Nhu cầu lao động xuất khẩu có tay nghề và thực trạng đào tạo nghề cho lao động Việt Nam pdf

Lời mở đầu

Ngày nay, với xu hướng hội nhập nền kinh tế khu vực và thế giới, Việt Nam đang trên đà

đẩy mạnh các hoạt động kinh tế - chính trị nhằm tìm kiếm cho mình một chỗ đứng vững

chắc trên trường quốc tế.

Hoạt động xuất nhập khẩu hiện nay đang được đặc biệt chú trọng bởi nó mang lại cho nền

kinh tế - xã hội nước ta những bước chuyển mới với hiệu qủa rõ rệt. Bên cạnh việc đẩy

mạnh xuất khẩu các mặt hàng chủ lực như: gạo, cà phê, giày dép, thuỷ sản, may mặc... thì

hoạt động xuất khẩu lao động lại đặc biệt được quan tâm trong thời gian gần đây. Đảng và

Nhà nước ta đã coi hoạt động xuất khẩu là một hoạt động kinh tế - xã hội, góp phần phát

triển nguồn nhân lực, giải quyết việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình độ tay nghề cho

người lao động, tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước và tăng cường quan hệ hợp tác quốc

tế giữa nước ta với các nước.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác xuất khẩu lao động còn gặp phải những

khó khăn, thách thức mới. Nhu cầu về việc làm của người lao động và lợi ích quốc gia đòi

hỏi Nhà nước và chính bản thân người lao động phải có những cố gắng, giải pháp riêng để

không ngừng nâng cao hiệu qủa và mở rộng chương trình làm việc với người nước ngoài

để ngày càng có thêm nhiều thị trường mới để xuất khẩu lao động đạt kết qủa cao.

Để đi sâu nghiên cứu về hoạt động xuất khẩu lao động, em đã chọn đề tài "Thực trạng và

giải pháp thúc đẩy xuất khẩu lao động sang Đài Loan của Công ty cổ phần Đầu tư và

Thương mại" làm chuyên đề thực tập tốt nghiệp của mình. Nội dung chuyên đề được chia

làm 3 chương:

Chương I: Lý luận chung về xuất khẩu lao động

Chương II: Thực trạng xuất khẩu lao động ở Công ty cổ phần Đầu tư và Thương mại.

Chương III: Phương hướng và giải pháp chủ yếu đẩy mạnh xuất khẩu lao động ở Công ty

cổ phần Đầu tư và Thương mại trong những năm tới.

Đây là một đề tài khá mới mẻ nên trong quá trình tìm hiểu, xây dựng đề tài em đã gặp

không ít khó khăn, nhưng với sự giúp đỡ nhiệt tình của thầy giáo TS. Thân Danh Phúc,

cùng với các anh chị ở phòng xuất khẩu lao động và chuyên gia của Công ty cổ phần Đầu

tư và Thương mại, cũng như qua quá trình tìm tòi các tài liệu phục vụ cho chuyên đề, em

đã xây dựng nên một chuyên đề hoàn chỉnh. Tuy nhiên, với thời gian, trình độ còn hạn

chế và kinh nghiệm thực tế chưa nhiều, em mong có sự góp ý của các thầy cô giáo về

những thiếu sót em mắc phải.

Em xin chân thành cảm ơn.

Hà Nội, ngày 05 tháng 5 năm 2005

Sinh viên thực hiện: Phạm Diễm Ngọc

Chương I Lý luận chung về xuất khẩu lao động

I. Nội dung của xuất khẩu lao động:

1. Một số khái niệm cơ bản:

Trong khoảng 20 năm trở lại đây việc đưa lao động của một quốc gia ra khỏi

phạm vi của nước đó để làm việc đã trở nên quen thuộc với số lượng ngày càng tăng.Đó

là do sự phát triển kinh tế trên phạm vi toàn cầu đang có những chuyển biến về chất và

không đoòng đều giữa các nước dựa trên cơ sở phát triển mạnh của khoa học kỹ

thuật.Thực tế cho thấy, sức lao động của các quốc gia có dư thừa lao động đến giai đoạn

hiện nay đã được xem như là một loại hàng hoá có thể mang lại nguồn thu ngoại tệ rất lớn

cho ngân sách quốc gia.

Do vậy để nghiên cứu về xuất khẩu lao động trước hết cần phải tìm hiểu và làm rõ các

khái niệm có liên quan:

- Nguồn lao động: Là bộ phận dân cư gồm những người trong độ tuổi lao động

(không kể những nguời mất khả năng lao động) và những ngưòi ngoài tuổi lao động

nhưng thực tế có tham gia lao động. Nguồn lao động bao gồm những người từ độ tuổi lao

động trở lên (ở nước ta là tròn 15 tuổi).

