Nhập môn Khoa học Thư viện và Thông tin

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

1

TRUNG TÊM THÖNG TIN THÛ VIÏNÅ

ÀAI HO Å C QUÖ Å C GIA HA Ë NÖ Â IÅ

Ha Nö â i - 2001 å

PGS. TS. PHAN VÙN

THS. NGUYÏN HUY CHÛÚNG Î

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

2

Lôøi noùi ñaàu

Giaùo trình nhaäp moân khoa hoïc thö vieän vaø thoâng tin

(Introduction to Library and Information Science) ñöôïc bieân

soaïn theo chöông trình khung cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo

(coù boå sung vaø söûa ñoåi moät soá ñeà muïc) nhaèm muïc ñích trang

bò nhöõng kieán thöùc ñaïi cöông veà thö vieän hoïc vaø thoâng tin hoïc

cho sinh vieân caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng sö phaïm.

Giaùo trình naøy giôùi thieäu cho sinh vieân moät caùch coù heä

thoáng nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa lí luaän vaø thöïc tieãn hoaït ñoäng

thö vieän vaø thoâng tin tö lieäu. Sinh vieân naém ñöôïc ñaëc ñieåm cuûa

saùch vaø caùc vaät mang tin, nhaän thöùc saâu saéc saùch - laø tri thöùc,

laø coâng cuï lao ñoäng, laø phöông tieän giaùo duïc chính trò tö

töôûng, hieåu roõ vai troø taùc duïng cuûa saùch trong ñôøi soáng xaõ

hoäi. Cung caáp cho sinh vieân phöông phaùp mang tính keá thöøa

truyeàn thoáng vaø tieáp caän vôùi coâng ngheä thoâng tin môùi ñeå thu

thaäp caùc nguoàn tin, xöû lí phaân tích tin, saép xeáp, tra tìm, khai

thaùc, söû duïng taøi lieäu ñeå naâng cao hieäu quaû, chaát löôïng hoïc

taäp vaø nghieân cöùu khoa hoïc.

Hoïc xong chöông trình nhaäp moân khoa hoïc thö vieän vaø

thoâng tin sinh vieân bieát xaây döïng muïc luïc taøi lieäu tham khaûo

trong khoaù luaän, ñoà aùn hoaëc luaän vaên toát nghieäp vaø caùc coâng

trình nghieân cöùu. Ñoàng thôøi bieát söû duïng phöông phaùp hoïc taäp

môùi - töï hoïc, töï nghieân cöùu gaén lieàn vôùi saùch vôùi thö vieän vaø tö

lieäu thoâng tin trong quaù trình ñöôïc ñaøo taïo vaø töï ñaøo taïo.

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

3

PHAÂN COÂNG BIEÂN SOAÏN

Chöông I: Saùch vaø caùc vaät lieäu mang tin

PGS, TS PHAN VAÊN

Chöông II: Cô sôû thö vieän hoïc vaø Thoâng tin hoïc

PGS, TS PHAN VAÊN

Chöông III: Boä maùy tra cöùu

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

PHAÂN COÂNG BIEÂN SOAÏN

PGS. TS. Phan Vaên THS. Nguyeãn Huy Chöông

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

4

Muïc luïc

Lôøi noùi ñaàu............................................................................2

Phaân coâng bieân soaïn............................................................. 3

Muïc luïc chöông I...................................................................5

Chöông I: Saùch vaø vaät lieäu mang tin....................................... 7

I.1. Khaùi nieäm veà saùch...........................................................7

I.2. Vai troø taùc duïng cuûa saùch trong ñôøi soáng xaõ hoäi...............10

I.3. Caùc vaät lieäu mang tin.....................................................31

Caâu hoûi oân taäp chöông I...................................................... 40

Muïc luïc chöông II................................................................41

Chöông II: Cô sôû thö vieän hoïc vaø thoâng tin hoïc..................... 43

II.1. Cô sôû thö vieän hoïc........................................................43

II.2. Thoâng tin hoïc...............................................................90

Caâu hoûi oân taäp chöông II....................................................125

Muïc luïc chöông III.............................................................126

Chöông III: Boä maùy tra cöùu.................................................128

