Những điều kỳ diệu về tâm lý con người: Phần 1

LÊ THỊ BỪNG - NGUYÊN THỊ VÂN HƯƠNG

(Sưu tầm và biên soạn)

NHữNG DIỀU Kì DIỆU■

VÊ TÂM Lí CON NGƯdl

(In lần thứ hai)

NHÀ XUẮT BẢN ĐẠI HỌC s ư PHẠM

Mã 8ố: 01.01.142/1001 - ĐH 2013

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU...............................................................................................................................5

PHÁN I. NHỮNG VẤN ĐỂ CHUNG........................................................................................9

Chương I. Bộ não con người vẫn còn là một bí ẩn................................ 10

I. Con đường của hình ảnh và cảm xúc đi vào não bộ...................................................10

II. Sau khi được phân mảnh, các phần nhỏ hình ảnh sẽ được liên kết lại

như thế nào?...................................................................................................................................10

III. Lí thuyết mới của tiến sĩ R. Linas......................................................................................... 11

Chương II. Những khả năng kì diệu của bộ não...................................13

I. Não và tâm lí..........................................:...................................................................................... 13

II. Những sự kiện lí thủ vé bộ ó c...............................................................................................17

III. Những bi ẩn linh cảm con người.........................................................................................33

IV. Những hiện tượng của vô thức..............................................................................................41

Chương III. Ý thức và vô thức..................................................... 60

I. Ý thức là hình thức phát triển cao của tâm lí người...................................................... 60

n. Hiểu rõ vổ ý thức - Giấc mơ của khoa học....................................................................... 61

II. Tâm lí học - Thuốc bổ và nguyôn nhân gây bệnh.....................................................64

IV. Những điều bí ẩn còn chưa lí giải........................................................................................95

PHẦN II. HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC..................................................................................113

Chuơng IV. Nhận thức cảm tính................................................114

l Nhận thức là gì?.........................................................................................................................114

ü. Nhận thức cảm tính....................................... ..........................................................................114

II. Những diồu kl diệu của các giác quan con người....................................................116

Chüüng V. Tư duy và những phẩm chất của trí tuệ.............................152

L Khái niệm, bản chát, vai trò của tư duy......................................................................... 154

». Tư duy và cuộc sống..............................................................................................................155

Chương VI. Tưởng tượng và sáng tạo............................................ 178

L Khái niệm, đặc điểm, vai trò của tưởng tượng............................................................180

I. Tưỏng tượng - quá trình sáng tạo cùa con người..................................................... 181

3

Chương VII. Ngôn ngữ............................................................ 185

I. Khái niệm, phản loại, chức năng của ngôn ngữ.................................................... 186

II. Ngôn ngữ làm cho tâm lí người khác xa vé chất so với tâm li động vật.... 188

Chương VIII. Trí nhớ và biểu tượng.............................................. 196

I. Những vấn đé chung vé trí nhớ và biểu tượng.......................................................196

II. Trí nhớ và những điéu kì diệu của nó.......................................................................... 199

PHẨN III. CÁC THUỘC TÍNH TÂM LÍ CÁ NHÂN 221

Chương IX. Xúc cảm và tình cảm................................................222

I. Tình cảm là g ì?......................................................................................................................222

II. Sự biểu hiện xúc cảm - Tinh cảm con người trong hoạt động thực tiễn ...224

Chương X. Hành động ý chí...................................................... 232

I. Khái niệm ý chí......................................................................................................................232

II. Sự biểu hiện kì diệu ý chi, nghị lực của con người trong cuộc sống............234

Chương XI. Năng lực..............................................!............ 261

I. Khái niệm chung về năng lự c.........................................................................................261

II. Năng lực thể hiện trong hoạt động và bằng hoạt động kì diệu

của con người......................................................................................................................... 267

III. Thiên tài xuất hiện rất sớm..............................................................................................303

IV. Những điéu bí ẩn vé thần đóng......................................................................................320

V. Để có thần đống phải nuôi dạy như thế nào?.........................................................326

Chương XII. Tinh cách.......................................................... 342

I. Khéi quát chung vá tính c á c h ...................................................................................... 342

II. Một SỐ tính cách của con người dược biểu hiện trong thực tiễn......................343

Chương XIII. Khí chất...........................................................350

I. Khái quát chung vé khí chát........................................................................................... 350

II. Sự biểu hiện khí chát ra bên ngoài của một số người........................................ 351

III. Những điểu ki diệu vế khí chất con người.................................................................352

KẾT LUẬN............................................................................................................................358

4

LỜI NÓI ĐẦU

Trên thế gian Iiày có muôn vàn kì diệu

N hưng kì diệu nhất vẫn là con người.

