Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển của một số giống cam quýt và thử nghiệm trồng cam trên đất chu kỳ 2 tại huyện Hàm Yên- tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ DUY TRƯỜNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH TRƯỞNG,

PHÁT TRIỂN CỦA MỘT SỐ GIỐNG CAM QUÝT

VÀ THỬ NGHIỆM TRỒNG CAM TRÊN ĐẤT CHU KỲ 2

TẠI HUYỆN HÀM YÊN TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ DUY TRƢỜNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH TRƯỞNG,

PHÁT TRIỂN CỦA MỘT SỐ GIỐNG CAM QUÝT

VÀ THỬ NGHIỆM TRỒNG CAM TRÊN ĐẤT CHU KỲ 2

TẠI HUYỆN HÀM YÊN TỈNH TUYÊN QUANG

Chuyên ngành: Trồng trọt

Mã số: 60.62.01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS: ĐÀO THANH VÂN

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này

là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ cho một học vị nào.

Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn này đã được cảm ơn. Các thông

tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Hà Duy Trƣờng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này Tôi nhận được sự chỉ dẫn tận

tình của Thầy: PGS.TS Đào Thanh Vân - Phó trưởng khoa Sau đại học

Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên về phương pháp nghiên cứu, thu

thập số liệu... và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn và tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:

Thầy giáo: PGS.TS Đào Thanh Vân đã giúp đỡ, hướng dẫn và động

viên để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Khoa Sau đại học, Khoa Nông học - Trường Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập và nghiên

cứu để hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Trung tâm cây ăn quả huyện Hàm Yên và UBND các xã nơi có mô

hình đã cung cấp số liệu của huyện Hàm Yên tỉnh Tuyên Quang.

Xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó.

Tác giả luận văn

Hà Duy Trƣờng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU............................................................................................................ 8

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .............................................................. 11

1.1. Cơ sơ khoa học của đề tài ........................................................................ 11

1.2. Đặc điểm thực vật học.............................................................................. 12

1.2.1 Rễ ........................................................................................................... 12

1.2.2. Thân, cành ............................................................................................. 13

1.2.3. Lá........................................................................................................... 14

1.2.4 Hoa ......................................................................................................... 14

1.2.5 Quả ......................................................................................................... 14

1.2.6 Hạt .......................................................................................................... 15

1.2.7 Các thời kỳ sinh trưởng và phát dục của cam, quýt.............................. 16

1.3 Một số giống cam quýt được trồng ở Việt Nam ....................................... 17

1.3.1 Một số giống cam................................................................................... 17

1.3.2. Một số giống quýt ................................................................................. 19

1.4. Một số giống cam quýt trồng tại Tuyên Quang ....................................... 21

1.5. Tình hình sản xuất và nghiên cứu cam quýt trên thế giới và Việt Nam .......... 21

1.5.1. Tình hình sản xuất và nghiên cứu cây cam quýt trên thế giới .............. 21

1.5.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cam ở trong nước ................................. 25

1.5.3. Các vùng trồng cam trong nước............................................................ 28

1.6 Nghiên cứu về chọn tạo giống và phương pháp nhân giống .................... 35

1.6.1 Nghiên cứu về chọn tạo giống ............................................................... 35

1.6.2 Nghiên cứu về phương pháp nhân giống ............................................... 36

1.7 Nghiên cứu về mật độ trồng xen ổi và sâu bệnh hại................................. 36

1.7.1 Các nghiên cứu về cây ổi ...................................................................... 36

1.7.2 Các nghiên cứu về trồng xen ổi trong vườn cam quýt.......................... 37

1.7.3 Các nghiên cứu về bệnh greening và rầy chổng cánh trên cam quýt............ 39

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

Chƣơng 2: VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.... 43

2.1 Vật liệu nghiên cứu ................................................................................... 43

2.1.1 Nguồn thực liệu...................................................................................... 43

2.1.2 Dụng cụ để tiến hành.............................................................................. 43

2.1.3 Địa điểm nghiên cứu .............................................................................. 43