III.1. Boä maùy tra cöùu truyeàn thoáng.......................................128

III.2. Boä maùy tra cöùu hieän ñaïi............................................. 153

Caâu hoûi oân taäp chöông III...................................................164

Taøi lieäu tham khaûo.............................................................165

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

5

CHÖÔNG I: SAÙCH VAØ CAÙC VAÄT LIEÄU MANG TIN............... 7

I.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ SAÙCH.....................................................7

I.1.1 Khaùi nieäm veà saùch treân cô sôû vaät lieäu ghi cheùp............. 7

I.1.2 Khaùi nieäm saùch döïa vaøo vaên töï, chöõ vieát...................... 8

I.1.3 Theo quan ñieåm cuûa Löu Quoác Quaân Trung Quoác......... 8

I.1.4 Quaù trình nghieân cöùu phaân tích vaø toång hôïp ................ 8

I.1.5 Caùc loaïi hình saùch......................................................10

I.2 VAI TROØ TAÙC DUÏNG CUÛA SAÙCH TRONG ÑÔØI SOÁNG

XAÕ HOÄI...............................................................................10

I.2.1 Caùc chöùc naêng cuûa saùch..............................................12

I.2.1.1 Chöùc naêng thoâng tin.................................................12

I.2.1.2 Chöùc naêng höôùng daãn hoïc taäp...................................12

I.2.1.3 Chöùc naêng kích thích höùng thuù ñoïc saùch...................12

I.2.1.4 Chöùc naêng kinh doanh cuûa saùch................................13

1.2.2 Chuû nghóa Maùc Leâ nin, tö töoûng Hoà Chí Minh baøn veà vai

troø vaø taùc duïng cuûa saùch baùo................................................14

I.2.2.1 Caùc Maùc vôùi saùch baùo...............................................14

I.2.2.2 V.I. Leâ nin vôùi saùch baùo............................................16

I.2.2.3 Hoà Chí Minh vôùi saùch baùo........................................17

Muïc luïc Chöông I

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

6

I.2.3 Caùc nhaø hoaït ñoäng chính trò, khoa hoïc, vaên hoïc ngheä

thuaät baøn veà taùc duïng cuûa saùch baùo......................................22

I.2.4 Ñaûng coäng saûn Vieät Nam baøn veà taùc duïng cuûa saùch baùo.24

I.2.5 Vai troø taùc duïng cuûa saùch baùo ñoái vôùi thanh nieân..........26

I.2.6 Saùch laø coâng cuï lao ñoäng vaø laø vuõ khí ñaáu tranh giai caáp

saéc beùn...............................................................................27

I.2.6.1 Saùch laø coâng cuï lao ñoäng..........................................27

I.2.6.2 Saùch laø vuõ khí ñaáu tranh giai caáp..............................29

I.3 CAÙC VAÄT LIEÄU MANG TIN............................................31

I.3.1 Caùc vaät lieäu mang tin thoâ sô töø thôøi coå ñaïi, trung ñaïi.....31

I.3.1.1 Ñaát seùt nung.............................................................31

I.3.1.2 Papirut.....................................................................32

I.3.1.3 Saùch baèng da............................................................32

I.3.1.4 Saùch baèng xöông thuù mai ruøa.....................................32

I.3.1.5 Saùch baèng ñoàng........................................................33

I.3.1.6 Saùch baèng ñaù............................................................33

I.3.1.7 Saùch baèng tre...........................................................34

I.3.1.8 Saùch baèng goã............................................................35

I.3.1.9 Saùch baèng luïa...........................................................35

I.3.1.10 Giaáy......................................................................36