- Lao động: là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm thay đổi các

vật thể tự nhiên phù hợp với nhu cầu của con người. Thực chất là sự vận động của sức lao

động trong qua trình tạo ra của cải vật chất cho xã hội, lao động cũng chính là quá trình

kết hợp của sức lao động và tư liệu sản xuất để sản xuất ra sản phẩm phục vụ nhu cầu con

người.Có thể nói lao động là yếu tố quyết định cho mọi hoạt động kinh tế.

- Sức lao động: Sức lao động là tổng hợp thể lực và trí lực của con người trong quá

trình tạo ra của cải xã hội, nó phản ánh khả năng lao động của con người, là điều kiện đầu

tiên cần thiết trong quá trình lao động xã hội. Trong nền kinh tế hàng hoá sức lao động là

một hàng hóa đặc biệt vì nó có giá trị và giá trị sử dụng các hàng hoá khác, ngoài ra hàng

hoá sức lao động còn là một sản phẩm có tư duy, có đời sống tinh thần. Thông qua thị

trường lao động, sức lao động được xác định giá cả. Hàng hoá sức lao động cũng tuân

theo quy luật cung – cầu của thị trường. Mức cung cao sẽ dẫn tới dư thừa lao động, giá cả

sức lao động (tiền công) thấp, ngược lại khi mức cung thấp sẽ dẫn tới tình trạng thiếu lao

động, giá cả sức lao động sữ trở nên cao hơn.

- Thị trường lao động: Trong mỗi xã hội, nơi nào xuất hiện nhu cầu sử dụng lao

động và có nguồn lao động cung cấp, ở đó sẽ hình thành nên thị trường lao đông. Trong

nền kinh tế thị trường, người lao đông muốn tìm việc phải thông qua thị trường lao động.

Về mặt thuật ngữ, "Thị trưòng lao đông" thực chất phải được hiểu là "Thị trường sức lao

động" để phù hợp với khái niệm của tổ chức lao động quốc tế: Thị trường lao động là một

lĩnh vực của nền kinh tế, nó bao gồm toàn bộ các quan hệ lao động được xác lập trong

lĩnh vực mua bán, trao đổi và thuê mướn sức lao động. Trên thị trường lao động, mối

quan hệ được thiết lập giữa một bên là người lao động và một bên là người sử dụng lao

động. Qua đó, cung-cầu về lao đọng ảnh hưởng tới tiền công lao động và mức tiền công

lao động cũng ảnh hưởng tới cung- cầu lao động.

+ Cầu lao động: là lượng lao động mà người thuê có thể thuê ở mỗi mức giá có thể

chấp nhận được. Nó mô tả toàn bộ hành vi người mua có thể mua được hàng hoá sức lao

động ở mỗi mức giá hoặc ở tất cả các mức giá có thể đặt ra.

Cầu về sức lao động có liên quan chặt chẽ tới giá cả sức lao động, khi giá cả tăng

hoặc giảm sẽ làm cho cầu về lao động giảm hoặc tăng.

+ Cung lao động: là lượng lao động mà người làm thuê có thể chấp nhận được ở

mỗi mức giá nhất định. Giống như cầu và lượng cầu, đường cung lao động mô tả toàn bộ

hành vi của người đi làm thuê khi thoả thuận ở các mức giá đặt ra. Cung lao động có quan

hệ tỷ lệ thuận với giá cả. Khi giá cả tăng thì lượng cung lao động tăng và ngược lại.

Xuất khẩu lao động trên thị trường lao động quốc tế được thực hiện chủ yếu dựa

vào quan hệ cung - cầu lao động. Nó chịu sự tác động, điều tiết của các quy luật kinh tế

thị trường. Bên cầu phải tính toán kỹ hiệu quả của việc nhập khẩu lao động từ đod cần

phải xác định chặt chẽ số lượng, cơ cấu, chất lượng lao động hợp lý. Mặt khác, bên cung

có mong muốn xuất khẩu càng nhiều lao động càng tốt. Do vậy, muốn cho loại hàng hoá

đặc biệt này chiếm đựơc ưu thế trên thị trường lao động, bển cung phải có sự chuẩn bị và

đầu tư để được thị trường chấp nhận, phải đáp ứng kịp thời các yêu cầu về số lượng, cơ

cấu và chất lượng lao động cao.

Thị trường lao động nước ta hiện nay tuy đã hình thành song phạm vi còn nhỏ hẹp.

