Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học và một số biện pháp kỹ thuật thâm canh giống bưởi Phục Hoà, Cao Bằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

–––––––––––––––––––––

NÔNG TRUNG HIẾU

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NÔNG SINH HỌC VÀ

MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT THÂM CANH

GIỐNG BƢỞI PHỤC HÒA CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

ĐẠI HỌC THÁI NGYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

–––––––––––––––––––––

NÔNG TRUNG HIẾU

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NÔNG SINH HỌC VÀ

MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT THÂM CANH

GIỐNG BƢỞI PHỤC HÒA CAO BẰNG

Chuyên ngành: Trồng Trọt

Mã số: 60. 62. 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

1. PGS.TS NGUYỄN HỮU HỒNG

2. PGS.TS ĐÀO THANH VÂN

THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn

này là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ cho một học vị

nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn này đã được cảm ơn. Các

thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nông Trung Hiếu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này Tôi nhận được sự chỉ dẫn tận

tình của Thầy: PGS.TS Nguyễn Hữu Hồng, Trưởng phòng Đào tạo, trường

Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, thầy PGS.TS Đào Thanh Vân, Phó trưởng

khoa Nông học Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên về phương pháp

nghiên cứu, thu thập số liệu... và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình thực

hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn và tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:

Thầy giáo: PGS.TS Nguyễn Hữu Hồng, PGS.TS Đào Thanh Vân đã

giúp đỡ, hướng dẫn và động viên để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Khoa

Sau đại học, Khoa Nông học - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã

tạo điều kiện trong quá trình học tập và nghiên cứu.

UBND huyện Phục Hòa, các đơn vị đã tạo điều kiện, giúp đỡ, các gia

đình tại Thôn Hưng Long, Tà Lùng, Phục Hòa, Cao Bằng đã tạo điều kiện

thuận lợi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn

tốt nghiệp.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể gia đình, bạn bè gần xa,

đồng nghiệp đơn vị, cơ quan đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ về mọi

mặt, khuyến khích động viên hoàn thành luận văn khoa học này.

Xin trân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Nông Trung Hiếu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1

1. Đặt vấn đề .............................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 3

3. Yêu Cầu ................................................................................................. 3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN SƠ LƢỢC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............... 4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài .................................................................... 4

1.2. Tình hình sản xuất cây ăn quả có múi trên thế giới .............................. 5

1.3. Tình hình sản xuất cây ăn quả có múi ở Việt Nam............................. 10

1.3.1. Thực trạng phát triển cam quýt ở Việt Nam................................. 10

1.3.2. Những khó khăn trong sản xuất cây ăn quả nói chung và cây

cam quýt nói riêng ở Việt Nam................................................... 13

1.4. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước......................................... 14

1.4.1. Nghiên cứu về nguồn gốc và phân loại ........................................ 14

1.4.2. Nghiên cứu về giống.................................................................... 18

1.4.3. Nghiên cứu về tính trạng và tính thích ứng của cây bưởi ............. 20

1.4.4. Nghiên cứu về sinh lý, kỹ thuật canh tác...................................... 23

1.4.5. Ảnh hưởng của quá trình thụ phấn đến năng suất, chất lượng

quả của cây có múi ..................................................................... 27

1.4.6. Đặc điểm một số giống bưởi triển vọng ở nước ta ....................... 27

Chƣơng 2: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............... 31

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................... 31

2.2. Nội dung và phương pháp nghiên cứu ............................................... 31

2.2.1. Nội dung nghiên cứu ................................................................... 31

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................. 31

2.2.3. Công thức thí nghiệm .................................................................. 32

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

2.2.4. Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp theo dõi ............................ 34

Chƣơng 3: KẾT QUẢ THẢO LUẬN........................................................ 38

3.1. Điều tra đánh giá hiện trạng, phát hiện các yếu tố hạn chế trong

sản xuất bưởi tại huyện Phục Hoà...................................................... 38

3.2. Kết quả nghiên cứu khả năng sinh trưởng phát triển, năng suất,

chất lượng tình hình sâu bệnh hại của bưởi Phục Hòa. ...................... 41

3.2.1. Đặc điểm của những cây bưởi tốt được chọn tại Phục Hoà .......... 41

3.2.2. Chất lượng quả của các cây bưởi được chọn................................ 57

3.2.3. Tình hình sâu, bệnh hại................................................................ 62

3.3. Kết quả áp dụng một số biện pháp thâm canh trong sản xuất bưởi

Phục Hòa........................................................................................... 66

