Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam

Ngu Van 10 Co ban
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
TiÕt 1+2
So¹n:
§äc v¨n
Tæng quan v¨n häc ViÖt Nam
A/ Môc tiªu bµi häc
Gióp HS
- N¾m ®îc nh÷ng kiÕn thøc chung nhÊt, tæng qu¸t nhÊt vÒ hai bé phËn cña v¨n häc ViÖt
Nam (v¨n häc d©n gian vµ v¨n häc viÕt) vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam
(v¨n häc trung ®¹i vµ v¨n häc hiÖn ®¹i).
- N¾m v÷ng hÖ thèng vÊn ®Ò vÒ:
+ThÓ lo¹i cña v¨n häc ViÖt Nam
+ Con ngêi trong v¨n häc ViÖt Nam
- Båi dìng niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ cña d©n téc qua di s¶n v¨n häc ®îc häc.
Tõ ®ã cã lßng say mª víi v¨n häc ViÖt Nam
B/ Ph¬ng tiÖn thùc hiÖN
- SGK, SGV
- ThiÕt kÕ bµi gi¶ng
- C¸c tµi liÖu tham kh¶o
C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp gi÷a nªu vÊn ®Ò vµ trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái
D/ TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò: Kh«ng kiÓm tra
2.Bµi míi:
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t
Gäi HS ®äc phÇn I SGK
_ V¨n häc ViÖt Nam cã mÊy
bé phËn? Lµ nh÷ng bé phËn
nµo?
- V¨n häc d©n gian lµ s¸ng
t¸c cña ai? C¸c thÓ lo¹i cña
v¨n häc d©n gian?
- §Æc trng tiªu biÓu cña v¨n
häc d©n gian?
- V¨n häc viÕt do ai s¸ng t¸c?
XuÊt hiÖn tõ khi nµo?
I. C¸c bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam.
Gåm hai bé phËn lín lµ v¨n häc d©n gian vµ v¨n häc
viÕt. Hai bé phËn nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau
1. V¨n häc d©n gian
- Lµ nh÷ng s¸ng t¸c cña nh©n d©n, ph¶n ¸nh t tëng,
t×nh c¶m cña nh©n d©n
- C¸c thÓ lo¹i chñ yÕu: thÇn tho¹i, sö thi, truyÒn
thuyÕt, truyÖn cæ tÝch, truyÖn ngô ng«n, truyÖn cêi,
tôc ng÷, c©u ®è, vÌ, truyÖn th¬, chÌo.
- TÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ g¾n bã víi c¸c
sinh ho¹t kh¸c trong ®êi sèng céng ®ång
2. V¨n häc viÕt
- Lµ s¸ng t¸c cña trÝ thøc, ®îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt.
Ra ®êi tõ thÕ kØ X
1
- V¨n häc ViÖt Nam tõ xa
®Õn nay vÒ c¬ b¶n ®îc viÕt
b»ng nh÷ng v¨n tù nµo?
- Em h·y kÓ tªn mét sè thÓ
lo¹i cña v¨n häc viÕt ViÖt
Nam?
- Tr×nh bµy qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn cña v¨n häc viÕt ViÖt
Nam?
- V¨n häc trung ®¹i chñ yÕu
viÕt b»ng v¨n tù g×? Néi
dung chñ yÕu cña v¨n häc
giai ®o¹n nµy? KÓ tªn mét
sè t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu
biÓu?
- VÒ lÞch sö x· héi níc ta
giai ®o¹n nµy cã nh÷ng nÐt
g× ®¸ng lu ý, ¶nh hëng tíi sù
ph¸t triÓn cña v¨n häc?
a. Ch÷ viÕt cña v¨n häc ViÖt Nam
- VÒ c¬ b¶n ®îc viÕt b»ng ch÷ H¸n, ch÷ N«m vµ ch÷
quèc ng÷
Ch÷ H¸n lµ v¨n tù cña ngêi H¸n. Ngêi ViÖt ®äc theo
c¸ch cña m×nh gäi lµ c¸ch ®äc H¸n ViÖt. Ch÷ N«m
dùa vµo ch÷ H¸n s¸ng t¹o ra. Ch÷ quèc ng÷ lµ thø ch÷
sö dông ch÷ La tinh ®Ó s¸ng t¹o ra.
b. HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n häc viÕt
- V¨n häc trung ®¹i:
+ Ch÷ H¸n chñ yÕu lµ v¨n xu«i, th¬, v¨n biÒn ngÉu.
+ Ch÷ N«m phÇn lín lµ th¬ vµ v¨n biÒn ngÉu.
- V¨n häc hiÖn ®¹i:Tù sù, tr÷ t×nh, kÞch
II. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc viÕt ViÖt Nam
Nh×n tæng qu¸t, v¨n häc ViÖt Nam ®· tr¶i qua ba thêi
k× lín:
- V¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX (v¨n häc
trung ®¹i)
- V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng T¸m
1945
- V¨n häc tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn hÕt
thÕ kØ XX
( Hai thêi k× sau gäi lµ v¨n häc hiÖn ®¹i )
1. V¨n häc trung ®¹i (v¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ
kØ XIX)
- V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ®îc viÕt b»ng ch÷ H¸n
vµ ch÷ N«m
_ Néi dung chñ yÕu lµ c¶m høng yªu níc vµ c¶m høng
nh©n ®¹o vµ hiÖn thùc
- T¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu:
Nam quèc s¬n hµ (LÝ Thêng KiÖt); HÞch tíng sÜ (Trµn
Quèc TuÊn); C¸o b×nh Ng« (NguyÔn Tr·i); TruyÒn k×
m¹n lôc (NguyÔn D÷); TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du)...
2. V¨n häc hiÖn ®¹i (v¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn
hÕt thÕ kØ XX)
- V¨n häc cã sù giao lu réng h¬n. Nh÷ng luång t tëng
tiÕn bé ®îc truyÒn b¸ tõ ch©u ¢u ®· lµm thay ®æi nhËn
thøc, c¸ch c¶m, c¸ch nghÜ vµ c¶ c¸ch nãi cña con ngêi
ViÖt.
- Sù ®æi míi khiÕn cho v¨n häc hiÖn ®¹i cã mét sè
®iÓm kh¸c biÖt so víi v¨n häc trung ®¹i:
+ VÒ t¸c gi¶: ®· xuÊt hiÖn ®éi ngò nhµ v¨n, nhµ th¬
chuyªn nghiÖp.
