Nghiên cứu đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào Việt Nam, một số giải pháp tăng cường thu hút nguồn vốn đầu tư này

1

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ HOÀ CHÍ MINH

………..

TRAÀN THÒ HÖÔNG

NGHIEÂN CÖÙU ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP CUÛA

TRUNG QUOÁC VAØO VIEÄT NAM, MOÄT SOÁ

GIAÛI PHAÙP TAÊNG CÖÔØNG THU HUÙT

NGUOÀN VOÁN ÑAÀU TÖ NAØY

LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ

THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2006

2

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ HOÀ CHÍ MINH

………..

TRAÀN THÒ HÖÔNG

NGHIEÂN CÖÙU ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP CUÛA

TRUNG QUOÁC VAØO VIEÄT NAM, MOÄT SOÁ

GIAÛI PHAÙP TAÊNG CÖÔØNG THU HUÙT

NGUOÀN VOÁN ÑAÀU TÖ NAØY

Chuyeân ngaønh: Thöông Maïi

Maõ soá: 60.34.10

LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ

NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC:

GS.TS VOÕ THANH THU

THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2006

3

MUÏC LUÏC

Danh muïc caùc kyù hieäu, caùc chöõ vieát taét

Danh muïc caùc baûng, caùc sô ñoà, bieåu ñoà

Trang

Chöông 1: Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp

nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam….................................................................................. 1

1.1Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi...................................................... 1

1.1.1 Khaùi nieäm ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi...................................................... 1

1.1.2 Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ................................................ 1

1.1.3 Vai troø cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa noù .......... 2

1.1.4 Nhöõng baát lôïi maø FDI coù theå gaây ra cho nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö............... 7

1.2Xu höôùng ñaàu tö tröïc tieáp treân quoác teá hieän nay ......................................... 10

1.3Hoaït ñoäng thu huùt ÑTTNN vaø naâng cao thu huùt ÑTTTNN. ......................... 12

1.4Nghieân cöùu nhöõng kinh nghieäm thu huùt voán ñaàu tö cuûa moät soá nöôùc vaø

ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm cho Vieät Nam......................................................... 12

1.4.1 Kinh nghieäm cuûa Singapore.................................................................. 13

1.4.2 Kinh nghieäm cuûa Thaùi Lan.................................................................... 16

1.4.3 Kinh nghieäm cuûa Malaysia ................................................................... 18

1.5 Kinh nghieäm ruùt ra veà thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cho Vieät Nam. . 18

Keát luaän chöông 1............................................................................................ 21

Chöông 2: Thöïc traïng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa Trung Quoác vaøo

Vieät Nam ......................................................................................................... 22

2.1 Toång quaùt veà neàn kinh teá Vieät Nam............................................................. 22

2.1.1 Chính saùch veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ...................................... 22

4

2.1.2 So saùnh chính saùch ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam vôùi caùc

nöôùc khaùc. ................................................................................................ 24

2.2 Tình hình thu huùt ñaàu tö taïi Vieät Nam......................................................... 27

2.2.1 Khaùi quaùt tình hình thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam ................ 27

2.2.2 Tình hình trieån khai thöïc hieän caùc döï aùn FDI taïi Vieät Nam ................... 30

2.2.3 Tình hình thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam theo cô caáu

ngaønh, ñòa phöông ............................................................................................ 31

2.2.4 Tình hình thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam töø caùc quoác gia 32

2.3 Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp cuûa Trung Quoác vaøo Vieät Nam qua caùc naêm..... 35

2.3.1 Giôùi thieäu chung veà kinh teá vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Trung Quoác…..... 35

2.3.2 Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp Trung Quoác vaøo Vieät Nam qua caùc khu vöïc,vuøng 36

2.3.3 Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp Trung Quoác vaøo Vieät Nam theo cô caáu ngaønh.. 38

2.3.4 Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp Trung Quoác vaøo Vieät Nam theo loaïi hình ñaàu tö..42

