Nhóm Tài Nguyên Thực Vật Cho Gỗ Cây Làm Cảnh Và Cho Bóng Mát Ở Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Bắc Hương Hoá Tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

********

NGUYỄN TƯ LỆNH

NHÓM TÀI NGUYÊN THỰC VẬT CHO GỖ, CÂY LÀM CẢNH

VÀ CHO BÓNG MÁT TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN

BẮC HƯỚNG HOÁ, TỈNH QUẢNG TRỊ

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

HÀ NỘI - 2009

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

********

NGUYỄN TƯ LỆNH

NHÓM TÀI NGUYÊN THỰC VẬT CHO GỖ, CÂY LÀM CẢNH

VÀ CHO BÓNG MÁT TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN

BẮC HƯỚNG HOÁ, TỈNH QUẢNG TRỊ

Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên

Mã số: 60.62.68

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. TRẦN MINH HỢI

HÀ NỘI - 2009

- 1 -

ĐẶT VẤN ĐỀ

Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Bắc Hướng Hoá, huyện Hướng Hoá,

tỉnh Quảng Trị đã được Uỷ ban nhân dân tỉnh ra quyết định thành lập số

479/QĐ – UBND ngày 14/03/2007 với tổng số diện tích vùng lõi là 25.200

ha, gồm 5 xã: Hướng Lập, Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Linh và Hướng

Việt. Diện tích vùng đệm bao gồm diện tích còn lại của 5 xã trên là 41.447 ha.

Những nghiên cứu đánh giá về đa dạng sinh học, tài nguyên sinh vật

nói chung và tài nguyên thực vật nói riêng ở đây mới chỉ bắt đầu. Kết quả

nghiên cứu về đa dạng sinh học tại Bắc Hướng Hoá các năm 2004 và 2005

của tổ chức Birdlife Quốc tế Chương trình Việt Nam phối hợp với Chi cục

kiểm lâm Quảng Trị do tổ chức MacArthur tài trợ đã đánh giá rằng rừng và tài

nguyên rừng của Bắc Hướng Hoá có tính đa dạng sinh học cao mang tầm vóc

quốc gia và quốc tế. Khu vực hiện có quần thể của nhiều loài quý hiếm có liên

quan đến bảo tồn như: Sao la (Pseudoryx nghetinhensis), Bò tót (Bos gaurus),

Voọc hà tĩnh (Semnopithecus laotum hatinhensis), Voọc vá chân nâu

(Pygathrix nemaeus), Vượn đen má trắng (Nomascus leucogenys) và Thỏ

vằn. Rừng Bắc Hướng Hoá là một phần của khu vực chim đặc hữu của vùng

đất thấp miền Trung Việt Nam, là điểm nóng về đa dạng sinh học, tại đây đã

phát hiện nhiều loài chim đặc hữu và quý hiếm như Gà lôi lam mào trắng, Gà

So trung bộ, Trĩ sao, Hồng hoàng, Niệc nâu và nhiều loài chim có vùng phân

bố hẹp. Về thực vật, kết quả điều tra ban đầu đã ghi nhận được 920 loài thực

vật bậc cao có mạch thuộc 518 chi và 130 họ; Trong đó có 17 loài quý hiếm

được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) và 23 loài được ghi trong Danh lục

Đỏ Thế giới (IUCN, 1994). Trong tổng số những loài thống kê được có 125

loài cây cung cấp gỗ, 161 loài cây làm thuốc, 44 loài cây làm cảnh và 89 loài

cây làm thực phẩm (ăn được).

- 2 -

Vùng rừng Bắc Hướng Hoá là một vùng rừng còn tương đối nguyên

sinh, là khu vực rừng còn sót lại trong vùng do sự tàn phá nặng nề trong chiến

tranh, đặc biệt là chất độc hoá học. Rừng trong khu vực đã và đang đóng vai

trò phòng hộ đầu nguồn quan trọng của 4 hệ thuỷ lớn là sông Bến Hải, sông

Cam Lộ (Sông Hiếu), sông Rào Quán (sông Quảng Trị) và sông Xê Păng

Hiêng (chảy vào sông Mê kông bên Lào). Đặc biệt quan trọng là hệ thuỷ Rào

Quán nơi có công trình thuỷ điện Rào Quán. Theo kết quả tính toán độ che

phủ rừng tự nhiên trong BTTN lên tới 83,5%.

Các thông tin về tài nguyên sinh vật ở nơi đây còn rất thiếu, nhất là các

loài quý hiếm cần được bảo vệ. Do đó nội dung nghiên cứu “Nhóm tài nguyên

thực vật cho gỗ, cây làm cảnh và cho bóng mát ở khu bảo tồn thiên nhiên Bắc

Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị” là một trong các nội dung cần thiết góp phần

làm cơ sở hoàn thiện chiến lược và biện pháp quản lý - bảo tồn tài nguyên

thực vật ngắn hạn và dài hạn tại đây.

3

Chương 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

Việt Nam được coi là một trong những quốc gia có tính đa dạng sinh

học cao nhất thế giới, và được công nhận là quốc gia có tỉ lệ các loài động,

thực vật quí hiếm và đặc hữu có ý nghĩa toàn cầu (Regalado và các cộng sự,

2005). Những đánh giá ban đầu (Tolmachev, 1974; Nguyễn Nghĩa Thìn,

1997; Phan Kế Lộc, 1998) cho biết rằng có khoảng 9600 loài thực vật bậc cao

có mạch bản địa đã phát triển ở Việt Nam. Thêm vào đó, có khoảng 750 loài

cây trồng được nhập nội và loài tự nhiên hoá. Theo đánh giá gần đây nhất, ở

Việt Nam đã biết khoảng 10.350 loài, thuộc 2.256 chi và 305 họ (Phan Kế

Lộc, 1998). Các nghiên cứu đó cũng dự đoán có khoảng 240 loài sẽ được phát

hiện và bổ sung cho hệ thực vật Việt Nam (Phan Kế Lộc, 1998).

Hệ thực vật Việt Nam không chỉ phong phú mà còn giầu các loài đặc

hữu, bổ sung thêm vào ý nghĩa về sinh học và bảo tồn. Tỷ lệ của các loài đặc

hữu của Việt Nam được ước đoán có khoảng 20% (Pocs, 1965) đến 50%

(Thái Văn Trừng, 1978). Một đánh giá khiêm tốn hơn (Võ Quý, 1995) cho

rằng ở Việt Nam chỉ có khoảng 10% số loài và 3% số chi là đặc hữu.

1.1. Tài nguyên thực vật Bắc Hướng Hóa

Theo kết quả nghiên cứu ban đầu về đa dạng sinh học tại Bắc Hướng

Hoá các năm 2004 và 2005 của tổ chức Birdlife Quốc tế Chương trình Việt

Nam phối hợp với Chi cục kiểm lâm Quảng Trị đã ghi nhận được 920 loài

thực vật bậc cao có mạch thuộc 518 chi và 130 họ 17. Trong đó có 17 loài

quý hiếm được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam và 23 loài được ghi trong Sách

Đỏ Thế Giới (IUCN 1994). Về giá trị tài nguyên, trong tổng số những loài

thống kê được có 125 loài cây cung cấp gỗ, 161 loài cây làm thuốc, 44 loài

cây làm cảnh và 89 loài cây làm thực phẩm (ăn được).