Khuyết danh

Nứa sau thế ki XX loài người đã dạt được biết bao thành tựu khoa học vô

cùng ki diệu và cũng đặt ra biết bao vấn đề mới mé cẩn nghiên cứu. Con người

cũng đặt lại nhiều vấn đe phái nghiên cứu với tầm cao mới: nguồn gốc cùa vũ

trụ; nguồn gốc cùa Trái Đất; nguồn gốc cùa sự sống; nguồn gốc của con người...

đặc biệt là vấn đề bàn chất con người - “một vấn đề cơ bàn vĩnh cửu”.

Trong xu thế ấy có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều ý tướng mới, nhiều

thành tựu mới trong nghiên cứu về con người, nâng khoa học ve con người lên

một tầm cao mới, các tồ chức nghiên cứu về con người và các cơ quan ngôn luận

cùa khoa học này được tăng lên rõ rệt. Kết thúc thế ki XX bước vào thế kì XXI,

đặc biệt nồi lên vấn đề con người và tâm lí, nhân cách, trí tuệ, tiềm năng, nguồn

lực con người. Tất cá các nước đều đặt vấn đề con người thành vấn đề trung tâm

chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong các thập ki cùa thiên niên ki mới.

Nhiều nơi coi chiến lược con người là linh hồn của chiến lược kinh tế - xã hội.

N hiôu sách nhân m ạn h vai trò cù a khoa học V C con n g ư ài và tâm lí học phủt

triển cùng với thuyết tương đối và cơ học lượng tử. Vào đầu thế ki XVII người

ta nói có thân thế khoé mạnh, thì mới có tâm hồn lành mạnh. Dầu thế ki XXI

nguời ta lại nói: Tâm lí có thanh nhân, thể lực mới khoé mạnh. Có lẽ không có

gi mâu thuẫn trong hai câu nói này mà tinh thần chung đúng là có mối tương

quan biện chứng giữa sinh thế và chức năng thân thế - thân, tổ chức (cấu trúc)

cơ thể và chức năng, thân thế, não bộ - sinh lí - tâm lí. Nói tóm lại, vấn đề tâm -

thân vẫn là một vắn đề trung tâm cùa tâm lí học nói chung. Tống hợp lực của

tâm, trí lực, thể lực mới thành sức mạnh nội sinh cùa mỗi người. Khát vọng lí

tường, đạo đức cùng với tay nghề hợp thành chất lượng nguồn lực con người.

R

Khap M an'11 đã dưa ra 6 nội dung trong tương lai của ngành giáo dục

như sau:

1. Tiếp cận và sử dụng tin học bao gồm cả thư viện và sách tham khảo, các

bộ nhớ của máy tính, các tài liệu liên quan đến kinh doanh và cơ cấu chính phủ.

2. Bồi dưỡng tư duy mạch lạc, bao gồm phân biệt dược ngữ nghĩa học, lôgic

học, số học, soạn thảo ưên máy tính, phương pháp dự đoán, tính sáng tạo trong

tư duy.

3. Bồi dưõng những kĩ năng thông đạt hiệu quả, bao gồm: diễn thuyết trước

đông người, ngữ pháp, tu từ, hội hoạ, nhiếp ành, quay phim, vẽ dồ án...

4. Tìm hiểu con người và môi trường sống, gồm các môn: Vật lí, Hoá trị,

Hoá học, Thiên văn học, Địa chất và Địa lí học, Tiến hoá luận dân sổ...