2.4 Nhöõng lôïi ích cuûa FDI Trung Quoác ñoái vôùi neàn kinh teá Vieät Nam.............. 44

2.4.1 Lôïi ích töø hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc döï aùn FDI................................. 44

2.4.2 Nhöõng lôïi ích töø doøng voán FDI ............................................................... 46

2.5 Nhöõng toàn taïi vaø nguyeân nhaân cuûa ñaàu tö FDI Trung Quoác vaøo Vieät Nam..... 46

2.5.1 Quy moâ ñaàu tö tröïc tieáp töø Trung Quoác vaøo Vieät Nam coøn nhoû, chöa coù söï

gia taêng voán ñaàu tö trong thôøi gian qua ........................................................... 46

2.5.2 Thôøi gian ñaàu tö tröïc tieáp cuûa caùc döï aùn töø Trung Quoác vaøo Vieät Nam töông

ñoái ngaén............................................................................................................ 49

2.5.3 Caùc döï aùn ñaáu tö chuû yeáu trong nhöõng lónh vöïc khoâng caàn nhieàu voán ..50

2.6 Haäu quaû coù theå xaåy ra trong ñaàu tö FDI Trung Quoác................................. 50

2.6.1 Nguy cô maát thò tröôøng tieâu thuï cuûa Vieät Nam....................................... 50

2.6.2 Aûnh höôûng ñeán chính trò................................................................ ........ 51

2.7 Moät soá nguyeân nhaân coù theå giaûi thích cho vieäc Trung Quoác chöa tieán haønh ñaàu

tö tröïc tieáp nhieàu sang Vieät Nam................................................. ..................... 52

Keát luaän chöông 2............................................................................................ 53

5

Chöông 3 Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû thu huùt voán ñaàu tö FDI

cuûa Trung Quoác vaøo Vieät Nam..................................................................... 54

3.1 Muïc tieâu, ñònh höôùng caùc giaûi phaùp ........................................................... 54

3.1.1 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp..................................................................... 54

3.1.2 Ñònh höôùng ñeà xuaát giaûi phaùp................................................................. 54

3.2 Thaùch thöùc vaø cô hoäi cuûa Vieät Nam ............................................................ 55

3.2.1 Ñieåm maïnh: ............................................................................................ 55

3.2.2 Cô hoäi...................................................................................................... 55

3.2.3 Ñieåm yeáu................................................................................................. 56

3.2.4 Thaùch thöùc............................................................................................... 56

3.3 Moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû thu huùt voán ñaàu tö FDI Trung Quoác

vaøo Vieät Nam .................................................................................................... 57

3.3.1 Caûi tieán vaø hoaøn thieän hoaït ñoäng xuùc tieán… ........................................... 58

3.3.2 Môû roäng lónh vöïc ñaàu tö FDI Trung Quoác ña daïng hôn, cuûng coá vaø ñoäng

vieân hieäu quaû cuûa nhöõng döï aùn cuõ................................................................... 61

3.3.3 Giaûi phaùp ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc .................................... 64

3.3.4 Giaûi phaùp hoã trôï vieäc döï ñoaùn, ño löôøng haäu quaû nguy cô maát thò tröôøng tieâu

thuï, veà aûnh höôûng chính trò, veà khaû naêng thoân tính cuûa Trung Quoác maø caùc döï aùn

FDI Trung Quoác coù theå gaây ra ......................................................................... 66

3.4 Moät soá kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû thu huùt voán ñaàu tö FDI Trung Quoác

vaøo Vieät Nam .................................................................................................... 67

3.4.1 Veà luaät phaùp, chính saùch......................................................................... 67

3.4.2 Veà quaûn lyù nhaø nöôùc trong hoaït ñoäng ñaàu tö FDI Trung Quoác .............. 68

3.4.3 Taêng cöôøng caùc cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa hai nöôùc......... 69

Keát luaän chöông 3...... ...................................................................................... 70

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO................................................................................. 72

