc sống bệnh da

Exclamation point hairs Sợi tóc chấm than

Exogen Giai đoạn tóc rụng

Food and Drug Administration Cục dược- thực phẩm

Genome-Wide Association Studies

Nghiên cứu mối liên quan trên toàn bộ hệ

gen

Global Burden of Disease Gánh nặng bệnh tật toàn cầu

.

.

viii

Health-related Quality of Life Điểm chất lượng cuộc sống liên quan đến

sức khỏe

Immune privileged site Nơi đặc quyền miễn dịch

Major histocompatibility complex Phức hợp tương thích mô chính

Major histocompatibility complex Phức hợp tương thích mô chính

MHC class I polypeptide-related

sequence A

Phức hợp tương thích mô chính lớp I liên

quan đến chuỗi polypeptide A

National Alopecia Areata

Foundation

Hiệp hội rụng tóc từng vùng quốc tế

Natural kill cell Tế bào diệt tự nhiên

Severity of Alopecia Tool score Thang điểm đánh giá độ nặng rụng tóc

T helper Tế bào T giúp đỡ

Telogen Giai đoạn nghỉ

Ultraviolet B Tia cực tím B

Years Lived with Disabilities Số năm sống khỏe mạnh bị mất đi do bệnh

tật

.

.

ix

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1 Đặc quyền miễn dịch tại nang tóc ...............................................................8

Bảng 2.1 Các biến số nghiên cứu..............................................................................32

Bảng 3.1 Đặc điểm dịch tễ chung của nhóm bệnh và nhóm chứng..........................43

Bảng 3.2 Tiền căn bản thân và gia đình mắc RTTV.................................................45

Bảng 3.3 Phân độ nặng..............................................................................................49

Bảng 3.4 So sánh nồng độ IFN-γ huyết thanh ở nhóm bệnh và nhóm chứng ..........51

Bảng 3.5 Nồng đồ IFN-γ huyết thanh và giới tính ở nhóm bệnh..............................51

Bảng 3.6 Nồng độ IFN-γ huyết thanh và nơi cư trú, nghề nghiệp của nhóm bệnh

nhân RTTV................................................................................................................52

Bảng 3.7 Nồng độ IFN-γ huyết thanh và tiền căn bản thân RTTV, bệnh cơ địa kèm

theo, thời gian mắc bệnh ...........................................................................................53

Bảng 3.8 Nồng độ IFN-γ huyết thanh và số lượng sang thương, kích thước sang

thương .......................................................................................................................54

Bảng 3.9 Nồng độ IFN-γ huyết thanh và đặc điểm sợi tóc chấm than, sợi tóc bạc

màu, test kéo tóc........................................................................................................55

Bảng 3.10 Nồng độ IFN-γ huyết thanh và đặc điểm ngứa, hồng ban, có triệu chứng

tại sang thương ..........................................................................................................56

Bảng 3.11 Nồng độ IFN-γ và phân độ nặng, nhóm thang điểm SALTs...................57

Bảng 4.1 Tuổi trung bình và tỷ lệ giới tính của bệnh nhân RTTV trong một số

nghiên cứu khảo sát nồng độ IFN- huyết thanh ......................................................59

Bảng 4.2 Thời gian mắc bệnh RTTV trong nghiên cứu của chúng tôi và một số

nghiên cứu có đánh giá nồng độ IFN- huyết thanh .................................................62

Bảng 4.3 Tỷ lệ các kiểu rụng tóc và tỷ lệ của nhóm có đường kính sang thương lớn

nhất trên 3 cm trong các nghiên cứu về bệnh RTTV................................................63

Bảng 4.4 Tỷ lệ test kéo tóc dương tính ở bệnh nhân RTTV ở một số nghiên cứu ...65

Bảng 4.5 Phân độ nặng RTTV của một số nghiên cứu (%)......................................67

Bảng 4.6 Thang điểm SALTs trong nghiên cứu của chúng tôi và một số nghiên cứu

trên bệnh nhân RTTV................................................................................................68

Bảng 4.7 Bệnh lý kèm theo RTTV trong một số nghiên cứu (%) ............................70

Bảng 4.8 Nồng độ IFN- huyết thanh của nhóm bệnh RTTV và nhóm chứng trong

một số nghiên cứu .....................................................................................................71

.

.

x

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1 Sơ đồ nghiên cứu nhóm bệnh ...................................................................40

Sơ đồ 2.2 Sơ đồ nghiên cứu nhóm chứng .................................................................41

.

.

xi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1 Đặc điểm nơi cư trú của nhóm bệnh nhân RTTV .................................44

Biểu đồ 3.2 Đặc điểm nghề nghiệp của nhóm bệnh nhân RTTV .............................44

Biểu đồ 3.3 Tuổi khởi phát bệnh...............................................................................45

Biểu đồ 3.4 Thời gian mắc bệnh ...............................................................................46

Biểu đồ 3.5 Các kiểu rụng tóc của bệnh nhân RTTV ...............................................47

Biểu đồ 3.6 Kích thước sang thương của bệnh nhân RTTV.....................................47

Biểu đồ 3.7 Đặc điểm sợi tóc tại vùng rụng tóc........................................................48

Biểu đồ 3.8 Tính chất vùng da rụng tóc ....................................................................48

Biểu đồ 3.9 Nhóm thang điểm SALTs......................................................................49

Biểu đồ 3.10 Bệnh lý kèm theo RTTV .....................................................................50

Biểu đồ 3.11 Nồng độ IFN- huyết thanh và điểm SALTs của nhóm bệnh RTTV..58

.

.