Nghiên cứu nội dung những đơn vị kiến thức khó trong chương trình giáo dục công dân lớp 11 ở trung học phổ thông hiện nay

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

NGHIÊN CỨU NỘI DUNG NHỮNG ĐƠN VỊ KIẾN THỨC

KHÓ TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC CÔNG DÂN

LỚP 11 Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỆN NAY

Sinh viên thực hiện : Vũ Thị Thu Hà

Lớp : 14SGC

GV hướng dẫn : TS. Đinh Thị Phượng

Đà Nẵng tháng 04 năm 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

NGHIÊN CỨU NỘI DUNG NHỮNG ĐƠN VỊ KIẾN THỨC KHÓ

TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11

Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỆN NAY

Sinh viên thực hiện : Vũ Thị Thu Hà

Lớp : 14SGC

GV hướng dẫn : TS. Đinh Thị Phượng

Đà Nẵng tháng 04 năm 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của

TS. Đinh Thị Phượng và chưa từng công bố trong bất kì công trình nào khác. Tôi xin

chịu mọi trách nhiệm về nội dung khoa học của công trình này.

Đà Nẵng, tháng 04 năm 2018

Tác giả

Vũ Thị Thu Hà

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, em xin bày tỏ lòng biết ơn

chân thành và sâu sắc tới TS. Đinh Thị Phượng, người đã tận tình hướng

dẫn, động viên, khích lệ, dành nhiều thời gian trao đổi về nội dung, hình

thức của đề tài, định hướng toàn bộ quá trình nghiên cứu cho em trong

suốt quá trình hoàn thiện đề tài.

Bên cạnh đó, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô

giáo, các anh, chị, em và bạn bè trong khoa Giáo dục Chính trị, khoa

Tâm lý Giáo dục - Trường Đại học Sư phạm, Đại Học Đà Nẵng đã tạo

điều kiện, giúp đỡ em trong suốt quá trình hoàn thành đề tài. Trong suốt

4 năm học tập và rèn luyện, thầy cô là người luôn dẫn dắt, đồng hành

cùng em trên con đường chiếm lĩnh trí thức, những thành tích mà em gặt

hái được, phần lớn là nhờ công ơn dưỡng dục của thầy cô. Không chỉ

vậy, thầy cô còn là người dạy cho em những kinh nghiệm sống quý báu,

chỉ cho em giá trị của những điều xảy ra trong cuộc sống... Cuối cùng,

em xin gửi tấm lòng ân tình tới gia đình, người thân, bạn bè của em là

nguồn động viên lớn giúp em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp.

Đề tài chắc chắn sẽ không tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Em

rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ quý thầy cô, các anh, chị, em và

những người có kinh nghiệm để đề tài được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 04 năm 2018

Tác giả

Vũ Thị Thu Hà

MỤC LỤC

A. MỞ ĐẦU ........................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài...................................................................................................1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................2

2.1 Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................2

2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................2

3.1 Đối tượng nghiên cứu...........................................................................................2

3.2 Phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................2

4. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................2

5. Bố cục của đề tài..............................................................................................................2

6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu .........................................................................................3

B. NỘI DUNG.....................................................................................................................6

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐƠN VỊ KIẾN THỨC KHÓ

TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11.................................................6

1.1 Cơ sở lý luận của đơn vị kiến thức khó trong dạy học ............................................6

1.1.1. Đặc điểm của nghề dạy học ..............................................................................6

1.1.2. Vùng nhận thức trong dạy học ..........................................................................9

1.2 Cơ sở thực tiễn của đơn vị kiến thức khó trong dạy học môn Giáo dục công dân

lớp 11 .................................................................................................................................14

1.2.1. Vị trí môn Giáo dục công dân lớp 11..............................................................14

1.2.2. Đặc điểm tri thức môn Giáo dục công dân lớp 11 ..........................................16

1.2.3. Phân phối chương trình môn Giáo dục công dân lớp 11 ................................19

1.2.4. Đơn vị kiến thức khó trong chương trình Giáo dục công dân lớp 11 .............23

Tiểu kết chương 1 .............................................................................................................26

Chương 2: PHÂN TÍCH NỘI DUNG NHỮNG ĐƠN VỊ KIẾN THỨC KHÓ

TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 Ở THPT.................27

2.1 Nội dung đơn vị kiến thức khó trong phần I: Công dân với kinh tế.....................27

2.1.1. Đặc điểm cơ bản..............................................................................................27

2.1.2. Yêu cầu về nội dung giảng dạy đơn vị kiến thức khó trong phần I................28

2.1.3. Thiết kế hoạt động giảng dạy đơn vị kiến thức khó trong phần I...................33

2.2 Nội dung đơn vị kiến thức khó trong phần II: Công dân với các vấn đề chính trị

- xã hội...............................................................................................................................44

2.2.1. Đặc điểm cơ bản..............................................................................................44

2.2.2. Yêu cầu về nội dung giảng dạy đơn vị kiến thức khó trong phần II...............46

2.2.3. Thiết kế hoạt động giảng dạy đơn vị kiến thức khó trong phần II..................61

2.3 Một số khuyến nghị....................................................................................................76