Để phù hợp với sự phát triển quá nhanh của nguồn lao động trước hết thị trường lao động

phải được mở rộng cả trong và ngoài nước, đồng thời tạo điều kiện cho người lao động có

quyền bình đẳng, tự do tìm việc làm, thuê mướn lao động theo pháp luật.

- Di dân quốc tế: Di dân quốc tế được hiểu là quá trình di chuyển lao động từ nước

này sang nứoc khác để tìm việc làm. Nếu xét theo khía cạnh dân số học thì xuất khẩu lao

động cũng là một quá trình di dân quốc tế. Do đó,việc đưa nguời lao động đi làm việc ở

nước ngoài chính là tham gia vào quá trình di dân quốc tế, nó không nằm ngoài những

quy luật chung. Việc đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài tuân theo những hiệp

định giữa hai quốc gia, đa quốc gia hoặc theo công ước quốc tế, tuỳ từng trường hợp khác

nhau mà nó được xếp nằm trong giới hạn nào.

- Xuất khẩu lao động:

Đến nay, trên thế giới vẫn chưa có một khái niệm chuẩn nào về xuất khẩu lao

động. Vì vậy, chúng ta có thể hiểu xuất khẩu lao động thông qua khái niệm của tổ chức

lao động quốc tế ( ILO) như sau: Xuất khẩu lao động là hoạt động kinh tế của một quốc

gia thực hiện việc cung ứng lao động cho một quốc gia trên cơ sở những hiệp định hoặc

hợp đồng có tính chất hượp pháp quy định được sự thống nhất giữa các quốc gia đưa và

nhận người lao động.

Phân loại xuất khẩu lao động:

Căn cứ vào cơ cấu người lao động đưa đi:

Lao động có nghề: là loại lao động trước khi ra nước ngoài làm việc đã được đào

tạo thành thạo một loại nghề nào đó và khi số lao động này ra nước ngoài làm việc có thể

bắt tay ngay vào công việc mà không phải bỏ ra thời gian và chi phí để tiến hành đào tạo

nữa.

Lao động không có nghề: là loại lao động mà khi ra nước ngoài làm việc chưa

được đào tạo một loại nghề nào cả. Loại lao động này thích hợp với những công việc đơn

giản, không cần trình độ chuyên môn hoặc phía nước ngoài cần phải tiến hành đào tạo

cho mục đích của mình trước khi đưa vào sử dụng.

Căn cứ vào nước xuất khẩu lao động:

Nhóm các nước phát triển: Có xu hướng gửi lao động kỹ thuật cao sang các nước

đang phát triển để thu ngoại tệ. Trường hợp này không phải là chảy máu chất xám mà là

đầu tư chất xám có mục đích. Việc đầu tư nhằm một phần thu lại kinh phí đào tạo cho đội

ngũ chuyên gia trong nhiều năm, một phần khác lớn hơn là phát huy năng lực trình độ đội

ngũ chuyên gia, công nhân kỹ thuật bậc cao ở nước ngoài .v.v... để thu ngoại tệ.

Nhóm các nước đang phát triển: có xu hướng gửi lao động bậc trung hoặc bậc thấp

sang các nước có nhu cầu để lấy tiền công và tích luỹ ngoại tệ, giảm bớt khó khăn kinh tế

và sức ép việc làm trong nước.

2. Các hình thức xuất khẩu lao động:

Xuất khẩu lao động thực tế đem lại lợi ích thiết thực cho cả người lao động và phía

Nhà nước. Nhận thức rõ điều đó Đảng và Nhà nước ta đã không ngừng đưa ra những chủ

trương, chính sách tạo điều kiện cho người lao động có cơ hội đi làm việc ở nước ngoài.

Ngày 17 tháng 7 năm 2003 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 81/2003/NĐ-CP quy

định chi tiết về việc đưa người Việt Nam đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài. Tại điều 3

khoản 2 Nghị định này quy định rõ các hình thức đưa người lao động Việt Nam đi làm

viẹec có thời hạn ở nước ngoài, trong đó bao gồm các hình thức cơ bản sau:

2.1. Thông qua doanh nghiệp Việt Nam được phép cung ứng lao động theo hợp đồng ký

kết với bên nước ngoài:

Đối tác nước ngoài có nhu cầu sử dụng lao động, đưa ra những yêu cầu cụ thể về

số lượng, tuổi tác, nghề nghiệp, giới tính...Các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế của Việt

Nam sau khi nhận được đơn đặt hàng của bên nước ngoài sẽ tiến hành sơ tuyển dựa trên

những tiêu chí có sẵn. Để đảm bảo đúng yêu cầu của mình, bên nước ngoài thực hiện

kiểm tra lại một lần nữa trước khi lao động sang làm việc.

