Nguyên nhân thất bại trong ba cuộc kháng chiến chống triệu (thế kỷ ii tcn), chống minh (thế kỷ xv), chống pháp (thế kỷ xix).

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA SỬ

----------

TRẦN NGỌC ANH

Nguyên nhân thất bại trong ba cuộc kháng

chiến chống Triệu (thế kỷ II TCN), chống

Minh (thế kỷ XV), chống Pháp (thế kỷ XIX

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Phần mở đầu

1.Lý do chọn đề tài

Nhìn lại con đường lịch sử đã qua, trong bốn nghìn năm dựng nước và giữ

nước, dân tộc ta đã phải chiến đấu chống ngoại xâm gần như thường xuyên và đã

chiến thắng ngoại xâm một cách oanh liệt. Đó là một nét nổi bật của lịch sử Việt

Nam, là thách thức gay go nhất nhưng cũng là niềm tự hào lớn nhất của dân tộc ta.

Tuy nhiên, trong lịch sử chống ngoại xâm lâu dài của dân tộc, trong cuộc

chiến đấu lâu dài vì độc lập tự do của đất nước, dân tộc ta không phải không có lần

thất bại, thậm chí có khi thất bại nặng nề, đau xót. Trong số 13 cuộc kháng chiến

bảo vệ tổ quốc mà dân tộc ta đã trải qua, có ba lần kháng chiến thất bại (cuộc

kháng chiến chống Triệu đời An Dương Vương, chống Minh đời Hồ và chống

Pháp đời Nguyễn).

Nhưng tại sao ba cuộc kháng chiến đó lại thất bại? Để rồi nước ta phải rơi

vào ách đô hộ của bọn phong kiến phương Bắc: Triệu Đà, nhà Minh và sau này là

vào tay thực dân Pháp trong những năm nữa sau thế kỷ XIX.

Thực tế lịch sử đã cho chúng ta thấy rõ tất cả. Song để làm sáng tỏ thì lại cả

một vấn đề. Đặc biệt trước sự biến động của tình hình trong nước và thế giới như

hiện nay, việc đánh giá nhìn nhận lại lịch sử dân tộc là điều vô cùng cần thiết và

rất quan trọng, nhất là lịch sử Việt Nam trong chặng đường dựng nước và giữ

nước (thế kỷ II TCN đến thế kỷ XIX) qua những cuộc đấu tranh chống giặc ngoại

xâm để hiểu được rằng trong những lần đối đầu với kẻ thù, cha ông chúng ta đã

làm được những gì cũng như chưa làm được những gì. Từ đó chỉ ra những điểm

chung và riêng trong việc thất bại từ ba cuộc kháng chiến. Đồng thời, giúp mọi

người đánh giá đúng những mặt tích cực và hạn chế của nó khi đứng trên quan

điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin để nhận định. Góp phần làm sáng tỏ hơn những

vấn đề lịch sử của dân tộc trong thời kì cổ - trung đại Việt Nam. Nhất là phục vụ

cho công tác dạy học tốt hơn. Mặt khác,có thể đúc rút những bài học kinh nghiệm

cho việc đưa ra những chính sách, chủ trương, biện pháp về quân sự, chính trị,

ngoại giao… để phòng thủ đất nước, bảo vệ chủ quyền độc lập dân tộc tạo điều

kiện để xây dựng đất nước trong thời đại ngày nay.

Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài “Nguyên nhân thất bại trong

ba cuộc kháng chiến chống Triệu (thế kỷ II TCN), chống Minh (thế kỷ XV), chống

Pháp (thế kỷ XIX)” làm công trình nghiên cứu khoa học.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Nghiên cứu lịch sử Việt Nam về các giai đoạn, thời kỳ lịch sử từ trước tới

nay có nhiều công trình và sách của nhiều nhà nghiên cứu sử học. Tìm hiểu về

nguyên nhân thất bại trong ba cuộc kháng chiến chống Triệu (thế kỷ II TCN),

chống Minh (thế kỷ XV), chống Pháp (thế kỷ XIX), được rất nhiều nhà lịch sử quan

tâm. Bởi vì, trong quá trình dựng nước và giữ nước, những cuộc đấu tranh chống

giặc ngoại xâm của dân tộc ta luôn là niềm tự hào lớn nhất và cũng là một nét đặc

sắc trong nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Dân tộc ta không những phải chống ngoại xâm thường xuyên mà còn chiến

