Nghiên cứu đặc điểm sinh học dinh dưỡng và sự tích tụ vi nhựa trong ống tiêu hóa của một số loài cá bống phân bố tại đầm Thị Nại, tỉnh Bình Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

TRÌNH THỊ THÚY HẰNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC DINH DƯỠNG

VÀ SỰ TÍCH TỤ VI NHỰA TRONG ỐNG TIÊU HÓA

CỦA MỘT SỐ LOÀI CÁ BỐNG PHÂN BỐ

TẠI ĐẦM THỊ NẠI, TỈNH BÌNH ĐỊNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC THỰC NGHIỆM

Bình Định – Năm 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

TRÌNH THỊ THÚY HẰNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC DINH DƯỠNG

VÀ SỰ TÍCH TỤ VI NHỰA TRONG ỐNG TIÊU HÓA

CỦA MỘT SỐ LOÀI CÁ BỐNG PHÂN BỐ

TẠI ĐẦM THỊ NẠI, TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên ngành: Sinh học thực nghiệm

Mã số: 8420114

Người hướng dẫn: TS. VÕ VĂN CHÍ

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu mà tôi đã thực hiện dưới

sự hướng dẫn khoa học của TS. Võ Văn Chí. Các số liệu, kết quả nêu trong

luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình

nghiên cứu nào khác.

Bình Định, tháng 9 năm 2022

Học viên

Trình Thị Thúy Hằng

LỜI CẢM ƠN

Luận văn được hoàn thành dưới sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của

thầy Võ Văn Chí. Tôi xin tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến thầy.

Người đã chỉ dẫn, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và

nghiên cứu.

Nhân đây cho phép tôi bày tỏ lòng biết ơn đối với tất cả quý thầy, cô

trong ban lãnh đạo Trường, Khoa Khoa học tự nhiên, Phòng Đào tạo sau Đại

học của Trường Đại học Quy Nhơn. Tôi xin cảm ơn quý thầy, cô tham gia

giảng dạy lớp cao học Sinh học thực nghiệm khóa 23 đã tận tình hướng dẫn,

giảng dạy tôi trong thời gian học tập.

Tôi xin cảm ơn lãnh đạo và đồng nghiệp Trường THPT Nguyễn Diêu,

các bạn học viên lớp cao học Sinh học thực nghiệm khóa 23 và gia đình,

những người đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành khóa học và luận

văn này.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài....................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 3

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn................................................................... 3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................ 5

1.1. Điều kiện tự nhiên đầm Thị Nại............................................................ 5

1.2. Thành phần loài và sự phân bố của cá bống .......................................... 9

1.3. Những nghiên cứu về tập tính dinh dưỡng cá bống............................. 13

1.4. Sơ lược về vi nhựa ............................................................................... 16

1.5. Tình hình nghiên cứu vi nhựa ở Việt Nam.......................................... 17

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU................................................................................................................ 21

2.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 21

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu........................................................ 22

2.3. Nội dung nghiên cứu............................................................................ 23

2.4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 23

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN....................... 27

3.1. Đặc điểm sinh học dinh dưỡng của cá bống thệ, cá bống chấm mắt và

cá bống tro................................................................................................... 27

3.2. Sự tích tụ vi nhựa ở 3 loài cá bống ...................................................... 42

3.3. Nhận định mối liên kết giữa tập tính dinh dưỡng và số vi nhựa ăn vào ở

các loài cá bống........................................................................................... 53

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 57

1. Kết luận ................................................................................................... 57

1.1. Đặc điểm cơ quan tiêu hóa và tập tính ăn của cá............................. 57

1.2. Thức ăn tự nhiên của cá ................................................................... 57

1.3. Mật độ vi nhựa ................................................................................. 57

1.4. Về hình dạng và kích thước vi nhựa ................................................ 58

1.5. Mối liên kết giữa tập tính dinh dưỡng và số vi nhựa ăn vào ở các loài

cá bống .................................................................................................... 58

2. Kiến nghị................................................................................................. 59

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................... 60

QUYẾT ĐỊNH GIAO TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (BẢN SAO)

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu Tên bảng Trang

Bảng 1.1 Số lượng loài của hai họ Gobiidae và Eleotridae phân

bố ở một số nước Đông Nam Á.

10

Bảng 3.1 Chỉ số RLG của cá bống thệ 29

Bảng 3.2 Thức ăn tự nhiên của cá bống thệ ở mùa mưa và mùa

khô

30

Bảng 3.3 Chỉ số RLG của cá bống chấm mắt 34

Bảng 3.4 Thức ăn tự nhiên của cá bống chấm mắt ở mùa mưa và

mùa khô

35

Bảng 3.5 Chỉ số RLG của cá bống tro 38

Bảng 3.6 Thức ăn tự nhiên của cá bống tro ở mùa mưa và mùa

khô

40

Bảng 3.7 Mật độ vi nhựa tích tụ ở 3 loài cá bống ở mùa mưa 42

Bảng 3.8 Tương quan giữa khối lượng cơ thể, khối lượng ống

tiêu hóa và lượng vi nhựa ăn vào của 3 loài cá bống ở

mùa mưa

43

Bảng 3.9 Mật độ vi nhựa tích tụ ở 3 loài cá bống ở mùa khô 44

Bảng 3.10 Tương quan giữa khối lượng cơ thể, khối lượng ống

tiêu hóa và lượng vi nhựa ăn vào của 3 loài cá bống ở

mùa khô

45

Bảng 3.11 Kết quả so sánh mật độ vi nhựa của 3 loài cá bống

giữa hai mùa

47

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu Tên hình Trang

Hình 1.1 Vị trí địa lý đầm Thị Nại tỉnh Bình Định 5

Hình 1.2 Rác thải nhựa ven đầm Thị Nại 20

Hình 2.1 Cá bống thệ (Oxyurichthys tentacularis) 21

Hình 2.2 Cá bống chấm mắt (Oxyurichthys microlepis) 21

Hình 2.3 Cá bống tro (Oxyurichthys microlepis) 21

Hình 2.4 Vị trí thu mẫu cá ở Đầm Thị Nại 22

Hình 3.1 Hình thái miệng, răng, lưỡi cá bống thệ 27

Hình 3.2 Hình thái cung mang của cá bống thệ 28

Hình 3.3 Hình thái ống tiêu hóa của cá bống thệ 28

Hình 3.4 Tầm quan trọng tương đối của các loại thức ăn trong

phổ thức ăn tự nhiên của cá bống thệ ở mùa mưa và

mùa khô

29

Hình 3.5 Hình thái miệng, răng và lưỡi cá bống chấm mắt 30

Hình 3.6 Hình thái cung mang của cá bống chấm mắt 31

Hình 3.7 Hình thái ruột của cá bống chấm mắt 32

Hình 3.8

Tầm quan trọng tương đối của thức ăn tự nhiên của cá

bống chấm mắt ở mùa mưa và mùa khô

32

Hình 3.9 Cấu tạo miệng, răng, lưỡi của cá bống tro 33

Hình 3.10 Cấu tạo mang của cá bống tro 36

Hình 3.11 Cấu tạo ống tiêu hóa của cá bống tro 38