+ VÒ ®êi sèng v¨n häc: nhê cã b¸o chÝ vµ kÜ thuËt in
Ên hiÖn ®¹i mµ t¸c phÈm v¨n häc ®i vµo ®êi sèng
nhanh h¬n; s«i ®éng h¬n, n¨ng ®éng h¬n...
2
- Em h·y nªu nh÷ng t¸c gi¶
tiªu biÓu cña v¨n häc giai
®o¹n nµy?
- Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi
víi thÕ giíi tù nhiªn ®îc thÓ
hiÖn nh thÕ nµo?
(GV g¬Þ ý cho HS c¨n cø
vµo SGK ®Ó ph¸t hiÖn ra
nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ mèi
quan hÖ gi÷a con ngêi víi
thiªn nhiªn thÓ hiÖn trong
v¨n häc)
- Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi
víi quèc gia, d©n téc ®îc
thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
+ VÒ thÓ lo¹i: th¬ míi, tiÓu thuyÕt, kÞch nãi...dÇn thay
thÐ hÖ thèng thÓ lo¹i cò
+ VÒ thi ph¸p: hÖ thèng thi ph¸p míi dÇn thay thÕ hÖ
thèng thi ph¸p cò, ®Ò cao c¸ tÝnh s¸ng t¹o, ®Ò cao "c¸i
t«i" c¸ nh©n
- C¸ch m¹ng th¸ng T¸m ®· më ra mét thêi k× míi cho
v¨n häc níc nhµ. Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng
Ph¸p vµ MÜ, v¨n häc lu«n theo s¸t cuéc sèng vµ ph¶n
¸nh hiÖn thùc cuéc sèng cña ®Êt níc. §ã lµ nh÷ng
trang sö vÎ vang vµ hµo hïng cña d©n téc: sù nghiÖp
®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ x©y dùng cuéc sèng míi
- §Êt níc thèng nhÊt, ®Æc biÖt c«ng cuéc ®æi míi tõ
n¨m 1986 v¨n häc hiÖn ®¹i bíc vµo mét giai ®o¹n ph¸t
triÓn míi. V¨n häc ph¶n ¸nh c«ng cuéc x©y dùng chñ
nghÜa x· héi , sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc. Con ngêi ®îc ph¶n ¸nh toµn diÖn h¬n
- Nam Cao, Xu©n DiÖu, ChÕ Lan Viªn, Tè H÷u,
NguyÔn Tu©n, Hå ChÝ Minh, NguyÔn Khoa §iÒm,
Ph¹m TiÕn DuËt...
III. Con ngêi ViÖt Nam qua v¨n häc
V¨n häc lµ nh©n häc. §èi tîng trung t©m cña v¨n häc
lµ con ngêi. Nhng kh«ng hÒ cã con ngêi trõu tîng mµ
chØ cã con ngêi tån t¹i trong bèn mèi quan hÖ c¬ b¶n.
Mèi quan hÖ nµy chi phèi c¸c néi dung chÝnh cña v¨n
häc, cã ¶nh hëng ®Õn viÖc x©y dùng h×nh tîng v¨n häc
1. Con ng¬× ViÖt Nam trong thÕ giíi tù nhiªn
- V¨n häc d©n gian víi t duy huyÒn tho¹i ®· kÓ l¹i qu¸
tr×nh nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc cña cha «ng ta víi
thiªn nhiªn hoang d· ®Ó x©y dùng cuéc sèng t¬i ®Ñp:
S¬n Tinh - Thuû Tinh kÓ vÒ cuéc chiÕn chèng lò lôt
-Víi con ngêi thiªn nhiªn lu«n lµ ngêi b¹n th©n thiÕt.
Tõ t×nh yªu thiªn nhiªn h×nh thµnh c¸c h×nh tîng nghÖ
thuËt.
VD:+ H×nh ¶nh Èn dô mËn, ®µo trong ca dao ( B©y giê
mËn míi hái ®µo - Vên hång ®· cã ai vµo hay cha) ®Ó
chØ ®«i thanh niªn nam n÷ trÎ trung...
+ C¸c h×nh tîng tïng, cóc, tróc, mai thêng tîng trng
cho nh©n c¸ch cao thîng; c¸c ®Ò tµi ng, tiÒu, canh,
môc thêng thÓ hiÖn lÝ tëng thanh cao Èn dËt, kh«ng
mµng danh lîi cña nhµ nho.
2. Con ngêi ViÖt Nam trong quan hÖ quèc gia, d©n
téc
-Tõ xa xa con ngêi ViÖt Nam ®· cã ý thøc x©y dùng
quèc gia, d©n téc cña m×nh. S¸ng ch¾n b·o gi«ng,
chiÒu ng¨n n¾ng löa. V× vËy v¨n häc ViÖt Nam cã
3
-V¨n häc ViÖt Nam ®· ph¶n
¸nh mèi quan hÖ x· héi nh
thÕ nµo?
-V¨n häc ®· ph¶n ¸nh ý
thøc b¶n
th©n nh thÕ nµo?
Cñng cè
-C¸c bé phËn hîp thµnh cña
v¨n häc ViÖt Nam? Qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc
ViÖt Nam?
-Môc ®Ých cña viÖc häc v¨n
häc ViÖt Nam?
c¶m høng yªu níc xuyªn suèt lÞch sö v¨n häc: Nam
quèc s¬n hµ; HÞch tíng sü; B×nh Ng« ®¹i c¸o; Tuyªn
ng«n ®éc lËp... NhiÒu t¸c phÈm cña v¨n häc yªu níc
lµ nh÷ng kiÖt t¸c v¨n ch¬ng.
3. Con ngêi ViÖt Nam trong quan hÖ x· héi
-X©y dùng mét x· héi tèt ®Ñp lµ íc muèn ngµn ®êi
cña d©n téc ViÖt Nam. RÊt nhiÒu t¸c phÈm thÓ hiÖn íc
m¬ vÒ mét x· héi c«ng b»ng, tèt ®Ñp. V× thÕ v¨n häc
®· lªn tiÕng tè c¸o c¸c thÕ lùc chuyªn quyÒn b¹o ngîc,
thÓ hiÖn sù c¶m th«ng chia sÎ víi nh÷ng con ngêi ®au
khæ:
VD: TÊm C¸m, Tr¹ng Quúnh, ChÝ PhÌo...
