Nghiên cứu thiết kế và sử dụng sách giáo khoa điện tử trong dạy học phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

NGUYỄN NGỌC GIANG

NGHI£N CøU THIÕT KÕ Vµ Sö DôNG S¸CH GI¸O KHOA §IÖN Tö

TRONG D¹Y HäC PHÐP BIÕN H×NH TR£N MÆT PH¼NG

THEO H¦íNG Tæ CHøC C¸C HO¹T §éNG KH¸M PH¸

Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán

Mã số: 62.14.01.11

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS. TS ĐÀO THÁI LAI

2. PGS. TS TRẦN TRUNG

HÀ NỘI - 2016

LỜI CÁM ƠN

Tác giả xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo trong và ngoài Viện

khoa học giáo dục Việt Nam, Trung tâm đào tạo và bồi dưỡng Viện khoa học

giáo dục Việt Nam đã hỗ trợ, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong thời gian

tác giả làm nghiên cứu sinh cũng như đã đưa ra những góp ý quý báu trong

quá trình tác giả thực hiện luận án.

Nhân dịp này, tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy

giáo PGS. TS Đào Thái Lai và PGS. TS Trần Trung, những người đã tận tình

hướng dẫn, dìu dắt tác giả trong suốt thời gian qua.

Cuối cùng, tác giả xin chân thành cám ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia

đình luôn động viên, giúp đỡ để tác giả hoàn thành luận án này. Do điều kiện

chủ quan và khách quan, bản luận án chắc chắn còn thiếu sót. Tác giả rất

mong nhận được những ý kiến phản hồi để tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất

lượng luận án.

Hà Nội, ngày tháng năm 2016

Tác giả

Nguyễn Ngọc Giang

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện

dưới sự hướng dẫn của PGS. TS Đào Thái Lai và PGS. TS Trần Trung. Các

kết quả trình bày trong luận án là trung thực, có nguồn trích dẫn. Các kết quả

công bố chung đều được đồng nghiệp cho phép sử dụng đưa vào luận án.

Nghiên cứu sinh

Nguyễn Ngọc Giang

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu, viết tắt Viết đầy đủ

CNTT & TT Công nghệ thông tin và truyền thông

DHKP Dạy học khám phá

DHPN Dạy học phân nhánh

ĐC Đối chứng

GV Giáo viên

HS Học sinh

KTĐT Kiểm tra điện tử

NC Nghiên cứu

NVTH Nhiệm vụ tự học

SĐT Sách điện tử

SGK Sách giáo khoa

SGKĐT Sách giáo khoa điện tử

THPT Trung học phổ thông

TN Thực nghiệm

TNSP Thực nghiệm sư phạm

MỤC LỤC

Mở đầu...................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài..................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu ...........................................................................................5

3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .........................................................................5

5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu .........................................................................6

6. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu..............................................7

7. Những đóng góp của luận án ...............................................................................8

8. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án ...............................................................8

9. Những luận điểm đưa ra bảo vệ ...........................................................................8

10. Cấu trúc luận án.................................................................................................9

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC NGHIÊN

CỨU THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG SÁCH GIÁO KHOA ĐIỆN TỬ TRONG

DẠY HỌC PHÉP BIẾN HÌNH TRÊN MẶT PHẲNG THEO HƯỚNG TỔ

CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ .........................................................10

1.1. Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học .........................................................10

1.1.1. Nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học....................................................10

1.1.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học..............................................10

1.1.3. Dạy học tích cực......................................................................................11

1.2. Tổ chức các hoạt động khám phá cho học sinh...........................................12

1.2.1. Dạy học khám phá...................................................................................12

1.2.2. Các mức độ hoạt động khám phá.............................................................12

1.2.3. Quy trình, nguyên tắc và đặc điểm của dạy học khám phá.......................13

1.2.4. Tổ chức một bài học theo hướng khám phá cho học sinh .........................19

1.3. Ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học toán ở

trường Trung học phổ thông...............................................................................21

1.3.1. Ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông đổi mới sâu sắc hệ

thống phương pháp dạy học ..............................................................................21

1.3.2. Tổ chức các hoạt động khám phá cho học sinh trong dạy học toán với

sự hỗ trợ của công nghệ thông tin .....................................................................23