đấu trong hoàn cảnh rất gian khổ ác liệt với so sánh lực lượng rất chênh lệch. Hơn

nữa chiến tranh là cuộc đọ sức một mất một còn, là sự thử thách quyết liệt nhất,

toàn diện nhất sức sống của một dân tộc. Trong cuộc chiến đấu lâu dài vì độc lập

tự do của đất nước, dân tộc ta cũng đã có lần phải thất bại bởi kẻ thù của dân tộc ta

vốn là những đế chế lớn, có nhiều tiềm lực kinh tế và quân sự, có quyết tâm xâm

lược cao và ngoan cố. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách khách quan thì sự thất

bại của ta cũng xuất phát từ nhiều yếu tố, mà nguyên nhân thất bại từ ba cuộc

kháng chiến chống Triệu, Minh, Pháp biểu hiện rõ nét nhất.

Nhận định về vấn đề này đã có nhiều ý kiến tranh luận khác nhau. Nhưng

dù nhìn từ góc độ nào, khía cạnh nào đi chăng nữa thì chúng ta cũng phải thừa

nhận rằng, thất bại đó một mặt còn xuất phát từ yếu tố chủ quan của dân tộc. Cho

nên, không thể trốn tránh trách nhiệm, đổ lỗi cho hoàn cảnh.

Vì vậy, liên quan đến đề tài này có rất nhiều nhà nghiên cứu đề cập, trong

đó đáng chú ý có:

Cuốn “Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỷ XIX”, NXB khoa học - xã

hội, 1955 của Đào Duy Anh, có trích dẫn khá nhiều về nguyên nhân thất bại của

ba cuộc kháng chiến trong quá trình đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

Cuốn “Lịch Sử cổ đại Việt Nam”, NXB văn hoá - thông tin, 1957 của Đào

Duy Anh. Tác giả đề cập việc thất bại của An Dương Vương trong cuộc kháng

chiến chống Triệu Đà thế kỷ II TCN.

Cuốn “Lịch Sử Việt Nam trước thế kỷ X”, quyển 1 – tập 1, NXB Giáo Dục,

1977 của tác giả Trương Hữu Quýnh. Tác giả cũng đề cập đến quá trình đấu tranh

chống giặc giữ nước trong thời kỳ lịch sử dân tộc từ thế kỷ II TCN.

Cuốn “Lịch Sử Việt Nam thế kỷ X – 1427”, quyển 1 tập 2, NXB Giáo Dục,

1977 của tác giả Trương Hữu Quýnh và Nguyễn Đức Nghinh cũng đề cập đến việc

thất bại của nhà Hồ trong cuộc kháng chiến chống Minh thế kỷ XV.

Cuốn “Lịch Sử Việt Nam”, NXB Trẻ, 1997 của tác giả Tôn Nữ Quỳnh Trân

cũng đề cập đến nguyên nhân thất bại của các cuộc kháng chiến chống Triệu,

Minh, Pháp của dân tộc ta.

Cuốn “Việt Nam thế kỷ XIX (1802 – 1844)”, NXB TP Hồ Chí Minh, 2002

của GS.Nguyễn Phan Quang đã trích dẫn nhiều ý kiến của các nhà nghiên cứu sử

học Việt Nam về nguyên nhân mất nước, trong đó trách nhiệm hoàn toàn thuộc về

triều Nguyễn.

Ngoài ra, trong các cuốn: “Những vấn đề lịch sử triều Nguyễn”, NXB Văn

hoá Sài Gòn, 2007; Cuốn “Lịch Sử nhà Nguyễn một cách tiếp cận mới”, NXB Đại

học sư phạm, 2005,…Có nhiều bài viết đề cập tới vấn đề mất nước và trách nhiệm

của triều Nguyễn.

Vấn đề trên không chỉ được các nhà sử học Việt Nam quan tâm nghiên cứu,

mà còn là vấn đề cho các nhà nghiên cứu lịch sử nước ngoài chú ý đến. Như tác

giả Y.Tsuboi trong cuốn Nước Đại Nam đối diện với Pháp và Trung Hoa 1847 -

1885 cũng có cách nhìn nhận của riêng mình đối với trách nhiệm để mất nước của

triều Nguyễn.