-C¶m høng x· héi s©u ®Ëm lµ mét tiÒn ®Ò quan träng
cho sù h×nh thµnh chñ nghÜa hiÖn thùc vµ chñ nghÜa
nh©n ®¹o trong v¨n häc d©n téc
4. Con ngêi ViÖt Nam vµ ý thøc vÒ b¶n th©n
-ý thøc c¸ nh©n thêng thÓ hiÖn ë hai ph¬ng diÖn: th©n
vµ t©m lu«n song song tån t¹i nhng kh«ng ®ång nhÊt.
-V¨n häc ViÖt Nam ®· ghi l¹i qu¸ tr×nh ®Êu tranh, lùa
chän ®Ó kh¼ng ®Þnh mét ®¹o lý lµm ngêi trong sù kÕt
hµi hoµ gi÷a hai ph¬ng diÖn. Nhng v× hoµn c¶nh nhÊt
®Þnh mµ v¨n häc cã thÓ ®Ò cao mét trong hai mÆt trªn.
Cã lóc ph¶i biÕt hy sinh c¸i t«i c¸ nh©n v× céng ®ång.
Nhng còng cã lóc c¸i t«i c¸ nh©n ®îc ®Ò cao.
Ghi nhí:
-V¨n häc ViÖt Nam cã hai bé phËn lín: v¨n häc d©n
gian vµ v¨n häc viÕt. V¨n häc viÕt ViÖt Nam gåm v¨n
häc trung ®¹i vµ v¨n häc hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn qua ba
thêi kú, thÓ hiÖn ch©n thùc, s©u s¾c ®êi sèng t tëng,
t×nh c¶m cña con ngêi ViÖt Nam.
-Häc v¨n häc d©n téc lµ ®Ó tù båi dìng nh©n c¸ch, ®¹o
®øc, t×nh c¶m, quan niÖm thÈm mÜ vµ trau dåi tiÕng mÑ
®Î.
TiÕt 3
So¹n:
TiÕng ViÖt
Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
A/ Môc ti ªu bµi häc
Gióp HS:
4
- N¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp (H§GT) b»ng ng«n ng÷, vÒ c¸c
nh©n tè gioa tiÕp (NTGT) (nh nh©n vËt, hoµn c¶nh, néi dung, môc ®Ých, ph¬ng tiÖn,
c¸ch thøc giao tiÕp), vÒ hai qu¸ tr×nh trong H§GT.
- BiÕt x¸c ®Þnh c¸c NTGT trong mét H§GT, n©ng cao n¨ng lùc giao tiÕp khi nãi, khi
viÕt vµ n¨ng lùc ph©n tÝch, lÜnh héi khi giao tiÕp.
- Cã th¸i ®é vµ C/ C¸ch hµnh vi phï hîp trong H§GT b»ng ng«n ng÷
B/ Ph¬ng tiÖn thùc hiÖN
- SGK, SGV
- ThiÕt kÕ bµi gi¶ng
- C¸c tµi liÖu tham kh¶o
thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp gi÷a nªu vÊn ®Ò vµ trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái
D/ TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò:Kh«ng kiÓm tra
2. Bµi míi:
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t
HS ®äc v¨n b¶n vµ tr¶ lêi c¸c
c©u hái trong SGK
- .H§GT ®îc v¨n b¶n ghi l¹i
diÔn ra gi÷a c¸c nh©n vËt giao
tiÕp nµo? Hai bªn cã c¬ng vÞ
vµ quan hÖ víi nhau nh thÕ
nµo?
- C¸c nh©n vËt giao tiÕp lÇn lît ®æi vai cho nhau nh thÕ
nµo? Ngêi nãi tiÕn hµnh
nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ nµo,
cßn ngêi nghe thùc hiÖn
nh÷ng hµnh ®éng t¬ng øng
nµo?
- H§GT diÔn ra trong hoµn
c¶nh nµo? (ë ®©u? vµo lóc
nµo? Khi ®ã níc ta cã sù kiÖn
lÞch sö g×? )
- H§GT híng vµo néi dung
g×?
I. ThÕ nµo lµ ho¹t ®éng giao tiÕp b¨ng ng«n ng÷
1. V¨n b¶n Héi nghÞ Diªn Hång
- DiÔn ra gi÷a vua nhµ TrÇn vµ c¸c b« l·o. Vua lµ ngêi
l·nh ®¹o tèi cao cña ®Êt níc, c¸c b« l·o lµ ®¹i diÖn cho
c¸c tÇng líp nh©n d©n.
C¸c nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y cã vÞ thÕ giao tiÕp kh¸c
nhau, v× thÕ ng«n ng÷ giao tiÕp còng cã nÐt kh¸c nhau:
c¸c tõ xng h« (bÖ h¹), c¸c tõ thÓ hiÖn th¸i ®é (xin, tha),
c¸c c©u hái tØnh lîc chñ ng÷ trong giao tiÕp trùc diÖn...
- Khi ngêi nãi (viÕt) t¹o ra v¨n b¶n nh»m biÓu ®¹t néi
dung t tëng, t×nh c¶m cña m×nh, th× ngêi nghe (®äc)
tiÐn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghe (®äc) ®Ó gi¶i m· råi lÜnh
héi néi dung ®ã. Ngêi nãi vµ ngêi nghe cã thÓ ®æi vai
cho nhau. Nh vËy, H§GT cã hai qu¸ tr×nh: t¹o lËp v¨n
b¶n vµ lÜnh héi v¨n b¶n
- §Êt níc ®ang bÞ giÆc ngo¹i x©m ®e do¹, qu©n vµ d©n
nhµ TrÇn ph¶i cïng nhau bµn b¹c ®Ó t×m ra s¸ch lîc ®èi
phã. §Þa ®iÓm cô thÓ lµ ®iÖn Diªn Hång. Réng h¬n
n÷a, ®©y lµ hoµn c¶nh ®Êt níc ta ë thêi ®¹i phong kiÕn
cã vua trÞ v× víi mäi luËt lÖ vµ phong tôc thêi k× phong
kiÕn.
- Th¶o luËn vÒ t×nh h×nh ®Êt níc ®ang bÞ giÆc ngo¹i
x©m ®e do¹ vµ bµn b¹c vÒ s¸ch lîc ®èi phã. Nhµ vua
nªu ra nh÷ng nÐt c¬ b¶n nhÊt vÒ t×nh h×nh ®Êt níc vµ
hái ý kiÕn c¸c b« l·o vÒ c¸ch ®èi phã. C¸c b« l·o thÓ
5
- Môc ®Ých cña cuéc giao tiÕp
(héi nghÞ) lµ g× ? Cuéc giao
tiÕp cã ®¹t ®îc môc ®Ých ®ã
kh«ng ?
