Những vụ án dân sự không được hòa giải và không tiến hành hòa giải được

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÝ VĂN TOÁN

NHỮNG VỤ ÁN DÂN SỰ KHÔNG ĐƢỢC HÒA GIẢI

VÀ KHÔNG TIẾN HÀNH HÒA GIẢI ĐƢỢC

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NHỮNG VỤ ÁN DÂN SỰ KHÔNG ĐƢỢC HÒA GIẢI

VÀ KHÔNG TIẾN HÀNH HÒA GIẢI ĐƢỢC

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng Dân sự

Mã số 60.38.0103

Người hướng dẫn khoa học:PGS-TS Nguyễn Thị Hoài Phƣơng

Học viên:Lý Văn Toán

Lớp:Cao học luật khóa 21

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học thực sự

của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS-TS Nguyễn

Thị Hoài Phƣơng. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong

luận văn này trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Tác giả

Lý Văn Toán

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Từ đƣợc viết tắt

BLDS 2015 Bộ luật Dân sự năm 2015

BLTTDS 2015 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015

TAND Tòa án nhân dân

TANDTC Tòa án nhân dân Tối cao

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHỮNG VỤ ÁN DÂN SỰ KHÔNG ĐƢỢC HÒA GIẢI,

THỰC TIỄNÁP DỤNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT......6

1.1. Vụ án dân sự yêu cầu đòi bồi thƣờngvì lý do gây thiệt hại đến tài sản

của Nhà nƣớc....................................................................................................7

1.2. Vụ án dân sự phát sinh từ giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của

luật hoặc trái đạo đức xã hội.........................................................................13

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1...................................................................................24

CHƢƠNG 2.NHỮNG VỤ ÁN DÂN SỰ KHÔNG HÒA GIẢI ĐƢỢC,

THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT...26

2.1. Vụ án dân sự không hòa giải đƣợc vì bị đơn, ngƣời có quyền lợi,

nghĩa vụ liên quan đã đƣợc Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn cố

tình vắng mặt..................................................................................................27

2.2. Vụ án dân sự không hòa giải đƣợc vì đƣơng sựcó lý do chính đáng..32

2.3. Vụ án dân sự không hòa giải đƣợc vì vợ hoặc chồng trong vụ án ly

hôn là ngƣời mất năng lực hành vi dân sự ..................................................39

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2...................................................................................42

KẾT LUẬN.........................................................................................................43

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦNMỞ ĐẦU

i. Lý do chọn đề tài

Hòa giải là thủ tục giải quyết tranh chấp dân sự đã xuất hiện từ rất sớm và

được các bên đương sự cũng như Tòa án áp dụng để giải quyết tranh chấp. Trong

nhiều biện pháp giải quyết tranh chấp, hòa giải là một biện pháp quan trọng để

giải quyết kịp thời các tranh chấp, hướng tới mục đích bình đẳng và hòa hợp

trong các mối quan hệ xã hội. Hòa giải đã trở thành một nét đẹp truyền thống,

đạo lý của dân tộc Việt Nam giúp giải quyết những mâu thuẫn, tranh chấp góp

phần giữ gìn sự hòa thuận cho từng gia đình, bình yên cho từng xóm làng, giữ

trật tự, kỹ cương, an toàn xã hội, củng cố khối đoàn kết cộng đồng.

Trên tinh thần đó, chế định hòa giải về những vụ án dân sự đã được quy

định khá chi tiết và đầy đủ trong trong Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 và sửa

đổi, bổ sung năm 2011. Mới đây, Quốc hội đã thông qua Bộ luật tố tụng dân

sựnăm 2015. Trong đó, chế định hòa giải là cơ sở để các cơ quan tòa án tiến

hành hòa giải góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan,

tổ chức trên cơ sở tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương sự. Thông qua hòa

giải Tòa án có thể giúp các đương sự giải quyết mâu thuẫn khi thỏa thuận giải

quyết vụ việc dân sự mà không phải kéo dài phiên tòa xét xử, giảm tốn kém thời

gian, tiền bạc của Nhà nước của các đương sự góp phần xây dựng tình đoàn kết

trong nhân dân. Ngoài ra, thông qua hoạt động hòa giải Tòa án còn có thể giải

thích pháp luật cho các đương sự góp phần nâng cao nhận thức pháp luật trong

nhân dân.