Nhìn chung, những công trình nghiên cứu đã góp phần minh hoạ một cách

cơ bản vấn đề thất bại của dân tộc Việt Nam trong quá trình đấu tranh chống giặc

ngoại xâm bảo vệ bờ cõi đât nước. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một công

trình nào hoặc một chuyên khảo nghiên cứu sâu về vấn đề này một cách có hệ

thống và toàn diện. Vì vậy, nghiên cứu đề tài “Nguyên nhân thất bại trong ba

cuộc kháng chiến chống Triệu (thế kỷ II TCN), Minh (thế kỷ XV), Pháp (thế kỷ

XIX)”, tôi mong muốn nhìn nhận và đánh giá những vấn đề trên được rõ hơn.

3. Đối tượng, mục đích, phạm vi nghiên cứu của đề tài

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu là nguyên nhân thất bại của các cuộc kháng chiến

của dân tộc trong việc chống giặc ngoại xâm Triệu (thế kỷ II TCN), Minh (thế kỷ

XV), Pháp (thế kỷ XIX).

3.2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu đề tài này, chúng tôi nhằm mục đích góp phần làm sáng tỏ hơn

quá trình thất bại của các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm Triệu (thế kỷ II

TCN), Minh (thế kỷ XV), Pháp (thế kỷ XIX) của dân tộc để bảo vệ độc lập chủ

quyền. Đồng thời, qua đây nhằm rút ra những bài học, kinh nghiệm thực tiễn từ

nguyên nhân thất bại trên. Để qua đó khắc phục và có cách nhìn nhận, đánh giá

khách quan và đúng đắn hơn. Mặt khác, cũng nhằm phục vụ cho thực tiễn lịch sử

trong thời kỳ hiện nay.

3.3. Phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu một cách toàn diện quá trình thất bại của các cuộc kháng chiến

chống giặc ngoại xâm Triệu (thế kỷ II TCN), Minh (thế kỷ XV), Pháp (thế kỷ XIX)

của dân tộc ta trong chặng đượng dựng nước và giữ nước. Cũng như những mặt

hạn chế của các chính sách biện pháp về chiến lược lẩn sách lược mà cha ông ta đã

sử dụng để chống kẻ thù.

4. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu của đề tài

4.1. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu đề tài chúng tôi luôn đứng vững trên lập trường

quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và cơ sở phương

pháp nghiên cứu khoa học để trình bày, phân tích, nhận định, đánh giá các mặt tích

cực cũng như hạn chế từ nguyên nhân thất bại trong chặng đường dựng nước và

giữ nước (thế kỷ II TCN đến thế kỷ XIX) qua những cuộc đấu tranh chống giặc

ngoại xâm để bảo vệ độc lập dân tộc. Từ đó, rút ra bản chất quy luật, khuynh

hướng chủ đạo của sự vận động phát triển các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Đặc biệt

là trong một giai đoạn lịch sử đầy diễn biến phức tạp, nên đã tồn tại nhiều quan

điểm đánh giá nhận định khác nhau, nhiều khi trái ngược nhau. Do đó, việc vận

dụng quan điểm lịch sử - cụ thể để nghiên cứu càng là yêu cầu đặt lên hàng đầu.

Ngoài ra, khi nghiên cứu đề tài chúng tôi còn sử dụng nhiều phương pháp hệ

thống, so sánh, đối chiếu lịch sử. Việc nhìn nhận đối tượng trong tính hệ thống và

trong các mối quan hệ có tính so sánh sẽ góp phần làm nổi bật thực chất, đặc điểm,

những đánh giá khách quan và khoa học hơn về những đóng góp và hạn chế của

cha ông ta trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ tổ quốc từ thế kỷ II TCN đến thế kỷ

XIX.

4.2. Nguồn tư liệu.

Đề tài được hình thành trên cơ sở nhiều nguồn tư liệu khác nhau. Tuy

nhiên, tư liệu thành văn đóng một vai trò quan trọng. Đó là các tác phẩm sử học,

các công trình nghiên cứu trên sách báo và tạp chí có liên quan. Ngoài ra, chúng

tôi còn sử dụng nguồn tư liệu lấy trên mạng Internet.

5. Đóng góp của đề tài.