- Th«ng qua v¨n b¶n ®ã, ho¹t
®éng giao tiÕp diÔn ra gi÷a
c¸c nh©n vËt giao tiÕp nµo ?
(Ai viÕt? Ai ®äc? §Æc ®iÓm
cña c¸c nh©n vËt vÒ løa tuæi,
vèn sèng, tr×nh ®é hiÓu biÕt,
nghÒ nghiÖp... ?)
- Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã ®îc
tiÕn hµnh trong nh÷ng hoµn
c¶nh nµo? (Hoµn c¶nh cã tæ
chøc, cã kÕ ho¹ch cña gi¸o
dôc nhµ trêng, hay lµ hoµn
c¶nh giao tiÕp cã tÝnh ngÉu
nhiªn, tù ph¸t h»ng ngµy...?)
- Néi dung giao tiÕp th«ng
qua (v¨n b¶n ®ã) thuéc lÜnh
vùc nµo? VÒ ®Ò tµi g×? Bao
gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n
nµo?
- Ho¹t ®éng giao tiÕp th«ng
qua v¨n b¶n ®ã nh»m môc
®Ých g×? (xÐt tõ phÝa ngêi viÕt
vµ tõ phÝa ngßi ®äc) ?
- Ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ vµ c¸ch
tæ chøc v¨n b¶n cã g× næi bËt?
(Dïng nhiÒu tõ ng÷ thuéc
ngµnh khoa häc nµo? V¨n b¶n
cã kÕt cÊu râ rµng víi c¸c ®Ò
hiÖn quyÕt t©m ®¸nh giÆc, ®ång thanh nhÊt trÝ r»ng
®¸nh lµ s¸ch lîc duy nhÊt
- Bµn b¹c ®Ó t×m ra vµ thèng nhÊt s¸ch lîc ®èi phã víi
qu©n giÆc. Cuéc giao tiÕp ®· ®i ®Õn sù thèng nhÊt hµnh
®éng, nghÜa lµ ®· ®¹t ®îc môc ®Ých.
2.V¨n b¶n Tæng quan v¨n häc ViÖt Nam
- Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ t¸c gi¶ SGK (ngêi viÕt) vµ
HS líp 10 (ngêi ®äc). Ngêi viÕt ë løa tuæi cao h¬n, cã
vèn sèng, cã tr×nh ®é hiÓu biÕt (nhÊt lµ hiÓu biÕt vÒ v¨n
häc) cao h¬n, cã nghÒ nghiÖp lµ nghiªn cøu vµ gi¶ng
d¹y v¨n häc. Cßn ngêi ®äc lµ HS líp 10, trÎ tuæi h¬n,
cã vèn sèng vµ tr×nh ®é hiÓu biÕt thÊp h¬n.
- H§GT th«ng qua v¨n b¶n ®îc tiÕn hµnh trong hoµn
c¶nh cña nÒn gi¸o dôc quèc d©n, trong nhµ trêng (hoµn
c¶nh cã tÝnh quy thøc)
- Néi dung giao tiÕp thuéc lÜnh vùc v¨n häc, vÒ ®Ò tµi
Tæng quan v¨n häc ViÖt Nam.
Néi dung giao tiÕp bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n (®·
®îc nªu thµnh hÖ thèng ®Ò môc trong v¨n b¶n) lµ :
+ C¸c bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam
+ Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc viÕt ViÖt Nam
+ Con ngêi ViÖt Nam qua v¨n häc
- Môc ®Ých giao tiÕp th«ng qua v¨n b¶n :
+ XÐt tõ phÝa ngêi viÕt : Tr×nh bµy mét c¸ch tæng quan
mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ v¨n häc ViÖt Nam cho häc
sinh líp 10.
+ XÐt tõ phÝa ngêi ®äc : Th«ng qua viÖc ®äc vµ häc vµ
®äc v¨n b¶n ®ã mµ tiÕp nhËn vµ lÜnh héi nh÷ng kiÕn
thøc c¬ b¶n vÒ v¨n häc ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh lÞch
sö, ®ång thêi cã thÓ rÌn luyÖn vµ n©ng cao c¸c lü n¨ng
nhËn thøc, ®¸nh gi¸ c¸c hiÖn tîng v¨n häc, kü n¨ng
x©y dùng vµ t¹o lËp v¨n b¶n.
- Ph¬ng tiÖn vµ c¸ch thøc giao tiÕp :
+ Dïng mét sè lîng lín c¸c thuËt ng÷ v¨n häc .
+ C¸c c©u mang ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n khoa häc : cÊu
t¹o phøc t¹p, nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu vÕ nhng m¹ch
l¹c, chÆt chÏ.
+ KÕt cÊu cña v¨n b¶n m¹ch l¹c, râ rµng ; cã hÖ thèng
®Ò môc lín nhá ; cã hÖ thèng luËn ®iÓm, dïng c¸c ch÷
sè hoÆc ch÷ c¸i ®Ó d¸nh dÊu c¸c ®Ò môc...
6
môc lín nhá thÓ hiÖn tÝnh
m¹ch l¹c, chÆt chÏ ra sao ?)
Cñng cè
- ThÕ nµo lµ ho¹t ®éng giao
tiÕp b»ng ng«n ng÷? Ho¹t
®éng giao tiÕp gåm mÊy qu¸
tr×nh?
- C¸c nh©n tè cña ho¹t ®éng
giao tiÕp?
Ghi nhí
- Ho¹t ®éng giao tiÕp lµ ho¹t ®éng trao ®æi th«ng tin
cña con ngêi trong x· héi, ®îc tiÕn hµnh chñ yÕu b»ng
ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ (d¹ng nãi hoÆc d¹ng viÕt), nh»m
thùc hiÖn nh÷ng môc ®Ých vÒ nhËn thøc, vÒ t×nh c¶m,
vÒ hµnh ®éng,...
- Mçi ho¹t ®éng giao tiÕp gåm hai qu¸ tr×nh : t¹o lËp
v¨n b¶n (do ngêi nãi, ngêi viÕt thùc hiÖn vµ lÜnh héi
v¨n b¶n (do ngêi nghe, ngêi ®äc thùc hiÖn). Hai qu¸
tr×nh nµy diÔn ra trong quan hÖ t¬ng t¸c.