Trong bối cảnh hiện nay Bộ luật tố tụng dân sựnói chung và những quy

định về những vụ án dân sự không được hòa giải và không tiến hành hòa giải

được trong chế định hòa giải đã bộc lộ những hạn chế, bất cập. Có những quy

định mang tính chất chung chung, chưa đầy đủ, thiếu rõ ràng, có những trường

hợp chưa thống nhất, còn thiếu sót chưa được nghiên cứu bổ sung và còn có

những cách hiểu khác nhau, nhiều quy định chưa phù hợp hoặc không còn phù

hợp với thực tiễn áp dụng pháp luật nên rất cần phải hoàn thiện cho phù hợp.

Ngoài ra, hiện nay số vụ án dân sự hòa giải thành nhưng bị kháng nghị, bị hủy

do vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng liên quan đến những trường hợp không

2

được hòa giải và không tiến hành hòa giải được dẫn đến vụ án kéo dài phải giải

quyết nhiều lần gây khó khăn phiền hà trong nhân dân.

Thực trạng trên đã đặt ra yêu cầu cấp bách phải nghiên cứu tìm ra những

giải pháp sửa đổi, bổ sung nhằm góp phần hoàn thiện quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó kiến nghị biện pháp thống nhất thực tiễn áp dụng pháp luật về

những vụ án dân sự không được hòa giải và không tiến hành hòa giải được để

chế định hòa giải được áp dụng một cách hiệu quả.

Chính vì vậy, việc chọn vấn đề “Những vụ án dân sự không được hòa

giải và không tiến hành hòa giải được” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học là

hết sức cần thiết và có tính thời sự, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay khi ngành

Tòa án đangthụ lý giải quyết các vụ án ngày càng tăng về số lượng và phức tạp

về nội dung.

ii. Tình hình nghiên cứu đề tài

Qua khảo sát, thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu khoa học

có liên quan đến đề tài này như sau:

- Huỳnh Tất Ngọc Trân (2009), Hòa giải vụ án kinh doanh thương mại tại

Tòa án, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường đại học Luật Thành Phố Hồ Chí Minh.

Công trình này có nghiên cứu liên quan đến hòa giải vụ án kinh doanh thương

mại tại Tòa án, nêu lên được một số quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự nhưng

chủ yếu nghiên cứu chuyên biệt về hòa giải trong các vụ án kinh doanh thương

mại tại Tòa án chưa đi sâu nghiên cứu về những vụ án dân sự không được hòa

giải và không tiến hành hòa giải được.

- Lê Hữu Nghĩa (2013),Hòa giải trong giải quyết vụ án dân sự tại Tòa án

nhân dân,Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường đại học Luật Thành Phố Hồ Chí

Minh. Công trình này cũng nghiên cứu về hòa giải trong giải quyết vụ án dân sự tại

Tòa án nêu lên được khó khăn, vướng mắc và kiến nghị hướng hoàn thiện. Tuy

nhiên, công trình chưa đề cập sâu về những vụ án dân sự không được hòa giải và

không tiến hành hòa giải được.

- Nguyễn Thị Thúy (2014), Hoàn thiện chế định hòa giải trong pháp luật

tố tụng dân sự Việt Nam,Luận văn Thạc sĩLuật học, Khoa luật- Đại học quốc gia

3

Hà Nội. Công trình này cũng đã nêu lên được những khó khăn vướng mắc và kiến

nghị về thiện chế định hòa giải trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam, tuy

nhiên công trình chỉ mới bước đầu nêu sơ qua về những vụ án dân sự không

được hòa giải và không tiến hành hòa giải được chưa đi sâu nghiên cứu toàn diện

về những vụ án dân sự không được hòa giải và không tiến hành hòa giải được.