5. Tim hiểu con người và xã hội, gồm: luận tiến hoá cùa nhân loại, sinh lí học,

ngôn ngữ học, văn hoá, nhân loại học, tâm lí học xã hội, chủng tộc học, pháp luật,

hình thái biến đổi ngành nghề, vấn đề tồn tại và tiếp diễn của loài người.

6. Năng lực cá nhân: gồm ma lực sinh lí và sự cân bàng sinh lí, huấn luyện

mưu sinh và tự vệ, an toàn, dinh dưõng vệ sinh, giới tính, tiêu dùng và tài sàn

của cá nhân, phương thức học tập tối ưu và sách lược, nghệ thuật nhớ, động cơ

tự học...

Những tiến bộ của khoa học nói lên sự phát triển nhận thức, năng lực, tài

năng, ý chí, nghi lực, tinh cảm... của con người ngày càng cao. Nhân loại đã

bước sang thời kì công nghiệp lần thứ III với sự sáng tạo diệu ki cùa nó. Mỗi

khoa học nghiên cứu một sự kì diệu khác nhau của con người. Tâm lí học là

khoa học về các hiện tượng tâm lí, tinh thần xảy ra ưóng đầu óc con người, gán

liền với mọi hoạt động, hành động cùa con người. Đó là sự phản ánh hiện thực

khách quan vào não người. Tâm lí người mang tính chủ thể, mang bản chất xã

hội - lịch sử. Các hiện tượng tâm lí đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong đời

sổng của con người, trong quan hệ giữa con người với con người và xã hội loài

người. Có người đã khái quát rằng: Tâm lí học là vũ khí lợi hại của nhà ngoại

giao, là cẩm nang ừong giao tiếp, là chiếc chia khoá để mỡ cỗi lòng người chân

thật, là sợi dây ràng buộc bởi người mình yêu.

"> Khap Man. Dự báo thế kiXXI. Nxb Thống kê 1998. tr.693.

Tâm lí con người, theo cách phân loại phồ biến trong các tài liệu tâm lí học

bao gôm:

* Các quá trình lãm li: là những hiện tượng tâm lí diễn ra trong thời gian

tương đối ngan, có mở đầu, diễn biến, kết thúc tương đối rõ ràng. Người ta thường

phân biệt ba quá trình tâm lí:

- Các quá trình nhận thức: cám giác, tri giác, trí nhớ, tư duy, tướng tuợng.

- Các quá trình càm xúc: biểu thị sự vui mừng hay tức giận, dễ chịu, khó

chịu, nhiệt tình hay lạnh nhạt...

- Quá trinh hành động ý chí.

* Các trạng thái tâm II: là những hiện tượng tâm lí diễn ra trong thời gian

tương đối dài, việc mớ đau và kết thúc tương đối rõ ràng, như: chú ý, tâm trạng.

* Các thuộc tính tâm lí: là những hiện tượng tâm lí tuomg đối ồn định, khó

hình thành và khó mất đi, tạo thành những nét riêng biệt của nhân cách. Người

ta thường nói tới bốn nhóm thuộc tính tâm lí: xu hướng, tính cách, khí chất,

năng lực.

Mỗi hiện tượng tâm lí ờ con người là một sự kì diệu. Chính sự kì diệu đó thể

hiện vai trò, chức năng của võ não, của hệ thần kinh, các giác quan cùa con

người. Nó nói lên tài năng, trí tuệ, sự sáng tạo, sự hoàn hào của tâm lí con người

mà không loài vật thông minh nào có được. Chính con người với khá năng tâm lí

cùa mình đã sáng tạo ra các công trình trong nghệ thuật hội hoạ, điêu khắc, âm

nhạc..., trong việc chinh phục, cài tạo thiên nhiên, xã hội, cải tạo chính bản thân

mình ngày một hoàn thiện, tốt đẹp hom. Vì vậy, Secxpia nhà viết kịch nổi tiếng

thé giới dâ khái q u ât "C o n ngư ời lả m ội cỏng irlnh tuyột m ĩ biét bao; lí trí của

con người mới cao quý làm sao; năng khiếu cùa con người mới vô tận làm sao;

hình dung và ý vị cùa con người mới đẹp đẽ làm sao; trong hành động giống nhu

thiên thần, về trí tuệ ngang tài thượng đế - thật là một vè đẹp cùa thế giới kiẻu

mẫu cùa muôn loài”.