- Trong ho¹t ®éng giao tiÕp cã sù chi phèi cña c¸c nh©n
tè : nh©n vËt giao tiÕp, hoµn c¶nh giao tiÕp, néi dung
giao tiÕp, môc ®Ých giao tiÕp, ph¬ng tiÖn vµ c¸ch thøc
giao tiÕp.
TiÕt 4
So¹n: §äc v¨n
Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian ViÖt Nam
A/ Môc tiªu bµi häc
Gióp HS:
- HiÓu vµ nhí ®îc nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian. (§©y lµ môc tiªu quan
träng nhÊt cña bµi häc)
7
- HiÓu ®îc nh÷ng gi¸ trÞ to lín cña v¨n häc d©n gian. §©y lµ c¬ së ®Ó HS cã th¸i ®é tr©n
träng ®èi víi di s¶n v¨n ho¸ tinh thÇn cña d©n téc, tõ ®ã häc tËp tèt h¬n phÇn v¨n häc
d©n gian trong ch¬ng tr×nh.
- N¾m ®îc kh¸i niÖm vÒ c¸c thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ViÖt Nam. Môc tiªu ®Æt ra lµ
HS cã thÓ nhí vµ kÓ tªn c¸c thÓ lo¹i, biÕt s¬ bé ph©n biÖt thÓ lo¹i nµy víi thÓ lo¹i kh¸c
trong hÖ thèng.
B/ Ph¬ng tiÖn thùc hiÖN
- SGK, SGV
- ThiÕt kÕ bµi gi¶ng
- C¸c tµi liÖu tham kh¶o
C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp gi÷a nªu vÊn ®Ò vµ trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái
D/ TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò:
- C¸c bé phËn cña v¨n häc ViÖt Nam? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn?
- Con ngêi ViÖt Nam qua V¨n häc?
2. Bµi míi:
- H·y nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬
b¶n cña v¨n häc d©n gian?
- H·y ®äc mét sè c©u th¬ d©n
gian mµ em thÝch vµ cho biÕt
v× sao mµ em l¹i nhí, thÝch?
-GV ®äc mét sè bµi ca dao,
hoÆc nªu mét vµi c©u chuyÖn:
" Hìi c« t¸t níc...®æ ®i";
"Giã sao ...thÕ nµy"; truyÖn
"C©y khÕ"...
I. §Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian
1. V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt
ng«n tõ truyÒn miÖng (tÝnh truyÒn miÖng)
a. V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt
ng«n tõ
- BÊt cø mét t¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt nµo còng ®-
îc s¸ng t¹o b»ng ng«n ng÷.
- Nh÷ng c©u ca sao, nh÷ng c©u chuyÖn ®ã cã: ng«n tõ
trau chuèt, cã h×nh ¶nh, ®Ó l¹i c¶m xóc trong lßng ngêi ®äc. Cã nh÷ng c©u chuyÖn theo suèt cuéc ®êi
con ngêi. Nh vËy ta cã thÓ kÕt luËn:
V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt
ng«n tõ
8
- ThÕ nµo lµ truyÒn miÖng?
- TruyÒn miÖng lµ ph¬ng thøc
nh thÕ nµo?
- Qu¸ tr×nh truyÒn miÖng ®íc
thùc hiÖn qua h×nh thøc nµo?
GV gäi mét, hoÆc vµi em h¸t
mét lµn ®iÖu chÌo, hoÆc d©n
ca Quan hä
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tËp thÓ?
TËp thÓ lµ ai?
GV h¸t ®iÖu hß kÐo líi
- V¨n häc d©n gian ViÖt Nam
cã nh÷ng thÓ lo¹i nµo? H·y
®Þnh nghÜa ng¾n gän vµ nªu vÝ
dô vÒ tõng thÓ lo¹i?
b.V¨n häc d©n gian tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhê truyÒn
miÖng
- Lµ sù ghi nhí theo kiÓu nhËp t©m vµ phæ biÕn b»ng
lêi nãi hoÆc b»ng tr×nh diÔn cho ngêi kh¸c nghe, xem.
V¨n häc d©n gian khi ®îc phæ biÕn l¹i, ®· th«ng qua
l¨ng kÝnh chñ quan cña ngêi truyÒn tông nªn thêng ®îc
s¸ng t¹o thªm
- TruyÒn miÖng theo kh«ng gian: lµ sù di chuyÓn t¸c
phÈm tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c; truyÒn miÖng theo thêi
gian: lµ sù b¶o lu t¸c phÈm tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c, tõ
thêi ®¹i nµy qua thêi ®¹i kh¸c.
- Th«ng qua diÔn xíng d©n gian.Tham gia diÔn xíng, Ýt
lµ mét, hai ngêi, nhiÒu lµ c¶ mét tËp thÓ trong sinh ho¹t
v¨n ho¸ céng ®ång.
C¸c h×nh thøc diÔn xíng lµ nãi, kÓ, h¸t, diÔn t¸c phÈm
v¨n häc d©n gian. DiÔn xíng lµ h×nh thøc tr×nh bµy t¸c
phÈm mét c¸ch tæng hîp
2. V¨n häc d©n gian lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh
s¸ng t¸c tËp thÓ (tÝnh tËp thÓ)
V¨n häc viÕt lµ s¸ng t¸c cña c¸ nh©n, cßn v¨n häc d©n
gian lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ.
- HiÓu theo nghÜa hÑp lµ mét nhãm ngêi, hiÓu theo
nghÜa réng lµ mét céng ®ång d©n c. TËp thÓ bao gåm
nhiÒu c¸ nh©n nhng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸ nh©n cïng
mét lóc tham gia s¸ng t¸c. Mçi c¸ nh©n tham gia ë
nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Nhng v× truyÒn miÖng nªn
l©u ngµy, ngêi ta kh«ng nhí ®îc vµ còng kh«ng cÇn
nhí ai ®· tõng lµ t¸c gi¶. T¸c phÈm v¨n häc d©n gian
trë thµnh cña chung, ai còng cã thÓ tuú ý bæ sung, söa
ch÷a.Th«ng thêng th× viÖc lµm nµy cã ý nghÜa tÝch cùc
- TËp thÓ lµ tÊt c¶ mäi ngêi, t¸c gi¶ v¨n häc d©n gian
chñ yÕu lµ ngêi b×nh d©n.