I.3.2 Caùc vaät tin töø khi phaùt minh ra maùy in cho ñeán nay......36

I.3.2.1 In aán (Print) saùch, baùo, taïp chí..................................36

I.3.2.2 Khoâng in aán (Non -print)...........................................38

CAÂU HOÛI OÂN TAÄP CHÖÔNG I.............................................40

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

7

CHÖÔNG I

SAÙCH VAØ CAÙC VAÄT LIEÄU MANG TIN

Saùch - laø moät trong nhöõng nguoàn löïc coâng ngheä thoâng tin

cöïc kyø quan troïng trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa

ñaát nöôùc. Trong coâng cuoäc ñoåi môùi phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi,

xaây döïng neàn saûn xuaát lôùn xaõ hoäi chuû nghóa, chuùng ta caàn

hoïc taäp kinh nghieäm vaø coâng ngheä tieân tieán maø nhaân loaïi ñaõ

saùng taïo ra, phaûi tieáp thu “Toång soá tri thöùc” maø loaøi ngöôøi ñaõ

tích luõy ñöôïc töø coå ñaïi cho ñeán hieän ñaïi. Saùch laø trí tueä, laø

kinh teá. laø chính trò, laø khoa hoïc, laø söùc maïnh giaùo duïc con

ngöôøi naém vöõng quaù khöù, hieåu bieát hieän taïi, döï baùo töông lai.

Chuùng ta caàn vuõ trang cho sinh vieân caùc tröôøng Ñaïi hoïc vaø

Cao ñaúng phöông phaùp hoïc taäp môùi gaén lieàn vôùi saùch, vôùi thö

vieän, phöông phaùp khai thaùc söû duïng saùch ñeå nghieân cöùu,

naâng cao hieäu quaû, chaát löôïng hoïc taäp trong quaù trình ñaøo

taïo. Trong chöông thöù nhaát naøy chuùng toâi seõ trình ba yù: Khaùi

nieäm veà saùch, vai troø, taùc duïng saùch trong ñôøi soáng xaõ hoäi,

caùc vaät lieäu mang tin ñeå chuyeån taûi thoâng tin ñeán vôùi baïn

ñoïc, vôùi ngöôøi duøng tin.

I.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ SAÙCH

Trong quaù trình nghieân cöùu lyù luaän saùch, nhieàu nhaø khoa

hoïc ñaõ neâu leân caùc khaùi nieäm khaùc nhau veà saùch, chuùng toâi xin

khaùi quaùt maáy khaùi nieäm sau:

I.1.1 Khaùi nieäm veà saùch treân cô sôû vaät lieäu ghi cheùp

Tieáng La Tinh saùch laø “Liber” xuaát phaùt töø “Thôù voû

caây”. Ngöôøi Anh goïi saùch laø “Book” treân cô sôû töø goã duøng ñeå

cheá ra giaáy. Ngöôøi Ñöùc duøng töø goã “Buk” ñeå goïi saùch. göôøi

Phaùp duøng töø “Livre” treân cô sôû töø thôù voû caây trong goác La

tinh “Liber”. Ngöôøi Nga goïi saùch laø “Kniga” nghóa laø reã caây.

Ngöôøi Trung Quoác goïi saùch laø “Kinh” coù nghóa laø “Sôïi chæ

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

8

vaûi” laø nguyeân lieäu cheá ra giaáy. Töø ñoù daãn ñeán khaùi nieäm:

Saùch laø nhöõng trang giaáy ghi laïi nhöõng tri thöùc cuûa nhaân

loaïi,... giaáy ñöôïc coi laø ñaëc tröng cô baûn cuûa saùch.

I.1.2 Khaùi nieäm saùch döïa vaøo vaên töï, chöõ vieát

Saùch - laø vaên töï (Xuaát phaùt töø chöõ coå Hy Laïp coù nghóa laø

chöõ vieát, vaên töï, thö tín...) do aán loaùt hoaëc cheùp tay vôùi soá

löôïng trang nhaát ñònh hôïp thaønh. Thö tòch laø bieåu hieän neàn

vaên minh tieán boä vaø vó ñaïi nhaát cuûa loaøi ngöôøi, laø vuõ khí ñaáu

tranh chính trò maïnh meõ, laø nhaân toá coù hieäu quaû ñeå naém chaéc

toaøn boä tri thöùc cuûa nhaân loaïi ñaõ tích luõy ñöôïc. (Trích Ñaïi

baùch khoa toaøn thö Lieân Xoâ).