2.1.4 Phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................... 43

2.2 Nội dung và phương pháp nghiên cứu...................................................... 43

2.2.1 Nội dung nghiên cứu.............................................................................. 43

2.2.2 Phương pháp nghiên cứu........................................................................ 43

2.3 Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi....................................................... 45

2.3.1 Các chỉ tiêu về đặc điểm hình thái ......................................................... 45

2.3.2 Các chỉ tiêu về sinh trưởng, phát triển ................................................... 46

2.3.3 Các chỉ tiêu về năng suất, chất lượng .................................................... 46

2.3.4 Các chỉ tiêu về sâu, bệnh hại.................................................................. 46

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................... 48

3.1 Điều kiện tự nhiên (đất đai, khí hậu) và tình hình sản xuất cam của huyện

Hàm Yên ......................................................................................................... 48

3.1.1 Vị trí địa lí .............................................................................................. 48

3.1.2 Điều kiện đất đai và địa hình ................................................................. 48

3.1.3 Điều kiện khí hậu ................................................................................... 49

3.1.4 Tình hình sử dụng đất của huyện Hàm Yên........................................... 51

3.1.5 Tình hình sản xuất cam của huyện Hàm Yên ........................................ 53

3.2 Nghiên cứu đặc điểm hình thái, tình hình sinh trưởng, phát triển của một

số giống cam, quýt mới trồng tại Hàm Yên - Tuyên Quang........................... 56

3.2.1. Đặc điểm hình thái của các giống cam quýt ......................................... 56

3.2.2. Tình hình sinh trưởng của một số giống cam quýt ............................... 57

3.3 Tình hình sâu bệnh hại trên các giống cam quýt trồng thử nghiệm.......... 64

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.3.1 Tình hình sâu hại các giống cam, quýt trồng khảo nghiêm tại Hàm Yên............ 64

3.3.2 Tình hình bệnh hại các giống cam, quýt trồng khảo nghiệm tại Hàm Yên.............. 66

34. Nghiên cứu trồng thử nghiệm cam sành Hàm Yên trên đất trồng cam chu

kỳ 2.................................................................................................................. 68

34.1 Đặc điểm hình thái tán cây cam sành trồng trên đất chu kỳ 2 ............... 69

3.4.2 Đặc điểm cành, lá cây cam sành ........................................................... 72

3.4.3 Tình hình sinh trưởng lộc của cây cam sành......................................... 73

3.4.4 Khả năng ra hoa, quả của cam sành Hàm Yên trên đất chu kỳ 2 ......... 75

3.4.5 Tình hình sâu bệnh hại trên vườn cam trồng trên đất chu kỳ 2 ............. 76

3.4.6 Ảnh hưởng của phương thức canh tác đến cấp độ và mức độ hại của một

số sâu bệnh hại cam sành Hàm Yên trên đất chu kỳ 2.................................... 78

Chƣơng 4: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ............................................................ 82

4.1 Kết luận ..................................................................................................... 82

4.2 Đề nghị ...................................................................................................... 82

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 83

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Diện tích, năng suất và sản lượng cam và quýt trên thế giới giai

đoạn 2002 - 2009............................................................................22

Bảng 1.2: Sản lượng cam, quýt các châu lục năm 2009 ..................................23

Bảng 1.3. Tình hình sản xuất cam, quýt ở các châu lục trên thế giới năm 2009......23

Bảng 1.4: Tình hình sản xuất cam và quýt ở một số nước vùng châu Á

năm 2009........................................................................................25

Bảng 1.5. Tình hình sản xuất cam và quýt của nước ta giai đoạn 2002 - 2009 .....27

Bảng 1.6 Tình hình sản xuất cam quýt ở các vùng năm 2009 ........................27

Bảng 3.1. Đặc điểm khí hậu trong các tháng của huyện Hàm Yên (bình

quân 2 năm 2009, 2010).................................................................50

Bảng 3.2: Tình hình sử dụng đất của một số xã trồng cam ở huyện Hàm Yên...........52

Bảng 3.3. Diện tích, năng suất, sản lượng cam tại một số xã ở huyện Hàm Yên,

tỉnh Tuyên Quang ............................................................................54

Bảng 3.4. Đất có khả năng phát triển cây cam ở vùng trồng cam tập trung..........55

