Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái của sâu vẽ bùa phyllocnistis citrella stainton hại cam và loài ong ký sinh cirrospilus sp. năm 2009 - 2010 tại gia lâm, hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

---------
---------

HỒ THỊ QUỲNH TRANG

NGHIÊN CỨU ðẶC ðIỂM SINH HỌC, SINH THÁI

CỦA SÂU VẼ BÙA Phyllocnistis citrella Stainton HẠI

CÂY CAM VÀ LOÀI ONG KÝ SINH Cirrospilus sp.

NĂM 2009 - 2010 TẠI GIA LÂM, HÀ NỘI.

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: Bảo vệ thực vật

Mã số : 60.62.10

Người hướng dẫn khoa học: PSG.TS. HỒ THỊ THU GIANG

HÀ NỘI - 2010

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong bản luận

văn này là hoàn toàn trung thực và chưa hề ñược sử dụng cho việc bảo vệ một

học vị nào.

Mọi sự giúp ñỡ cho việc hoàn thành luận văn tốt nghiệp ñều ñã ñược

cảm ơn. Các thông tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn này ñã ñược ghi rõ

nguồn gốc.

Tác giả

Hồ Thị Quỳnh Trang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... ii

Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n

§Ó hoµn thµnh b¶n luËn v¨n tèt nghiÖp nµy, ngoµi sù nç lùc häc

hái cña b¶n th©n t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy c«

gi¸o, gia ®×nh, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp.

Tr−íc hÕt t«i xin bµy tá lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n s©u s¾c tíi

PGS.TS. Hå ThÞ Thu Giang ®· dµnh nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc chØ

dÉn, gióp ®ì vµ ®éng viªn t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp còng nh−

thùc hiÖn ®Ò tµi.

T«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi c¸c thÇy c« gi¸o bé m«n

C«n trïng – Khoa n«ng häc vµ ThÇy c« gi¸o ViÖn ®µo t¹o sau ®¹i häc -

Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi ®· gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn thuËn

lîi cho t«i thùc hiÖn ®Ò tµi.

T«i xin c¶m ¬n sù gióp ®ì cña l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng vµ c¸c hé

n«ng d©n ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cho t«i thùc

hiÖn ®Ò tµi.

Cuèi cïng t«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi gia ®×nh, b¹n bÌ vµ

®ång nghiÖp ®· ®éng viªn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh tèt luËn v¨n tèt nghiÖp.

Mét lÇn n÷a t«i xin tr©n träng c¶m ¬n!

Hµ Néi, Ngµy 30 th¸ng 08 n¨m 2010

T¸c gi¶

Hå ThÞ Quúnh Trang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ðOAN............................................................................................i

Lêi c¶m ¬n................................................................................................ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................vi

1. MỞ ðẦU....................................................................................................1

1.1. ðặt vấn ñề ...............................................................................................1

1.2. Mục ñích và yêu cầu................................................................................3

1.2.1. Mục ñích...............................................................................................3

1.2.2. Yêu cầu.................................................................................................3

1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài..................................................4

2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC ............................5

2.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ............................................................5

2.1.1. Tình hình nghiên cứu về sâu vẽ bùa......................................................5

2.1.2. Tình hình nghiên cứu về ong ký sinh ..................................................10

2.1.3. Các kết quả về biện pháp phòng trừ sâu vẽ bùa Phyllocnistis citrella

Stainton ........................................................................................................14

2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước...........................................................16

2.2.1. Phân bố của sâu vẽ bùa.......................................................................16

2.2.2. ðặc ñiểm sinh học và sinh thái của sâu vẽ bùa....................................17

2.2.3. Thành phần ong ký sinh của sâu vẽ bùa ..............................................19

2.2.4. Biện pháp phòng trừ ...........................................................................20

3. ðỐI TƯỢNG, ðỊA ðIỂM, NỘI DUNG VÀ ............................................23

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................23

3.1. ðịa ñiểm nghiên cứu..............................................................................23

3.2. Thời gian nghiên cứu.............................................................................23

3.3. ðối tượng và vật liệu nghiên cứu...........................................................23