1.4. Một số vấn đề về sách giáo khoa điện tử......................................................25

1.4.1. Sách giáo khoa ........................................................................................25

1.4.2. Quan niệm về sách giáo khoa điện tử ......................................................28

1.4.3. Đặc điểm của sách giáo khoa điện tử ......................................................29

1.4.4. Phân loại sách giáo khoa điện tử.............................................................32

1.4.5. Cấu trúc của sách giáo khoa điện tử theo hướng hỗ trợ hoạt động

khám phá của học sinh ......................................................................................34

1.4.6. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học bằng sách giáo khoa

điện tử...............................................................................................................35

1.4.7. Quy trình thiết kế sách giáo khoa điện tử.................................................37

1.4.8. Khả năng sử dụng sách giáo khoa điện tử hỗ trợ hoạt động khám phá

của học sinh ......................................................................................................37

1.4.9. Những hạn chế có thể nảy sinh khi sử dụng sách giáo khoa điện tử.........38

1.5. Lí do chọn phép biến hình trên mặt phẳng trong thiết kế và sử dụng

sách giáo khoa điện tử theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá ở

trường Trung học phổ thông...............................................................................39

1.5.1. Phép biến hình trên mặt phẳng trong thiết kế sách giáo khoa điện tử ......39

1.5.2. Các hoạt động học tập phần phép biến hình ............................................39

1.6. Các yêu cầu sư phạm đối với sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép

biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá cho

học sinh Trung học phổ thông .............................................................................40

1.6.1. Các yêu cầu sư phạm chung đối với sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy

học ở trường Trung học phổ thông ....................................................................40

1.6.2. Các yêu cầu sư phạm đặc thù đối với sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy

học phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá ..41

1.6.3. Sử dụng sách giáo khoa điện tử trong dạy học toán.................................43

1.7. Thực trạng sử dụng sách giáo khoa điện tử trong dạy học phép biến

hình trên mặt phẳng ở trường Trung học phổ thông ........................................43

1.7.1. Tình hình phát triển, sử dụng sách giáo khoa điện tử trên thế giới...........43

1.7.2. Việc phát triển, sử dụng sách giáo khoa điện tử ở Việt Nam ...................45

Kết luận chương 1 ...............................................................................................51

Chương 2: NGHIÊN CỨU THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG SÁCH GIÁO

KHOA ĐIỆN TỬ TRONG DẠY HỌC PHÉP BIẾN HÌNH TRÊN MẶT

PHẲNG THEO HƯỚNG TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ........53

2.1. Khái quát về chương trình hình học phẳng ở trường Trung học phổ thông....53

2.2. Nguyên tắc thiết kế sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép biến

hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá..................58

2.2.1. Thiết kế sách giáo khoa điện tử đảm bảo chuẩn kiến thức, kĩ năng ..........58

2.2.2. Đảm bảo tính linh hoạt, khả năng cập nhật cao, tính mở, tạo khả năng

liên kết với các nguồn học liệu khác trong thiết kế sách giáo khoa điện tử hỗ

trợ dạy học phép biến hình trên mặt phẳng .......................................................59

2.2.3. Đảm bảo tính tương tác cao, phối hợp nhiều dạng tương tác trong

thiết kế sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép biến hình trên mặt phẳng

theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá, tạo môi trường để học sinh

hoạt động trải nghiệm .......................................................................................59

2.2.4. Đảm bảo khả năng lưu trữ các kết quả thể hiện tiến trình hoạt động

học tập với sách giáo khoa điện tử của học sinh................................................60

2.2.5. Đáp ứng yêu cầu dạy học phân hóa với mức độ phân nhánh phù hợp

với đối tượng học sinh Trung học phổ thông .....................................................60

2.2.6. Cung cấp phản hồi kịp thời, đảm bảo khả năng điều hướng cho giáo

viên và học sinh, tạo tính thân thiện với người học khi dạy học với sách giáo

khoa điện tử ......................................................................................................61

2.3. Xây dựng sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép biến hình trên

mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá ..................................61