Bảng 3.5: Đặc điểm hình thái lá của các giống cam quýt................................56

Bảng 3.6: Thời gian xuất hiện các đợt lộc của các giống cam, quýt năm 2010.....57

Bảng 3.7: Tình hình sinh trưởng các đợt lộc của các giống cam quýt.............58

Bảng 3.8: Động thái tăng trưởng chiều cao cây của các giống cam quýt........60

Bảng 3.9: Đặc điểm tăng trưởng đường kính tán của các giống cam quýt......61

Bảng 3.10: Động thái tăng trưởng đường kính gốc của các giống cam quýt ........62

Bảng 3.11: Đặc điểm quả cam, quýt một số giống trồng thử nghiệm sau 3

năm trồng .......................................................................................63

Bảng 3.12 Tình hình sâu hại các giống cam, quýt trồng khảo nghiệm............64

Bảng 3.13 Tình hình bệnh hại các giống cam, quýt trồng khảo nghiệm .........66

Bảng 3.14 Mức độ sâu, bệnh hại trên các giống cam, quýt trồng khảo nghiệm......67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

Bảng 3.15 Tình hình sinh trưởng của cây cam sành trồng trên đất chu kỳ 2 ....70

Bảng 3.16 Ảnh hưởng của phương thức canh tác đến tăng trưởng chiều

cao cây của cam sành Hàm Yên ....................................................71

Bảng 3.17 Ảnh hưởng của phương thức canh tác đến tăng trưởng đường

kính tán của cam sành Hàm Yên....................................................71

Bảng 3.18 Ảnh hưởng của phương thức canh tác đến tăng trưởng đường

kính gốc của cam sành Hàm Yên...................................................72

Bảng 3.19 Động thái tăng trưởng cành, lá cây cam sành Hàm Yên ...............73

Bảng 3.20 Thời gian xuất hiện các đợt lộc của cây cam sành Hàm Yên.........74

Bảng 3.21 Tình hình sinh trưởng các đợt lộc của giống cam sành Hàm

Yên trồng trên đất chu kỳ 2............................................................74

Bảng 3.22 Khả năng ra quả của cam sành Hàm Yên trồng trên đất

chu kỳ 2 .........................................................................................75

Bảng 3.23 Tình hình sâu hại cam sành Hàm Yên trên đất chu kỳ 2................77

Bảng 3.24 Tình hình bệnh hại cam sành Hàm Yên trên đất chu kỳ 2 .............77

Bảng 3.25 Ảnh hưởng của phương thức canh tác đến mức độ hại của một

số loại sâu, bệnh trên vườn cam chu kỳ 2 ......................................78

Bảng 3.26 Sơ bộ tính toán hiệu quả của trồng xen ổi trong vườn trồng

cam trên đất chu kỳ 2 .....................................................................81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cây có múi (Citrus) là loại cây có giá trị dinh dưỡng cao, có hương vị

thơm ngon, được nhiều người ưa chuộng. Cây cho quả sớm và có sản lượng

cao, năm thứ ba sau trồng cây đã bắt đầu cho quả, những năm về sau năng

suất tăng dần và thời gian kinh doanh kéo dài, nếu chăm sóc tốt có thể trên 50

năm. Có nhiều giống chín sớm muộn khác nhau, nên có thể kéo dài thời gian

cung cấp quả tươi cho thị trường tới 6 tháng trong năm. Mặt khác quả chín

đúng vào dịp Tết Nguyên Đán nên càng có giá trị.

Việt Nam là một trong những nước nằm trong trung tâm phát sinh cây

có múi (Trung tâm Đông Nam Á), nên cây có múi đã được trồng rất lâu đời

và phân bố rộng khắp từ Bắc đến Nam. Nhiều địa danh đã nổi tiếng với tên

gọi như: cam Canh, cam Xã Đoài, cam Sông Con, cam Vân Du, quýt Bố Hạ,

quýt Lạng Sơn… Trong những năm gần đây cam quýt đóng vai trò quan trọng

trong phát triển kinh tế của một số tỉnh như: Cần Thơ, Vĩnh Long, Nghệ An,

Hoà Bình, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn …

Điều kiện tự nhiên của tỉnh Tuyên Quang rất thích hợp cho trồng cây

ăn quả có múi và đã hình thành vùng cây ăn quả tập trung mang lại hiệu quả

kinh tế cao, trong đó huyện Hàm Yên là vùng trồng cam tập trung của tỉnh

Tuyên Quang với diện tích trên 2000ha, nhiều hộ nông dân có thu nhập từ

100 - 150 triệu đồng/năm.

