Nghiên cứu đặc điểm phân bố của các chủng nấm mục gây hại công trình kiến trúc ở một số lăng tẩm, đại nội tại huế và khu phố cổ hội an, quảng nam.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA SINH – MÔI TRƢỜNG

VÕ THỊ NGỌC LÊ

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CỦA CÁC CHỦNG NẤM MỤC GÂY

HẠI CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC Ở MỘT SỐ LĂNG TẨM, ĐẠI NỘI TẠI

HUẾ VÀ KHU PHỐ CỔ HỘI AN, QUẢNG NAM

ĐÀ NẴNG – NĂM 2014

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA SINH – MÔI TRƢỜNG

VÕ THỊ NGỌC LÊ

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CỦA CÁC CHỦNG NẤM MỤC GÂY

HẠI CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC Ở MỘT SỐ LĂNG TẨM, ĐẠI NỘI TẠI

HUẾ VÀ KHU PHỐ CỔ HỘI AN, QUẢNG NAM

Ngành: Sƣ phạm sinh học

Ngƣời hƣớng dẫn: TS Đỗ Thu Hà

ĐÀ NẴNG – NĂM 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong khóa luận là trung thực và chưa từng được ai

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Võ Thị Ngọc Lê

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo hƣớng dẫn TS. Đỗ Thu Hà đã

tận tình hƣớng dẫn và truyền đạt nhiều kiến thức, kinh nghiệm quý báu trong quá

trình thực hiện khóa luận.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô Khoa Sinh-Môi Trƣờng – Đại Học Sƣ

Phạm – Đại Học Đà Nẵng đã tận tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho em trong

suốt 4 năm học.

Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã luôn giúp đỡ. Động

viên em trong suốt thời gian học tập và thực hiện khóa luận.

Xin chân thành cảm ơn.

Võ Thị Ngọc Lê

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CFU : Colony forming unit (Đơn vị hình thành khuẩn lạc)

CMC : Carboxyl methyl cellulose

cs : Cộng sự

MT : Môi trƣờng

MS1 : Murashige- Skoog

QN : Quảng Nam

DANH MỤC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

2.1

Tiêu chí đánh giá mức độ gây hại của nấm đến công trình

kiến trúc

22

3.1

Cấu trúc thành phần bộ, họ, chi, loài nấm mục gây hại công

trình kiến trúc gỗ ở một số lăng tẩm, Đại Nội tại Huế

24

3.2

Thành phần loài nấm mục gây hại công trình kiến trúc gỗ ở

một số lăng tẩm và Đại Nội tại Huế

25

3.3

Cấu trúc thành phần bộ, họ, chi, loài nấm mục gây hại công

trình kiến trúc gỗ ở một số địa điểm tại khu phố cổ Hội An –

QN

28

3.4

Thành phần nấm mục gây hại công trình kiến trúc gỗ ở một

số địa điểm tại khu phố cổ Hội An – QN

29

3.5

Đặc điểm xuất hiện của các loài nấm mục gây hại gỗ ở lăng

tẩm, Đại Nội tại Huế (tháng 11/2012)

32

3.6

Đặc điểm xuất hiện của các loài nấm mục gây hại gỗ ở khu

phố cổ Hội An – QN (tháng 02/2013)

