Những nguyên nhân khiến nông dân từ chối áp dụng công nghệ vào canh tác cây cao su tiểu điền tại huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dương

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HỒ CHÍ MINH

------------------------------------

TRỊNH DUY KHÁNH

NHỮNG NGUYÊN NHÂN KHIẾN NÔNG DÂN TỪ CHỐI ÁP DỤNG

CÔNG NGHỆ VÀO CANH TÁC CÂY CAO SU TIỂU ĐIỀN TẠI

HUYỆN BÀU BÀNG, TỈNH BÌNH DƯƠNG

Chuyên ngành: Kinh tế học

Mã số chuyên ngành: 60 03 01 0

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS Nguyễn Minh Đức

TP.Hồ Chí Minh, năm 2015

4

TÓM TẮT

Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn và khoa học, đề tài nghiên cứu “Những

nguyên nhân khiến nông dân từ chối áp dụng công nghệ vào canh tác cây

cao su tiểu điền tại huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dương” được thực hiện với

mục tiêu tìm ra những nguyên nhân dẫn đến tình trạng người nông dân

trồng cao su tại Huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dương thường không áp dụng

đúng công nghệ được khuyến cáo từ các nhà khoa học vào quá trình canh

tác, những nguyên nhân đó đã tác động đến quyết định của người dân như

thế nào.

Thông qua khảo sát bằng bảng hỏi cùng và phỏng vấn sâu với 150 hộ

trồng cao su tiểu điền không áp dụng chính xác công nghệ để thu thập các

thông tin liên quan. Sử dụng hai phương pháp phân tích chính bao gồm

phương pháp định lượng bằng phân tích nhân tố khám phá để kiểm định,

rút gọn các nhân tố đề xuất và phương pháp nghiên cứu định tính bằng cách

phỏng vấn sâu để chỉ ra mối liên hệ trên thực tế giữa các nguyên nhân với

vấn đề từ chối áp dụng công nghệ của người dân.

Sau khi sử lý, phân tích các kết quả điều tra, kết quả cho thấy những

nguyên nhân khiến người nông dân trồng cao su tiểu điền tại huyên Bàu

Bàng, tỉnh Bình Dương từ chối áp dụng công nghệ vào canh tác bao gồm:

hạn chế trong khả năng tiếp cận thông tin, hạn chế về nhận thức, hạn chế về

trình độ nhân công và do thiếu khả năng kinh tế.

Kết quả cho thấy người nông dân phần đông là thiếu thông tin, thiếu

hiểu biết và thiếu người hướng dẫn về công nghệ dẫn đến việc không thể áp

dụng chính xác công nghệ vào canh tác.

Quá trình ra quyết định áp dụng công nghệ là một quá trình tâm lý dựa

trên các đánh giá chủ quan của người nông dân vì vậy mà yếu tố nhận thức

cũng đóng một vai trò quan trọng.

5

Không chỉ trong việc ra quyết áp dụng hay không áp dụng công nghệ, mà

cả trong việc chủ động tiếp cận thông tin và ý thức nâng cao trình độ tay

nghề thì hạn chế về nhận thức cũng là một trở ngại khó vượt qua của người

nông dân.

Nhiều thông tin về công nghệ được người nông dân tiếp cận rất tốt, và

nhận thức rõ sự cần thiết phải áp dụng vào việc canh tác cây cao su của

mình, nhưng vì trình độ quản lý, trình độ tay nghề không tương xứng đã

dẫn đến việc áp dụng sai hoặc chấp nhận từ bỏ không áp dụng vào canh tác.

Nông dân là một đối tượng luôn bị hạn hẹp về khả năng kinh tế, chính

vì thế mọi hoạt động của họ luôn bị rào cản này chi phối, đặc biệt là rào cản

về vốn. Người nông dân dù mong muốn nâng cao mức độ áp dụng công

nghệ vào canh tác nhưng không có nguồn vốn để chi trả cho các đầu vào

của công nghệ, cũng như chịu áp lực về giá cả đầu ra và chi tiêu của gia

đình đã phải chấp nhận từ bỏ công nghệ.

Dựa kết quả nghiên cứu những giải pháp đề ra bao gồm: Giải pháp hỗ

trợ người dân tiếp cận thông tin khoa học, công nghệ; Giải pháp giáo dục,

tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân; Giải pháp đào tạo, dạy nghề

nâng cao trình độ tay nghề cho nhân công; Giải pháp hỗ trợ về kinh tế, tài

chính cho công nghệ; Giải pháp nâng cao vai trò quản lý nhà nước trong

lĩnh vực cao su tiều điền.