2.3.1. Quy trình xây dựng sách giáo khoa điện tử phép biến hình trên mặt phẳng ......61

2.3.2. Cấu trúc của sách giáo khoa điện tử phép biến hình trên mặt phẳng .......63

2.3.3. Cơ sở dữ liệu của sách giáo khoa điện tử ................................................72

2.3.4. Các chức năng hỗ trợ dạy học phép biến hình trên mặt phẳng theo

hướng dạy học khám phá của sách giáo khoa điện tử........................................73

2.3.5. Các liên kết với nguồn học liệu bên ngoài................................................78

2.4. Sử dụng sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép biến hình trên

mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá ..................................79

2.4.1. Tiến trình dạy học một bài học trên sách giáo khoa điện tử theo hướng

tổ chức các hoạt động khám phá .......................................................................79

2.4.2. Tiến trình học sinh học một bài học trên sách giáo khoa điện tử theo

hướng tổ chức các hoạt động khám phá không có bước học trên lớp............... 104

Kết luận chương 2 ............................................................................................. 104

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ......................................................... 107

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm.......................................................... 107

3.2. Nội dung và phương pháp thực nghiệm sư phạm ..................................... 107

3.2.1. Nội dung của thực nghiệm sư phạm....................................................... 107

3.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm....................................................... 108

3.2.3. Xây dựng phương thức đánh giá định lượng và định tính....................... 109

3.3. Trang bị kỹ năng sử dụng sách giáo khoa điện tử cho giáo viên và học

sinh tham gia thực nghiệm sư phạm................................................................. 110

3.3.1. Tập huấn cho giáo viên sử dụng sách giáo khoa điện tử ........................ 110

3.3.2. Trang bị kỹ năng sử dụng Công nghệ thông tin và khai thác trang web,

tài liệu điện tử cho học sinh nhóm thực nghiệm............................................... 111

3.4. Chọn mẫu thực nghiệm ............................................................................. 111

3.4.1. Chọn trường thực nghiệm sư phạm........................................................ 111

3.4.2. Chọn giáo viên và lớp tham gia thực nghiệm......................................... 111

3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm .................................................................. 112

3.5.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm (năm học 2014 - 2015) ........................... 112

3.5.2. Theo dõi sự tiến bộ của một nhóm học sinh (nghiên cứu trường hợp).... 122

3.6. Điều tra tính khả thi của sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép

biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá........ 137

3.6.1. Thăm dò giáo viên về sách giáo khoa điện tử hỗ trợ dạy học phép

biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá........... 137

3.6.2. Thăm dò học sinh về việc khai thác sách giáo khoa điện tử trong quá

trình học phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động

khám phá......................................................................................................... 139

Kết luận chương 3 ............................................................................................. 141

KẾT LUẬN........................................................................................................ 142

DANH MỤC CÁC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Hướng dẫn sử dụng sách giáo khoa điện tử............................................i

Phụ lục 2: Bảng mô tả các use-case chính của sgkđt...........................................viii

Phụ lục 3: Phiếu khảo sát thực trạng sử dụng sách giáo khoa điện tử trong học

tập môn toán......................................................................................xvi

Phụ lục 4: Phiếu khảo sát nhu cầu đối với việc sử dụng sách giáo khoa điện tử

trong dạy học hình học phẳng theo hướng tổ chức ...........................xvii

Phụ lục 5: Phiếu khảo sát nhu cầu đối với việc sử dụng sách giáo khoa điện tử

trong dạy học hình học phẳng theo hướng tổ chức phiếu khảo sát ý

kiến về việc thiết kế, biên tập học liệu điện tử hỗ trợ học sinh học

hình học phẳng ..................................................................................xix

Phụ lục 6: Phiếu khảo sát ý kiến về việc thiết kế, biên tập học liệu điện tử hỗ trợ học

sinh học hình học phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá........ xix

Phụ lục 7: Phiếu khảo sát ý kiến về việc sử dụng sách giáo khoa điện tử trong

học hình học phẳng.............................................................................xx

Phụ lục 8: Phiếu khảo sát ý kiến hiệu quả của việc sử dụng sách giáo khoa

điện tử trong học hình học phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động

khám phá...........................................................................................xxi

Phụ lục 9: Giáo án thực nghiệm sư phạm ..........................................................xxii

