Nhận dạng, đánh giá về xung đột môi trường ở Tây Nguyên

DIfl PHUONG

VNHAN DANG,

DANH GIA

VE XUNG DOT

MOI TRtftfNG

d Taj Ngu/en

LE NGOC THANH,

MAI TRONG THdNG VA CS

Mgn Han \kn lOH&CM \1$t Nam

TrSn Ctf sd phSn tich, danh gia

tliirc trang khai thac, suf dung

va quin ly cac tai nguyen thien

nhiSn (SS't, nirflc, rirng, Ichoang

sin) trong qua trinh phat trien

kinh t§' xa hSi (KT-XH) & TSy

Nguygn, cac nha khoa hgc da

nh§n dang diftfc cac xung dSt

moi trUtfng (XDMT) tig'm an cd

nguy ctf bung phat n§'u khdng kjp

thdi dd' xud't va thifc hien cac giai

phap giii quyg't phu hop.

Bai bao gidi thigu kg't qui nhan

dang cac XDIVIT chu yg'u va danh

gia inh hifdng cua chung dg'n sif

phat trig'n KT-XH d Tdy Nguygn

trong giai doan tif nam 1990 dg'n

nay.

Mot dau

XDMT la met khai niem l<ha mdi d nudc ta, tuy rSng n6

da xuat hiSn tren tlie gidi til ntiOng nam 90 cOa ttie l(y trUdc.

Quan diem cua nhilu hoc gia tren thS' gidi va Viet Nam deu

coi XDMT la mdt dang cua xung dot xa hdi lien quan dSn ho?t

dong quan ly, s l dung tai nguySn va bao v§ moi trudng. BJt

ciJ XDMT nao cung xua't phat ta van de quyin ldi, xuat hi^n

dUdng sii dd'i lap va cd the giai quylt. XDMT xky ra do tac

dong den cac chOfc nang moi trudng trong qua trinh khai Vnk^ '

sii dung tai nguyen thidn nhiSn tai mot dja phuong, mdt vung, '

tham chi d mot quo'o gia. Theo Vu Cao Dam [3] va nhieu nhS

nghien cu'u khac, dinh nghTa v l XDMT dUdc chap nhan rdng

rai nhat xua't phat tCl ban chat cua XDMT la xung dot giOa cdo

nhdm xa hoi trong quan hd vdi moi trudng: 'XDMT la sijxung

Mt ve Ipi ich trong l<hai thac va sCf dung tai nguyen. Xung dot

ve iai ich CO the la giOa cac cong dong trong xa hoi, glOa cic

qud'c gia..".

6 nudc ta, theo nhan dmh trong Bao cao hien trang moi

trudng qud'c gia 2010 [2], XDMT cd the chia thanh hai dang

chfnh: 1. Xung dot ldi ich giOa cac nhdm cong ddng, pho bien

nha't la cac doanh nghiep vl muc dich kinh te da gay d nhiSm

moi trudng, lam tdn hai den kinh t l va ddi sd'ng cho cac nhdm

dd'i tUdng khac; 2. XDMT do cd ch i chinh sach ylu kem. SM

phat trien KT-XH cung nhu sU gia tang dan so' da lam gia tang

mufc dp khai thac tai nguyen. Kltqu&lalam gia tang khJl nang

XDMT, dac biet ddi vdi nhOng tai nguyen ma d dd quyen s6

hijfu, s l dung khdng dUdc xac djnh rd.

Nhan dang XDMT tiong khai thac, siif dung lai

nguyen ol Tay Nguyen

Trong nhOng nam gan day, tai nguyen thidn nhidn, ch^t

luong mdi trudng d Tay Nguyen trong qua trinh khai thac, sil

dung phuc vu cac muc tieu phat trien KT-XH da va dang bj

suy giam va suy thoai nghiem trong, ma nguyen nhan chinh

la do viec khai thac, s l dung khdng hop ly, khong theo chilu

hudng phat triln ben vOng. Hau qua la da tao nen nhOng mSu

thuSn trong xa hpi, ddn din nguy cd xay ra cac tranh chip,

khieu kien, tham chf cd kha nang phat sinh thanh XDMT giOa

cac nhdm ldi fch khac nhau.

SCrdi^ng dat va quyen SLtdijng dat

SiJ gia tang dan so nhanh chong din din tinh trying khai

thac tai nguyen bia bai, tuy tien lam suy kiet cac ngudn t&i

nguyen, gay mau thuSn trong s l dung dat va quyen s l dgng

da't. Trudc nam 1976, dan so Tay Nguyen la 1.225.000 ngldi,

trong dd ddng bao dan tdc thieu so la 853.820 ngUdi, vdi 18

dan tdc. Oen nam 2011, dan so Tay Nguyen dat 5.278.679

ngudi. Kit qua nay, mpt phan do gia tang dan sd t l nhl6n

26 TapcH KBOSHM ,,,, , ^ ,„ ,

CdNCNCHiVIETNlSf '°''"""'°'''