Nội dung giá trị sản xuất, chi phí trung gian và giá trị tăng thêm ngành Xây dựng.

Lêi nãi ®Çu

S¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn kh«ng ngõng theo sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi

ngêi. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi cµng cao, sù hîp

t¸c vµ liªn kÕt trong s¶n xuÊt cµng më réng Sù hîp t¸c vµ liªn kÕt trong s¶n …

xuÊt kh«ng chØ diÔn ra gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng trong

níc mµ cßn më réng ra c¶ ph¹m vi c¶ thÕ giíi theo c¸c ph¬ng thøc hÕt søc kh¸c

nhau. Trong bèi c¶nh ®ã th× ph¸t triÓn s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng nghiÖp còng t¹o

ra ngµy cµng nhiÒu gi¸ trÞ sö dông. §ã lµ trung t©m cña ngµnh c«ng nghiÖp nãi

chung; cña c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp x©y dùng nãi riªng nh»m tho¶ m·n nhu

cÇu tiªu dïng cña x· héi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch, t¹o ra thu nhËp quèc d©n, gãp

phÇn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng x· héi chñ nghÜa. Víi tèc ®é t¨ng trëng

®ã th× ®Ó ®o, ph¶n ¸nh vµ so s¸nh th× cÇn mét hÖ thèng chØ tiªu ®óng ®¾n vµ ®Çy

®ñ. §ã lµ HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia, trong néi dung cña nã ®Æc biÖt quan

träng lµ 3 chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm. NÒn

níc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng CNXH vµ cã sù qu¶n lý cña Nhµ

níc. Trong giai ®o¹n nµy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ( doanh nghiÖp nhµ níc, c«ng

ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp t nh©n vµ hé gia ®×nh ) ®Òu tham gia

ho¹t ®éng x©y dùng. C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cã tr×nh ®é vÒ qu¶n lý

h¹ch to¸n vµ n¨ng lùc thi c«ng x©y l¾p kh¸c nhau do vËy viÖc x¸c ®Þnh c¸c chØ

tiªu kinh tÕ nãi chung vµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm

nãi riªng còng kh¸c nhau, ®iÒu nµy quy ®Þnh ®Õn viÖc tÝnh to¸n vµ ph¬ng ph¸p

x¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt kh¸c nhau.Víi vai trß to lín cña c¸c chØ tiªu ®ã th× viÖc

tÝnh to¸n cho ®óng vµ cho ®ñ th× cÇn ph¶i cã mét ph¬ng ph¸p tÝnh cÇn chÝnh

x¸c.

Trong thêi gian thùc tËp t¹i Vô X©y dùng, Giao th«ng vµ Bu ®iÖn t«i thÊy

vÊn ®Ò vÒ ph¬ng ph¸p tÝnh c¸c chØ tiªu trong HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia cÇn

ph¶i thèng nhÊt trong c¶ níc. HiÖn nay, vÊn ®Ò nµy ®ang ®îc nghiªn cøu cña

c¸c c¬ quan nhµ níc. Nªn t«i xin ®îc m¹nh d¹n ®i vµo nghiªn cøu th«ng qua

chuyªn nªu lªn ý kiÕn c¸ nh©n víi ®Ò tµi “X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu gi¸ tri s¶n xuÊt,

chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña níc ta

1

hiÖn nay”. §©y lµ mét vÊn ®Ò khoa häc ®ang ®îc nghiªn cøu, gåm nhiÒu vÊn ®Ò

lý luËn phøc t¹p vµ víi lîng kiÕn thøc; thêi gian vµ khu«n khæ chuyªn ®Ò cã

h¹n, do ®ã trong néi dung nµy chØ tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt, g¾n liÒn víi

chñ ®Ò nghiªn cøu. Nªn cßn nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ ph¬ng ph¸p luËn.

Trong néi dung chóng t«i gíi thiÖu gåm 3 ch¬ng:

Ch ¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ x©y dùng.