37

3.7

Đặc điểm xuất hiện của nấm mục gây hại công trình kiến trúc

gỗ theo thời gian (tháng) ở lăng tẩm, Đại Nội tại Huế

42

3.8

Đặc điểm xuất hiện của các loài nấm mục gây hại công trình

kiến trúc gỗ theo thời gian (tháng) tại khu phố cổ Hội An –

QN

45

3.9

Khả năng sinh enzim xenlulaza ngoại bào của các loài nấm mục

xuất hiện trên các công trình kiến trúc lăng tẩm tại Huế và khu

phố cổ Hội An - QN

48

3.10

Ảnh hƣởng của nhiệt độ đến sự phát triển của nấm mục

Perenniporia medulla-panis xuất hiện phổ biến và gây hại

chính

50

3.11

Ảnh hƣởng của pH đến sự phát triển của nấm mục

Perenniporia medulla-panis xuất hiện phổ biến và gây hại

chính

52

DANH MỤC HÌNH

Số hiệu

hình

Tên hình Trang

2.1 Sơ đồ địa điểm lấy mẫu tại một số khu di tích ở Cố đô Huế 17

2.2 Sơ đồ địa điểm lấy mẫu tại khu phố cổ Hội An – QN 17

3.1

Quả thể của các loài nấm mục xuất hiện phổ biến và gây hại

trên công trình kiến trúc gỗ ở lăng Minh Mạng, Tự Đức và

Đại Nội tại Huế

27

3.2

Quả thể của các loài nấm mục xuất hiện phổ biến và gây hại

trên công trình kiến trúc gỗ ở một số địa điểm tại khu phố cổ

Hội An – QN

31

3.3

Hình ảnh nấm mục gây hại gỗ tại một số địa điểm thuộc

lăng Minh Mạng, Tự Đức và Đại Nội – Huế

36

3.4

Nấm mục gây hại gỗ tại một số địa điểm thuộc khu phố cổ

Hội An

40

3.5

Khả năng sinh enzim xenlulaza ngoại bào của các loài

nấm mục gây hại chính trên công trình kiến trúc lăng tẩm tại

Huế và khu phố cổ Hội An – QN

49

3.6

Khuẩn lạc của nấm mục Perenniporia medulla- panis sau 2

ngày nuôi cấy (theo nhiệt độ)

51

1

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Di sản, di tích là những giá trị văn hóa lịch sử cần đƣợc bảo tồn và giữ gìn.

Tuy nhiên, hiện nay, các công trình kiến trúc này đang đối mặt với sự xuống cấp

nhanh chóng do nhiều loài sinh vật xâm hại. Tác động đó đã ảnh hƣởng trực tiếp

đến diện mạo, kết cấu của kiến trúc và những thách thức mới trong công tác quản

lý, trùng tu. Ở nƣớc ta, việc nghiên cứu bảo vệ di sản, di tích chỉ mới tập trung điều

tra thành phần loài sinh vật có trong khu hệ nhƣng chƣa đánh giá đƣợc mức độ gây

hại của chúng và xây dựng biện pháp phòng trừ phù hợp với điều kiện sinh thái tại

từng di tích.

Quần thể kiến trúc lăng tẩm, Đại Nội ở Cố đô Huế và khu phố cổ Hội An -

Quảng Nam (QN) là hai trong mƣời di tích lịch sử nổi tiếng đƣợc UNESCO công

nhận là di sản văn hóa thế giới. Mỗi di sản đều có đặc điểm kiến trúc và vị trí địa lý

ở các vùng khí hậu khác nhau.

Sinh vật gây hại di sản, di tích rất đa dạng và phong phú. Bao gồm các nhóm

chính: vi khuẩn, nấm mốc, nấm mục, côn trùng, động vật có xƣơng sống và thực vật

[14]. Trong đó, có nấm mốc, nấm mục là nhóm sinh vật gây hại phổ biến nhất.

Nấm mục thuộc nhóm nấm đảm (Basidiomycetes). Quả thể nấm có khả năng

đâm sâu phá hủy màng tế bào gỗ, để hấp thụ chất dinh dƣỡng [26]. Do đó, sự phá

hoại gỗ gây ra bởi nấm mục là liên tục, chủ yếu ở một số nơi có sự thông khí kém

nhƣ: sàn, trần nhà, chân cột, gác mái,... Tuy nhiên, các biện pháp phòng trừ nấm gây

hại tại các di tích vẫn chƣa có sự liên kết chặt chẽ, giám sát thƣờng xuyên và hiệu

quả. Vì vậy, cần xây dựng một hệ thống các biện pháp quản lý di sản dựa trên quan

điểm tiếp cận sinh thái học là rất cần thiết.

Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn và với mong muốn góp phần

hạn chế tác động gây hại của nấm nói chung và các loài nấm mục nói riêng đến

công trình kiến trúc di sản, chúng tôi tiến hành chọn đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm

phân bố của các chủng nấm mục gây hại công trình kiến trúc ở một số lăng tẩm,