Những thông tin cơ bản về trắc lượng thư mục

Nghiïn cûáu - Trao àöíi

2 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2009

1. Lõch sûã hònh thaânh vaâ quaá trònh

phaát triïín (Nguyïîn Hûäu Viïm)

Thuêåt ngûä Trùæc lûúång thû muåc

(Bibliometrics) xuêët hiïån lêìn àêìu tiïn trïn

“Taåp chñ Tû liïåu” (Journal of

Documentation) söë thaáng 12 nùm 1969,

trong baâi baáo cuãa Alan Pritchard, vúái nhan

àïì: “Thû muåc thöëng kï hay Trùæc lûúång thû

muåc?” (Statistical Bibliography or

Bibliometrics?”. Pritchard cho rùçng, thuêåt

ngûä Thû muåc thöëng kï phaãi àûúåc thay bùçng

möåt thuêåt ngûä chñnh xaác hún, phaãn aánh àuáng

hún nöåi dung. Öng viïët: “Thuêåt ngûä

Statistical Bibliography khöng roä nghôa, coá

thïí laâm ngûúâi ta dïî lêîn vúái chñnh baãn thên

Thöëng kï hoåc hoùåc Thû muåc vïì thöëng kï

hoåc”. Öng àûa ra möåt thuêåt ngûä múái laâ

Bibliometrics (Trùæc lûúång thû muåc), coá

nghôa laâ aáp duång toaán hoåc vaâ caác phûúng

phaáp thöëng kï àöëi vúái saách vaâ caác phûúng

tiïån truyïìn thöng khaác.

Tûâ àoá, thuêåt ngûä múái do Alan Pritchard

nïu ra àaä àûúåc giúái chuyïn mön chêëp nhêån.

Àöi khi ngûúâi ta cuäng sûã duång thuêåt ngûä

Statistical Analysis (Phên tñch thöëng kï)

nhû möåt thuêåt ngûä tûúng àûúng.

Cuäng vaâo nùm 1969, caác nhaâ khoa hoåc

Liïn Xö àûa ra thuêåt ngûä Scientometrics

(Trùæc lûúång khoa hoåc), vúái quan niïåm gêìn

nhû quan niïåm cuãa A. Pritchard. Nùm 1988,

caác nhaâ khoa hoåc Viïån Thöng tin KHKT

toaân Liïn bang (VINITI), Liïn Xö àûa ra

thuêåt ngûä Informetrics (Trùæc lûúång thöng

tin), sûã duång trong lônh vûåc thöng tin khoa

hoåc.

Tûâ àoá àaä hònh thaânh möëi quan hïå giûäa hai

thuêåt ngûä Thû muåc thöëng kï àaä coá trûúác, vaâ

Trùæc lûúång thû muåc múái ra àúâi. Do àoá,

ngûúâi ta coi lõch sûã Trùæc lûúång thû muåc àûúåc

bùæt àêìu tûâ khi kïët húåp thû muåc hoåc vaâ thöëng

kï hoåc thaânh Statistical Bibliography, vaâo

khoaãng nhûäng nùm 20 thïë kyã XX.

Thuêåt ngûä Trùæc lûúång thû muåc sau khi

àûúåc chêëp nhêån (trong khoaãng 40 nùm qua)

àaä coá bûúác phaát triïín múái, tûâ möåt phûúng

phaáp nghiïn cûáu àõnh tñnh trúã thaânh möåt

lônh vûåc àûúåc caác nhaâ chuyïn mön

Bibliometrician (Nhaâ nghiïn cûáu Trùæc

lûúång thû muåc) àaâo sêu nghiïn cûáu.

Trùæc lûúång thû muåc khai thaác phên tñch

söë lûúång vaâ thöëng kï àöëi vúái caác yïëu töë miïu

taã chñnh trong thû muåc hoåc trong möåt lônh

vûåc nhêët àõnh. Caác baãn thû muåc vaâ CSDL

thû muåc cuãa caác cú quan khoa hoåc àïìu coá

thïí laâ àöëi tûúång khaão saát, nghiïn cûáu phên

tñch thöëng kï. Caác nhaâ nghiïn cûáu coá thïí sûã

duång Trùæc lûúång thû muåc àïí àaánh giaá vaâ xaác

àõnh mûác àöå aãnh hûúãng cuãa möåt taác giaã hoùåc

mö taã möëi quan hïå qua laåi giûäa hai hoùåc

nhiïìu taác giaã, hoùåc taác phêím. Thöng thûúâng

trong nghiïn cûáu Trùæc lûúång thû muåc, ngûúâi

ta hay sûã duång caác CSDL Social Science

Citation Index (SSCI- Chó dêîn trñch dêîn

khoa hoåc xaä höåi), Science Citation Index

(SCI- Chó dêîn trñch dêîn khoa hoåc) hoùåc Arts

and Humanities Citation Index (AHCI- Chó

dêîn trñch dêîn nghïå thuêåt vaâ khoa hoåc nhên

vùn), do Viïån Thöng tin Khoa hoåc

Philadelphia, Hoa Kyâ (Institute for

Scientific Information-ISI) xêy dûång.

Gêìn àêy phûúng phaáp thöëng kï àûúåc vêån

duång àïí nghiïn cûáu mûác àöå aãnh hûúãng qua

laåi vaâ taác àöång cuãa nhûäng trang Web àïën

caác trang Web khaác trïn Internet dûåa trïn söë

lêìn chuáng àûúåc liïn kïët (hypelink) túái caác

trang Web khaác vaâ àûúåc goåi laâ

NHÛÄNG THÖNG TIN CÚ BAÃN VÏÌ TRÙÆC LÛÚÅNG THÛ MUÅC