Ch ¬ng II : Néi dung gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng

thªm ngµnh X©y dùng.

Ch ¬ng III: Minh ho¹ viÖc tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung

gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm.

2

Ch¬ng I

Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ X©y dùng

I. Kh¸i niÖm, tÝnh ®Æc thï, ý nghÜa vµ vai trß cña ngµnh x©y

dùng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.

1. Kh¸i niÖm cña x©y dùng trong nÒn KTQD.

Tríc hÕt, chóng ta cÇn hiÓu nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ toµn bé c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ

hay chñ thÓ kinh tÕ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau, tån t¹i trong mèi quan

hÖ mËt thiÕt víi nhau ®îc h×nh thµnh trong mét giai ®o¹n lÝch sö nhÊt ®Þnh.

CÇn ph©n biÖt nÒn kinh tÕ quèc d©n, nÒn kinh tÕ toµn quèc. Cã nÒn kinh tÕ

toµn quèc, kinh tÕ vïng vµ ®Þa ph¬ng. Theo kh¸i niÖm ®· ®îc tr×nh bµy, nÒn

KTQD cÇn ®îc hiÓu r»ng kh«ng chØ theo ph¹m vi toµn quèc mµ cßn cã thÓ ®îc

hiÓu theo ph¹m vi ®Þa ph¬ng. NÒn kinh tÕ lµ kh¸i niÖm cã tÝnh lÞch sö: cã nÒn

kinh tÕ tù nhiªn, nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nÒn

kinh tÕ thÞ trêng.

X©y dùng lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt c¸c tµi s¶n cè

®Þnh, nh»m duy tr× vµ t¨ng thªm n¨ng lùc phôc vô míi cho nÒn kinh tÕ th«ng

qua c¸c h×nh thøc x©y dùng míi, th«ng qua x©y dùng, kh«i phôc c¸c tµi s¶n cè

®Þnh trong c¸c lÜnh vùc cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ phi s¶n xuÊt cho c¸c ngµnh

thuéc nÒn KTQD.

T¸i s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp l¹i thêng xuyªn vµ phô håi

kh«ng ngõng.

XÐt vÒ quy m« cña t¸i s¶n xuÊt th× ngêi ta chia thµnh hai lo¹i: T¸i s¶n xuÊt gi¶n

®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng.

T¸i s¶n s¶n xuÊt gi·n ®¬n lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp l¹i víi quy m« cò.

Tøc duy tr× tiÒm lùc s½n cã cña nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c h×nh thøc kh«i phôc

vµ s÷a ch÷a c¸c TSC§.

T¸i s¶n xuÊt më réng lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ quy m« s¶n xuÊt n¨m

sau lín h¬n n¨m tríc. Tøc lµ t¨ng thªm tiÒm lùc míi cho doanh nghiÖp, ngµnh

3

vµ toµn bé nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c h×nh thøc x©y dùng, më réng, hiÖn ®¹i ho¸

c¸c TSC§.

X©y dùng míi lµ x©y dùng mét c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn

toµn míi.

Më réng lµ x©y dùng thªm mét hoÆc nhiÒu bé phËn g¾n liÒn víi hÖ thèng

s¶n xuÊt hoÆc phôc vô cña c¸c c¬ së ®ang s½n cã vµ ho¹t ®éng.

Kh«i phôc lµ tiÕn hµnh x©y dùng l¹i nh÷ng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng

tr×nh ®ang ngõng ho¹t ®éng v× lý do nµo ®ã( chiÕn tranh, thiªn tai ) nh»m kh«i …

phôc l¹i n¨ng lùc phôc vô ban ®Çu cña c«ng trinh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh ®ã.

HiÖn ®¹i ho¸ (sö dông cho m¸y mãc thiÕt bÞ) lµ viÖc ®æi míi thiÕt bÞ c«ng

nghÖ thay thÕ tõng phÇn hoÆc toµn bé m¸y mãc thiÕt bÞ trong d©y truyÒn s¶n

xuÊt ®ang ho¹t ®éng nh»m t¨ng thªm vµ n©ng cao chÊt lîng n¨ng lùc s¶n xuÊt

cña c¸c thiÕt bÞ ®ã.

