Nguồn gốc căn bản và cơ chế truyền dẫn lạm phát trong các nền kinh tế chuyển đổi // Ngân hàng

w~~~~'[i1j

~ A' \I " Il A;' I

NGUONGOCCAN'BANVACOCHETRUYENDANLAMPHAT .

trongcaen6nkinhte'chuy'nd6i

T

rLtdCkhi chuyendoi,trangcac

nLtdcXHCN, I,?mphat b! kim

ham. C6 cau dU'thl1anhLtng

tinhtr,?ngdLtcau khongchuy~nvao

. I~mpMt vi slJki~msoat gia, va I,?m

phatho~c sieu I,?mphat chi c6 th~

batdau khi gia ca dLtc;Jcxac I$p m9t

eachtlJdo. Trang qua trinh chuy~n

doi, I,?mpMt b! kim ham da trd

thanhI,?mphat md khi cau tang len,

cungb! co I,?i,pM gia m,?nh,tham

h~ttai chinh da t'?onen slJmat can

doi nghiem trQng. Khi cac nLtdc

XHCN tien hanh chLtCJngtrinh on

d!nh,I,?mphat giam di, nhLtngsan

ILtc;Jngda giam di nhanh ch6ng,

nguy cCJtai I~m phat van ton t~i.

Nguon goc can ban cua I~m phat

trang qua trinh chuy~n doi c6 th~

dLtc;Jctim thay trang SlJtham hl,!ttai

chinhbat nguontl1ho~td9ng khong

c6 hi$u qua cua cac doanh nghi$p

NhanLtdC,tl1vi$c bao cap cua ngan

sach, tl1cac khoan chi tieu Idn cho

quand9i,thamnhOng,tham hl,!tcan

can thanh toan, nc;JnLtocngoai va

nc;Jnan day dLta gilia cac doanh

nghi$p. DlJa tren quan di~m cua

trLt<'1ngphai cCJcau va trLt<'1ngphai

tien t$, bai viet nay se phan tich chi

tiet nguon goc can ban va cCJche

truyen dan I~m phat trang cac nen

~h te chuy~ndoi.

1. Thtlm hyt ngtln s6ch

Trang cac nLtocchuy~ndoi, dau

tien va tren het, I,?mphat phat sinh

tl1tham hl,!ttai chinh ma nguongoc

sau xa cua tham hl,!t tai chinh 113do

tinh tr~ng ho~t d9ng kem hi$u qua

cua khu vlJc doanh nghi$p Nha

nLtdc.Vdi vi$ctiep c$n khongh,?n

che cua khu vlJc nay doi vdi cac

nguonIlJCtl1 ngan sachcuaChinh

phu va (ho~c) tl1 h$ thong ngan

hangd~tai trc;Jkhongchicacyeu

cauve vanchoho~td9ngma con

budapnhlingkhoanla. Cackhoan

Phan Th! U~ng Uai *

10d6 van dLtc;JCtai trc;Jbangvi$Ccap

bu la cua Chinh phu, bang cac

khoan tin dl,!ngvdi lai suat thap tl1

cac ngan hang va cac khoan thue

rat thap. SlJ bao cap dai d~ng nay 113

nhan to chinh thuc d~y I~m phat va

cOng 113m9t nhan to cho phep ton.

t~i cua cac doanh nghi~p ho~t d9ng

kem hi~u qua. Vi dl,!, d Nam TLt,

trang th<'1igian tl1 nam 1981 den

1988, la cua cac doanh nghi~p da

len tdi hCJn4% GDP, trang khi d61c;Ji

nhu$n cua doanh nghi~p c6 th~ ton.

t~i da giam di 7% cua GDP. Tong

ket I~i lc;Jinhu$n cua cac doanh

nghi~p da giam tl110,4% cua GDP

trang nam 1981 xuong - 1,0% vao

nam 19881.Trong nhling nam 80, d

Nam TLt, la cua cac doanh nghi~p

dLtc;Jctai trc;Jbang m9t so nguon.

