Nghiên cứu tự đánh giá của sinh viên Trường Đại học Kinh tế TP.HCM về phẩm chất nghề nghiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH

_________________

NGUYỄN THỊ MỸ LINH

NGHIÊN CỨU TỰ ĐÁNH GIÁ CỦA SINH VIÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

VỀ PHẨM CHẤT NGHỀ NGHIỆP

Chuyên ngành: Tâm lý học

Mã số: 60 31 80

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. ĐOÀN VĂN ĐIỀU

Thành phố Hồ Chí Minh – 2007

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong xu thế toàn cầu hoá, Việt Nam đã mở rộng quan hệ đối ngoại theo nền

kinh tế thị trường, đồng thời đang từng bước gia nhập vào nền kinh tế thế giới. Mặt

khác, sự kiện Việt Nam gia nhập WTO đã đặt ra yêu cầu xã hội cần có một đội ngũ

nhân lực trí tuệ để hội nhập nền kinh tế quốc tế. Muốn đạt được mục tiêu đó bước đầu

của khâu đào tạo là cung cấp được nguồn nhân lực có trình độ đáp ứng được nhu cầu

phát triển các mặt của xã hội.

Trong hoạt động của con người, để thực hiện có hiệu quả công việc con

người cần có một số phẩm chất tâm lý đặc trưng phù hợp với hoạt động nghề nghiệp

của mình. Như vậy, vấn đề đặt ra đối với các cơ sở đào tạo, nhất là đối với các trường

đại học – nơi đào tạo các chuyên gia trong những lĩnh vực khoa học công nghệ cần tổ

chức chương trình đào tạo phát triển năng lực nghề nghiệp của mỗi ngành nghề cụ

thể. Có như vậy, sinh viên ra trường mới có những phẩm chất nghề nghiệp phù hợp

và đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao của thị trường lao động xã hội.

Cùng với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước, trường Đại học Kinh tế

Thành phố Hồ Chí Minh không ngừng phát triển với nhiều đóng góp lớn lao vào sự

nghiệp xây dựng và phát triển nền kinh tế quốc dân cũng như đã đào tạo và cung cấp

nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế xã hội. Với vị trí là một trường đại

học đào tạo đa ngành thuộc lĩnh vực kinh tế, quy mô đào tạo rất lớn, hơn 45.000 sinh

viên hàng năm (chính quy và không chính quy), vì vậy, vấn đề nghiên cứu tìm hiểu

những phẩm chất nghề nghiệp của sinh viên trường Đại học Kinh tế là cần thiết trong

giai đoạn hiện nay.

Với ý nghĩa nêu trên, chúng tôi thấy đề tài “Nghiên cứu tự đánh giá của sinh

viên trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh về phẩm chất nghề nghiệp” cần

được thực hiện.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng tự đánh giá của sinh viên

Đại học Kinh tế về phẩm chất nghề nghiệp và một số yếu tố ảnh hưởng đến việc hình

thành các phẩm chất nghề nghiệp, từ đó đề xuất một số biện pháp để hình thành một

số phẩm chất nghề nghiệp cho sinh viên.

3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

- Nghiên cứu tài liệu để xác định một số vấn đề lý luận về đặc điểm tâm lý của

sinh viên và phẩm chất nghề nghiệp

- Khảo sát thực trạng tự đánh giá của sinh viên trường Đại học Kinh tế về phẩm

chất nghề nghiệp của ngành kinh tế.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm tổ chức nội dung giáo dục phẩm chất nghề

nghiệp cho sinh viên trường Đại học Kinh tế

4. KHÁCH THỂ – ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

- Khách thể: Sinh viên trường Đại học Kinh tế TP.HCM

- Đối tượng: Sự tự đánh giá một số phẩm chất nghề nghiệp của sinh viên

5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU

Mặc dù đa số sinh viên tự đánh giá về các phẩm chất nghề nghiệp một cách

tích cực và các yếu tố như giới tính, nơi cư trú và việc đi làm thêm có ảnh hưởng

đến kết quả tự đánh giá, nhưng các phẩm chất nghề nghiệp trên cơ sở tự đánh giá

của sinh viên vẫn khác so với yêu cầu mục tiêu đào tạo của trường.