C«ng tr×nh x©y dùng lµ s¶n phÈm cña c«ng nghÖ x©y l¾p g¾n liÒn víi ®Êt(

bao gåm c¶ mÆt níc, mÆt biÓn vµ thÒm lôc ®Þa) ®îc tao thµnh b»ng vËt liÖu x©y

dùng, thiÕt bÞ vµ lao ®éng.

H¹ng môc c«ng tr×nh lµ mét bé phËn cña c«ng tr×nh, lµ mét hoÆc mét sè

®èi tîng x©y dùng n»m trong thiÕt kÕ vµ dù to¸n tæng hîp cña c«ng tr×nh(bao

gåm c¶ thiÕt bÞ vµ hÖ thèng truyÒn dÉn ) nh»m ®¶m b¶o viÖc huy ®éng n¨ng …

lùc ®éc lËp ®· ®îc x¸c ®Þnh trong thiÕt kÕ hoÆc phôc vô viÖc huy ®éng n¨ng lùc

tæng hîp chung cña c«ng tr×nh.

C«ng tr×nh x©y dùng bao gåm mét hoÆc nhiÒu h¹ng môc c«ng tr×nh, n»m

trong d©y truyÒn c«ng nghÖ ®ång bé, hoµn chØnh( cã tÝnh ®Õn hîp t¸c s¶n xuÊt)

®Ó lµm ra s¶n phÈm cuèi cïng nªu trong dù ¸n.

2. TÝnh ®Æc thï cña ho¹t ®éng x©y dùng.

2.1 XuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña s¶n phÈm x©y dùng.

NÕu xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y dùng th× ta cã

thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña s¶n xuÊt x©y dùng nh sau:

a) S¶n xuÊt x©y dùng thiÕu tÝnh æn ®Þnh, cã tÝnh lu ®éng cao theo l·nh

thæ. V× trong x©y dùng, kh¸c víi nhiÒu ngµnh kh¸c, con ngêi vµ c«ng cô lao

4

®éng lu«n ph¶i di chuyÓn tõ c«ng trêng nµy ®Õn c«ng trêng kh¸c, cßn c¸c s¶n

phÈm x©y dùng( tøc lµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng) th× h×nh thµnh vµ ®øng yªn t¹i

chç. §Æc ®iÓm nµy kÐo theo mét lo¹t c¸c t¸c ®éng vÝ dô nh:

- C¸c ph¬ng ¸n c«ng nghÖ vµ tæ chøc x©y dùng lu«n lu«n biÕn ®æi phï

hîp víi thêi gian vµ ®Þa ®iÓm x©y dùng, do ®ã lµm khã kh¨n cho viÖc tæ chøc

s¶n xuÊt, cho viÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ lµm n¶y sinh nhiÒu chi phÝ

cho kh©u di chuyÓn lùc lîng s¶n xuÊt còng nh cho c¸c c«ng tr×nh t¹m phôc vô

thi c«ng x©y dùng.

- TÝnh lu ®éng cña s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i chó ý t¨ng cêng tÝnh c¬ ®éng,

linh ho¹t vµ gän nhÑ cña ph¬ng ¸n tæ chøc x©y dùng, t¨ng cêng ®iÒu hµnh t¸c

nghiÖp, lùa chän vïng ho¹t ®éng hîp lý, lîi dông tèi ®a c¸c lùc lîng vµ tiÒm

n¨ng s¶n xuÊt t¹i chç, chó ý ®Õn nh©n tè ®é xa di chuyÔn lùc lîng s¶n xuÊt ®Õn

c«ng trêng khi lËp ph¬ng ¸n tranh th©ï...