6

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa ............................................................................................................. 1

Lời cam đoan....................................................................................................... 2

Lời cảm ơn .......................................................................................................... 3

Tóm tắt ................................................................................................................ 4

Mục lục ................................................................................................................ 6

Danh mục hình và đồ thị .................................................................................... 10

Danh mục bảng .................................................................................................. 11

Danh mục từ viết tắt .......................................................................................... 14

Chương 1: GIỚI THIỆU.................................................................................... 15

1.1. Cơ sở hình thành luận văn ....................................................................... 15

1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................. 16

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................... 17

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 17

1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của nghiên cứu....................................... 18

1.6. Bố cục nghiên cứu ..................................................................................... 19

Chương 2: CƠ SỞ TỔNG QUAN CỦA NGHIÊN CỨU ................................ 20

2.1 Các khái niệm liên quan ............................................................................ 20

2.1.1. Khái niệm nông nghiệp....................................................................... 20

2.1.2. Định nghĩa nông hộ ............................................................................. 21

2.1.3. Định nghĩa về cao su tiểu điền............................................................ 21

2.1.4. Định nghĩa công nghệ.......................................................................... 22

2.1.5. Khái niệm áp dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp ............ 23

2.2. Các lý thuyết về ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp...... 25

2.2.1. Sự cần thiết của áp dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp... 25

2.2.2. Mô hình ra quyết định áp dụng công nghệ vào sản xuất............... 26

2.2.3. Sự bất hợp tác của nông dân đối với việc áp dụng công nghệ ...... 28

2.3. Tổng quan các nghiên cứu trước ............................................................. 33

2.3.1. Nghiên cứu trong nước ....................................................................... 33

2.3.2. Nghiên cứu nước ngoài ....................................................................... 34

7

2.3.3. So sánh đề tài nghiên cứu với các nghiên cứu trước........................ 35

2.4. Mô hình hình nghiên cứu ......................................................................... 36

2.4.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất............................................................... 36

2.4.2. Diễn giải các khái niệm trong mô hình đề xuất................................ 37

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 41

3.1. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 41

3.1.1. Nghiên cứu sơ bộ ................................................................................. 41

3.1.2 Nghiên cứu chính thức ......................................................................... 43

3.2. Thiết kế bảng hỏi....................................................................................... 43

3.3. Phương pháp thu thập dữ liệu ................................................................. 44

3.4. Biến quan sát và thang đo ........................................................................ 45

3.4.1. Thang đo “Nguyên nhân từ chối áp dụng công nghệ”..................... 46

3.4.2. Thang đo “Nhân tố từ chối áp dụng công nghệ”.............................. 50

3.4.3. So sánh các biến quan sát với các nghiên cứu trước........................ 52

Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN......................................................... 55

4.1. Thực trạng áp dụng công nghệ trong canh tác cây cao su tiểu điền

tại huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dương ........................................................... 55

4.1.1. Đặc điểm của vườn cây ....................................................................... 55

4.1.1.1 Vườn cây kiến thiết......................................................................... 55

4.1.1.2. Vườn cây thời kỳ kinh doanh....................................................... 55

4.1.2. Thực trạng áp dụng công nghệ .......................................................... 56

4.1.2.1. Vườn cây thời kỳ kiến thiết .......................................................... 56

4.1.2.2. Vườn cây thời kỳ kinh doanh....................................................... 58

4.2. Những nguyên nhân khiến người nông dân từ chối áp dụng công

nghệ.................................................................................................................... 61

4.2.1. Phân tích mô tả biến quan sát............................................................ 61

4.2.2. Đánh giá thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha ............... 65

4.2.2.1. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “Khả

năng tiếp cận thông tin”............................................................................. 65

4.2.2.2. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “vấn đề

nhận thức”................................................................................................... 66

8

4.2.2.3. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “Vấn đề

hiện trạng” .................................................................................................. 66

4.2.2.4. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “Vấn đề

trình độ nhân công”.................................................................................... 68

4.2.2.5. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “Vấn đề

kinh tế” ........................................................................................................ 68

4.2.2.6. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “Tính phù

hợp của công nghệ” .................................................................................... 69

4.2.2.7. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo “quyết

định từ chối áp dụng công nghệ” .............................................................. 70

4.2.3 Đánh giá thang đo bằng phân tích nhân tố khám phá EFA ............ 71

4.2.3. Đánh giá thang đo “Nguyên nhân từ chối áp dụng công nghệ”

bằng EFA .................................................................................................... 71

4.2.3.2 Đánh giá thang đo “Quyết định từ chối áp dụng công nghệ”

bằng EFA..................................................................................................... 75

4.3. Phân tích tương quan................................................................................ 76

4.4. Thảo luận về các nhân tố thu được ......................................................... 79

4.4.1. Khả năng tiếp cận thông tin ............................................................... 79

4.4.2. Vấn đề trình độ nhân công ................................................................. 81

4.4.3. Vấn đề nhận thức ................................................................................ 83

4.4.4. Vấn đề kinh tế ...................................................................................... 84

4.5. Kết quả nghiên cứu ................................................................................... 86

4.5.1. Kết quả nghiên cứu ............................................................................. 86

4.5.2. So sánh kết quả nghiên cứu với lý thuyết và nghiên cứu trước ...... 89

Chương 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP....................................... 92

5.1. Kết luận...................................................................................................... 92

5.2. Đề xuất giải pháp....................................................................................... 93

5.2.1. Giải pháp hỗ trợ thông tin, và tư vấn tìm kiếm, lựa chọn công

nghệ................................................................................................................. 93