Phụ lục 10: Giáo án thực nghiệm sư phạm ........................................................ xxxv

Phụ lục 11: Giáo án thực nghiệm sư phạm ...............................................................l

Phụ lục 12: Giáo án thực nghiệm sư phạm ............................................................lxi

Phụ lục 13: Đề kiểm tra số 1 .............................................................................lxxiii

Phụ lục 14: Đề kiểm tra số 2 ..............................................................................lxxv

Phụ lục 15: Đề kiểm tra số 3 ...........................................................................lxxviii

Phụ lục 16: Đề kiểm tra số 4 .............................................................................lxxxi

Phụ lục 17: Đề kiểm tra cuối đợt thực nghiệm ................................................lxxxiii

- 1 -

Mở đầu

1. Lí do chọn đề tài

Luật Giáo dục, điều 5.2 có ghi: Phương pháp giáo phải phát huy tính tích

cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học

năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên [16].

Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 do Thủ tướng Chính phủ phê

duyệt nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học

tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và

năng lực tự học của người học. Đẩy mạnh ứng dụng CNTT & TT trong dạy và

học … Biên soạn và sử dụng giáo trình, SGKĐT …” [52].

Như vậy, chủ trương của Đảng, Nhà nước đã đặt ra yêu cầu đổi mới theo

hướng hiện đại hóa nội dung chương trình, phương pháp dạy học và kiểm tra

đánh giá kết quả học tập. Trong đó phải thường xuyên cải tiến nội dung, phương

pháp dạy học, nhanh chóng bắt kịp xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện đại

nhằm hình thành, phát triển nhân cách, tính tích cực, năng động, sáng tạo và

năng lực giải quyết các vấn đề cho HS.

CNTT & TT ngày càng phát triển và thâm nhập vào mọi lĩnh vực của

khoa học và đời sống. Các phương tiện thiết bị hiện đại như máy tính, điện thoại

thông minh, Ipad, kết nối mạng Internet đã trở nên quen thuộc và không thể

thiếu trong cuộc sống. Có thể nói, CNTT & TT đã tạo nên một xã hội phẳng, nơi

mọi người ở các vùng miền khác nhau đều có cơ hội như nhau trong học tập,

trao đổi thông tin, làm việc, tương tác và giao lưu dễ dàng.

Kết quả NC của các công trình trong nước và trên thế giới đã cho thấy, việc

ứng dụng CNTT & TT trong dạy học có thể giải quyết được các khâu cơ bản của

quá trình dạy học. Chẳng hạn như khâu chiếm lĩnh tri thức mới, rèn luyện kĩ năng,

vận dụng kiến thức, kiểm tra, đánh giá cũng như phát triển ngôn ngữ, phát triển tư

duy, phát triển năng lực tự học cũng như giáo dục nhân cách, đạo đức người học.

Chính vì thế CNTT & TT càng ngày càng đóng vai trò quan trọng trong giáo dục.

Theo Nguyễn Bá Kim [13], Lê Huy Hoàng [69] và nhiều tác giả khác,

những ưu điểm nổi trội của CNTT trợ giúp trong dạy học gồm:

Thứ nhất, việc ứng dụng CNTT trong dạy học sẽ khiến máy tính trở thành

một công cụ hỗ trợ đắc lực cho quá trình dạy học, cụ thể là:

- 2 -

Khả năng biểu diễn thông tin: Máy tính có thể cung cấp thông tin dưới

dạng văn bản, đồ thị, hình ảnh, âm thanh... Sự tích hợp này của máy tính cho

phép mở rộng khả năng biểu diễn thông tin, nâng cao việc trực quan hoá tài liệu

dạy học.

Khả năng giải quyết trong một khối thống nhất các quá trình thông tin,

giao lưu và điều khiển trong dạy học: Dưới góc độ điều khiển học thì quá trình

dạy học là một quá trình điều khiển hoạt động nhận thức của HS. Với một

chương trình phù hợp, máy tính có thể điều khiển được hoạt động nhận thức của

HS trong việc cung cấp thông tin, tổ chức hoạt động của HS, thu nhận thông tin

ngược, xử lý thông tin và đưa ra các đánh giá và các hỗ trợ cần thiết giúp hoạt

động nhận thức của HS đạt kết quả cao.