- §ßi hái cÇn ph¶i ph¸t triÓn réng kh¾p vµ ®iÒu hoµ trªn l·nh thæ vµ c¸c

lo¹i h×nh dÞch vô s¶n xuÊt vÒ cung cÊp vËt t vµ thiÕt bÞ cho x©y dùng, vÒ cho

thuª m¸y mãc x©y dùng v.v...

b) V× s¶n xuÊt x©y dùng cã tÝnh ®a d¹ng cao, cã chi phÝ lín, nªn s¶n xuÊt

x©y dùng ph¶i tiÕn hµnh theo ®¬n ®Æt hµng cña chñ ®Çu t th«ng qua ®Êu thÇu

hoÆc chØ ®Þnh thÇu cho tõng c«ng tr×nh mét. §Æc ®iÓm nµy g©y nªn mét sè t¸c

®éng ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x©y dùng nh :

- Trong x©y dùng nãi chung h×nh thøc s¶n xuÊt s½n hµng lo¹t s¶n phÈm

®Ó b¸n kh«ng ®îc ph¸t triÓn, trõ mét sè trêng hîp cã thÓ x©y dùng s½n c¸c c¨n

nhµ ®Ó b¸n hoÆc cho thuª.

- S¶n xuÊt x©y dùng cña c¸c tæ chøc x©y dùng cã tÝnh bÞ ®éng hoÆc rñi ro

cao v× nã phô thuéc vµo kÕt qu¶ ®Êu thÇu.

- ViÖc thèng nhÊt ho¸, ®iÓn h×nh ho¸ c¸c mÉu m· s¶n phÈm vµ c¸c c«ng

nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm x©y dùng gÆp nhiÒu khã kh¨n, v× cïng mét lo¹i c«ng

tr×nh x©y dùng, nhng nÕu ®îc x©y dùng ë c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhau vµ c¸c thêi

®iÓm kh¸c nhau, chóng sÏ cã c¸ch cÊu t¹o vµ c«ng nghÖ chÕ t¹o kh¸c nhau.

5

- ViÖc x¸c ®Þnh, thèng nhÊt gi¸ c¶ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm toµn vÑn cuèi

cïng( tøc lµ c¸c c«ng tr×nh nhµ cöa) kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc. GÝa c¶ s¶n

phÈm( c«ng tr×nh x©y dùng) ph¶i ®îc x¸c ®Þnh tríc khi s¶n phÈm ra ®êi ngay

khi ®Êu thÇu x©y dùng.

c) Chu kú s¶n xuÊt( thêi gian x©y dùng c«ng tr×nh) thêng lµ dµi. §Æc ®iÓm

nµy g©y nªn t¸c ®éng nh sau:

- Lµm cho vèn ®Çu t x©y dùng cña chñ ®Çu t vµ vèn s¶n xuÊt cña tæ chøc

x©y dùng thêng bÞ ø ®äng l©u dµi t¹i c¸c c«ng tr×nh x©y dùng.

- C¸c tæ chøc x©y dùng dÔ gÆp ph¶i c¸c rñi ro ngÉu nhiªn theo thêi gian

vµ thêi tiÕt, chÞu ¶nh hëng cña sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶.

- C«ng tr×nh x©y dùng xong dÔ bÞ hao mßn v« h×nh ngay, do tiÕn bé

nhanh cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, nÕu thêi gian thiÕt kÕ vµ x©y dùng c«ng tr×nh

kÐo dµi.

- §ßi hái ph¶i cã c¸c chÕ ®é t¹m øng vèn, thanh to¸n trung gian vµ kiÓm

tra chÊt lîng trung gian hîp lý, tæ chøc dù tr÷ hîp lý.