6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Các phương pháp dưới đây được sử dụng:

6.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: đọc sách, tham khảo tài liệu và các vấn đề có

liên quan, phục vụ cho việc viết cơ sở lý luận.

6.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, gồm:

- 1 phiếu thăm dò mở nhằm tìm hiểu nhận thức của sinh viên về các phẩm chất

nghề nghiệp, được xây dựng trên cơ sở kết quả điều tra sơ bộ ban đầu qua trao đổi

với sinh viên, giáo viên và tham khảo tài liệu

- 1 phiếu thăm dò kín (thang đo) nhằm tìm hiểu mức độ tự đánh giá của sinh

viên về các phẩm chất nghề nghiệp.

6.3. Phương pháp thống kê: phục vụ cho việc xử lý kết quả thu được từ bảng phỏng

vấn, thang đo, bao gồm:

- Thống kê tần số (Frequency)

- Tính điểm trung bình (Mean)

- Phân tích biến lượng (Anova)

- So sánh trung bình (F - test)

trong phần mềm SPSS for Win 11.0

7. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu nội dung tự đánh giá của sinh viên qua các

khía cạnh đặc biệt chiếm vị trí quan trọng đối với sự phát triển nhân cách của lứa

tuổi này là những phẩm chất tâm lý phù hợp với nghề nghiệp tương lai của họ như:

đạo đức, học tập, giao tiếp xã hội, ý chí, đặc điểm cá nhân, xu hướng nhân cách và

cảm xúc. Sinh viên được chọn là những người đang chuẩn bị vào Giai đoạn chuyên

ngành (Sinh viên năm thứ 2).

8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN

Ngoài nội dung của phần mở đầu và kết luận, đề tài bao gồm 2 chương sau:

Chương 1. Cơ sở lý luận của đề tài.

Chương 2. Thực trạng tự đánh giá về phẩm chất nghề nghiệp của sinh viên trường

Đại học Kinh tế TP.HCM.

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. LỊCH SỬ CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Từ lâu trong xã hội đã chú trọng đến việc đảm bảo cho lao động nghề có được

những phẩm chất phù hợp với nghề. Để xác định những phẩm chất tâm lý phù hợp

với đặc điểm nghề nghiệp cá nhân, cần phải tính đến những thiên hướng và năng lực

của bản thân; phải biết những phẩm chất cá nhân có phù hợp với những yêu cầu mà

nghề đó quy định hay không; trong đó phải xét đến các khả năng về thể chất, đặc

điểm tính cách, hứng thú, tri thức, kỹ năng, kỹ xảo,… và bao hàm cả lĩnh vực tình

cảm và ý chí.

Để đảm bảo cho con người tham gia vào hoat động nghề nghiệp có được các

phẩm chất tâm lý phù hợp với nghề cao, người ta đã quan tâm ngay từ khâu tuyển

chọn. Năm 1883, nhà Tâm lý học Anh F.Galton đã dùng test chẩn đoán nhân cách để

phục vụ cho việc tư vấn nghề; năm 1908, nhà Tâm lý học Mỹ F.Parsons cũng dùng

test và angket để nghiên cứu năng lực học sinh nhằm mục đích hướng nghiệp; năm

1912, giáo sư G.Munsterberg – Giám đốc phòng thí nghiệm trường Đại học tổng hợp

Harward- đã soạn thảo bảng hướng dẫn tuyển chọn về mặt tâm lý những người làm

nghề điện thoại viên.

Ơ Liên Xô đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này, từ những năm 20

của thế kỷ XX, việc nghiên cứu tâm lý phục vụ cho tuyển chọn, tư vấn và đào tạo

nghề rất được chú trọng. Năm 1921, phòng thí nghiệm tâm lý chuyên nghiên cứu

nhân cách học sinh phục vụ hướng nghiệp được thành lập trong Viện nghiên cứu lao

động trung ương và Viện nghiên cứu lao động toàn Ucraina; năm 1927, Hội nghị toàn

liên bang về tâm sinh lý lao động và tuyển chọn nghề được tổ chức ở Mátxcơva,

nhiều nhà tâm lý học nổi tiếng như E.A.Climôp, V.I.Segurôva… đã đi sâu nghiên cứu