I.1.3 Theo quan ñieåm cuûa Löu Quoác Quaân Trung Quoác

Khaùi nieäm veà saùch: “Saùch laø nhöõng tri thöùc ñöôïc ghi laïi

nhôø coù vaên töï vaø hình veõ”...Keát hôïp noäi dung vaø hình thöùc

saùch nhaèm muïc ñích truyeàn baù tri thöùc töø theá heä naøy qua theá

heä khaùc trong caùc thôøi kyø lòch söû cuûa moãi daân toäc1

I.1.4 Quaù trình nghieân cöùu phaân tích vaø toång hôïp chuùng ta coù theå

ruùt ra keát luaän ñaày ñuû hôn, khoa hoïc hôn Khaùi nieäm veà saùch:

Saùch _ ñaây laø saûn phaåm ñaëc bieät phaûn aùnh vaên hoùa vaät

chaát vaø ñôøi soáng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi.

Nhö theá naøo laø saûn phaåm vaên hoùa vaät chaát? Saùch bieåu

hieän ôû baûn thaân noù laø nhöõng baûn cheùp tay (Baûn thaûo) hoaëc

saùch in, ñöôïc trình baøy döôùi hình thöùc nhieàu tôø rôøi ñoùng laïi

thaønh quyeån (taäp), trong ñoù ñöôïc ghi cheùp baèng chính vaên

hoaëc minh hoïa baèng ñoà hình. Saûn phaåm vaên hoùa vaät chaát ñeå

caáu thaønh saùch bao goàm: vaên töï, chöõ vieát, vaät lieäu ghi cheùp töø

thoâ sô ñeán hieän ñaïi nhö: ñaát seùt nung, xöông thuù, mai ruøa, da,

tre, goã luïa, giaáy, baêng töø, ñóa töø, ñóa quang hoïc..., nhöõng

phöông tieän aán loaùt nhö: möïc in, chöõ in, maùy in, cheá baûn ñieän

1 Trích: Sô giaûn lòch söû saùch Trung quoác cuûa Löu Quoác Quaân. Baéc kinh, 1958

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

9

töû, hình veõ, ñoùng saùch, bìa saùch, khoå saùch, khoái löôïng trang...

Nhö theá naøo laø ñôøi soáng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi? Trong saùch

trình baøy caùc taùc phaåm coù noäi dung veà chính trò, khoa hoïc töï

nhieân, khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên, khoa hoïc tö duy, khoa

hoïc kyõ thuaät vaø coâng ngheä, vaên hoùa, ngheä thuaät... töø thöïc teá

sinh ñoäng ñuùc keát thaønh lyù luaän, thaønh nhöõng quy luaät phaùt

trieån töï nhieân vaø xaõ hoäi. Saùch laø vuõ khí ñaáu tranh giai caáp saéc

beùn, laø coâng cuï giaùo duïc tö töôûng, tình caûm, lao ñoäng vaø phoå

bieán kieán thöùc khoa hoïc kyõ thuaät, laø phöông tieän thuùc ñaåy söï

tieán boä cuoäc soáng tinh thaàn cuûa loaøi ngöôøi. Khoâng coù saùch

nhaân loaïi khoâng theå phaùt trieån töø thôøi ñaïi ñoà ñaù cho ñeán neàn

vaên minh coâng ngheä thoâng tin toaøn caàu, thôøi ñaïi haït nhaân

nguyeân töû. Goârôki M. nhaø vaên haøo voâ saûn Nga ñaõ vieát: “Saùch

laø moät kyø coâng phöùc taïp vaø vó ñaïi nhaát trong taát caû caùc kyø

coâng tuyeät dieäu maø loaøi ngöôøi saùng taïo ra treân con ñöôøng tieán

tôùi haïnh phuùc vaø töông lai töôi saùng”2

Noäi dung vaø hình thöùc cuûa saùch: Saùch ñaõ traûi qua con

ñöôøng daøi phaùt trieån. Hình thöùc cuûa saùch ñaõ laøm thay ñoåi noäi

dung vaø muïc ñích cuûa noù. Saùch laø loaïi saûn phaåm coâng nghieäp

coù tính chaát ngheä thuaät, hình thöùc trình baøy trang trí myõ thuaät

do con ngöôøi taïo ra. Xeùt veà hình thöùc trình baøy cuûa saùch ta coù

theå hieåu ñöôïc trình ñoä vaên minh cuûa loaøi ngöôøi qua caùc thôøi

ñaïi. Maët khaùc, noäi dung cuûa saùch dieãn ñaït trí tueä, tö töôûng,

tình caûm, nhaän thöùc cuûa con ngöôøi ñoái vôùi theá giôùi xung

quanh, phaûn aùnh quy luaät töï nhieân vaø xaõ hoäi coù taùc duïng thuùc

ñaåy quaù trình phaùt trieån lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi.

