Những hạn chế trong việc thực hiện quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can và bị cáo

nghiªn cøu - trao ®æi

40 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2008

TS. Hoµng ThÞ Minh S¬n *

heo quy định tại Điều 12 Bộ luật tố tụng

hình sự (BLTTHS) năm 2003 thì người

bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự bào

chữa hoặc nhờ người khác bào chữa. Theo

quy này thì chủ thể có quyền bào chữa chỉ

thuộc về người bị tạm giữ, bị can và bị cáo.

Những chủ thể này có thể tự mình bào chữa,

nếu họ không tự bào chữa thì có thể nhờ

người khác bào chữa. Người khác có thể là

luật sư, bào chữa viên nhân dân hoặc người

đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị

can, bị cáo. Như vậy, khác với chủ thể có

quyền bào chữa, chủ thể thực hiện quyền bào

chữa không chỉ thuộc về người bị tạm giữ, bị

can, bị cáo mà còn thuộc về luật sư, bào

chữa viên nhân dân và người đại diện hợp

pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo

trong trường hợp họ là người chưa thành

niên hoặc người có nhược điểm về thể chất

hay tâm thần.

Điều 12 BLTTHS còn quy định: Cơ

quan điều tra, viện kiểm sát, toà án có nhiệm

vụ bảo đảm cho người bị tạm giữ, bị can, bị

cáo thực hiện quyền bào chữa của họ theo

quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong

thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự, một

thời gian dài do không có hướng dẫn cụ thể

và cũng không có cách hiểu thống nhất về

vấn đề này nên ảnh hưởng không nhỏ đến

việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của

các chủ thể có quyền bào chữa, đặc biệt là

người bị tạm giữ và bị can. Nhiều người cho

rằng việc quy định này trong BLTTHS chỉ

mang tính hình thức chứ trong thực tế chưa

bao giờ được thực hiện. Những hạn chế

trong việc thực hiện quyền bào chữa thường

xuất phát từ phía người bào chữa và phía cơ

quan tiến hành tố tụng.

1. Hạn chế từ phía người bào chữa

Trong khuôn khổ của bài viết này chúng

tôi chỉ tập trung nghiên cứu những hạn chế

từ phía luật sư là chính, vì trong thực tế bào

chữa viên nhân dân và người đại diện hợp

pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo rất

ít khi tham gia tố tụng với tư cách là người

bào chữa. Nhìn chung, đại đa số luật sư đã

tích cực sử dụng những biện pháp được pháp

luật quy định để bảo vệ quyền và lợi ích hợp

pháp cho bị can, bị cáo nhưng cũng không ít

những luật đã thực hiện nhiệm vụ của mình

một cách hình thức, qua loa, đặc biệt là đối

với những trường hợp bào chữa chỉ định.

Việc không coi trọng bào chữa chỉ định và

thiếu trách nhiệm của luật sư trong những

trường hợp này không mang lại hiệu quả và

thường được biểu hiện như sau:

- Có luật sư nhận bào chữa nhiều vụ,

T

* Giảng viên chính Khoa luật hình sự

Trường Đại học Luật Hà Nội