Nghiên cứu hệ đề tài trong tiểu thuyết Bão Biển của Chu Văn

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 2(42)/N¨m 2007

3

nghiªn cøu hÖ ®Ò tµi trong tiÓu thuyÕt B·o biÓn cña Chu V¨n

§oµn §øc H¶i (§¹i häc Th¸i Nguyªn)

TiÓu thuyÕt Bo biÓn cña t¸c gi¶ Chu

V¨n lµ mét tiÓu thuyÕt cã quy m« kh¸ lín, thu

hót ®−îc sù chó ý, quan t©m cña ®éc gi¶, cña

x6 héi lóc bÊy giê, ®©y còng lµ mét t¸c phÈm

t©m huyÕt cña Chu V¨n - mét nhµ v¨n cã

nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh trªn ph−¬ng diÖn

®æi míi vÒ thÓ lo¹i tiÓu thuyÕt - m« h×nh tiÓu

thuyÕt mang ©m h−ëng sö thi ho¸. N¨m 1969,

tiÓu thuyÕt Bo biÓn cña t¸c gi¶ Chu V¨n ra

m¾t ®éc gi¶ sau gÇn n¨m n¨m thai nghÐn. §©y

lµ mét tiÓu thuyÕt t−¬ng ®èi dµy dÆn víi h¬n

800 trang viÕt vÒ hiÖn thùc mét vïng n«ng

th«n Thiªn chóa gi¸o trong thêi kú kh¸ng chiÕn

chèng Ph¸p vµ thêi kú x©y dùng chñ nghi6 x6

héi. Bo biÓn ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét thµnh c«ng

tiªu biÓu cña t¸c gi¶ Chu V¨n vµ thÓ hiÖn ®−îc t−

t−ëng còng nh− phong c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ

v¨n - ®ã lµ sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a kü

thuËt tiÓu thuyÕt mang ©m h−ëng sö thi truyÒn

thèng vµ c¸c yÕu tè thÕ sù ®Ó chuyÓn t¶i nh÷ng

néi dung hÕt søc s©u s¾c vÒ hiÖn thùc. ChÝnh v×

vËy, khi nghiªn cøu vÒ Chu V¨n th× ng−êi ta

kh«ng thÓ kh«ng nghiªn cøu vÒ Bo biÓn.

Víi Bo biÓn, ®6 cã nhiÒu nhµ nghiªn

cøu, phª b×nh, nh÷ng ng−êi yªu quý Chu V¨n

viÕt vÒ Bo biÓn nh−: Hµ Xu©n Tr−êng víi

TiÓu thuyÕt cña Chu V¨n (1970) [5], TrÇn

Träng §¨ng §µn víi Mét vµi vÊn ®Ò lý luËn

nÈy ra nh©n ®äc "Bo biÓn" (1971) [7], Duy

LËp víi Tõ "Bo biÓn" ®Õn "§Êt mÆn" (1976)

[4], Vò Quèc Anh víi TiÓu thuyÕt "Bo biÓn"

cña Chu V¨n (1980) [2]... Nh×n chung, ®©y lµ

nh÷ng bµi nghiªn cøu - phª b×nh xem xÐt Bo

biÓn d−íi gãc nh×n tæng qu¸t vÒ t¸c phÈm.

Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, chóng t«i sÏ

nghiªn cøu tiÓu thuyÕt Bo biÓn d−íi gãc ®é

hÑp h¬n, cô thÓ h¬n, ®Ò cËp ®Õn mét vÊn ®Ò

thuéc vÒ cÊu tróc t¸c phÈm - ®ã lµ hÖ ®Ò tµi.

Qua ®ã, gióp cho ®éc gi¶ vµ nh÷ng ng−êi cã

quan t©m hiÓu râ h¬n vÒ t¸c phÈm, gãp mét

phÇn vµo c«ng t¸c nghiªn cøu vÒ tiÓu thuyÕt

Bo biÓn nãi riªng vµ t¸c gi¶ Chu V¨n nãi

chung.