3.4. Nội dung và phương pháp nghiên cứu ...................................................23

3.4.1. ðiều tra diễn biến mật ñộ, tỷ lệ hại, chỉ số hại sâu vẽ bùa dưới ảnh

hưởng của các ñiều kiện sinh thái khác nhau ................................................23

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... iv

3.4.2. Nghiên cứu một số ñặc ñiểm sinh học, sinh thái của sâu vẽ bùa hại cây

cam...............................................................................................................25

3.4.3. ðiều tra thành phần, tần suất xuất hiện, tỷ lệ ký sinh của ong ký sinh

sâu vẽ bùa và nghiên cứu một số ñặc ñiểm sinh học, sinh thái cơ bản của loài

ong ký sinh chủ yếu trên sâu vẽ bùa .............................................................27

3.4.4. ðánh giá hiệu lực của một số loại thuốc ñối với sâu vẽ bùa trên ñồng

ruộng ............................................................................................................28

3.4.5. Chỉ tiêu tính toán ................................................................................29

3.4.6. Phương pháp xử lý số liệu ..................................................................31

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.........................................32

4.1. TÌNH HÌNH CANH TÁC VÀ SỬ DỤNG THUỐC BVTV TẠI GIA

LÂM, HÀ NỘI .............................................................................................32

4.2. DIỄN BIẾN SÂU VẼ BÙA NĂM 2009 - 2010 GIA LÂM, HÀ NỘI ....33

4.2.1. Diễn biến mật ñộ, tỷ lệ hại, chỉ số hại sâu vẽ bùa trên 2 giống cam khác

nhau tại Văn ðức, Gia Lâm, Hà Nội.............................................................33

4.2.2. Ảnh hưởng của các ñợt lộc ñến diễn biến sâu vẽ bùa ..........................35

4.2.3. Diễn biến sâu vẽ bùa trên các vườn cam ðường canh khác nhau ........37

4.2.4. Ảnh hưởng của lượng mưa ñến mật ñộ sâu vẽ bùa..............................39

4.3. ðẶC ðIỂM HÌNH THÁI, SINH VẬT HỌC CỦA SÂU VẼ BÙA

Phyllocnistis citrella Stainton.........................................................................40

4.3.1. ðặc ñiểm hình thái của sâu vẽ bùa Phyllocnistis Citrella Stainton..........40

4.3.2. ðặc ñiểm sinh học của sâu vẽ bùa Phyllocnistis citrella Staintion ........46

4.3.2.1. Tập tính sinh vật học........................................................................46

4.3.2.2.Vòng ñời của sâu vẽ bùa qua các tháng khác nhau............................52

4.3.2.3. Ảnh hưởng của cây ký chủ ñến vòng ñời sâu vẽ bùa........................53

4.3.2.4. Ảnh hưởng của cây ký chủ ñến tỷ lệ sống sót của sâu vẽ bùa...........55

4.3.2.5. Nhịp ñiệu sinh sản của sâu vẽ bùa....................................................56

4.3.2.6. Tỷ lệ trứng sâu vẽ bùa nở qua các ngày vũ hóa................................58

4.3.2.7 Ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau ñến thời gian sống của

trưởng thành sâu vẽ bùa................................................................................59

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... v

4.3.3. Thử nghiệm hiệu lực của một số loại thuốc trừ sâu vẽ bùa ngoài ñồng

ruộng ............................................................................................................61

4.4. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ ONG KÝ SINH SÂU VẼ BÙA ..............63

4.4.1. Thành phần các loài ong ký sinh trên sâu vẽ bùa tại Gia Lâm, Hà Nội........63

4.4.2. Tỷ lệ ký sinh của các loài ong ký sinh sâu vẽ bùa ...............................65

4.4.3. ðặc ñiểm hình thái của ong ký sinh Cirrospilus sp. ............................67

4.4.4. ðặc ñiểm sinh học của trưởng thành ong Cirrospilus sp. ....................70

4.4.4.1. Tập tính sinh học của ong Cirrospilus sp. ........................................70

4.4.4.2. Tỷ lệ ñực /cái của trưởng thành ong Cirrospilus sp..........................70

4.4.4.3. Sự lựa chọn tuổi sâu non thích hợp của ong ký sinh.........................71

4.4.4.4. Thời gian phát dục trước trưởng thành của ong ký sinh ...................72

4.4.4.5. Ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau ñến thời gian sống của

trưởng thành ong ký sinh Cirrospilus sp.........................................................73

5. KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ ......................................................................75

5.1. KẾT LUẬN...........................................................................................75

5.2. ðỀ NGHỊ ..............................................................................................76

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................77

TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT ..............................................................................77

TÀI LIỆU TIẾNG ANH...............................................................................78

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Thành phần ong ký sinh sâu vẽ bùa ở phía ñông ðịa Trung Hải........12

Bảng 4.1. Diễn biến sâu vẽ bùa trên các giống cam tại .................................34

Văn ðức, Gia Lâm, Hà Nội năm 2009 - 2010...............................................34

Bảng 4.2. Ảnh hưởng của các ñợt lộc ñến diễn biến sâu vẽ bùa tại Văn ðức,

Gia Lâm, Hà Nội năm 2009 - 2010...............................................................36

Bảng 4.3. So sánh diễn biến sâu vẽ bùa trên các vườn cam ðường canh khác

nhau tại Gia Lâm, Hà Nội năm 2009 - 2010 .................................................38

Bảng 4.4. Ảnh hưởng của lượng mưa ñến mật ñộ sâu vẽ bùa trên cam ñường

canh tại Văn ðức, Gia Lâm, Hà Nội.............................................................40

Bảng 4.5. Kích thước các pha phát dục của sâu vẽ bùa hại cây cam ðường

canh tại Gia Lâm, Hà Nội.............................................................................42

Bảng 4.6. Tỷ lệ trưởng thành sâu vẽ bùa vũ hoá trong ngày tại Gia Lâm, Hà

Nội ...............................................................................................................47

Bảng 4.7. Tỷ lệ nhộng ñực và nhộng cái sâu vẽ bùa P. Citrella tại................49

Gia Lâm, Hà Nội...........................................................................................49

Bảng 4.8. Vòng ñời của sâu vẽ bùa trên cam ðường canh qua các tháng khác

nhau tại Gia Lâm, Hà Nội.............................................................................52

Bảng 4.9. Ảnh hưởng của cây ký chủ ñến vòng ñời của sâu vẽ bùa tại Gia

Lâm, Hà Nội.................................................................................................54

Bảng 4.10. Ảnh hưởng của cây ký chủ ñến tỷ lệ sống sót của sâu vẽ bùa tại

Gia Lâm, Hà Nội. .........................................................................................55

Bảng 4.11. Nhịp ñiệu sinh sản của sâu vẽ bùa trên cây cam ñường canh tại

Gia Lâm, Hà Nội ..........................................................................................56

Bảng 4.12. Tỷ lệ trứng sâu vẽ bùa nở sau các ngày ñẻ trứng trên cam ðường canh

tại Gia Lâm, Hà Nội .......................................................................................58

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... vii

Bảng 4.13. Ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau ñến thời gian sống của

trưởng thành sâu vẽ bùa tại Gia Lâm, Hà Nội...............................................59

Bảng 4.14. Hiệu lực một số loại thuốc trừ sâu vẽ bùa ngoài ñồng ruộng tại

Văn ðức, Gia Lâm, Hà Nội ..........................................................................61

Bảng 4.15. Thành phần các loài ong ký sinh trên sâu vẽ bùa tại Gia Lâm, Hà

Nội ...............................................................................................................63

Bảng 4.16. Tỷ lệ các loài ong ký sinh sâu vẽ bùa hại cây có múi tại Gia Lâm,

Hà Nội..........................................................................................................66

Bảng 4.17. Tỷ lệ ñực/ cái của trưởng thành ong Cirrospilus sp. tại Gia Lâm,

Hà Nội..........................................................................................................70

Bảng 4.18. Sựa chọn vật chủ của ong Cirrospilus sp. ...................................71

Bảng 4.19. Thời gian phát dục trước pha trưởng thành ong ký sinh Cirrospilus sp. .....72

Bảng 4.20. Ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau ñến thời gian sống của

trưởng thành ong ký sinh Cirropilus sp. .......................................................73