- TÝnh truyÒn miÖng vµ tÝnh tËp thÓ lµ nh÷ng ®Æc trng
c¬ b¶n, chi phèi, xuyªn suèt qu¸ tr×nh s¸ng t¹o vµ lu
truyÒn t¸c phÈm v¨n häc d©n gian, thÓ hiÖn sù g¾n bã
mËt thiÕt cña v¨n häc d©n gian víi c¸c sinh ho¹t kh¸c
nhau trong ®êi sèng céng ®ång
+ V¨n häc d©n gian ®ãng vai trß phèi hîp ho¹t ®éng
theo nhÞp ®iÖu cña chÝnh ho¹t ®éng ®ã ( hß chÌo
thuyÒn, hß kÐo líi, hß gi· g¹o...)
+ V¨n häc d©n gian g©y kh«ng khÝ ®Ó kÝch thÝch ho¹t
®éng, gîi c¶m høng cho ngêi trong cuéc ( h¸t giao
duyªn, kÓ sö thi...)
II. HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ViÖt
Nam
9
1. ThÇn tho¹i
Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù kÓ vÒ c¸c vÞ thÇn, nh»m gi¶i
thÝch tù nhiªn, thÓ hiÖn kh¸t väng chinh phôc thiªn
nhiªn
S¬n Tinh- Thuû Tinh; ThÇn trô trêi...
2. Sö thi
Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù cã qui m« lín, ng«n ng÷ cã
vÇn nhÞp, x©y dùng nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt hoµnh
tr¸ng, hµo hïng ®Ó kÓ vÒ mét hoÆc nhiÒu biÕn cè lín
diÔn ra trong ®êi sèng céng ®ång cña d©n c thêi cæ ®¹i
§Î ®Êt ®Î níc, §¨m S¨n, Xinh Nh·...
3.TruyÒn thuyÕt
Nh÷ng t¸c phÈm tù sù kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö
(hoÆc cã liªn quan ®Õn lÞch sö) theo xu híng lÝ tëng
ho¸
Th¸nh Giãng, An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng
Thuû...
4. TruyÖn cæ tÝch
T¸c phÈm tù sù mµ cèt truyÖn vµ h×nh tîng ®îc h cÊu
cã chñ ®Þnh, kÓ vÒ sè phËn con ngêi b×nh thêng trong
x· héi
TÊm C¸m; C©y khÕ; Häc kh«n...
5. TruyÖn ngô ng«n
T¸c phÈm tù sù ng¾n, cã kÕt cÊu chÆt chÏ, th«ng qua
c¸c Èn dô ®Ó kÓ vÒ nh÷ng sù viÖc cã liªn quan ®Õn con
ngêi, tõ ®ã nªu nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ cuéc
sèng hoÆc nh©n sinh
Thá vµ Rïa; §Ïo cµy gi÷a ®êng...
6. TruyÖn cêi
T¸c phÈm tù sù ng¾n, cã kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt
ngê, kÓ vÒ nh÷ng sù viÖc xÊu, tr¸i tù nhiªn, cã t¸c dông
g©y cêi nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ hoÆc phª ph¸n
Ch¸y; Tr¹ng Quúnh; Tr¹ng Lîn
7. Tôc ng÷
C©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ¶nh, nhÞp ®iÖu,
®óc kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn
¨n kü no l©u, cµy s©u tèt lóa
Cã c«ng mµi s¾t, cã ngµy nªn kim...
8. C©u ®è
Bµi v¨n vÇn hoÆc c©u nãi cã vÇn, m« t¶ vËt ®è b»ng
nh÷ng h×nh ¶nh, h×nh tîng kh¸c l¹ ®Ó ngêi nghe t×m lêi
gi¶i, nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, rÌn luyÖn t duy
Ng¶ lng cho thÕ gian ngåi
Råi ra mang tiÕng lµ ngêi bÊt nh©n
10
- T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ
kho tri thøc?
- TÝnh gi¸o dôc cña v¨n häc
d©n gian ®îc thÓ hiÖn nh thÕ
nµo?
Cñng cè:
9. Ca dao
Lêi th¬ tr÷ t×nh d©n gian thêng kÕt hîp víi ©m nh¹c,
diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m cña con ngêi
Hìi c« t¸t níc bªn ®µng
Sao c« móc ¸nh tr¨ng vµng ®æ ®i?
10. VÌ
T¸c phÈm tù sù d©n gian b»ng v¨n vÇn, cã lèi kÓ méc
m¹c vÒ c¸c sù viÖc, sù kiÖn thêi sù cña lµng cña níc
VÌ th»ng Nh¸c
11. TruyÖn th¬
T¸c phÈm tù sù d©n gian b»ng th¬, giÇu chÊt tr÷ t×nh,
ph¶n ¸nh sè phËn vµ kh¸t väng cña con ngêi khi h¹nh
phóc vµ sù c«ng b»ng bÞ tíc ®o¹t
TiÔn dÆn ngêi yªu, Th¹ch Sanh
12. ChÌo
T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt hîp c¸c yÕu tè tr÷ t×nh
vµ trµo léng ®Ó võa ca ngîi nh÷ng tÊm g¬ng ®¹o ®øc,
võa phª ph¸n, ®¶ kÝch c¸i xÊu trong x· héi
Quan ©m thÞ KÝnh; Kim Nham...
III Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian ViÖt
Nam
1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc v« cïng phong
phó vÒ ®êi sèng c¸c d©n téc
Tri thøc trong v¨qn häc d©n gian thuéc ®ñ mäi lÜnh vùc
cña ®êi sèng tù nhiªn x· héi vµ con ngêi
S¬n Tinh - Thuû Tinh lµ nhËn thøc vÒ tai ho¹ lò lôt vµ
kinh nghiÖm chiÕn th¾ng lò lôt ; tôc ng÷ lµ kho tri thøc
vÒ kinh nghiÖm ; ca dao lµ tri thøc vÒ x· héi vµ con ngêi...
- Nh÷ng tri thøc Êy ®îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt ng«n
tõ nªn rÊt sinh ®éng vµ hÊp dÉn
- Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nh©n d©n ; nã kh¸c
h¼n nhËn thøc cña giai cÊp thèng trÞ
2. V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ gi¸o dôc s©u s¾c vÒ
®¹o lý lµm ngêi
- Gi¸o dôc tinh thÇn nh©n ®¹o vµ l¹c quan ; gãp phÇn
®Êu tranh chèng bÊt c«ng, thÓ hiÖn niÒm tin vµo chÝnh
nghÜa, vµo c¸i thiÖn ; h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt tèt
®Ñp : yªu quª h¬ng ®Êt níc, lßng vÞ tha, tÝnh cÇn
kiÖm...