Đề tài này góp phần hiểu thêm về một thời kỳ lịch sử dân tộc. Đó là thế kỷ

II TCN, thế kỷ XV, thế kỷ XIX. Qua đây làm sáng tỏ hơn những mặt hạn chế

trong quá trình đấu tranh chống giặc ngoại xâm để bảo vệ độc lập dân tộc là như

thế nào? Để từ đó, khắc phục rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu áp dụng

vào thực tiễn đất nước hiện nay đang đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hoá hiện,

đại hoá đất nước. Hội nhập vào xu thế chung của khu vực và thế giới mà vẫn giữ

vững được nền độc lập tự chủ, toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia bằng cách đưa ra

những chính sách, biện pháp hợp lý về chiến lược cũng như sách lược trong lĩnh

vực quân sự, ngoại giao…Từ đây góp phần nâng cao hơn nữa vị thế của nước ta

trên trường quốc tế.

Ngoài ra, công trình nghiên cứu này sẽ là nguồn tư liệu tham khảo phục vụ

cho việc học tập, giảng dạy và nghiên cứu của các bạn sinh viên nói chung và sinh

viên khoa sử nói riêng.

6. Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần Mở bài, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, phần nội dung

chính của đề tài gồm có hai chương:

Chương 1: Việt Nam trong các cuộc kháng chiến chống Triệu (thế kỷ II

TCN), Minh (thế kỷ XV), Pháp (thế kỷ XIX)

Chương 2: Cuộc kháng chiến chống Triệ(thế kỷ II TCN), Minh (thế kỷ XV),

Pháp (thế kỷ XIX) và nguyên nhân thất bại của nó

KẾT LUẬN

PHẦN NỘI DUNG

Chương 1: VIỆT NAM TRONG CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG

TRIỆU (THẾ KỶ II TCN), CHỐNG MINH (THẾ KỶ XV), CHỐNG PHÁP

(THẾ KỶ XIX).

1.1. Âu Lạc dưới thời An Dương Vương và cuộc xâm lược của Triệu Đà (thế

kỷ II TCN)

1.1.1. Sự ra đời và tình hình kinh tế - xã hội của nước Âu Lạc

1.1.1.1. Cơ sở của việc hình thành nước Âu Lạc

Vào cuối thế kỷ IV TCN, với sự phát triển của nông nghiệp, nghề luyện

kim đồng thau và sự ra đời của đồ sắt, các bộ lạc trên cơ sở đó cũng lớn mạnh dần.

Bấy giờ ở vùng miền núi phía Bắc của nước Văn Lang, một liên minh bộ lạc có

quan hệ gắn bó với các Vua Hùng là liên minh bộ lạc Thục hùng mạnh hẳn lên

chiếm cứ cả vùng đồng bằng Bắc Bộ, đặt quan hệ qua lại chặt chẽ hơn với các bộ

lạc khác. Dần dần, do nhu cầu tăng thêm của cải và quyền lực của bộ phận quý tộc

thị tộc, tù trưởng bộ lạc Thục - mà truyền thuyết đặt tên là Thục Phán đã đem quân

đánh Hùng Vương thứ 18 vào năm 257 TCN để tranh ngôi vua. Cuộc xung đột

đang tiếp diễn vào cuối thời Hùng Vương thì nước Văn Lang đứng trước mối đe

dọa cực kỳ nguy hiểm. Đó là cuộc xâm lược đại quy mô của đế chế Tần xuống

phía Nam. Khi mà vào năm 214 TCN, Tần Thủy Hoàng (hoàng đế Trung Hoa) sai

tướng là Đồ Thư sang đánh đất Bách Việt. Trong hoàn cảnh nguy cơ xâm lược đến

gần uy hiếp sự diệt vong của các liên minh bộ lạc Tây Âu cũng như Lạc Việt, cũng

là lúc thế lực của vua Hùng không đương đầu nổi lực lượng của Thục Phán nên

người Tây Âu và người Lạc Việt đã liên minh lại cùng nhau đứng lên chống quân

Tần. Theo sách Hoài Nam Tử, lúc đó “người Việt đều vào rừng, ở với cầm thú

không ai chịu để cho quân Tần bắt” và “họ cùng nhau đặt người kiệt tuấn lên làm

tướng để ban đêm ra đánh quân Tần” [20;30]. Sau khi thành công đuổi được quân