3.3.1. Kết quả nghiên cứu sử dụng phân bón lá ..................................... 66

3.3.2. Kết quả nghiên cứu sử dụng chất điều tiết sinh trưởng ................ 70

3.3.3. Kết quả ảnh hưởng của thụ phấn bổ sung đến khả năng đậu

quả, chất lượng quả của cây........................................................ 74

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................ 78

5.1. Kết luận ............................................................................................. 78

5.2. Đề nghị.............................................................................................. 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 80

PHỤ LỤC

MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH HOẠ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Diện tích, năng suất, sản lượng bưởi trên thế giới........................... 6

Bảng 1.2. Sản lượng bưởi quả ở một số quốc gia sản xuất bưởi chủ yếu

trên thế giới ................................................................................... 7

Bảng 1.3. Diện tích cam, chanh, quýt phân theo địa phương. ..................... 11

Bảng 1.4. Diện tích cho sản phẩm quả cam quýt phân theo địa phương ...... 13

Bảng 1.5. Bảng tiêu chuẩn phân loại quả bưởi Sa Điền ................................ 30

Bảng 3.1. Các biện pháp kỹ thuật đối với cây bưởi....................................... 39

Bảng 3.2. Tuổi cây và hình thức nhân giống của những cây bưởi được chọn .... 42

Bảng 3.3. Đặc điểm hình thái cây các cây bưởi được chọn........................... 44

Bảng 3.4. Đặc điểm hình thái lá các cây bưởi được chọn ............................. 46

Bảng 3.5. Đặc điểm sinh trưởng và tỷ lệ các loại cành của vụ Xuân các

cây bưởi được chọn ..................................................................... 48

Bảng 3.6. Đặc điểm sinh trưởng của cành Hè các cây bưởi được chọn ......... 50

Bảng 3.7: Tình hình ra hoa của các cây bưởi được chọn............................... 52

Bảng 3.8. Tỷ lệ đậu quả tự nhiên của các cây bưởi được chọn.................... 54

Bảng 3.9. Sự tăng trưởng đường kính quả của các cây bưởi được chọn........ 56

Bảng 3.10. Đặc điểm hình thái quả của các cây bưởi được chọn ................. 59

Bảng 3.11. Chỉ tiêu chất lượng quả các cây bưởi được chọn ........................ 60

Bảng 3.12. Thành phần sinh hoá quả các cây bưởi được chọn ...................... 61

Bảng 3.13. Tình hình sâu hại chính trên các cây bưởi được chọn ................. 62

Bảng 3.14. Tình hình bệnh hại chính trên các cây bưởi tuyển chọn .............. 64

Bảng 3.15. Ảnh hưởng sử dụng phân bón lá đến tình hình ra hoa của cây

bưởi Phục Hòa............................................................................. 67

Bảng 3.16. Ảnh hưởng sử dụng phân bón lá đến tỷ lệ đậu quả tự nhiên

của bưởi Phục Hòa ...................................................................... 67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

Bảng 3.17. Ảnh hưởng sử dụng phân bón lá đến sự tăng trưởng đường

kính quả của bưởi Phục Hoà ........................................................ 68

Bảng 3.18. Ảnh hưởng của phân bón lá đến các yếu tố cấu thành năng

suất và năng suất bưởi Phục Hòa ................................................. 69

Bảng 3.19. Ảnh hưởng sử dụng phân bón lá đến tình hình sâu hại bưởi

Phục Hòa ..................................................................................... 70

Bảng 3.20. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến tình hình ra

hoa của bưởi Phục Hoà ................................................................ 71

Bảng 3.21. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến tỷ lệ đậu quả tự

nhiên của bưởi Phục Hoà............................................................. 72

Bảng 3.22. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến sự tăng trưởng

đường kính quả của bưởi Phục Hoà ............................................. 72

Bảng 3.23. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến các yếu tố cấu

thành năng suất và năng suất bưởi Phục Hòa ............................... 73

Bảng 3.24. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến tình hình sâu

hại của bưởi Phục Hòa................................................................. 74

Bảng 3.25. Ảnh hưởng thụ phấn bổ sung đến tỷ lệ đậu quả tự nhiên của

bưởi Phục Hoà............................................................................. 75

Bảng 3.26. Ảnh hưởng thụ phấn bổ sung đến sự tăng trưởng đường kính

quả của bưởi Phục Hoà ................................................................ 76

Bảng 3.27. Ảnh hưởng thụ phấn bổ sung đến đặc điểm hình thái quả của

bưởi Phục Hòa............................................................................. 76

Bảng 3.28. Ảnh hưởng thụ phấn bổ sung đến chỉ tiêu chất lượng quả của

bưởi Phục Hòa............................................................................. 77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Cây ăn quả chiếm một vị trí quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu cây

trồng do mang lại thu nhập cao. Những năm gần đây, nghề trồng cây ăn quả

đã góp phần vào việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, chuyển đổi mùa vụ, làm

tăng giá trị sử dụng đất, tăng thu nhập cho hộ nông dân, góp phần xoá đói

giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, cải thiện môi sinh.