Do ñoù, saùch coù hai phöông dieän: hình thöùc vaø noäi dung.

Noäi dung cuûa saùch coù taùc duïng to lôùn ñoái vôùi con ngöôøi,

nhöng noäi dung ñoù phaûi döïa vaøo hình thöùc vaät chaát môùi theå

hieän ñöôïc. Vì vaäy noäi dung vaø hình thöùc cuûa saùch laø moät theå

thoáng nhaát luoân luoân gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån kinh teá, chính

trò, khoa hoïc, kyõ thuaät vaø coâng ngheä, xaõ hoäi qua caùc thôøi ñaïi

cuûa caùc daân toäc treân theá giôùi.

2 Trích: Lôøi giôùi thieäu muïc luïc cuûa nhaø xuaát baûn Vaên hoïc theá giôùi.- Petecbua, 1959.- tr.5

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

10

I.1.5 Caùc loaïi hình saùch

Saùch coù nhieàu loaïi hình khaùc nhau. Khi phaân loaïi saùch,

ngöôøi ta thöôøng döïa theo caùc yeâu caàu vaø muïc ñích khaùc nhau

ñeå xaùc ñònh.

Khi xeùt veà phöông dieän chaát lieäu vaø kyõ thuaät ñeå laøm ra

saùch, ngöôøi ta chia saùch thaønh caùc loaïi: Saùch laøm baèng ñaát

nung, saùch cheùp tay, saùch in treân giaáy (In khaéc goã, in Litoâ, in

oáp xeùt, in tipoâ, vaø in baèng cheá baûn ñieän töû...)

Khi xeùt veà phöông dieän noäi dung, ngöôøi ta chia saùch theo

caùc lónh vöïc tri thöùc khoa hoïc khaùc nhau: Saùch chính trò, saùch

kinh teá, saùch khoa hoïc, saùch vaên hoïc, saùch kyõ thuaät, saùch

ngheä thuaät....

Khi xeùt veà phöông dieän taùc duïng vaø giaù trò söû duïng, ngöôøi

ta chia saùch theo caùc loaïi: saùch giaùo khoa, saùch höôùng daãn, töø

ñieån, saùch soå tay ngheà nghieäp....

Khi xeùt veà phöông dieän phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng trong

xaõ hoäi, ngöôøi ta chia saùch theo caùc loaïi: saùch thieáu nhi, saùch

maãu giaùo, saùch phoå thoâng, saùch khaûo cöùu...

Khi xeùt veà caáu truùc cuûa saùch, ngöôøi ta chia saùch theo caùc

loaïi: saùch bìa cöùng, saùch bìa meàm, saùch ñoùng chæ, saùch ñoùng

keïp, saùch gaáp neáp....

Hieän nay, nhieàu nöôùc tieán boä treân theá giôùi ñaõ laäp “Vieän

saùch” ñeå nghieân cöùu söï phaùt sinh vaø phaùt trieån saùch. Trong

thöïc tieãn ñaõ hình thaønh ngaønh nghieân cöùu lyù luaän veà saùch

trong xaõ hoäi.