Tính lặp lại trong dạy học: Khác với GV, máy tính có thể lưu trữ một

lượng thông tin nào đó, cung cấp và lặp lại nó cho HS đến mức đạt được mục

đích sư phạm cần thiết. Trên cơ sở này, sự phát triển của từng cá thể HS trong

quá trình dạy học trở thành hiện thực. Điều đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc

cá thể hoá trong quá trình dạy học.

Khả năng mô hình hoá các đối tượng: Đây chính là khả năng lớn nhất của

máy tính. Nó có thể mô hình hoá các đối tượng, xây dựng các phương án khác

nhau, so sánh chúng từ đó tạo ra phương án tối ưu.

Khả năng lưu trữ và khai thác thông tin: Với bộ nhớ ngoài có dung lượng

như hiện nay, máy tính có thể lưu trữ một lượng lớn dữ liệu. Điều này cho phép

thành lập các ngân hàng dữ liệu. Các máy tính còn có thể kết nối với nhau tạo

thành các mạng cục bộ hay kết nối với mạng thông tin toàn cầu Internet. Đó

chính là những tiền đề giúp GV và HS dễ dàng chia sẻ và khai thác thông tin

cũng như xử lý chúng có hiệu quả. [69]

Thứ hai, ứng dụng CNTT trong dạy học có thể hỗ trợ cho nhiều hình thức

dạy học khác nhau như dạy học giáp mặt (face to face); dạy học từ xa (distance

learning); phòng đào tạo trực tuyến (online training lab); học dựa trên công nghệ

web (web based training); học điện tử (e-learning)... đáp ứng được nhu cầu học

tập ngày càng cao của các thành phần khác nhau trong xã hội. [69]

Thứ ba, ứng dụng CNTT trong dạy học dẫn đến việc giao cho máy tính

thực hiện một số chức năng của người thầy giáo ở những khâu khác nhau của

- 3 -

quá trình dạy học. Nhờ đó, có thể xây dựng những chương trình dạy học mà ở

đó máy thay thế một số công việc của người GV...[69]

SGKĐT là một sự cụ thể hóa của ứng dụng CNTT trong dạy học. SGKĐT

có những ưu điểm nổi trội mà SGK giấy không có được như: nội dung thường

được định dạng để xem trên màn hình, đóng gói và vận chuyển dễ dàng; có hình

ảnh bắt mắt, cỡ chữ có thể phóng to, thu nhỏ; có thể tương tác, phản hồi; có

video, hình ảnh, âm thanh sống động. SGKĐT bảo vệ quyền công nghệ kĩ thuật

số không cho phép copy, in ấn (nếu chưa được phép) và các nội dung cập nhật

thường được tải từ Internet.

Trên thế giới đã có nhiều nước quan tâm đặc biệt đến nghiên cứu thiết kế

và sử dụng SGKĐT:

- Ý tưởng ra đời về SGKĐT được cho là của Bob Brown vào năm 1930

(ông viết ý tưởng này trong cuốn The Readies, Rice University Press, 2009).

[45]

- Năm 1949, một GV người Tây Ban Nha tên là Angela Ruiz Robles vì

muốn giảm số lượng sách HS mang đến trường nên đã sáng chế ra cuốn sách

điện tử đầu tiên. Cuốn sách có tên là: la Enciclopedia Mecánica. [45]

- Thập niên 1980, Bộ quốc phòng Mỹ bắt đầu phát triển ý tưởng một thiết

bị điện tử cầm tay có thể lưu trữ thông tin trong dự án có tên là PEAM. John K.

Harkins và Stephen H. Morriss được coi như là cha đẻ của sáng chế thiết bị

PEAM khi hoàn thành nó vào năm 1985. [45]

- Vào khoảng tháng 7 năm 2010, trang bán sách trực tuyến trên mạng nổi

tiếng Amazon tuyên bố, doanh số bán SĐT đã vượt qua doanh số bán sách giấy.

Theo Amazon, họ đã bán được 140 đầu sách điện tử với mỗi 100 đầu sách bìa

cứng. [45]

Ở nước ta, đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến SGKĐT,

chẳng hạn:

- Hà Văn Quỳnh [18] làm chủ nhiệm đề tài cấp Viện, mã số V2013-04

(Viện KHGD Việt Nam năm 2013-2014): Nghiên cứu thực trạng và xu hướng

sử dụng sách điện tử trong giáo dục phổ thông đã đề cập đến một số vấn đề cơ

bản như khái niệm về SĐT; SGKĐT; lịch sử hình thành và phát triển của SĐT;

vai trò của SGKĐT; ưu thế và hạn chế của SĐT và SGKĐT; bức tranh hiện thực

- 4 -

của thị trường SĐT trên thế giới và Việt Nam; Định hướng sử dụng SĐT trong

trường phổ thông.

- Nguyễn Mạnh Hưởng [11] làm chủ nhiệm đề tài cấp trường, mã số SPHN

2011-43 (Trường ĐHSP Hà Nội): Thiết kế và sử dụng hệ thống bản đồ giáo

khoa điện tử trong dạy học lịch sử lớp 10 THPT (chương trình chuẩn) đề cập

đến việc đổi mới phương pháp dạy học, giúp GV kĩ năng tự thiết kế thiết bị dạy

học bộ môn.

- Phan Nhật Khánh [12] với luận án: Xây dựng và sử dụng tài liệu giáo

khoa điện tử hỗ trợ dạy học phần Cơ-Nhiệt Vật lí lớp 10 Trung học phổ thông đã

xây dựng được tài liệu giáo khoa điện tử cùng hệ thống cơ sở dữ liệu phong phú,

đa dạng và hữu ích về phần Cơ – Nhiệt Vật lí 10, đề xuất quy trình sử dụng tài

liệu giáo khoa điện tử trong dạy học Vật lí.

- Nguyễn Minh Tân [22], với luận án: Xây dựng và sử dụng tài liệu điện

tử về “Các phương pháp và kĩ thuật Vật Lí ứng dụng trong Y học” hỗ trợ dạy

học môn lí sinh y học cho sinh viên ngành y đã nghiên cứu cơ sở lí luận và thực

tiễn của việc xây dựng và sử dụng tài liệu điện tử trong dạy học môn lí sinh y

học; Xây dựng và sử dụng tài liệu điện tử dạy học về “Các phương pháp và kĩ

thuật Vật Lí ứng dụng trong Y học” bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên

ngành y.

- Đỗ Vũ Sơn [19] với luận án: Xây dựng và sử dụng giáo trình điện tử

Bản đồ học trong các trường Đại học Sư phạm Miền núi phía Bắc đã đưa ra 9

module tài liệu bài giảng, nội dung bài giảng phong phú với 400 câu hỏi trắc

nghiệm khách quan. Các tính năng chat, các hoạt động seminar hay diễn đàn

cũng được tích hợp trong giáo trình điện tử này.

- Cuối năm 2014, Công ty Cổ phần Sách điện tử giáo dục EDC (Nhà xuất

bản Giáo dục Việt Nam) đã đưa ra thị trường trọn bộ SGKĐT Classbook [70].

SGKĐT Classbook bao gồm tất cả các môn học mà HS học trong chương trình

phổ thông. HS có thể ghi chú vào trang sách, làm bài tập. Classbook đưa vào dữ

liệu đa phương tiện như video clip, âm thanh, hình ảnh, nghe Audio. Làm bài

tập trắc nghiệm cho biết đáp án đúng hay sai ngay tức thì. Sách Classbook đặc

biệt tốt cho môn tiếng Anh. Kích và dí vào từ tiếng Anh ngay lập tức sẽ hiện ra

nội dung nghĩa của từ tiếng Anh. Có phát âm cho từng từ tiếng Anh. Đối với các

- 5 -

môn học khác như Văn học, sách còn cho phát những đoạn phim về các tác

phẩm văn học đã dựng thành phim, chẳng hạn như tác phẩm Chí Phèo. Đối với

âm nhạc thì sách phát ra các bài hát cũng như giới thiệu thân thế sự nghiệp của

các nhạc sĩ. Sách có các bài test trắc nghiệm khách quan. Giữa năm 2014,

Classbook đã có phiên bản thứ hai bổ sung các tiện ích, tích hợp thêm phần tra

cứu, các video, các mô phỏng.

Như vậy, thế mạnh của CNTT & TT trong giáo dục đã sáng tỏ, ưu thế của

SGKĐT ngày càng rõ. Thiết kế SGKĐT được xem là một hướng nghiên cứu.

Theo hướng này đã có một số nghiên cứu như đã chỉ ra ở phần trên.

Tuy nhiên, làm thế nào để thiết kế SGKĐT hỗ trợ học Toán nhằm giúp

HS học tập theo hướng khám phá thì đến nay còn chưa có những nghiên cứu chi

tiết, chuyên sâu. Đặc biệt thiết kế SGKĐT hỗ trợ học phép biến hình theo hướng

tổ chức các hoạt động khám phá là hướng nghiên cứu mới mẻ và chưa có ai

nghiên cứu.

Từ những lí do trên chúng tôi chọn đề tài NC của luận án là “Nghiên cứu

thiết kế và sử dụng sách giáo khoa điện tử trong dạy học phép biến hình

trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá”.

2. Mục đích nghiên cứu

Thiết kế và đề xuất cách sử dụng SGKĐT trong dạy học phép biến hình

trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá, làm rõ khả năng

tích cực hóa người học trong quá trình học tập, góp phần nâng cao hiệu quả dạy

học môn Toán ở trường THPT.

3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học phép biến hình trên mặt phẳng với sự hỗ trợ của

SGKĐT theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Quá trình thiết kế và sử dụng SGKĐT trong dạy học phép biến hình trên

mặt phẳng.

4. Giả thuyết khoa học

Nếu xác định được các yêu cầu sư phạm đối với SGKĐT, quy trình thiết

kế SGKĐT và sử dụng SGKĐT theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá cho

- 6 -

HS trong dạy học phép biến hình trên mặt phẳng một cách phù hợp thì có thể

tích cực hóa hoạt động học của HS, nâng cao chất lượng dạy học phần phép biến

hình trên mặt phẳng lớp 11 THPT.

5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu

5.1. Nội dung nghiên cứu

- Các vấn đề lí luận về DHKP, bản chất và hình thức tổ chức hoạt động

khám phá. Tổng hợp cơ sở lí luận về thiết kế và sử dụng SGKĐT trong dạy học

phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá;

Khả năng tạo môi trường CNTT & TT theo hướng tổ chức các hoạt động khám

phá; Những tình huống dạy học phép biến hình trên mặt phẳng có thể tổ chức

hiệu quả các hoạt động khám phá; Khả năng sử dụng SGKĐT theo hướng tổ

chức các hoạt động khám phá theo các tình huống đã xác định.

- Những yêu cầu đối với SGKĐT theo hướng tổ chức các hoạt động khám

phá, một số SGKĐT toán (chú trọng phần phép biến hình trên mặt phẳng) trên

thế giới, các ưu điểm và hạn chế, có thể tìm hiểu về cách sử dụng SGKĐT trong

dạy học Hình học; Thực trạng ứng dụng CNTT & TT trong dạy học Hình học

nói chung và dạy học phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các

hoạt động khám phá ở THPT hiện nay.

- Những nguyên tắc thiết kế SGKĐT, quy trình thiết kế SGKĐT phần

phép biến hình trên mặt phẳng ở THPT theo hướng tổ chức các hoạt động khám

phá. Thiết kế SGKĐT (phần phép biến hình trên mặt phẳng ở lớp 11 THPT)

theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá. Cách sử dụng SGKĐT đã xây

dựng trong dạy học phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt

động khám phá.

- Cách sử dụng SGKĐT đã xây dựng trong dạy học phép biến hình trên

mặt phẳng theo hướng tổ chức các hoạt động khám phá.

- TNSP để kiểm tra giả thuyết khoa học và đánh giá tính cần thiết và khả

thi của các nội dung luận án đề xuất.

5.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài giới hạn việc NC trong phạm vi thiết kế SGKĐT và sử dụng

SGKĐT trong dạy học phép biến hình trên mặt phẳng theo hướng tổ chức các

hoạt động khám phá theo sách giáo khoa Hình học 11 nâng cao.