Nghiên cứu đặc điểm trình tự gien cystatin của một số dòng lạc có nguồn gốc từ mô sẹo chịu chiếu xạ và xử lý mất nước

33(1): 86-95 Tap chf SE^IH HOC 3-2011

NGHIEN CUtJ DAC DIEM TRINH TU GIEN CYSTATIN CUA MO T S6 DONG

LAC CO NGU6 N GOC Ttr MO SEO CHIU CHlfe'u XA VA XlT LY MA'T NUdC

Lac la cdy cdng nghiip ngdn ngay cd gia tei

kinh tl vl nhilu mat va dupc tedng d nhilu noi

trin thi gidi. Vdi muc dfch nghien cum ndng cao

kha ndng chiu ban cua cdy lac, bai bdo nay trinh

bay kit qua phdn tfch trinh tu gien cystatin- mdt

gien dupc ban ludn nhilu trong nhiing nam gdn

ddy bdi md'i lien quan cua nd vdi tfnh chdng

chiu cua thuc vdt [1, 2, 9,10, 12, 17]....

Cystatin la mdt loai protein phd biln teong

CP thi ddng vdt, thuc vdt.... Dd la tin gpi chung

cho cac chd't cd ban ehdt protein flc chi boat

ddng cua cystein protease. Cdc chd't flc chi dupc

chia ft nhdt lam 3 hp nhd do cd su sai khac nhau

chu yiu vl tnnh tu tuang ddng cua cdc amino

acid, sd lien kit disunfit va khd'i lupng phdri tfl

cua protein. Trong dd, cystatin hp 1 cd tin gpi la

stefin la nhdm cd cdu tao khoang 100 amino

acid, khd'i lupng khoang 11 kDa, khdng cd cdu

disunfit va cac nhdm cacbonhydrat trong thanh

phdn cdu tao; cystatm hp 2 gpi tin cystatin la

nhdm chfla khoang 120 126 amino acid, khdi

lupng dat 13,4-14,4 kDa va hdu hit khdng dupc

bd sung hydrat cacbon; nhdm cystatin thfl 3 cd

ten la kininogen la nhdm ldn nhdt gdm nhihig

glycoprotein cd khd'i lupng khoang 60-120 kD

[14]. Nhimg ehdt flc chi cystatin protease cua

thuc vdt dupc ma hda bdi 1 hp gien, tuy nhien

nhung hiiu bilt vl nhung gien nay cdn rdt ban

•chi [7, 8, 14].... Su biiu hifn cua gien flc chi

protease thudng bi gidi han bdi cac td chflc ddc

bift hoac khdng gidng nhau teong nhflng giai

doan phat teiln khac nhau cua cdy nhu: giai

doan hat nay mdm, qua tiinh rung la sdm [9,

12]... d thuc vdt cystatin dupc gpi la

phytocystatm (phycys) va tao thanh mdt phdn hp

VU THI THU THUY, NGUYEN THI TAM

Trudng dai hoc Suphgm, Dai hoc Thdi Nguyen

CHU HOANG MAU

Dgi hoc Thdi Nguyen

NGUYfiN VU THANH THANH

Trudng dai hoc Khoa hoc, Dgi hoc Thdi Nguyen

ddc ldp trin cdy phat sinh loai cua gia dinh

cystatin. Phytocystatin gdm cd nhilu loai, tuy

nhien diim chung cua chung la tdt ca diu chfla

thlm so vdi d ddng vdt mdt motif LARFAV bao

thu d doan xoan anpha vung cudi N [12]. Cdc

loai phytocystatin khac nhau cd kfch thudc giao

ddng tfl 12 din 85 kDa, cung chia lam 3 nhdm:

Nhdm 1 va nhdm 2 cd kfch thudc 12-16 kDa,

khdng cd cdu disunfide va vung glycosilation

gia dinh, gien ma hod chflng khdng cd intron

hoac cd 1 intron d doan gifla LARFAV va

QxVxG; nhdm thfl 3 cd 3 intron teln gien ma

boa vdi kfch thudc 23 kDa, cd mdt phdn md

rdng ddu C [7, 8]. Phytocystatin cung thuc hifn

nhilu chflc nang sinh ly quan tepng nhu: diiu

chinh qua trinh phdn giai protein teong sudt giai

doan hat tilm sinh hoac giai doan hat nay mdm

[12]; gdp phdn bao vf thuc vdt bang cdch ngan

ngfla su phdn giai cac protease ngoai sinh la cac

loai cdn trung gdy hai, giun tedn... [10]. Cystatin

phdn ldp tfl Arabidopsis thaliana cho thdy teong

diiu kifn steess (mudi, ban, lanh...) cac ehdt flc

chi diu biiu hifn nhilu hom, ddng thdi khuyin

cao cd thi sfl dung cystatin dl cai tao kha ndng

chd'ng stress d thuc vdt [17]. Ddc tfnh nay cung

phat hifn thdy teln cdy ngd, cdy rau din

(Armanthus hypochondriacus) [4, 12]. Gdn ddy

mdt so tac gia da cdng bd nhtrng cdng tiinh

nghiln cum vl gien cystatin va ban ludn vl mdi

liln quan cua cystatin vdi kha ndng chdng chiu

cua thuc vdt nhu kha nang chiu han, chiu lanh,

chiu man, kha ndng chdng vi sinh vdt gdy bfnh

[4, 5, 9, 10, 12, 17]... Cystatm cua cdy lac dupc

tach chil't tfl mRNA la mdt doan nucleic acid

dai 297 nucleotide ma hod phdn tfl protein dai

86