I.2 VAI TROØ TAÙC DUÏNG CUÛA SAÙCH TRONG ÑÔØI

SOÁNG XAÕ HOÄI

Saùch laø nguoàn tri thöùc phong phuù nhaát cuûa loaøi ngöôøi, laø

coâng cuï maïnh meõ thuùc ñaåy söï tieán boä veà vaên hoùa, khoa hoïc, kyõ

thuaät vaø coâng ngheä. Nhöõng phaùt minh vó ñaïi, nhöõng tö töôûng

khoa hoïc thieân taøi, nhöõng thaønh töïu coâng ngheä tin hoïc noåi

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

11

tieáng tìm ra ñöôïc laø nhôø coù saùch. Saùch coù taùc duïng giuùp cho

loaøi ngöôøi ghi laïi nhöõng tri thöùc, nhöõng kinh nghieäm ñaõ tích

luõy ñöôïc qua haøng traêm theá kyû trong taát caû caùc lónh vöïc hoaït

ñoäng cuûa noù.

Saùch laø saûn phaåm ñaëc bieät trong xaõ hoäi coù chöùc naêng

giaùo duïc con ngöôøi phaùt trieån toaøn dieän veà ñaïo ñöùc, trí tueä,

theå löïc, thaåm myõ, taâm hoàn, tình caûm, loái soáng cao ñeïp, coù baûn

lónh ngang taàm vôùi thôøi ñaïi, vôùi söï nghieäp ñoåi môùi cuûa ñaát

nöôùc hieän nay.

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

12

I.2.1 Caùc chöùc naêng cuûa saùch

Moãi loaïi saùch ñeàu coù nhöõng ñaëc thuø. Tuy nhieân, ñaõ laø saùch thì duø loaïi

naøo, ñeàu coù nhöõng ñieåm chung nhaát veà chöùc naêng. Ñoù laø nhöõng chöùc

naêng chuû yeáu sau ñaây:

I.2.1.1 Chöùc naêng thoâng tin:

Ñaây laø chöùc naêng thoâng baùo noäi dung tri thöùc, giaù trò tö

töôûng, khoa hoïc vaø ngheä thuaät cuûa saùch. Trong thôøi ñaïi ngaøy

nay coù nhöõng nguoàn thoâng tin voâ cuøng phong phuù, ña daïng,

nhöng saùch laø moät trong nhöõng nguoàn thoâng tin cô baûn nhaát,

thöïc hieän baèng hai phöông phaùp chuû yeáu: chöõ vieát (Keânh

chöõ) vaø hình aûnh, sô ñoà, ñoà hình, ñoà thò, baûn veõ...(Keânh hình).

I.2.1.2 Chöùc naêng höôùng daãn hoïc taäp:

Chöùc naêng naøy ñoøi hoûi saùch phaûi goùp phaàn phaùt trieån tö

duy, naâng cao tính ñoäc laäp, saùng taïo, boài döôõng kyõ naêng vaø

naêng khieáu töï hoïc, töï reøn luyeän, phöông phaùp ñoïc saùch trong

quaù trình ñöôïc ñaøo taïo vaø töï ñaøo taïo.

I.2.1.3 Chöùc naêng kích thích höùng thuù ñoïc saùch:

Ngoaøi hai chöùc naêng thoâng tin vaø höôùng daãn hoïc taäp,

saùch coøn coù chöùc naêng kích thích loøng say meâ ñoïc saùch, yeâu

thích saùch vaø taïo nieàm vui, nieàm haïnh phuùc trong lao ñoäng

hoïc taäp, khaùm phaù vaø saùng taïo trong quaù trình ñoïc saùch, khaéc

phuïc tình traïng löôøi hoïc, löôøi ñoïc. Thöïc hieän chöùc naêng naøy

baèng phöông phaùp saùch phaûi trình baøy heát söùc khoa hoïc,

baèng hình aûnh haáp daãn, maøu saéc haøi hoøa, ngoân ngöõ gôïi caûm,

trong saùng, deã hieåu...

Ba chöùc naêng treân cuûa saùch khoâng phaûi laø ba vaán ñeà taùch

bieät, maø coù moái quan heä taùc ñoäng laãn nhau. Neáu löôïng thoâng

tin phong phuù, chính xaùc ñoàng thôøi laïi coù phöông phaùp höôùng

daãn töï hoïc toát, thì nieàm say meâ ñoïc, hoïc taäp caøng ñöôïc kích

thích theâm. Maët khaùc, nieàm say meâ hoïc taäp ñöôïc höôùng daãn

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

13

baèng moät phöông phaùp toát laø tieàn ñeà ñeå phaùt huy khaû naêng

tieáp thu vaø vaän duïng saùng taïo löôïng thoâng tin trong saùch vaøo

thöïc tieãn ñôøi soáng xaõ hoäi coù hieäu quaû cao nhaát

I.2.1.4 Chöùc naêng kinh doanh cuûa saùch:

Ngoaøi ba chöùc naêng treân ñaây saùch coøn laø saûn phaåm haøng

hoùa, vì vaäy noù coøn coù chöùc naêng kinh doanh.