về xu hướng, về hứng thú nghề nghiệp như là phẩm chất quyết định hiệu quả hoạt

động nghề [23, tr.52]; ngoài ra còn có nghiên cứu về mặt tâm lý của một loạt các

nghề phổ biến và xây dựng những phương pháp xác định sự phù hợp nghề nghiệp của

con người. Những nghiên cứu này được tiến hành cho học sinh trước khi bước vào

chọn nghề, để tránh sự lãng phí trong đào tạo khi các em lựa chọn nghề không đúng

với hoàn cảnh thực tế của mình. Từ năm 1970 ở các trường Lêningrat, tiến hành

nghiên cứu nhân cách của học sinh lớn bằng cách phát hiện thiên hướng nghề nghiệp

của các em với sự giúp đỡ của Viện bồi dưỡng Giáo viên,…

Riêng đối với ngành sư phạm, tác giả Ph.N.Gôlôbin có công trình nghiên cứu

về “Những phẩm chất tâm lý của người giáo viên”, ông đã vạch ra được những phẩm

chất tâm lý chủ yếu quyết định sự thành công trong công tác của người giáo viên, qua

đó đề ra những yêu cầu nghề nghiệp làm cơ sở giúp cho sinh viên, giáo viên rèn

luyện và phát triển năng lực sư phạm phù hợp.

Đề tài nghiên cứu “Mối quan hệ giữa khuynh hướng, hứng thú nghề nghiệp và

kết quả học tập của sinh viên học viện Quân y” của tác giả Nguyễn Sinh Phúc được

đăng trên Tạp chí Tâm lý học 5/1999, bàn về mối quan hệ giữa phẩm chất nghề

nghiệp và kết quả học tập. Tác giả tập trung khảo sát mối quan hệ giữa 3 yếu tố

khuynh hướng nghề, hứng thú nghề và kết quả học tập. Tuy nhiên phần tìm hiểu xu

hướng nghề nghiệp trên sinh viên của tác giả khá đơn giản, chỉ điều tra bằng những câu

hỏi về mức độ yêu thích đối với nghề nghiệp chớ không bàn gì đến các phẩm chất nghề

nghiệp.

Đề tài “Nghiên cứu mức độ phù hợp của kỳ thi tuyển sinh vào trường Đại học

Sư phạm Thành phố Hồ Chí minh với kết quả học tập của học sinh ở lớp 12 và kỳ thi

tú tài” do tác giả Đoàn Văn Điều làm chủ nhiệm. Đây là đề tài cấp cơ sở mã số 2000-

06, ĐHSP TPHCM, 2001, do một số giảng viên khoa Tâm lý – Giáo dục của trường

Đại học Sư phạm thực hiện, cũng đề cập đến sự tự đánh giá của sinh viên về xu

hướng nghề nghiệp và kết quả học tập. Công trình tập trung nghiên cứu những vấn đề

xoay quanh đầu vào của sinh viên trúng tuyển vào Đại học Sư phạm năm 2000, trong

đó có vấn đề “tự đánh giá phù hợp với nghề”, “tự đánh giá các phẩm chất sư phạm”

của sinh viên và chỉ số tương quan giữa các yếu tố trên với kết quả học tập bậc phổ

thông và kết quả tuyển sinh đại học. Do khách thể nghiên cứu của đề tài là những

sinh viên năm thứ nhất, nên những đánh giá cũng chưa khái quát cao về các phẩm

chất đặc trưng của nghề sư phạm.

Đề tài khoa học cấp Bộ, mã số B91-38-06, Viện Nghiên cứu phát triển giáo

dục năm 1993, tác giả Mạc Văn Trang có nghiên cứu những yêu cầu tâm lý cơ bản

đối với một số nghề và nghiên cứu trắc đạc tâm lý của cá nhân phù hợp nghề.

Đi từ phân tích hoạt động nghề nghiệp đến những yêu cầu tâm sinh lý của cá

nhân, để đáp ứng đòi hỏi của nghề cần vận dụng nghiên cứu phẩm chất tâm lý phù

hợp nghề. Người lao động phù hợp nghề có ý nghĩa kinh tế và nhân văn to lớn mà

trong thực tế nhiều khi cả xã hội lẫn cá nhân đều chưa ý thức được tầm quan trọng