Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học Và Phát Triển Cây Trồng Loài Củ Dòm Stephania Dielsiana C Y Wu Ở Vùng Đệm Vườn Quốc Gia Ba Vì Hà Nội

i

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài “ Nghiên cứu đặc điểm sinh học và

phát triển gây trồng loài Củ dòm (Stephania dielsiana C.Y. Wu) ở vùng

đệm Vườn quốc gia Ba Vì, Hà Nội” ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân,

em đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn tận tình, những ý kiến đóng góp quý báu của

các Thầy Cô giáo trong khoa Quản lí tài nguyên rừng, cán bộ vƣờn Quốc gia

Ba Vì, ngƣời dân tại vùng đệm Vƣờn quốc gia, đặc biệt là sự hƣớng dẫn tận

tình của thầy Trần Ngọc Hải, đến nay khóa luận đã hoàn thành.

Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình làm bài khóa luận nhƣng hoạt động tài

chính là một vấn đề phức tạp, phạm vi nghiên cứu rộng, bản thân lại thiếu kinh

nghiệm thực tiễn nên trong bài báo cáo này có thể còn nhiều thiếu sót. Nên em

rất mong sự góp ý của các thầy cô để sự hiểu biết của em đƣợc hoàn thiện hơn.

Nhân dịp này, em xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy Trần

Ngọc Hải, các thầy cô giáo trong khoa Quản lý tài nguyên rừng trƣờng Đại

học Lâm Nghiệp cùng ngƣời dân vùng đệm Vƣờn quốc gia Ba Vìđã giúp đỡ

em hoàn thành đề tài. .

Em xin cam đoan kết quả điều tra nghiên cứu trung thực và các thông tin

trích dẫn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Em xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày tháng năm 2015

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Khánh Chi

ii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................i

MỤC LỤC.........................................................................................................ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................ v

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH...............................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 8

Phần 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................ 9

1.1. Tổng quan về các công trình đã công bố vấn đề nghiên cứu..................... 9

1.1.1. Lƣợc sử nghiên cứu trên thế giới ............................................................ 9

1.1.2. Lƣợc sử nghiên cứu ở Việt Nam........................................................... 13

1.1.3. Nghiên cứu về loài Củ dòm và chi Stephania....................................... 16

1.2. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ....................................................... 18

Phần 2. ĐẶC ĐIỂM KHU VỰC NGHIÊN CỨU........................................... 19

2.1. Điều kiện tự nhiên của Vƣờn quốc gia Ba Vì.......................................... 19

2.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 19

2.1.2. Địa hình................................................................................................. 19

2.1.3. Địa chất, thổ nhƣỡng............................................................................. 20

2.1.4. Đặc điểm khí hậu .................................................................................. 21

2.1.5. Chế độ thủy văn .................................................................................... 22

2.1.6. Các yếu tố khác cần lƣu ý ..................................................................... 23

2.1.7. Tài nguyên rừng .................................................................................... 23

2.2. Điều kiện kinh tế – xã hội ........................................................................ 25

2.2.1. Dân tộc, dân số và lao động .................................................................. 25

2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế chung........................................................ 25

2.2.3. Hiện trạng xã hội và cơ sở hạ tầng tại các xã vùng đệm....................... 27

2.3. Nhận xét và đánh giá chung..................................................................... 27

2.3.1. Thuận lợi ............................................................................................... 27

iii

2.3.2. Khó khăn ............................................................................................... 27

Phần 3. MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP............................... 29

3.1. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................. 29

3.1.1. Mục tiêu chung...................................................................................... 29

3.1.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................... 29

3.2. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ............................................................... 29

3.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 29

3.4. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 30

3.4.1. Kế thừa tài liệu ...................................................................................... 30

3.4.2. Phƣơng pháp khảo sát điểm.................................................................. 30

3.4.3. Phƣơng pháp phỏng vấn........................................................................ 30

3.4.4. Phƣơng pháp phân tích đặc điểm giải phẫu Củ dòm trong phòng thí

nghiệm............................................................................................................. 33

3.4.5.Phƣơng pháp đánh giá sinh trƣởng ........................................................ 35

3.4.6. Công cụ phân hạng chỉ tiêu lựa chọn cây thuốc phát triển................... 35

Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN................................. 37

4.1. Đặc điểm sinh vật học loài Củ dòm......................................................... 37

4.1.1. Đặc điểm hình thái của loài Củ dòm..................................................... 37

4.1.2. Đăc điểm vật hậu................................................................................... 38

4.1.3. Đặc điểm giải phẫu................................................................................ 40