Trong ñieàu kieän cô cheá thò tröôøng, saùch coøn laø moät loaïi

haøng hoùa ñaëc bieät bôûi vì noù chöùa ñöïng giaù trò tinh thaàn vaø

haøm löôïng trí tueä cao.

Trong quaù trình laøm phong phuù veà hình thöùc vaø thoáng

nhaát veà noäi dung cuûa vieäc taùi saûn xuaát môû roäng, saùch giöõ vai

troø quan troïng. Caùc Maùc ñaõ vieát: “Saûn xuaát, phaân phoái, trao

ñoåi, tieâu duøng töï chuùng taïo thaønh nhöõng boä phaän nguyeân veïn

nhöng khaùc nhau trong söï thoáng nhaát”3

. Löu thoâng laø söï lieân

keát giöõa saûn xuaát vaø tieâu duøng, noù tröïc tieáp thöïc hieän vieäc

trao ñoåi saùch thaønh tieàn, ñaûm baûo khaû naêng vaät chaát cho taùi

saûn xuaát môû roäng saùch, naâng cao chaát löôïng saùch. Ñieàu quan

troïng ñaëc bieät laø coù söï khaùc nhau veà nguyeân taéc löu thoâng

saùch vaø caùc ngheà buoân baùn khaùc. Cuõng coù söï khaùc nhau giöõa

3 Trích: Caùc Maùc toaøn taäp. T.12.- H.: Söï thaät, 1962.- tr.361

NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN

14

saûn xuaát saùch vôùi taát caû caùc kieåu

saûn xuaát khaùc. Söï khaùc nhau ñoù laø ôû

ñoái töôïng hoaït ñoäng cuûa chuùng.

Saùch laø moät loaïi haøng hoùa ñaëc

bieät bôûi vì giaù trò vaø giaù trò söû duïng

cuûa saùch thöôøng khoâng thoáng nhaát.

Giaù trò cuûa saùch chuû yeáu do noäi

dung cuûa saùch quyeát ñònh. Trong

chöùc naêng kinh doanh saùch phaûi

thöïc hieän hai yeáu toá cô baûn: kinh teá

vaø xaõ hoäi trong ñoù caàn coi troïng

yeáu toá xaõ hoäi hôn. Moät quyeån saùch

in ra laø moät phöông tieän ñeå phoå

bieán thoâng tin khoa hoïc, moät coâng

cuï ñaáu tranh chính trò vaø phaùt trieån

vaên hoùa vaät chaát tinh thaàn... Tính

lôïi ích xaõ hoäi cuûa saùch ñuôïc xaùc

ñònh nhö vaäy, neân yù nghóa cuûa saùch

tröoùc tieân laø ôû noäi dung tö töoûng cuûa

noù. Löu thoâng saùch chính laø ñaùp

öùng caùc yeâu caàu cuûa xaõ hoäi, cuûa

cuoäc ñaáu tranh caùch maïng thoâng

qua noäi dung cuûa saùch. Khi baøn ñeán

chöùc naêng kinh doanh cuûa saùch coù

nghóa laø noùi ñeán giaù trò söû duïng, tính lôïi ích xaõ hoäi cuûa saùch

trong phaïm vi trao ñoåi vaø löu thoâng haøng hoùa.