Xuất phát từ vai trò và tầm quan trọng của các hiện tuợng tâm lí con người,

chúng tôi đã cố gắng sưu tầm, hệ thống những công trình (bài viết) của nhiều tác

già trong và ngoài nước đã đăng tài trên các sách, báo, tạp chí và dẫn chứng cụ thề

hoá các hiện tượng tâm lí người nhằm giúp cho cán bộ và sinh viên các trường cao

đảng, đại học, các nhà tâm lí - giáo dục và những ai quan tâm đến những điều kì

7

diệu trong tâm lí con người hiểu rõ hom sức mạnh tâm lí cùa con người. Trên cơ

sờ đó có thêm niềm tin vào cuộc sống xã hội và bản thân, nỗ lực vươn lên trong

cuộc sống.

Tâm lí con người rất đa dạng, phong phú, rất ki diệu song cũng vô củng bí

ấn và phúc tạp. Do vậy, tập sách này khó có thế tập hợp được đẩy đù những điều

kỉ diệu trong tâm lí con người. Chúng tôi mong nhận được góp ý, bồ sung cúa

độc già rộng rãi để cuốn sách ngày càng đầy đủ hon.

~ Các tác giả

8

PHẦN I

NHỮNG VẤN ĐỂ CHUNG

Chương I

BỘ NÃO CON NGƯỜI VẪN CÒN LÀ MỘT BÍ Ẩn

I. CON ĐƯỜNG CỦA HÌNH ẢNH VÀ CẢM xúc ĐI VÀO NÃO BỘ

Vào một ngày xuân đẹp trời, bạn dạo chơi trên con đường quê có hoa hồng

nở rộ, chim hót líu lo và ánh mặt tròi làm đôi má bạn ấm áp. Bỗng đâu bạn nghe

tiếng chó sủa, thế là mọi chú ý của bạn đều hướng về con vật để cành giác đề

phòng nó cỏ thề tắn công bạn bất cứ lúc nào.

Thế thì bàng con đuờng nào những thông tin về xúc giác, thính giác, thị giác

và phàn ứng đề phòng lại cùng một lúc được thông tin, ghi nhận, phán hồi nhanh

chóng như vậy.

Qua nhiều năm nghiên cứu, các nhà khoa học cho biết, não bộ thu nhận hinh

ảnh từ ngoại cảnh bằng cách phân mảnh hình ành và thông tin thành những phần

rất nhỏ. Mỗi chuỗi thông tin được phán tích theo những con đường khác nhau.

Khi mắt nhìn thấy hoa hồng, toàn bộ hình ảnh của hoa hồng trực tiếp được

chuyển vào não, tế bào thần kinh tại võng mạc tức thì phân nhò hình ảnh thành

những phần riêng biệt như hình dáng, kết cấu, màu sác. Khi tai nghe tiếng chim

hót, những tế bào thần kỉnh thính giác thu nhận từng tần số riêng, trong khi đó

những tế bào thần kinh khác tính toán phương hướng và cường độ âm thanh. Khi

náng ấm chạm vào da mặt bạn, tế bào thần kinh ờ da thu nhận độ ấm của ánh

sáng rồi truyền về các kênh khác nhau ưên vò nao. Té bào thần kinh lừ mái, tai,

da thu nhận và gửi thông tin về các trung khu thần kinh tương ứng tại vỏ não.

Một loạt hoạt động cùa hàng triệu tế bào thần kinh đưa hình ánh, thông tin, âm

thanh, độ ấm của ánh sáng vào các vùng khác nhau trên võ não.

II. SAU KHI ĐƯỢC PHÂN MẢNH, CÁC PHẦN NHỎ HÌNH ẢNH S Ẽ ĐƯỢC LIẾN

KẾT LẠI NHƯ THẾ NÀO?

Đi tìm c&u trà lời cho câu hòi này không phải là chuyện đom giản, theo các

nhà khoa học, trong não bộ của con người không có một “màn hình” thu nhận

trực tiếp các hlnh ảnh và thông tin từ ngoại cảnh. Những dữ liệu thông tin nhập

10

vào não bộ phải qua quá trinh phân tích, phân nhò dữ liệu thu nhập và tái liên

kết tại não và phan hồi phán ứng của não đối với những thông tin đó.

Các khoa học gia cũng cho rằng, những dữ liệu thông tin được các tế bào

tiến hành xứ lí theo cùng một nhịp điệu riêng biệt tại các khoáng cách cũng

riêng biệt. Trong quá trình kết nối các thông tin đã bị "chẻ nhỏ” khi đưa vào não

bộ, tại não các thông tin được mã hoá, sau đó lại được giái mã chính xác nhờ

vào các nơron điều chinh chính xác. Các nhóm nơron này được phân bồ khắp vó

não, chuyên mã hoá các dữ liệu thông tin và đám nhận việc nối các dữ liệu khác

nhau cùa các mức tố chức khác nhau. Giống như hệ thống các đèn giao thông,

các nơron thần kinh hoạt động nhẹ nhàng và liên kết chặt chẽ trong các hoạt

động kiềm soát dòng nhận thức. Khi các nơron này bị tồn thương thì xáy ra hiện

tượng động kinh. Theo Tiến sĩ Buzsaki nhà thần kinh học Đại học Rutgersunive

Rsititai Neward, New Jersey, động kinh là một “cơn bão” cùa các hoạt động

điện không Hên kết trong não.

III. Lí THUYẾT MỚI CỦA TIẾN s ĩ R. LINAS

Theo TS Roollo Linas - Giáo sư thần kinh học tại Đại học New York, trong

lúc dạo bước trên con đường ngập nắng ấm thi quang cành bên ngoài được thu

vào ưí óc con người với một nhịp điệu đều đặn 40 vòng/giây và được dựng lại

trong trí óc các dữ liệu đã thu nhận được.

Khi chó sủa gây cho con người một mối đe doạ thì nhịp 40 vòng/giây bị gián

đoạn đột ngột, rồi lập tức điều chinh để phù hợp với yếu tố thông tin mới.

Neu như lí thuyết của Linas đúng thì nó sẽ phần nào giải thích được bàn chất

cùa ý thức và n h ữ n g giấc m ơ cùa con ngurời. N âo là m ột c a quan có chức năng

tạo ra hinh ánh. Khi ngủ, những hình ánh đó là những giấc mơ, còn trong lúc

tinh táo những hình ảnh đó được điều chinh lại đúng theo ghi nhận của các giác

quan và thể hiện những hình ảnh của thế giới bên ngoài. Theo TS. Linas, cuộc

sống trong khi thức của con người là một giấc mơ được dát dẫn bàng giác quan.

Ông còn làm thí nghiệm để đo các nhịp điệu của não ớ các cấp khác nhau và thu

nhận dữ liệu khi quan sát các nơron biến đổi trong vỏ não lúc bị tổn thương và

gây ra những com hôn mẽ triền miên.

Lí thuyết của ông được nhiều ùng hộ từ các đồng nghiệp. Thông qua các thí

nghiệm họ đã căm các điện cực vào những vùng liên kết bên trong khu thần kinh

với vỏ não của mèo tại vùng kiểm soát hoạt động thị giác và vùng tương ứng tại

11

vỏ não. TS. Stenaoe cho ràng: các tế bào thần kinh trong cả hai vùng trên cùng

dao động với nhịp 40 vòng/giây trong từng khoảng thời gian ngắn. Nhịp điệu

này xuất hiện rồi biến mất và rất khó dò tim được. Lí thuyết này cùa Linas cũng

còn là đề tài tranh cãi giữa các nhà thần kinh học. Bởi vi người ta thừa nhận

rằng, đi tìm bí mật của 200 vùng thần kinh trên võ não vẫn chì là những bước

khới đầu và chi có một sổ vùng được khám phá chi tiết.