VD: TruyÖn TÊm C¸m: gióp con ngêi ®ång c¶m chia
sÎ víi nçi bÊt h¹nh cña TÊm; kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt
cña TÊm, lªn ¸n kÎ ¸c, kÎ xÊu
3. V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ thÈm mü to lín, gãp
11
- Nªu ng¾n gän ®Æc trng cña
v¨n häc d©n gian?
-Gi¸ trÞ cña v¨n häc d©n gian?
phÇn quan träng t¹o nªn b¶n s¾c riªng cho nÒn v¨n
häc d©n téc
- V¨n häc d©n gian ®îc ch¾t läc qua kh«ng gian, thêi
gian, ®Õn víi chóng ta ®· trë thµnh nh÷ng viªn ngäc
long lanh. NhiÒu t¸c phÈm ®· trë thµnh mÉu mùc ®Ó
mäi ngêi häc tËp. Nh÷ng lêi ca xa vÉn lµm say lßng
ngêi h«m nay
- NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt cha cã vµ cha ph¸t triÓn, v¨n
häc d©n gian ®ãng vai trß chñ ®¹o
- C¸c nhµ th¬ sau nµy ®· häc ë ca dao: giäng ®iÖu tr÷
t×nh, c¶m nhËn cña th¬ ca tríc cuéc sèng; c¸ch sö dông
ng«n tõ cña nh©n d©n tríc c¸i ®Ñp. Häc ë truyÖn c¸ch
x©y dùng cèt truyÖn
Ghi nhí:
_ V¨n häc d©n gian tån t¹i díi h×nh thøc truyÒn miÖng
th«ng qua diÔn xíng. Trong qu¸ tr×nh lu truyÒn, t¸c
phÈm v¨n häc d©n gian ®îc tËp thÓ kh«ng ngõng s¸ng
t¹o l¹i vµ hoµn thiÖn. V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ phôc
vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng
céng ®ång
- V¨n häc d©n gian cã nhiÒu gi¸ trÞ to lín vÒ nhËn thøc,
gi¸o dôc, thÈm mÜ,cÇn ®îc tr©n träng vµ ph¸t huy
TiÕt 5
So¹n:
TiÕng ViÖt
Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
12
( TiÕp theo)
A/ Môc tiªu bµi häc
Nh tiÕt 3
B/ Ph¬ng tiÖn thùc hiÖN
- SGK, SGV
- ThiÕt kÕ bµi gi¶ng
- C¸c tµi liÖu tham kh¶o
C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp gi÷a nªu vÊn ®Ò vµ trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái
D/ TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò:
- ThÕ nµo lµ ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷? Qu¸ tr×nh cña ho¹t ®éng giao tiÕp?
C¸c nh©n tè cña ho¹t ®éng giao tiÕp?
2. Bµi míi:
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t
HS lÇn lît lµm c¸c bµi tËp,
sau ®ã tr×nh bµy lêi gi¶i cña
m×nh.
Mçi bµi tËp GV gäi mét HS
tr×nh bµy bµi gi¶i; c¸c HS
kh¸c ph¸t biÓu bæ sung, ®iÒu
chØnh hay söa ch÷a. Sau mçi
bµi tËp, GV nhËn xÐt, ®¸nh
gi¸ vµ cho ®iÓm HS
II. LuyÖn tËp
Gîi ý:
1. Bµi tËp 1
H×nh thøc giao tiÕp mang mµu s¾c v¨n ch¬ng
a) Nh©n vËt giao tiÕp: nh÷ng ngêi nam vµ n÷ trÎ tuæi,
®iÒu ®ã thÓ hiÖn qua c¸c tõ anh vµ nµng
b) Hoµn c¶nh giao tiÕp: vµo mét ®ªm tr¨ng thanh (®ªm
tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng)- thêi gian thÝch hîp cho
nh÷ng c©u chuyÖn t©m t×nh cña nam n÷ trÎ tuæi: béc
b¹ch t×nh c¶m yªu ®¬ng
c) Nh©n vËt " anh" nãi vÒ sù viÖc "tre non ®ñ l¸" vµ ®Æt
ra vÊn ®Ò "nªn ch¨ng" tÝnh ®Õn chuyÖn " ®an sµng". Tuy
nhiªn, ®Æt c©u chuyÖn trong hoµn c¶nh mét "®ªm tr¨ng
thanh" vµ c¸c nh©n vËt giao tiÕp lµ mét ®«i nam n÷ trÎ
tuæi, th× néi dung vµ môc ®Ých c©u chuyÖn kh«ng ph¶i
lµ "®an sµng". Lêi cña nh©n vËt "anh" cã mét hµm ý:
còng nh tre, hä ®· ®Õn tuæi trëng thµnh, nªn tÝnh ®Õn
chuyÖn tr¨m n¨m
d) C¸ch nãi cña chµng trai (mîn h×nh ¶nh "tre non ®ñ
l¸" vµ mîn chuyÖn "®an sµng") rÊt phï hîp víi néi
dung vµ môc ®Ých cña cuéc giao tiÕp. C¸ch nãi ®ã mang
mµu s¾c v¨n ch¬ng, thuéc vÒ phong c¸ch v¨n ch¬ng,võa
cã h×nh ¶nh, võa ®Ëm s¾c th¸i t×nh c¶m, nªn dÔ ®i vµo
lßng ngêi
2. Bµi tËp 2:
H×nh thøc giao tiÕp mang tÝnh chÊt ®êi thêng
13
a) Trong cuéc giao tiÕp, c¸c
nh©n vËt ®· thùc hiÖn b»ng
ng«n ng÷ nh÷ng hµnh ®éng
nãi cô thÓ nµo? Nh»m môc
®Ých g×?
b) Nªu môc ®Ých giao tiÕp
cña mçi c©u hái?
c) T×nh c¶m, th¸i ®é vµ quan
hÖ cña hai nh©n vËt?
a) Khi lµm bµi th¬ nµy, Hå
Xu©n H¬ng ®· "giao tiÕp" víi
ngêi ®äc vÒ vÊn ®Ò g×? Môc
®Ých?
b) Ngêi ®äc c¨n cø vµo ®©u
®Ó lÜnh héi bµi th¬?