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... viii

DANH MỤC HÌNH ẢNH, SƠ ðỒ

Hình 3.1. Cam ðường canh .........................................................................24

Hình 3.2. Cam Vinh .....................................................................................24

Hình 3.3. Một số hình ảnh thí nghiệm ..........................................................26

Hình 3.4. Thu nguồn ong ký sinh và TT sâu vẽ bùa từ ñồng ruộng...............28

Hình 3.5. Nhân nuôi nguồn ký......................................................................28

chủ sâu vẽ bùa ..............................................................................................28

Hình 4.1. Diễn biến mật ñộ sâu vẽ bùa trên 2 giống cam ðường canh và cam

Vinh tại Văn ðức, Gia Lâm, Hà Nội năm 2009 - 2010 .................................34

Hình 4.2. Ảnh hưởng của các ñợt lộc ñến diễn biến mật ñộ sâu vẽ bùa ở Văn

ðức, Gia Lâm, Hà Nội năm 2009 - 2010 ......................................................36

Hình 4.3. Diễn biến mật ñộ sâu vẽ bùa trên các vườn cam ðường canh khác

nhau tại Gia Lâm, Hà Nội năm 2009 - 2010. ................................................38

Hình 4.4. Trứng mới ñẻ ................................................................................42

Hình 4.5. Trứng sắp nở.................................................................................42

Hình 4.6. Sâu non tuổi 1...............................................................................43

Hình 4.7. Sâu non tuổi 2...............................................................................43

Hình 4.8. Sâu non tuổi 3...............................................................................44

Hình 4.9. Sâu non tuổi 4...............................................................................44

Hình 4.10. Nhộng ñực và nhộng cái .............................................................45

Hình 4.11. Trưởng thành cái.........................................................................46

Hình 4.12. Trưởng thành ñực........................................................................46

Hình 4.13. Tỷ lệ trưởng thành sâu vẽ bùa vũ hóa trong ngày tại Gia Lâm, Hà

Nội ...............................................................................................................48

Hình 4.14. Triệu chứng trên cam ðường canh..............................................50

Hình 4.15. Triệu chứng trên bưởi Diễn.........................................................50

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... ix

Hình 4.16. Triệu chứng trên thân non ...........................................................51

Hình 4.17. Móc miệng của sâu non tuổi 4.....................................................51

Hình 4.18. Sâu non tuổi cuối chuẩn bị vào nhộng.............................................51

Hình 4.19. Nhộng của sâu vẽ bùa ở trong lá .................................................51

Hình 4.20. Hiện tượng giao phối.......................................................................51

Hình 4.21. TT ẩn nấp sau mặt lá...................................................................51

Hình 4.22. Nhịp ñiệu sinh sản của sâu vẽ bùa trên cây cam ñường canh tại Gia

Lâm, Hà Nội.................................................................................................57

Hình 4.23. Ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau ñến thời gian sống của

trưởng thành sâu vẽ bùa tại Gia Lâm, Hà Nội...............................................60

Hình 4.24. Hiệu lực của một số loại thuốc ñối với sâu vẽ bùa ngoài ñồng ruộng tại

Văn ðức, Gia Lâm, Hà Nội.............................................................................62

Hình 4.25. Một số hình ảnh về thành phần ong ký sinh trên sâu vẽ bùa........64

Hình 4.26. Tỷ lệ các loài ong ký sinh sâu vẽ bùa hại cây có múi tại Gia Lâm,

Hà Nội..........................................................................................................65

Hình 4.27. Ấu trùng của ong ký sinh Cirrospilus sp. ....................................68

Hình 4.28. Nhộng của ong ký sinh Cirrospilus sp. .......................................69

Hình 4.32. Thời gian sống của trưởng thành ong ký sinh qua các loại thức ăn

khác nhau .....................................................................................................74

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ....................... x

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BVTV Bảo vệ thực vật

KTCB Kiến thiết cơ bản

KS Ký sinh

STT Số thứ tự

Nð Nước ñường

NSM Ngày sau mưa

NSP Ngày sau phun

MONC Mật ong nguyên chất

SN Sâu non

SVB Sâu vẽ bùa

TB Trung bình

TT Trưởng thành

TM Trước mưa