Đã có nhiều mô hình sản xuất cây ăn quả thành công ở miền núi phía

Bắc. Đó là vùng vải Lục Ngạn (Bắc Giang), vùng cam quýt ở Bắc Quang (Hà

Giang), Hàm Yên (Tuyên Quang), vùng mận Mộc Châu (Sơn La) và Bắc Hà

(Lao Cai), vùng đào ở Sa Pa (Lào Cai) … Đặc biệt trong tương lai gần ngành

trồng cây ăn quả là một trong những ngành sản xuất hàng hoá lớn và có giá trị

xuất khẩu cao.

Mặc dù chúng ta có nguồn tài nguyên cây ăn quả khá phong phú và đa

dạng nhưng theo các chuyên gia cây ăn quả (Viện Khoa học kỹ thuật nông

nghiệp miền Nam) nhận định: hiện nay, chúng ta phải lựa chọn một số chủng

loại cây ăn trái có ưu thế và khả năng cạnh tranh để đầu tư các khâu kỹ thuật,

xây dựng thương hiệu và chiến lược xúc tiến thương mại nhằm nâng cao năng

lực cạnh tranh và chiếm lấy thị trường thế giới. Theo các chuyên gia này, hiện

tại chúng ta cần chú ý đến một số chủng loại cây ăn trái như: thanh long, vú

sữa, măng cụt, ổi, sơri và bưởi.

Bưởi là loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao và có vai trò quan trọng

trong mô hình VAC cũng như sản xuất trang trại. Trồng bưởi không chỉ đem

lại giá trị kinh tế mà còn có giá trị dinh dưỡng khá tốt. Theo GS-TS. Trần Thế

Tục thành phần hoá học có trong 100g quả bưởi tươi phần ăn đựợc: Đường 6

- 12%, lipit 0,1g, protein 0,9g, vitamin C 90mg, P205 12mg, xenluloza 0,2g,

ngoài ra còn có các loại vitamin B1, B2,… caroten 0,2mg, các khoáng chất ở

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

dạng vi lượng rất cần thiết cho cơ thể con người. Trong 1kg bưởi phần ăn

được cung cấp 530 - 600 calo nguồn năng lượng dễ tiêu. Ngoài dùng ăn tươi

bưởi còn được chế biến thành rất nhiều sản phẩm có giá trị như: nước quả,

mứt,… trong công nghiệp chế biến vỏ, hạt để lấy tinh dầu, bã tép để sản xuất

pectin có tác dụng bồi bổ cơ thể, đặc biệt bưởi có tác dụng rất tốt để chữa các

bệnh đường ruột, tim mạch ...

Ở Việt Nam, có một số giống có chất lượng quả tốt được thị trường ưa

chuộng, được xem là đặc sản của một số vùng. Đáng chú ý là bưởi Năm Roi ở

Vĩnh Long, Tiền Giang, bưởi Đoan Hùng ở Phú Thọ, bưởi Thanh Trà (Huế),

bưởi Phúc Trạch ở Hương Khê, Hà Tĩnh …

Toàn tỉnh Cao Bằng có khoảng 140.942 ha đất có khả năng phát triển

nông nghiệp, chiếm 21% diện tích tự nhiên. Phần lớn đất được sử dụng để

phát triển cây hàng năm, chủ yếu là cây lương thực, cây ăn quả. Khí hậu Cao

Bằng mang tính nhiệt đới gió mùa lục địa núi cao và có đặc trưng riêng so với

các tỉnh miền núi khác thuộc vùng Đông Bắc, có tiểu vùng có khí hậu Á nhiệt

đới. Đặc điểm này đã tạo cho Cao Bằng những lợi thế để hình thành các vùng

sản xuất cây lương thực, cây ăn quả. Trước những tiềm năng về đất đai, khí

hậu, nhân dân Cao Bằng đã và đang khai thác và phát huy tiềm năng để phát

triển kinh tế trang trại, trồng cây ăn quả.