Nguondau tien den tl1vi~c chuy~n

m9t cach tlJ nguy~n tl1 ngLt<'1i t'?o lc;Ji

nhu$n sang ngLt<'1ib! la, tinh tr,?ng

nay da tich IOync;Jnan day dLtagilia

cac doanh nghi~p va gay ap IlJcdoi

vdi ngan hang d~ tai trc;Jnhling

khoan nc;Jd6. Nguon th(f hai den tl1

nhling khoan tin dl,!ng bao cap cua

ngan hang. T~i Nam TLt, vi$c t~o

tien d~ tai trc;Jcho cac khoan bao

capdalentdi4 va5%cuaGDPmai

nam tl1gilia nhling nam 80 tn1di, va

11% trong nam 19892.

Ben c,?nh d6, tham nhOng cOng

113m9t nguyen nhan chinh gay I~m

phat d cac nU'ocDong Au. Nha nLtdc

yeu va do d6, tham nhOng m~nh c6

th~ ton t~i. Nhling ngLt<'1ilanh d~o

khu vlJCdoanh nghi~p Nha nLtdcda

gay ap IlJCrat m~nh bU9CNha nLtdc

phai cap cac khoan tin dl,!ng bao

cap, trc;Jcap va d~c quyen trang

ngo~i thLtCJngthong qua m9t lo~t

giay phep nh$p kh~u va quota.

Tongc9ngcac khoanbaocapd6co

theratIdnvan6dagayapIlJCm~nh

doi voi I~m pMt. Vi dl,!,trong nam

1993, d Ngacac khoantin dl,!ngbao

cap cua Nha nLtdcc6 lai suat 10

ho~c 25% nam, trang khi d6, I~m

phat nam 1992 la 2500% va nam

1993 da len tdi 8400%. Do d6,

nhling khoan tin dl,!ng nhLt v$y thlJc

slJ 113nhling m6n qua cua Nha nLtdc

cho nhlingke giauva c6 quanh~

toP.

Tham hl,!tngansach d Ngacung

phat sinh tl1 chi phi qua Idn cho

quan d9i, trang ngan sach nam

1989, cac khoan chi tieu cho quoc

phbng da tang len 77,3 ty Rubles

ho~c8,4%cua GNP(ho~c12%cua

thu nh$p quoc dan). Them vao d6

nhling nam 70 va 80, nhling khoan

chi tieu rat Ion cho cac chLtCJngtrinh

lien quan den phong thu nhLtvi~n

trc;Jcho cac nLtdcb~nbevachLtCJng

trinh vOtrl,!.Trong nam 1991,tham

hl,!t ngan sach 11316% cua GNP4.

Ganh n~ng bao cap cho cac

doanh nghi~pNhanU'oc(DNNN)da

tang len lam tham hl,!t ngan sach

tram trQng d Trung Quoc. M~c du c6

nhling bU'oc khdi dau m~nh me

trong cai to DNNN, nhLtng cac

DNNNvan nam trong slJdieu khi~n

cua Chinh phu va phai mang ganh

n~ng xa h9i nhLtthu n~p m9t IlJC

ILtc;JnglaDd9ngdLtthl1ava cungcap

cac d!ch vI,!lien quan den hang hoa

cong c9ng nhLt hau het cac nLtdC

khac. Do d6, hQ tiep tl,lC dLtc;Jcquyen

bao cap tl1 Chinh phu. Trong thlJC

.te, m9t phantrc;Jgiupcua Chinhphu

dLtc;JCsa dl,!ng d~ bu dap cho nhling

ho~t d9ng khong hi~u qua cua

DNNN. Cac khoan bao cap cong

khai ho~c khong cong khai cua

Chinh phu cho nhling DNNN b! la

dLtc;JcLtdCtinh khoang 3,5% cua

.Ngan hang C6ng thuong Vi$t Nom

T~ ClI1NcANtlANc- s6 2 NMI 2004

67