1.2.2 Chuû nghóa Maùc Leâ nin, tö töoûng Hoà Chí Minh baøn veà vai troø vaø

taùc duïng cuûa saùch baùo

I.2.2.1 Caùc Maùc vôùi saùch baùo:

Caùc Maùc con ngöôøi vó ñaïi, coù boä oùc tieân tieán nhaát cuûa

loaøi ngöôøi ñaõ noùi moät caùch töï haøo veà vai troø cuûa saùch trong

cuoäc soáng: C. Maùc ñaõ traû lôøi caâu hoûi: Coâng vieäc yeâu thích vaø

say meâ nhaát cuûa ngöôøi laø gì? - Ñoïc saùch, tìm toøi tri thöùc trong

PGS. TS. PHAN VAÊN

THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG

15

nhieàu quyeån saùch... Töø naêm 1847, C. Maùc ñaõ thu thaäp, ghi

cheùp, toùm taét caùc taùc phaåm cuûa 17 taùc giaû, goàm 24 quyeån vôû,

toång coäng hôn 440 tôø, moãi tôø baèng 32 trang ñeå vieát boä “Tö

baûn”. Boä “Tö baûn” goàm 4 taäp

Taäp I: Quaù trình saûn xuaát tö baûn.

Taäp II: Quaù trình löu thoâng tö baûn.

Taäp III: Toaøn boä quaù trình saûn xuaát tö baûn chuû nghóa

Taäp IV: Caùc hoïc thuyeát veà giaù trò thaëng dö.

Sau naøy trong lôøi töïa F. Anghen coù vieát: Chuaån bò taøi lieäu

ñeå vieát boä tö baûn laø voâ soá ghi cheùp cuûa Maùc vôùi nhöõng trích

luïc thuoäc veà thôøi baáy giôø. Boä “Tö baûn” ñöôïc ñaùnh giaù cao -

Laø ñaøi kyû nieäm huøng vó, thieân taøi, saùng taïo cuûa Maùc.

Caùc Maùc ñaõ gaén lieàn saùch vôùi lao ñoäng saùng taïo cuûa

mình, saùch laø moät phöông tieän trong cuoäc ñaáu tranh giaûi

phoùng ngöôøi lao ñoäng khoûi aùch tö baûn, ñaáu tranh cho thaéng

lôïi cuûa caùch maïng. Caùc Maùc noùi: “Saùch laø noâ leä cuûa toâi, noù

phaûi phuïc vuï toâi theo yù muoán”4

Suoát ñôøi hoaït ñoäng cuûa Caùc Maùc vaø F. Anghen gaén boù

chaët cheõ vôùi thöïc tieãn ñaáu tranh caùch maïng cuûa giai caáp voâ

saûn theá giôùi, ñoàng thôøi cuõng gaén boù chaët cheõ vôùi saùch baùo.

Chính treân cô sôû toång keát kinh nghieäm ñaáu tranh cuûa giai caáp

voâ saûn quoác teá, keát hôïp vôùi tính keá thöøa coù pheâ phaùn choïn

loïc, thu nhaän tinh hoa tri thöùc cuûa nhaân loaïi ñaõ tích luõy ñöôïc

qua caùc thôøi ñaïi: Trieát hoïc coå ñieån Ñöùc, kinh teá chính trò hoïc

Anh, chuû nghóa xaõ hoäi Phaùp maø Caùc Maùc vaø Anghen ñaõ saùng

laäp ra chuû nghóa Maùc - Vuõ khí lyù luaän khoa hoïc nhaát, caùch

maïng nhaát cuûa giai caáp voâ saûn theá giôùi. Vaøo naêm 1948 ñaõ

cho xuaát baûn quyeån “Tuyeân ngoân Ñaûng coäng saûn” taùc phaåm

ñaàu tieân cuûa chuû nghóa Coäng saûn khoa hoïc, trong taùc phaåm

naøy Caùc Maùc vaø Anghen ñaõ phaân tích, chöùng minh veà moïi

maët hoïc thuyeát caùch maïng, theá giôùi quan duy vaät bieän chöùng.

Môû ñaàu cuûa quyeån saùch laø lôøi keâu goïi “Voâ saûn toaøn theá giôùi

haõy lieân hieäp laïi” - Ñaây laø tieáng keøn xung traän, ñang ñoäng

vieân haøng trieäu nhaân daân lao ñoäng treân toaøn theá giôùi phaát cao

4 P.Laphat.- Hoài öùc veà Maùc .-M.: Kniga, 1967.- tr.7