a) Trong cuéc giao tiÕp, c¸c nh©n vËt giao tiÕp ( A Cæ
vµ ngêi ®µn «ng ) ®· thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng nãi cô thÓ
lµ:
chµo ( Ch¸u chµo «ng ¹! ), chµo ®¸p ( A Cæ h¶?), khen
(Lín
tíng råi nhØ ? ), hái ( Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho
«ng
kh«ng? ), ®¸p lêi ( Tha «ng, cã ¹! )
b ) Trong lêi cña «ng giµ, c¶ ba c©u ®Òu cã h×nh thøc
c©u hái, nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu nh»m môc ®Ých
hái. ChØ cã c©u thø ba ( Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho
«ng kh«ng? ) lµ nh»m môc ®Ých hái thùc sù, do ®ã A
Cæ tr¶ lêi ®óng c©u hái nµy ( Tha «ng, cã ¹ ! ) ; cßn c©u
®Çu tiªn lµ lêi chµo ®¸p ( A Cæ h¶? ); c©u thø hai lµ ®Ó
khen ( Lín tíng råi nhØ?), do ®ã A Cæ kh«ng tr¶ lêi hai
c©u nµy.
c ) Lêi nãi cña hai «ng ch¸u ®· béc lé râ t×nh c¶m, th¸i
®é vµ quan hÖ cña hai ngêi ®èi víi nhau. C¸c tõ xng h«
( «ng, ch¸u ), c¸c tõ t×nh th¸i ( tha, ¹ -trong lêi A Cæ vµ
h¶, nhØ -trong lêi «ng giµ) ®· béc lé th¸i ®é kÝnh mÕn
cña A Cæ ®èi víi ngêi «ng vµ th¸i ®é yªu quý, tr×u mÕn
cña «ng ®/víi ch¸u
3. Bµi tËp 3:
Bµi th¬ thùc hiÖn hµnh ®éng giao tiÕp gi÷a Hå Xu©n H-
¬ng vµ ngêi ®äc
a) Th«ng qua h×nh tîng" b¸nh tr«i níc", t¸c gi¶ muèn
béc b¹ch víi mäi ngêi vÒ vÎ ®Ñp, vÒ th©n phËn ch×m næi
cña ngêi phô n÷ nãi chung vµ cña t¸c gi¶ nãi riªng,
®ång thêi kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt trong s¸ng cña ngêi
phô n÷ vµ cña b¶n th©n m×nh
b) C¨n cø vµo c¸c ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ nh c¸c tõ tr¾ng,
trßn ( nãi vÒ vÎ ®Ñp), thµnh ng÷ b¶y næi ba ch×m ( nãi
vÒ sù ch×m næi ), tÊm lßng son ( nãi vÒ phÈm chÊt cao
®Ñp bªn trong ) ®ång thêi liªn hÖ víi cuéc ®êi t¸c gi¶-
mét ngêi phô n÷ tµi hoa nhng lËn ®Ën vÒ t×nh duyªn- ®Ó
hiÓu vµ c¶m nhËn bµi th¬
4. Bµi tËp 4:
Bµi tËp nµy nh»m môc ®Ých rÌn luyÖn n¨ng lùc giao tiÕp
díi d¹ng viÕt, h¬n n÷a lµ viÕt mét v¨n b¶n th«ng b¸o.
Chó ý c¸c yªu cÇu sau:
- D¹ng v¨n b¶n: th«ng b¸o ng¾n, do ®ã cÇn viÕt ®óng
c¸c thÓ thøc nh më ®Çu, kÕt thóc..
- §èi tîng giao tiÕp lµ c¸c b¹n HS toµn trêng
- Néi dung giao tiÕp lµ ho¹t ®éng lµm s¹ch m«i trêng
-Hoµn c¶nh giao tiÕp: trong nhµ trêng vµ nh©n Ngµy
14
- Qua c¸c bµi tËp, chóng ta
rót ra ®îc nh÷ng g× khi thùc
hiÖn giao tiÕp?
M«i trêng thÕ giíi
VD
c¸c em cã thÓ tham kh¶o v¨n b¶n sau:
Th«ng b¸o
Nh©n Ngµy M«i trêng thÕ giíi, nhµ trêng cã tæ chøc
buæi tæng vÖ sinh toµn trêng ®Ó lµm cho trêng ta xanh,
s¹ch, ®Ñp h¬n n÷a.
- Thêi gian lµm viÖc: Tõ 8 giê s¸ng chñ nhËt
ngµy...th¸ng..n¨m...
- Néi dung c«ng viÖc: thu dän r¸c, khai th«ng cèng
r·nh, ph¸t quang cá d¹i, trång thªm c©y xanh vµ vun
gèc c¸c hµng c©y...
- Lùc lîng tham gia: toµn thÓ HS trong trêng
- Dông cô: Mçi HS mét dông cô nh: cuèc, xÎng, chæi
rÔ, dao to, x«...
- KÕ ho¹ch cô thÓ: C¸c líp nhËn t¹i V¨n phßng trêng
Nhµ trêng kªu gäi toµn thÓ HS h·y nhiÖt liÖt hëng øng
vµ tÝch cùc tham gia buæi tæng vÖ sinh nµy.
Ngµy...th¸ng...n¨m
BGH trêng THPT NguyÔn
Tr·i
5. Bµi tËp 5:VÒ nhµ
Lu ý
- Nh©n vËt giao tiÕp: B¸c Hå víi t c¸ch lµ Chñ tÞch níc,
viÕt th cho HS c¶ níc
- T×nh huèng giao tiÕp: §Êt níc võa giµnh ®îc ®éc lËp
- Néi dung:Th nãi tíi niÒm vui síng v× HS ®îc hëng
nÒn ®éc lËp cña ®Êt níc,tíi nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm
cña HS víi ®Êt níc. Cuèi th lµ lêi chóc cña B¸c ®èi víi
HS
- Môc ®Ých: B¸c chóc mõng HS ngµy khai trêng ®Çu
tiªn cña níc ViÖt Nam DCCH, ®Ó x¸c ®Þnh nhiÖm vô
nÆng nÒ nhng vÎ vang cña HS
- Lßi lÏ ch©n t×nh gÇn gòi mµ vÉn nghiªm tóc
Ghi nhí:
- Khi thamgia vµo bÊt cø ho¹t ®éng giao tiÕp nµo ( nãi
hoÆc viÕt ) ta ph¶i chó ý:
+ Nh©n vËt, ®èi tîng giao tiÕp (nãi, viÕt cho ai?)
+ Môc ®Ých giao tiÕp ( nãi, viÕt ®Ó lµm g× ?)
+ Néi dung giao tiÕp ( nãi, viÕt vÒ c¸i g× ?)
+ Giao tiÕp b»ng c¸ch nµo ( nãi, viÕt nh thÕ nµo?)
15