6

DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, BIEÅU ÑOÀ, SÔ ÑOÀ

Trang

Baûng 1.2: Cô caáu ÑTTTNN theo hình thöùc ñaàu tö .......................................... 28

Baûng 1.3: Keá hoaïch thu huùt ÑTTTNN 05 naêm (2000-2005)........................... 31

Baûng 1.5: ÑTTTNN phaân theo nöôùc................................................................ 33

Baûng 1.6: FDI Trung Quoác phaân theo ñòa phöông........................................... 36

Baûng 1.7: FDI Trung Quoác phaân theo ngaønh................................................... 38

Baûng 1.8: FDI Trung Quoác phaân theo hình thöùc ñaàu tö................................... 41

Baûng 1.9: Hieäu quaû duøng nguoàn voán FDI Trung Quoác.................................... 44

Bieåu ñoà 2.1: Voán ÑTTTNN vaøo Vieät Nam ..................................................... 27

Bieåu ñoà 2.2: So saùnh ÑTTTNN vaøo Vieät Nam cuûa Trung Quoác

Nhaät Baûn vaø Myõ ........................................................................... 42

Sô ñoà 3.1: ÑTTTNN vaøo Vieät Nam phaân theo ngaønh ..................................... 31

Sô ñoà 3.2: Qui moâ caùc döï aùn ÑTTTNN vaøo Vieät Nam ................................... 34

Sô ñoà 3.3: Toång voán ÑTTTNN phaân theo ngaønh............................................. 40

7

DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT

FDI : Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi

UNCTAD : Hoäi nghò Lieân Hôïp Quoác veà Thöông Maïi vaø Phaùt Trieån

BTO : Döï aùn xaây döïng – chuyeån giao vaø kinh doanh

BT : Döï aùn xaây döïng vaø chuyeån giao

WTO : Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi

ASEAN : Hieäp Hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ

GDP : Toång saûn phaåm quoác noäi

AFTA : Khu vöïc maäu dòch töï do

CEPT : Chöông trình thueá öu ñaõi coù hieäu löïc chung

APEC : Dieãn ñaøn Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông

IMF : Quyõ tieàn teä quoác teá

QH : Quoác Hoäi

ÑTNN : Ñaàu tö nöôùc ngoaøi

ÑTTTNN : Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi

8

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

1. Söï caàn thieát vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi:

Ñeå thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá, thoaùt khoûi voøng luaån quaån ngheøo ñoùi, tích

luõy thaáp, khaéc phuïc tình traïng coâng ngheä laïc haäu, theo kòp vaø saùnh vai vôùi caùc

nöôùc khaùc trong khu vöïc vaø trong caùc toå chöùc quoác teá maø Vieät Nam laø thaønh vieân

(môùi nhaát laø toå chöùc WTO), chuû tröông cuûa Ñaûng: ”Phaùt huy cao ñoä noäi löïc, ñoàng

thôøi tranh thuû nguoàn löïc beân ngoaøi vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá ñeå phaùt trieån

nhanh, coù hieäu quaû vaø beàn vöõng”.

Trong ñoù, vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (FDI) raát ñöôïc quan taâm vaø

taïo nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå nguoàn voán naøy deã daøng ñi vaøo neàn kinh teá Vieät

Nam.

Tuy nhieân, trong thôøi gian qua, nguoàn voán naøy vaøo Vieät Nam cuõng chöa

phaûi laø khaû quan laém, ñoái vôùi moät soá nöôùc coù tieàm naêng kinh teá lôùn vaø ñaàu tö FDI

ra nöôùc ngoaøi nhieàu, nhöng Vieät Nam chuùng ta vôùi moät soá ñieàu kieän thuaän lôïi vaãn

chöa thu huùt nguoàn voán naøy hieäu quaû, ñoù laø nöôùc laùng gieàng Trung Quoác. Neáu

khoâng tính Hoàng Koâng thì ñeán cuoái naêm 2005, Trung Quoác ñöùng thöù 16 trong caùc

nöôùc coù voán ñaàu tö vaøo Vieät Nam.