5.2.2. Giải pháp nâng cao công tác tuyên truyền, vận động người nông

dân coi trọng áp dụng khoa học công nghệ vào canh tác .......................... 94

9

5.2.3. Giải pháp về đào tạo nhân lực............................................................ 95

5.2.4. Giải pháp hạ giá thành công nghệ và hỗ trợ tiếp cận vốn............... 96

5.2.5. Giải pháp quản lý nhà nước đối với lĩnh vực cao su tiểu điền........ 97

5.3. Hạn chế và hướng phát triển của đề tài.................................................. 98

5.3.1. Hạn chế................................................................................................. 98

5.3.2. Hướng phát triển tiếp theo của đề tài................................................ 98

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................. 100

PHỤLỤC... .......................................................................................................... 103

Phụ lục 1: Dàn bài nghiên cứu sơ bộ ........................................................... 103

Phụ lục 2: Bảng câu hỏi ................................................................................ 107

Phụ lục 3: Kết quả kiểm định chất lượng các thang đo............................. 117

Phụ lục 4: Kết quả phân tích nhân tố khám phá (EFA)............................ 121

Phụ lục 5: Kết quả phân tích tương quan giữa nhân tố phụ thuộc và các

nhân tố độc lập qua hệ số Pearson Correlation.......................................... 125

10

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ

Trang

Hình 2.1. Quá trình ra quyết định áp dụng công nghệ vào sản xuất ........ 28

Hình 2.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất .....................................................37

11

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 : Các nhân tố anh hưởng tới việc từ chối áp dụng công

nghệ của nông hộ trồng cao su tại Malysia...........................................34

Bảng 2.2: Các khái niệm được đề xuất trong mô hình. ..........................38

Bảng 3.1: Các biến quan sát trong thang đo “khả năng tiếp cận thông

tin”.........................................................................................................46

Bảng 3.2: Các biến quan sát trong thang đo “vấn đề nhận thức”............47

Bảng 3.3: Các biến quan sát trong thang đo “vấn đề hiện trạng”............47

Bảng 3.4: Các biến quan sát trong thang đo “vấn đề trình độ nhân

công”.. ...................................................................................................48

Bảng 3.5: Các biến quan sát trong thang đo “Vấn đề kinh tế”................49

Bảng 3.6: Các biến quan sát trong thang đo “Tính phù hợp của công

nghệ”. ....................................................................................................49

Bảng 3.7: Các biến quan sát trong thang đo “Từ chối áp dụng công

nghệ” .....................................................................................................51

Bảng 3.8: So sánh các biến quan sát với các nghiên cứu trước. .............52

Bảng 4.1: Đặc điểm vườn cây thời kỳ kiến thiết. ...................................55

Bảng 4.2: Đặc điểm vườn cây thời kỳ kinh doanh. ................................56

Bảng 4.3: Thực trạng áp dụng công nghệ thời kỳ kiến thiết. ..................57

Bảng 4.4: Thực trạng áp dụng công nghệ thời kỳ kinh doanh. ..............59

Bảng 4.5: Thống kê mô tả các biến quan sát. .........................................61

Bảng 4.6: Hệ số Cronbach’s Alpha nhân tố “khả năng tiếp cận thông

tin”. ......................................................................................................65

Bảng 4.7: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi loại

trừ biến của nhân tố “khả năng tiếp cận thông tin”. .............................65

Bảng 4.8: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Vấn đề nhận thức”.....66

Bảng 4.9: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Vấn đề nhận thức”.......................................66

Bảng 4.10: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Vấn đề hiện

trạng”.....................................................................................................66

12

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 4.11: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Vấn đề hiện trạng”...................................... 67

Bảng 4.12: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Vấn đề hiện

trạng” kiểm định lần 2.......................................................................... 67

Bảng 4.13: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Vấn đề hiện trạng” kiểm định lần 2............ 67

Bảng 4.14: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Vấn đề trình độ

nhân công”............................................................................................ 68

Bảng 4.15: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Vấn đề trình độ nhân công”........................ 68

Bảng 4.16: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Vấn đề kinh tế”....... 68

Bảng 4.17: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Vấn đề kinh tế”........................................... 69

Bảng 4.18: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Tính phù hợp

của công nghệ”..................................................................................... 69

Bảng 4.19: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Tính phù hợp của công nghệ”.. .................. 69

Bảng 4.20: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “Tính phù hợp

của công nghệ” kiểm định lần thứ 2..................................................... 70

Bảng 4.21: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Tính phù hợp của công nghệ” kiểm

định lần thứ 2........................................................................................ 70

Bảng 4.22: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố “quyết định từ

chối áp dụng công nghệ”...................................................................... 70

Bảng 4.23: Hệ số tương quan biến tổng và Cronbach’s Alpha khi

loại trừ biến của nhân tố “Quyết định từ chối áp dụng công

nghệ”.. .................................................................................................. 71

Bảng 4.24: Hệ số KMO của các nhân tố “Nguyên nhân từ chối áp

dụng công nghệ”.. ................................................................................ 71