- §ßi hái ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ cña rót ng¾n thêi gian x©y dùng vµ chó ý

®Õn nh©n tè thêi gian khi so s¸nh lùa chän ph¬ng ¸n.

d) Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x©y dùng rÊt phøc t¹p ®ßi hái cã nhiÒu lùc lîng hîp

t¸c tham gia thùc hiÖn. Kh¸c víi nhiÒu ngµnh kh¸c, trong x©y dùng , c¸c ®¬n vÞ

tham gia x©y dùng c«ng tr×nh ph¶i cïng nhau ®Õn c«ng trêng x©y dùng víi mét

diÖn tÝch lµm viÖc thêng lµ bÞ h¹n chÕ ®Ó thùc hiÖn phÇn viÖc cña m×nh theo mét

tr×nh tù nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian vµ kh«ng gian. §Æc ®iÓm nµy ®ßi hái:

- Ph¶i coi träng c«ng viÖc thiÕt kÕ tæ chøc x©y dùng , ®Æc biÖt lµ ph¶i b¶o

®¶m sù phèi hîp gi÷a c¸c lùc lîng tham gia x©y dùng ¨n khíp víi nhau theo

tr×nh tù thêi gian vµ kh«ng gian.

- Ph¶i coi träng c«ng t¸c ®iÒu ®é thi c«ng, cã tinh thÇn vµ tr×nh ®é tæ

chøc phèi hîp cao gi÷a c¸c ®¬n vÞ tham gia x©y dùng c«ng tr×nh .

6

e) S¶n phÈm x©y dùng ph¶i tiÕn hµnh ngoµi trêi vµ chÞu ¶nh hëng cña thêi

tiÕt. §Æc ®iÓm nµy ®ßi hái:

- Khi lËp kÕ ho¹ch x©y dùng ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn yÕu tè thêi tiÕt vµ

mïa mµng trong n¨m, cã c¸c biÖn ph¸p tranh thñ mïa kh« vµ tr¸nh mïa giã

b·o.

- Ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc ¶nh hëng cña thêi tiÕt tèi ®a, gi¶m

bít thêi gian ngõng viÖc do thêi tiÕt, cè g¾ng b¶o ®¶m sö dông n¨ng lùc s¶n

xuÊt ®iÒu hoµ theo bèn quÝ, ¸p dông c¸c lo¹i kÕt cÊu l¾p ghÐp ®îc chÕ t¹o s½n

mét c¸ch hîp lý ®Ó gi¶m bít thêi gian thi c«ng ë hiªn trêng, n©ng cao tr×nh ®é

c¬ giíi ho¸ x©y dùng ...

- Ph¶i chó ý c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng cho ngêi lµm c«ng viÖc x©y

dùng .

- Ph¶i b¶o ®¶m ®é bÒn ch¾c vµ ®é tin cËy cña c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc x©y

dùng .

- Ph¶i chó ý ®Õn nh©n tè rñi ro do thêi tiÕt g©y ra.

- Ph¶i quan t©m ph¸t triÓn ph¬ng ph¸p x©y dùng trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu

nhiÖt ®íi.

g) S¶n xuÊt x©y dùng chÞu ¶nh hëng cña lîi nhuËn chªnh lÖch do ®Þa ®iÓm

cña x©y dùng ®em l¹i. Cïng mét lo¹i c«ng tr×nh x©y dùng ®em nhng nÕu ®îc

tiÕn hµnh x©y dùng ë nh÷ng n¬i cã s½n nguån vËt liÖu x©y dùng , nh©n c«ng vµ

c¸c c¬ së cho thuª m¸y x©y dùng , th× nhµ thÇu x©y dùng trong trêng hîp nµy cã

nhiÒu c¬ héi thu ®îc lîi nhuËn cao h¬n so víi c¸c ®Þa ®iÓm x©y dùng kh¸c.

h) C«ng nghÖ x©y l¾p chñ yÕu lµ qu¸ tr×nh ¸p dông c¸c qu¸ tr×nh c¬ häc

®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vËn chuyÓn ngang vµ vËn chuyÓn lªn cao, hoÆc ®Ó x©m

nhËp lßng ®Êt. ViÖc ¸p dông tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh x©y l¾p ph¸t triÓn chËm, tØ lÖ

lao ®éng thñ c«ng chiÕm cao.

7