Theo tôø “Ñoâng Phöông” daãn bình luaän cuûa caùc hoïc giaû Myõ cho raèng hieän

nay thöïc löïc kinh teá cuûa Trung Quoác raát lôùn, tôùi naêm 2015 coù theå ñuoåi kòp vaø vöôït

Nhaät Baûn, tôùi naêm 2039 coù theå ñuoåi kòp vaø vöôït Myõ, xu theá Trung Quoác troãi daäy

raát maïnh meõ. Moät soá nhaø kinh teá thuoäc Toå chöùc thöông maïi Theá Giôùi (WTO) coøn

ñöa ra döï kieán laïc quan hôn, töùc tôùi naêm 2030, Trung Quoác coù theå ñuoåi kòp Myõ vaø

vöôït Myõ. Vöøa qua trong moät cuoäc hoäi thaûo ôû Myõ, caùc nhaø kinh teá Myõ cho raèng

Trung Quoác hieän nay ñaõ vöôn leân vò trí thöù hai sau Myõ. Ñieàu ñoù cho thaáy, Trung

Quoác laø quoác gia coù tieàm löïc kinh teá raát lôùn.

9

Maëc khaùc, Trung Quoác vaø Vieät Nam laø hai quoác gia naèm keà nhau, coù bieân

giôùi chung raát daøi, coù cheá ñoä chính trò gaàn gioáng nhau vaø töø laâu daân cö hai nöôùc

ñaõ coù quan heä mua baùn, trao ñoåi haøng hoùa, quan heä thöông maïi,… Cuoái naêm 2004,

ñaàu naêm 2005, Vieät Nam – Trung Quoác ñaõ phaùt trieån moái quan heä höõu nghò, hôïp

taùc Vieät – Trung theo phöông chaâm 16 chöõ “laùng gieàng höõu nghò, hôïp taùc toaøn

dieän, oån ñònh laâu daøi, höôùng ñeán töông lai” vaø xaây döïng moái quan heä 4 toát laø

“ñoàng chí toát, baïn beø toát, laùng gieàng toát, ñoái taùc toát” maø laõnh ñaïo caáp cao hai

nöôùc ñaõ ñeà ra.

Trong boái caûnh ñoù, Vieät Nam caàn phaûi laøm sao ñeå taêng cöôøng thu huùt

nguoàn voán ñaàu tö FDI töø Trung Quoác nhieàu hôn nöõa boå sung vaøo nguoàn voán cuûa

mình nhaèm thuùc ñaåy nhanh tieán trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.

2/ Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi:

- Heä thoáng hoùa lyù luaän ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nhaán maïnh nhöõng khaùi nieäm caên baûn

veà lôïi ích vaø thieät haïi cuûa FDI.

- Nghieân cöùu, phaân tích tình hình thöïc hieän thu huùt FDI noùi chung vaø cuûa Trung

Quoác noùi rieâng taïi Vieät Nam nhöõng naêm gaàn ñaây ruùt ra nhöõng lôïi ích vaø nhöõng

haïn cheá coøn toàn taïi, ñoàng thôøi nghieân cöùu caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán hieäu quaû thu

huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp Trung Quoác taïi Vieät Nam.

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng thu huùt voán FDI töø Trung Quoác.

3/ Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi:

- Ñoái töôïng nghieân cöùu: nghieân cöùu khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö FDI cuûa

Trung Quoác taïi Vieät Nam giai ñoaïn 2003-2005 vaø trong nhöõng naêm tôùi.

- Phaïm vi nghieân cöùu: chæ nghieân cöùu caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán vieäc thu

huùt voán FDI nöôùc ngoaøi noùi chung vaø Trung Quoác noùi rieâng taïi Vieät Nam.

- Thôøi gian: chuû yeáu töø naêm 2003 ñeán naêm 2005

4/ Tính môùi cuûa luaän vaên: