Những biến chứng tại vú ở bà mẹ cho con bú trong 4 tháng sau sinh và các yếu tố liên quan tại bệnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRƢƠNG PHAN THU HIỀN

NHỮNG BIẾN CHỨNG TẠI VÚ Ở BÀ MẸ CHO CON

BÚ TRONG 4 THÁNG SAU SINH VÀ CÁC YẾU TỐ

LIÊN QUAN TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA

XUYÊN Á – CỦ CHI

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRƢƠNG PHAN THU HIỀN

NHỮNG BIẾN CHỨNG TẠI VÚ Ở BÀ MẸ CHO CON

BÚ TRONG 4 THÁNG SAU SINH VÀ CÁC YẾU TỐ

LIÊN QUAN TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA

XUYÊN Á – CỦ CHI

Chuyên ngành: SẢN PHỤ KHOA

Mã số: CK 62 72 13 03

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS.BS. NGUYỄN HỮU TRUNG

TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện

dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS.BS.Nguyễn Hữu Trung. Các số liệu,

những kết luận nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn này hoàn toàn trung

thực.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này!

Học viên

Trƣơng Phan Thu Hiền

.

.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC BIỂU ĐỒ - SƠ ĐỒ - HÌNH ẢNH

ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU...................................................................................4

CHƢƠNG I TỔNG QUAN TÀI LIỆU..................................................................5

1.1 Giải phẫu và sinh lý tuyến vú...........................................................................5

1.2 Cơ chể tiết sữa..................................................................................................9

1.3 Đánh giá một bữa bú .....................................................................................11

1.4. Các bệnh lý thƣờng gặp ở vú ........................................................................16

1.5. Tình hình nghiên cứu về các bất thƣờng tại vú thời kỳ cho con bú..............27

1.6. Giới thiệu địa điểm nghiên cứu.....................................................................34

CHƢƠNG II ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................36

2.1. Thiết kế nghiên cứu.......................................................................................36

2.2. Đối tƣợng nghiên cứu....................................................................................36

2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu.................................................................36

2.4. Cỡ mẫu ..........................................................................................................36

2.5. Phƣơng pháp chọn mẫu................................................................................37

2.6 Phƣơng pháp thu thập số liệu.........................................................................37

2.7. Liệt kê và định nghĩa các biến số:.................................................................40

2.8. Tiêu chuẩn đánh giá: .....................................................................................44

.

.

2.9 xử lý và phân tích số liệu: .............................................................................45

2.10. Tính khả thi của đề tài.................................................................................46

2.11. Vấn đề y đức ...............................................................................................46

CHƢƠNG III KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...........................................................47

3.1. Một số đặc tính của đối tƣợng nghiên cứu....................................................48

3.2. Tỉ suất mới mắc của từng loại bất thƣờng tại vú (ở bà mẹ sau sanh cho

con bú 4 tháng đầu ...............................................................................................53

3.3. Mối liên quan với bất thƣờng tại vú..............................................................55

CHƢƠNG 4 BÀN LUẬN....................................................................................64

4.1. Ý nghĩa của đề tài..........................................................................................64

4.2. Các bất thƣờng tại vú ở bà mẹ sau sanh cho con bú 4 tháng đầu ................65

4.3. Mối tƣơng quan giữa bất thƣờng tại vú với các yếu tố nguy cơ...................67

4.4. Hạn chế của nghiên cứu ................................................................................76

KẾT LUẬN..........................................................................................................77

KIẾN NGHỊ .........................................................................................................78

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Phụ lục 1. Bảng thu thập số liệu

Phụ lục 2. Phiếu đồng ý tham gia nghiên cứu

.

.

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BTTV Bất thƣờng tại vú

BVĐK Bệnh viện đa khoa

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

UNICEF Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp quốc

WHO Tổ chức Y tế Thế giới

FSH Follicle-stimulating hormone

LH Hormon luteinizing

.

.

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Biến số trong nghiên cứu................................................................ 40

Bảng 3.1. Đặc tính của đối tƣợng nghiên cứu (n = 335)................................. 48

Bảng 3.2: Tiền căn sản khoa ........................................................................... 49

Bảng 3.3: Đặc điểm lần sinh ........................................................................... 50

Bảng 3.4: Đặc điểm cho con bú ...................................................................... 51

Bảng 3.5: Tình trạng tuyến vú của bà mẹ sau sinh ......................................... 52

Bảng 3.6. Tỷ suất mới mắc các bất thƣờng tại vú trong lần sinh này ............ 53

Bảng 3.7. Thời điểm xuất hiện các bất thƣờng ở vú (n = 47)......................... 54

Biểu đồ 3.1: Thời gian xảy ra các bất thƣờng ở vú......................................... 55

Bảng 3.8. Mối liên quan với bất thƣờng tại vú và thông tin chung của đối

tƣợng (n =235)................................................................................................. 55

Bảng 3.9: Mối liên quan giữa bất thƣờng ở vú và tiền căn sản khoa.............. 57

Bảng 3.10: Mối liên quan giữa bất thƣờng ở vú và đặc điểm lần sinh ........... 58

Bảng 3.11: Mối liên quan với bất thƣờng tại vú và đặc điểm cho con bú...... 59

Bảng 3.12: Mối liên quan với bất thƣờng tại vú và đặc điểm của vú sau khi

con bú .............................................................................................................. 60

Bảng 3.13: mối liên giữa bất thƣờng ở vú và thời gian nuôi con bằng sữa mẹ61

Bảng 3.14: Mô hình hồi quy đa biến logistic.................................................. 61

.

.

DANH MỤC BIỂU ĐỒ - SƠ ĐỒ - HÌNH ẢNH

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Thời gian xảy ra các bất thƣờng ở vú..............................................55

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Quy trình thực hiện nghiên cứu..........................................................39

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1 : Cấu trúc vú ở nữ và các tuyến vú..........................................................6

Hình 1.2: Sự thay đổi của vú khi mang thai...........................................................9

Hình 1.3: Tƣ thế ngậm bắt vú tốt.........................................................................13

Hình 1.4: Tƣ thế ngậm bắt vú tốt và ngậm bắt vú kém ở mặt phẳng cắt dọc......14

Hình 1.5: Các hình ảnh bất thƣờng ở vú khi cho con bú [35]..............................28

Hình 1.5: Bệnh viện đa khoa Xuyên Á – Củ Chi.................................................34

.

.

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Tổ chức Y Tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc

(UNICEF) đều khuyến nghị cần cho trẻ sơ sinh bú mẹ sớm, nuôi con bằng sữa

mẹ là bản năng tự nhiên của phụ nữ sau sinh. Theo WHO, sữa mẹ là chất dinh

dƣỡng tốt nhất củng cố sự tăng trƣởng tối ƣu ở giai đoạn sớm, sữa mẹ là thức

ăn hoàn chỉnh, thích hợp nhất đối với trẻ, nhất là trong 6 tháng đầu khi chức

năng hệ tiêu hóa chƣa trƣởng thành [18], [36], [54]. Nuôi con bằng sữa mẹ

thúc đẩy sức khỏe tốt hơn cho cả bà mẹ và trẻ em. Tăng nuôi con bằng sữa mẹ

đến mức gần phổ quát có thể cứu sống hơn 800000 ngƣời mỗi năm, phần lớn

là trẻ em dƣới 6 tháng tuổi. Nuôi con bằng sữa mẹ làm giảm nguy cơ mẹ bị

ung thƣ vú, ung thƣ buồng trứng, tiểu đƣờng tuýp 2 và bệnh tim. Ngƣời ta

ƣớc tính rằng việc cho con bú tăng có thể ngăn chặn 20000 ca tử vong mẹ mỗi

năm do ung thƣ vú [53].

Nghiên cứu tại Hoa Kỳ, khoảng 60 – 70% bà mẹ cho con bú tự nhiên

hoàn toàn trong 6 tháng đầu, nhƣng duy trì việc cho con bú sau 6 tháng chỉ

chiếm khoảng 20% nguyên nhân chủ yếu là các các bất thƣờng tại vú nhƣ đau

vú, nứt núm vú,…Khiến các bà mẹ ngƣng việc cho con bú [17].

Các bất thƣờng ở vú trong thời kỳ hậu sản tƣởng chừng nhƣ đơn giản

này cũng có thể khiến cho nhiều bà mẹ phải lo lắng vì các sự cố phát sinh. Có

nhiều yếu tố liên quan đến việc cho con bú và duy trì sự tiết sữa mẹ. Với các

bà mẹ "mới toanh" khi lần đầu cho con bú chắc hẳn sẽ gặp không ít khó khăn

cũng nhƣ những lo lắng ban đầu. Những bất thƣờng tại vú ảnh hƣởng đến việc

nuôi con bằng sữa mẹ từ mức độ gây khó chịu cho bà mẹ đến việc phải ngừng

cho bú. Trƣờng hợp nặng đƣa đến những hậu quả xấu hơn: ảnh hƣởng đến

thẩm mỹ trên vẻ đẹp ―trời cho‖ của ngƣời mẹ, làm phát sinh hay tái phát các

.

.