-Nguyễn Thị Hương (2014), Hòa giải vụ án hôn nhân và gia đình, Luận văn

Thạc sĩ Luật học, Khoa luật- Đại học quốc gia Hà Nội.Công trình này đã nêu được

một số khó khăn vướng mắc và kiến nghị hoàn thiện về hoà giải trong giải quyết vụ

án hôn nhân và gia đình, tuy nhiên công trình nghiên cứu này chỉ nghiên cứu về hòa

giải vụ án hôn nhân và gia đình không đề cập nhiều về những vụ án dân sự không

được hòa giải và không tiến hành hòa giải được.

Nếu như các công trình nghiên cứu về hòa giải nói chung là khá nhiều, thì

hầu như chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về những vụ án dân sự

không được hòa giải và không hòa giải được. Trước thực trạng tình hình nghiên

cứu trên, tác giả nhận thấy sự cần thiết của việc nghiên cứu một cách toàn diện

từ lý luận đến thực tiễn để hoàn thiện các quy định về những vụ án dân sự không

được hòa giải và không hòa giải được. Trên cơ sở đó tác giả nghiên cứu đề tài

một cách riêng biệt có chiều sâu và toàn diện về những vụ án dân sự không được

hòa giải và không hòa giải được dựa trên những thành quả nghiên cứu của các

công trình khoa học đã công bố.

iii. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Mục đích của việc nghiên cứu đề tài này tác giả muốn làm sáng tỏ những

quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng những quy định pháp luật về những vụ

án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được trên cơ sở đó kiến nghị

các giải pháp đồng bộ nhằm hoàn thiện các quy định về những vụ án dân sự

không được hòa giải và không hòa giải được trong pháp luật tố tụng dân sự

hiện hành.

Để đạt được mục đích trên đề tài có các nhiệm vụ sau:

- Làm sáng tỏ các quy định pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam quy định về

những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được.

4

- Phân tích, đánh giá về thực trạng áp dụng các quy định pháp luật hiện

hành về những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được.

- Đề xuất một số quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định về

những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được.

iv.Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là các quy định của pháp luật Việt

Nam tại Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015về những vụ án dân sự không được hòa

giải và không hòa giải đượcvà việc áp dụng các quy định này vào thực tiễn và

phương hướng hoàn thiện những quy định về những vụ án dân sự không được

hòa giải và khônghòa giải được.

Phạm vi nghiên cứu: Tác giải chỉ giới hạn nghiên cứu những vấn đề trọng

tâm về những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được theo

quy định của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 và có hay không việc áp dụng

pháp luật về những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được

vào quá trình hòa giải vụ án dân sự. Phân tích những bất cập, vướng mắc trong

quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng để từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm

hoàn thiện pháp luật.

v.Phƣơng pháp nghiên cứu

Để hoàn thành tốt luận văn tác giả đã chọn các phương pháp sau:

- Phương pháp phân tích được tác giả sử dụng ở mục 1.1, 1.2, 2.1,2.2,

2.3để phân tích các nội dung của các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành về

những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được, đồng thời tác

giả còn sử dụng phương pháp này trong việc phân tích những khó khăn, vướng

mắc của việc áp dụng các quy định của pháp luật hiện hành về những vụ án dân

sự không được hòa giải và không hòa giải được từ đó đưa ra những kiến nghị

nhằm hoàn thiện pháp luật.

- Phương pháp so sánh được sử dụng ở mục 1.1, 1.2, 2.1, 2.2 dùng để so

sánh đối chiếu với các quy định liên quan nhằm làm rõ thêm về những vụ án dân

sự không được hòa giải và không hòa giải được.