1. Kh¸i niÖm “hÖ ®Ò tµi”

Theo DÉn luËn nghiªn cøu v¨n häc

(N.PoxpeLov chñ biªn) [3] th×: “HÖ ®Ò tµi lµ toµn

bé c¸c ®Ò tµi cña t¸c phÈm hoÆc s¸ng t¸c. §ã lµ

nh÷ng hiÖn t−îng cña ®êi sèng ®−îc ph¶n ¸nh

trong mét lêi ph¸t biÓu hoÆc mét tr−íc t¸c nµo

®ã, trong t¸c phÈm nghÖ thuËt, nhÊt lµ t¸c phÈm

v¨n häc”. (tr131 s®d).

Nh− chóng ta ®6 biÕt, trong mét t¸c phÈm

v¨n häc kh«ng chØ cã duy nhÊt mét ®Ò tµi mµ lµ

mét hÖ thèng c¸c ®Ò tµi tËp hîp l¹i t¹o nªn hÖ

®Ò tµi cña t¸c phÈm. HÖ ®Ò tµi gãp phÇn thÓ hiÖn

sù ®a d¹ng cña hiÖn thùc cuéc sèng ph¶n ¸nh

vµo trong t¸c phÈm. Víi B6o biÓn - hÖ ®Ò tµi

gãp phÇn trong viÖc thÓ hiÖn nh÷ng ®èi míi vÒ

mÆt nghÖ thuËt tiÓu thuyÕt cña t¸c gi¶ Chu V¨n:

®ã lµ kÕt hîp gi÷a c¸c yÕu tè sö thi ho¸ vµ yÕu

tè thÕ sù trong tiÓu thuyÕt.

2. HÖ ®Ò tµi trong tiÓu thuyÕt Bo biÓn

Nh− ®6 kh¼ng ®Þnh ë phÇn trªn, trong

giai ®o¹n 1960 -1975, Bo biÓn næi lªn nh−

mét tiÓu thuyÕt cã tÇm cì c¶ vÒ sè l−îng trang

viÕt vµ chÊt l−îng t¸c phÈm, ®6 thu hót ®−îc sù

quan t©m cña d− luËn x6 héi. TÊt nhiªn còng

kh«ng ph¶i Ýt nh÷ng “sãng giã” ®Õn víi t¸c gi¶

(®iÒu nµy lý gi¶i v× sao ph¶i sau 5 n¨m tõ khi

t¸c phÈm hoµn thµnh míi ®Õn tay cña b¹n ®äc).

Trong t¸c phÈm cã sù hiÖn diÖn cña tÊt c¶

nh÷ng ®Ò tµi nãng hæi nhÊt cña giai ®o¹n lÞch sö

nµy (®Ò tµi chiÕn tranh, ®Ò tµi x©y dùng chñ

nghÜa x6 héi, ®Ò tµi c«ng gi¸o...), nh÷ng ®Ò tµi ®ã

®Òu ®éng ch¹m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cùc kú nh¹y

c¶m trong c«ng cuéc c¶i t¹o c¸c thµnh phÇn x6

héi ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x6 héi. §Æc biÖt, c«ng

cuéc Êy l¹i diÔn ra ë ®Þa bµn C«ng gi¸o trong giai

®o¹n chiÕn tranh ®ang diÔn ra ë c¶ hai miÒn Nam

– B¾c, lµm cho néi dung cña nh÷ng cuéc ®Êu

tranh trë nªn khã kh¨n vµ quyÕt liÖt h¬n. V× thÕ,

cã thÓ nãi r»ng: hÖ ®Ò tµi trong Bo biÓn kh«ng

míi, nh−ng víi c¸ch tiÕp cËn míi, c¸ch gi¶i

quyÕt míi, t¸c gi¶ Chu V¨n ®6 thÓ hiÖn ®−îc tµi

n¨ng vµ b¶n lÜnh cña m×nh.