2.2. Thông qua doanh nghiệp Việt Nam nhận thầu, nhận khoán công trình hoặc đầu tư ở

nước ngoài.

Bên nước ngoài đặt hành cho các công trình xây dựng, do vậy phải đưa đi đồng bộ

các đối tượng lao động gồm có kỹ thuật, quản lý, chỉ đạo thi công và lao động trực tiếp

sang nước ngoài làm việc. Sau khi công trình kết thúc thì cũng chấm dứt hợp đồng đối với

người lao động, vì thế xuất khẩu lao động theo hình thức khoán khối lượng công việc

thường không ổn định, tâm lý của người lao động dễ bị chán nản, không tận tâm với công

việc.

2.3. Theo hợp đồng lao động do cá nhân người lao động trực tiếp ký kết với người sử

dụng lao động ở nước ngoài (sau đây gọi là hợp đồng cá nhân):

Đây là hình thức phổ biến nhất hiện nay, hình thức này đòi hỏi đối tượng lao động

đa dạng tuỳ theo yêu cầu và mức độ phức tạp của công việc. Có những yêu cầu của người

nước ngoài đòi hỏi người có trình độ kỹ thuật, kinh nghiệm sản xuất, kinh nghiệm tổ chức

quản lý, cũng có những yêu cầu chỉ cần người lao động có trình độ giản đơn.

Ngoài những hình thức đưa lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài, hình

thức xuất khẩu lao động tại chỗ cũng đã trở nên phổ biến hơn ở Việt Nam. Thông qua các

tổ chức kinh tế của ta, người lao động được cung ứng cho các tổ chức kinh tế nước ngoài

dưới những hình thức:

- Các xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

- Các khu chế xuất, khu công nghiệp.

- Các tổ chức, cơ quan ngoại giao tại Việt Nam.

3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả của hoạt động xuất khẩu lao động:

Hiệu quả là chỉ tiêu so sánh giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra để đạt được hiệu quả

đó ( Hiệu quả = kết quả - chi phí ). Có hai loại hiệu quả là hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã

hội. Hiệu quả kinh tế là hiệu quả đạt được về mặt kinh tế, còn hiệu quả xã hội là hiệu quả

đạt được về mặt xã hội. Đây là khái niệm chung để đánh giá hiệu quả, tuy nhiên khi đi

vào từng lĩnh vực cụ thể thì việc đánh giá hiệu quả không đơn giản chút nào, đặc biệt là

trong lĩnh vực xuất khẩu lao động này. Bởi vì để có thể đánh giá chính xác, đầy đủ và

đúng hiệu quả kinh tế xã hội ở từng thị trường cụ thể thì chúng ta cần phải đánh giá toàn

bộ, toàn diện một cách tổng hợp những kết quả đạt được và chi phí bỏ ra trong quá trình

hoạt động đó, đồng thời, phải xem xét hiệu quả của nó trên cơ sở lợi ích chung của toàn

bộ nền kinh tế quốc dân của nước ta. Qua đó một lần nữa thấy rõ hơn việc đưa lao động đi

làm việc ở nước ngoài trong mối liên hệ chung của nền kinh tế đất nước quan trọng như

thế nào bởi lẽ kết quả cuối cùng của lĩnh vực này được chuyển từ chu trình này sang một

chu trình khác, từ ngành này sang ngành khác, từ nước này sang nước khác...Với quan

điểm như vậy, đánh giá hiệu quả của lĩnh vực này không thể giống như việc đánh giá hiệu

quả của một quá trình kinh doanh cụ thể trong nước mà không có phần phức tạp hơn

nhiều.

Một số chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả của xuất khẩu lao động

3.1 Lợi ích kinh tế đạt được

a. Số lượng lao động được giải quyết việc làm trong năm:

Công thức tính:

L = Lc + Lx - Ln

Trong đó:

L : Số lao động được giải quyết việc làm trong năm

Lc : Số lao động từ năm trước vẫn còn đang tiếp tục

Lx : Số lao động được đưa sang hoạt động trong năm

Ln : Số lao động kết thúc hợp đồng trở về nước trong năm

ý nghĩa của chỉ tiêu:

Chỉ tiêu này nêu ra được chi tiết kết quả đạt được trong một năm qua của công tác

xuất khẩu lao động. Nó chỉ ra được những đóng góp của lĩnh vực này đối với việc tạo

công ăn việc làm cho xã hội mà nhà nước ta đã không phải bỏ vốn đầu tư để tạo việc làm