- Phương pháp thống kê được tác giả sử dụng để thống kê các số liệu thu

5

thập được trong quá trình hòa giải các vụ án dân sự.

- Sau cùng là phương pháp tổng hợp được tác giả sử dụng để hoàn thành

luận văn trên cơ sở tập hợp các tài liệu và các số liệu đã thu tập được.

vi. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Ý nghĩa khoa học của luận văn: Luận văn đã giải quyết vấn đề cơ sở của

những quy định về những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải

được và việc áp dụng pháp luật vào thực tiễn. Đánh giá khách quan toàn diện về

các quy định của pháp luật và tác động tới những chủ thể áp dụng pháp luật về

những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được. Góp phần

hoàn thiện các quy định của pháp luật còn vướng mắc trong thực tiễn áp dụng về

những vụ án dân sự không được hòa giải và không hòa giải được.

Giá trị ứng dụng của đề tài: Luận văn này có thể sử dụng để làm tài liệu

tham khảo cho các Thẩm phán, Thư ký, Luật sư cho những người là hòa giải

viên. Ngoài ra, luận văn còn có thể sử dụng để học tập nghiên cứu.

vii. Bố cục và nội dung cơ bản của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo nội dung

luận văn bao gồm 02 chương, cụ thể như sau:

Chương 1: Những vụ án dân sự không được hòa giải, thực tiễn áp dụng và

kiến nghị hoàn thiện pháp luật.

Chương 2:Những vụ án dân sự không hòa giải được, thực tiễn áp dụng và

kiến nghị hoàn thiện pháp luật.

6

CHƢƠNG 1.NHỮNG VỤ ÁN DÂN SỰ

KHÔNG ĐƢỢC HÒA GIẢI, THỰC TIỄNÁP DỤNG

VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT

Hiện nay, Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS2015)không hề đưa

ra khái niệm cụ thể như thế nào là những vụ án dân sự không được hòa giải mà

chỉ liệt kê nếu rơi vào các trường hợpTòa án không được hòa giải. Theo đó

những vụ án dân sự không được hòa giải là những vụ án mà pháp luật quy định

cấm không cho phép Tòa ánđược tiến hành hòa giải, đó là những loại việc pháp

luật cấm các bên thỏa thuận về việc giải quyết tranh chấp. Cụ thể, việc gây thiệt

hại cho tài sản của Nhà nước không thể tiến hành hòa giải để giải quyết về số

lượng hay nội dung giá trị bồi thường mà chỉ có thể được giải quyết bằng việc

bồi thường vì tính chất của loại tài sản này thuộc sở hữu toàn dân; những giao

dịch vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội không thể bằng thỏa thuận

giải quyết nội dung của các giao dịch này vì những giao dịch này không được

công nhận từ thời điểm xác lập.

Đặc điểm:Những vụ án dân sự không được hòa giải là những vụ án dân

sựpháp luật cấm không cho phép hòa giải, cho dù các bên đương sự tự nguyện

thỏa thuận hòa giải được với nhau về việc giải quyết toàn bộ nội dung vụ án thì

Tòa án cũng không thể nào ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của đương sự

do đây là những vụ án xâm phạm đến lợi ích của nhà nước và của nhân dân nên

không cho phép tiến hành hòa giải và để hạn chế sự thỏa thuận gây thiệt hại tài

sản nhà nước và ngăn chặn không cho những giao dịch vi phạm điều cấm và trái

đạo đức xã hội tiếp tục thực hiện.

Những vụ án dân sự không được hòa giải bao gồm hai trường hợp đó là

yêu cầu đòi bồi thường vì lý do gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước và những

vụ án phát sinh từ giao dịch vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đứcxã hội.

Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng những quy định về những vụ án dân sự

không được hòa giải vào thực tiễn thì phát sinh những vướng mắc, bất cập cần

phải kiến nghị hoàn thiện pháp luật về những vụ án dân sự không được hòa giải.