Bí mật về bộ n3o của nhà bác học Anhxtanh

Anbe Anhxtanh cha đẻ của thuyết tương đối, là một nhà bác học thiên tài.

Vậy liệu bộ não cùa ông có gì khác với người bình thường? Theo các nhà nghiên

cứu, những người đã tách bộ não cùa ông ra khỏi hộp sọ sau khi ông chết, xét về

mặt tổng thể bộ não cùa ông không có gì đặc biệt. Không nặng hay nhẹ hơn so

với của người binh thường. Tuy nhiên, theo một phân tích mới của các nhà khoa

họtrCanada thì não của Anhxtanh có một số điểm đặc biệt, phần não kiêm soát

chức năng toán học và suy luận về không gian của ông to hom bình thường và có

thể sự liên kết giữa các tế bào với nhau ở đây tốt hơn, khiến chúng cỏ thế hoạt

động một cách hiệu quả hom. Bẽn cạnh đó, việc trường Đại học Master tại

Hailimintou (Mĩ) có được bộ não của Anhxtanh cũng không kém phần thú vị.

Vào nảm 1955, khi Anhxtanh mất (ở tuổi 76), bác sĩ tiến hành việc khám

nghiệm tứ thi tại bệnh viện Prinsetou (Mĩ), giáo sư Thomas Harvey đã tách bộ

não của ông ra và cho ngâm nó vào ưong chát Fomanđêhuýt. Ông Harvey không

phải là bác sĩ thuộc lĩnh vực thần kinh và việc cất giử này của ông đã gây ra sự

bất bình trong giới khoa học. Năm 1996, ông Harvey đã trao lại hầu hết những

dữ liệu nghiên cửu của minh và bộ não của các nhà bác học cho Giáo sư

Witelson - nhả thần kinh học, dẻ tién hành nhũng nghiên cứu mang tính so sánh

về cấu tạo và chức năng của bộ não. Kết quả cho thấy, tuy kích cỡ của bộ não là

bình thường nhưng vùng được gọi là thuỳ đỉnh dưới của não nhà bác học to hom

15% so với những người bình thường. Theo như giáo sư Witelson thì chính khu

vực này quyết định quan trọng đến sự nhận thức về không gian, ý tưởng về toán

học và hình ánh của chuyển động.

Các nhà nghiên cứu còn phát hiện ra rằng, những đường rãnh trong não của

nhà bác học cũng nhò hơn bình thường.

12

Chương II

NHỮNG KHẢ NĂNG KÌ DIỆU CỦA BỘ NÃO

I. NÃO VÀ TÂM LÍ

Tâm lí nhu là thuộc tính cua não, không thê hiên và nghiên cứu dược nếu

không phàn (ích hoạt động sinh lí phức tạp cua bộ óc. Tâm lí học khoa học. khi

mô tá và nghiên cứu những hiện tượng tâm li như sự phan ánh hiện thực bởi bộ

óc, chi có thẻ coi là đã dược thực hiện xong nhiệm vụ cùa mình néu nó dấy dược

việc nghiên cứu đên những quá trinh thần kinh, những quá trình phán ánh. hành

động phản ánh và cùng cố các dấu vét.