Tuy nhiên, hiện nay quy mô trồng cam ở Hàm Yên còn manh mún,

phát triển chưa có chiến lược rõ ràng, người dân vẫn phải tự tìm đầu ra

cho sản phẩm của mình là chính. Công tác quản lý giống còn nhiều bất

cập. Các giống cam chất lượng cao chưa được trồng đại trà, chủ yếu là

trồng giống cam Sành Hàm Yên. Chưa thực sự chú trọng đến chất lượng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

quả, do đó cần thiết phải đưa các giống mới vào khỏa nghiệm để nâng cao

chất lượng và hiệu quả kinh tế cho người dân, thực tế đại đa số các hộ

nông dân trồng cam trong vùng là người dân tộc thiểu số, việc áp dụng

tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất chưa được chú trọng, chăm sóc

chưa đúng quy trình kỹ thuật nên vườn cam tàn cỗi nhanh, sâu bệnh

nhiều. Chưa tạo ra được sản phẩm hàng hoá có giá trị kinh tế cao, diện

tích đất trồng cam có xu hướng ngày càng giảm. Mặt khác hiện nay ở

huyện Hàm Yên diện tích đất trồng cam trên đất chu kỳ 2 còn rất nhiều

(đất đã trồng cam chu kỳ 1 nay cam đã già cỗi, năng suất giảm nên người

dân đã chặt phá, người dân muốn trồng lại cam trên loại đất đó được gọi

là đất trồng cam chu kỳ 2) nhưng khi người dân trồng cam trên loại đất

này thì cam phát triển rất kém, chỉ sau trồng 1- 2 năm là cam bắt đầu tàn lụi,

nguyên nhân có thể là do sâu bệnh hại và dinh dưỡng thiếu hụt ảnh hưởng xấu

đến khả năng sinh trưởng, phát triển cũng như khả năng cho năng suất, chất

lượng quả. Một số diện tích trồng cam trước đây sau một thời gian thu hoạch

thì năng suất, chất lượng bị giảm một cách trầm trọng và đã có nhiều vườn

cam bị chết. Địa phương đã tiến hành thay đổi cơ cấu cây trồng, các diện tích

trồng cam trước đây được thay bằng các cây trồng khác như cây sắn, các cây

lâm nghiệp... sau đó trồng lại cây cam nhưng cũng không cho kết quả tốt, cây

cam cằn cỗi do vậy ảnh hưởng rất lớn đến việc mở rộng và thâm canh cam.

Để góp phần khắc phục những tồn tại trên nhằm nâng cao hiệu quả

kinh tế trồng cây cam quýt, mở rộng diện tích trồng một số giống cam

quýt có năng suất và chất lượng cao phù hợp với điều kiện đất đai và khí

hậu của huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang chúng tôi thực hiện đề tài:

“Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển của một số giống cam

quýt và thử nghiệm trồng cam trên đất chu kỳ 2 tại huyện Hàm Yên- tỉnh

Tuyên Quang”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

10

2. Mục tiêu của đề tài

Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển một số giống cam quýt và

nghiên cứu trồng cam quýt trên đất đã trồng cam ở chu kỳ 1 nhằm đa dạng

hoá sản phẩm, sử dụng đất có hiệu quả, tăng thu nhập cho người dân huyện

Hàm Yên - Tuyên Quang.

3. Yêu cầu:

- Theo dõi và mô tả đặc điểm hình thái, khả năng sinh trưởng, phát

triển của một số giống cam quýt trên đất trồng mới.

- Đánh giá được khả năng sinh trưởng, phát triển của cây cam sành

được trồng trên đất chu kỳ 2 tại Hàm Yên - Tuyên Quang