Tiểu kết chương 2 .............................................................................................................78

C. KẾT LUẬN..................................................................................................................79

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................81

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ......................................................86

DANH MỤC VIẾT TẮT

ĐVKT Đơn vị kiến thức

HS Học sinh

GV Giáo viên

GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

GDCD Giáo dục công dân

THPT Trung học Phổ thông

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1 Phân phối chương trình môn GDCD lớp 11 ở THPT

Bảng 1.2 Đơn vị kiến thức khó trong chương trình GDCD lớp 11 ở THPT

Bảng 2.1 Đơn vị kiến thức khó trong phần I: Công dân với kinh tế

Bảng 2.2

Đơn vị kiến thức khó trong phần II: Công dân với các vấn đề chính

trị - xã hội

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1 Vùng phát triển gần nhất

Hình 1.2 Vùng phát triển gần nhất sau khi có sự trợ giúp hay hợp tác của

người khác

Hình 2.1 Smarttivi

Hình 2.2 Tivi thông thường

Hình 2.3 Nhà may gia đình

Hình 2.4 Nhà may công nghiệp

Hình 2.5 Công tác điều tra dân số ở mỗi hộ gia đình

Hình 2.6 Tuyên truyền công tác dân số bằng pano

Hình 2.7 Chương trình “Stride for Life – Sải bước vì cuộc sống” tuyên

truyền phòng tránh thai an toàn

Hình 2.8 Hướng dẫn bà con phòng tránh thai an toàn

Hình 2.9 Hoạt động ngoại khóa sức khỏe sinh sản tiền hôn nhân tại nhà

trường

Hình 2.10 Ngoại khóa bình đẳng giới và sức khỏe sinh sản vị thành niên tại

nhà trường

Hình 2.11 Hội thảo vận động nguồn lực đầu tư công tác dân số tỉnh Ninh

Thuận

Hình 2.12 Dự án phát bao cao su miễn phí cho người dân của Bộ y tế

1

A. MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Môn Giáo dục công dân (GDCD) là môn học có vai trò quan trọng trong việc trang

bị và hình thành những phẩm chất cần thiết cho công dân tương lai. Trong hệ thống

chương trình GDCD ở Trung học Phổ thông (THPT), chương trình GDCD lớp 11 cung

cấp cho học sinh (HS) những kiến thức về kinh tế học, chính trị và xã hội nhằm đáp ứng

yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nội dung môn GDCD lớp

11 bao gồm hai phần: phần 1- công dân với kinh tế, phần 2- Công dân với các vấn đề

chính trị xã hội. Hầu hết những đơn vị kiến thức (ĐVKT) ở hai phần này đều được khái

quát dưới dạng khái niệm ngắn gọn, súc tích và mang tính khái quát, trừu tượng cao.

Thông thường, kết cấu nội dung của môn GDCD lớp 11 bao gồm 3 phần: ĐVKT dễ,

ĐVKT trung bình và ĐVKT khó; việc phân bổ nội dung các ĐVKT từ dễ đến khó nhằm

mục đích phân hóa HS từ trung bình đến khá, giỏi trong học tập môn GDCD ở trường

THPT. Để hỗ trợ giáo viên (GV) khai thác tốt nội dung giảng dạy, trong sách GV, Bộ

Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã phân tích những ĐVKT khó của mỗi bài học và gợi ý

nội dung giảng dạy; tuy nhiên, thực tế khi giảng dạy các ĐVKT khó, GV gặp nhiều khó

khăn trong xây dựng tiến trình bài giảng, lựa chọn ví dụ minh họa phù hợp với ĐVKT và

trình độ nhận thức của HS lớp 11. Đôi khi còn dẫn đến hiện tượng GV và HS hiểu lầm,

hiểu chưa thực sự đúng với nội hàm khái niệm làm quá trình dạy học không đạt được

mục tiêu. Thực tế cho thấy, nhiều GV thiếu kiến thức sâu rộng, chưa cập nhật được

những thông tin mang tính thời sự vào trong bài giảng nên khó khăn trong giảng dạy các

ĐVKT khó liên quan đến chính trị - xã hội. Dụng cụ và phương tiện dạy học hỗ trợ giảng

dạy GDCD còn tương đối sơ sài, chưa đáp ứng yêu cầu giảng dạy của GV, điều đó dẫn

đến hiện tượng phần lớn GV ngại sử dụng phương pháp dạy học tích cực mà chỉ mới

dừng ở việc truyền thụ kiến thức trên lớp, lệ thuộc sách giáo khoa, tài liệu hướng dẫn

giảng dạy, thiếu sáng tạo trong tổ chức các hoạt động dạy học làm cho HS khó khăn

trong việc tiếp thu và hiểu tường tận bài học.

Thực trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả dạy học môn GDCD ở lớp 11 hiện

nay, đặt ra yêu cầu cần phải có những điều chỉnh tích cực để HS tiếp thu và nắm bắt được

các nội dung kiến thức khó, nâng cao chất lượng giảng dạy, kích thích hứng thú học tập

của HS. Với những lý do trên, thông qua quá trình tìm hiểu và định hướng, tôi chọn đề