4.2.Nghiên cứu tình hình gây trồng loài Củ dòm ở vùng đệm Vƣờn quốc gia

Ba Vì................................................................................................................ 45

4.2.1. Danh sách các hộ gia đình gây trồng loài Củ dòm tại vùng đệm Vƣờn

quốc gia Ba Vì................................................................................................. 45

4.2.2. Quy mô gây trồng loài Củ dòm............................................................. 46

4.2.3. Mức độ gây trồng.................................................................................. 46

4.2.4. Kỹ thuật gây trồng, chăm sóc, thu hái, bảo quản loài Củ dòm tại khu

vực điều tra...................................................................................................... 48

4.3. Sinh trƣởng của Củ dòm trồng ở vƣờn hộ ............................................... 50

iv

4.4. Nghiên cứu tình hình sử dụng và vai trò của Củ dòm đối với làng nghề

cây thuốc nam.................................................................................................. 52

4.4.1. Giá trị sử dụng....................................................................................... 52

4.4.2. Tình hình sử dụng ................................................................................. 53

4.4.3.Vai trò của củ dòm đối với làng nghề cây thuốc nam ........................... 55

4.5.Đề xuất giải pháp phát triển loài Củ dòm theo hƣớng bền vững.............. 57

4.5.1. Giải pháp về phƣơng hƣớng và kỹ thuật phát triển loài Củ dòm tại khu

vực nghiên cứu ................................................................................................ 57

4.5.2. Giải pháp về bảo tồn kiến thức bản địa tại khu vực nghiên cứu........... 59

4.5.3.Giải pháp phát triển thị trƣờng tại khu vực nghiên cứu......................... 59

KẾT LUẬN – TỒN TẠI – KIẾN NGHỊ ........................................................ 60

1. Kết luận ....................................................................................................... 60

2. Tồn tại ......................................................................................................... 61

3. Kiến nghị..................................................................................................... 61

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ BIỂU

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa

BBT Biểu bì trên

BBD Biểu bì dƣới

CTT Cu tin trên

CTD Cu tin dƣới

CITES

Convention on International Trade in Endangered species

(Công ƣớc về buôn bán quốc tế những loài động thực vật

hoang dã nguy cấp)

Dcủ Đƣờng kính củ

Doo Đƣờng kính gốc

ĐDSH Đa dạng sinh học

IUCN

International Union for Coservations of Nature (Tổ chức bảo

tồn thiên nhiên và tài nguyên thế giới)

KBTT Khu bảo tồn thiên nhiên

Lvn Chiều dài của loài

LSNG Lâm sản ngoài gỗ

MD Mô dậu

MK Mô khuyết

MH Mô hình

VQG Vƣờn quốc gia

WHO Word Heath Organization (Tổ chức y tế thế giới )

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 4.1: Vật hậu Củ dòm xuất hiện trong các tháng .................................... 38

Bảng 4.2: Kết quả giải phẫu lá Củ dòm vị trí mẫu cây vƣờn ƣơm và trên cây

trƣởng thành .................................................................................................... 41

Bảng 4.3: Hàm lƣợng sắc tố quang hợp và cƣờng độ quang hợp ở các tỷ lệ

che sáng của loài Củ dòm trong vƣờn ƣơm .................................................... 42

Bảng 4.4: Hàm lƣợng sắc tố quang hợp và cƣờng độ quang hợp ở vị trí của

loài Củ dòm trƣởng thành ............................................................................... 43

Bảng 4.5: Cƣờng độ thoát hơi nƣớc loài Củ dòm........................................... 44

Bảng 4.6: Khả năng chịu nóng của loài Củ dòm ............................................ 44

Bảng 4.7: Số hộ gia đình trồng loài Củ dòm so với số hộ trong khu vực điều tra..... 45

Bảng 4.8: Mức độ gây trồng loài Củ dòm....................................................... 46

Bảng 4.9: Tổng hợp kết quả phỏng vấn về mức độ gây trồng........................ 47

Bảng 4.10: Một số kinh nghiệm gây trồng, chăm sóc, thu hái, bảo quản loài

Củ dòm tại khu vực điều tra............................................................................ 48

Bảng 4.11: Kết quả đánh giá tình hình sinh trƣởng củ dòm tại khu vực điều tra.... 51

Bảng 4.12: Tổng hợp tình hình khai thác, sử dụng Củ dòm khu vực vùng đệm

VQG Ba Vì...................................................................................................... 54

Bảng 4.13:Lựa chọn loài cây thuốc ƣu tiên phát triển thôn Yên Sơn, xã Ba Vì... 56