Bộ óc con người là hiện tượng phức tạp nhất cùa sự sống hữu cơ trên Trái

đất. Đế hinh dung tính đồ sộ cùa một bộ óc như một bộ máy tự nhiên, ta chi cằn

nêu lên vài con số. Bộ óc con người gồm 14 - 15 ti nơron. Nếu thực hiện những

sự kết hợp giữa số lượng những lối vào (những nơron cảm giác) với so lượng

những lối ra (nhũng nơron vận động) khác nhau thì sẽ có con số lớn nhất trong

những con số có ý nghĩa khoa học: 2 106 X 10. Sự đồ sộ cùa những lối vào, lối ra

ấy trờ nên rồ ràng, nếu so sánh nó vói số lượng những điện tư và Protêin trong

vũ trụ: 1,5 X 1362562. Từ đó ta có thể hiêu được những khó khăn mà khoa học

gặp phái khi có ý định thâm nhập vào các cơ chế hoạt động cùa bộ óc. Bộ óc là

những màng lưới phức tạp nhất cùa những nơron (những tế bào thần kinh) có

quan hệ với nhau. Bất cứ nơron nào cũng có vài nghìn sự tiếp xúc với những

ncrron bên cạnh và qua những nơron ấy về lí thuyết cỏ sự tiếp xúc với bất cứ

nơron nào trong hệ thần kinh. Thân của tế bào thần kinh khác nhau về hình thức,

còn bàn thân các nơron thi thực hiện những chức năng khác nhau. Muốn hiều

cấu trúc cung phán xạ cần phân biệt ba loại nơron:

- Nơron thụ cảm (càm giác).

- Nơron phân tích.

- Nơron li tâm (vận động).

Chúng tạo nên con đường mà theo đó những xung động thần kinh đi từ một

cơ quan thụ cám đến một cơ quan thi hành.

13

- Sự xung động này sinh ra do kích thích cơ quan thụ càm đi vào hệ thần kinh

trung ương theo những nơi thần kinh đến, những sợi thần kinh này tạo thành

những mấu nơron thụ cảm. Sau đó nó di chuyến tới những nơron phân tích và

những khớp thần kinh - là nơi truyền sự kích thích đến những nơron li tâm. và theo

những sợi thần kinh li tâm (những mấu nơron động cơ) mà đến cơ quan thi hành.

Ngày nay, bàn chất và tốc độ lan truyền của xung động thằn kinh được phát

hiện khá chi tiết.

Người ta đã xác định được rằng, một dây thần kinh chết không dẫn một

xung động thần kinh đi qua, và tốc độ truyền dòng điện hay dây dẫn nhanh hơn

nhiều so vói tốc độ truyền xung động thần kinh. Điều đó chứng tỏ ràng, xung

động thần kinh về bản chất không phải là dòng điện. Theo những quan điểm

hiện đại, xung dộng thần kinh là một kích thích điện hoá, trong sợi thần kinh

một tác nhân kích thích có khá năng gây nên một kích thích làm chuyển dịch

trạng thái cân bàng kali và natri cùa sợi thần kinh và dung dịch mô tẩm nó. Do

đó, mà làm thay đổi hiệu điện thế. Kích thích được gây ra ờ một bộ phận cùa sợi

thần kinh sẽ gây nên một kích thích ờ bộ phận lân cận và cứ như thế cho đến khi

xung động truyền đến đoạn cuối của dây dẫn. Như vậy sự truyền tiếp cùa xung

động giống như sự chày của dây Bicfo (một loại dây dẫn lửa), nhiệt năng thoát

ra khi một bộ phận dây bị cháy tạo điều kiện để bộ phận khác cháy theo và cứ

như thế cháy mãi. c ỏ thể viết về tốc độ lan truyền của dây thần kinh như sau:

xung động lan truyền nhanh theo những sợi có độ dày ẳt chậm hơn - theo những

sợi nỏng. Tốc độ lan truyền có thể thay đổi từ lm/giây đến lOOm/giây, tức là từ

tốc độ của một người đi bộ đến tốc độ của một chiếc xe hơi chạy đua.

Diễn biến của một xung động thần kinh ở tầng dưới cùa hệ thần kinh được

truyền từ một nơron cảm giác sang một nơron vận động và bèn đi tới cơ quan thi

hành. Điếm ấy được nêu lên vào đầu thế ki XIX khi I.p. Páplốp, và nhiều học trò

của ông, V.M. Bêkhachêrốp, A.D. Khtômxki và những người kế tục đă nghiên

cứu các cơ chế cơ bản của hoạt động não bộ.

I.p. Páplổp đã chứng minh bàng thí nghiệm ràng, bộ óc làm việc theo

nguyên lí của những phản xạ cỏ điều kiện, không phải theo nhửng phàn xạ theo

dây dẫn đơn giản mà lả theo nguyên lí cùa những phàn xạ khép kín phức tạp.

Bằng phương pháp phản xạ cỏ điều kiện, I.p. Páplốp đã theo dõi diễn biến của

14