Tại huyện Phục Hoà, có một giống bưởi được bà con trồng từ rất lâu

được phát hiện như một giống bưởi quý, có nguồn gốc từ giống bưởi Sa Điền,

Trung Quốc. Đặc điểm của giống bưởi này rất gần với những tiêu chí đánh

giá giống bưởi tốt đó là: Cây sinh trưởng khoẻ, năng suất ổn định, vách múi

dễ bóc, tép bó chặt, ngọt, không he đắng, đặc biệt thời gian bảo quản rất lâu

(3- 4 tháng),... Tuy nhiên trong những năm qua do thiếu đầu tư và chăm sóc

không đúng kỹ thuật nên giống bưởi này mai một dần, dẫn đến năng suất và

chất lượng giảm sút đáng kể. Vì vậy, để góp phần khôi phục giống bưởi này

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học và một số

biện pháp kỹ thuật thâm canh giống bưởi Phục Hoà, Cao Bằng”.

2. Mục đích nghiên cứu

- Tìm hiểu tình hình sản xuất bưởi của huyện Phục Hoà tỉnh Cao Bằng.

- Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học và áp dụng một số biện pháp

thâm canh giống bưởi Phục Hoà tỉnh Cao Bằng.

3. Yêu Cầu

- Điều tra thực trạng sản xuất, phát hiện các yếu tốt hạn chế trong sản

xuất bưởi tại Phục Hoà.

- Nghiên cứu sự sinh trưởng phát triển, năng suất, chất lượng quả và

tình hình sâu bệnh hại của bưởi Phục Hoà- Cao Bằng.

- Áp dụng một số biện pháp kỹ thuật thâm canh giống bưởi Phục Hoà￾Cao Bằng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Chƣơng 1

TỔNG QUAN SƠ LƢỢC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài

Cây họ cam quýt có những nhu cầu nhất định về môi trường và về dinh

dưỡng. Mỗi một vùng nhất định, do tính phong phú, đa dạng của điều kiện

sinh thái, đã sinh ra nhiều chủng loại và có nhiều biến dị để chọn lọc. Qua quá

trình chọn lọc tự nhiên có những chủng loại cam quýt có đặc tính quý đáp ứng

được nhu cầu của sản xuất.

Do đặc tính thích ứng của giống cây ăn quả có múi với điều kiện môi

truờng (chủ yếu là điều kiện khí hậu) và qua các quá trình di thực (bằng con

đường nhân giống vô tính) nhiều giống còn duy trì được một số đặc tính tốt

của cây mẹ nơi nguyên sản, ngoài ra nó còn thể hiện một số đặc tính tốt hơn.

Công tác chọn giống rất có ý nghĩa trong việc tìm ra các giống quý

mang đặc tính riêng của từng vùng, như một thứ đặc sản (nguồn gen quý) của

một vùng nhất định có thể duy trì và nhân rộng ra sản xuất bằng các phương

pháp nhân giống vô tính. Dùng phương pháp chọn lọc vô tính để cố định các

đặc tính tốt tiếp tục chọn lọc sau khi đã chọn dòng bởi vì vẫn có biến dị sau

khi các cá thể được nhân ra từ phương pháp vô tính.

Điều tra tuyển chọn các nguồn giống sẵn có tại địa phương là biện pháp

có tính hiệu quả cao, để giải quyết vấn đề cấp bách đó là nhanh chóng duy trì

và phục tráng các giống quý của địa phương, chọn lựa phương pháp hợp lý để

nhân giống ra sản xuất.

Với các loài cây ăn quả (trừ những giống cho quả không hạt) nguồn hạt

phấn khác nhau ảnh hưởng rất lớn đến tỷ lệ đậu quả, số lượng hạt và cuối

cùng là năng suất, chất lượng quả [38], [39], [24]. Theo K. el al Konishi

(1994) [36], ở một số cây ăn quả như: Cây hồng (D.Kabi) có 2 nhóm giống

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

chính, nhóm tự thụ phấn và nhóm giao phấn, với nhóm giao phấn khi cho tự

thụ quả rất bé hoặc rụng 100%. Ở cây nho, một số giống tự thụ cho qủa rất

nhỏ và nguồn hạt phấn khác nhau cho tỷ lệ đậu quả rất khác nhau. Theo D.de

Nattancount (1997) [40], ở cam quýt, nhiều giống khi tự thụ cho quả không

hạt và phát triển có độ lớn bình thường, trong khi đó một số giống cam quýt

khác khi tự thụ hoa rụng 100% nghĩa là những giống này muốn kết quả cần

phải có quá trình giao phấn. Mỗi liên quan giữa quá trình tự thụ và thụ phấn

chéo đến việc tạo quả không hạt và tỷ lệ đậu quả là các quá trình có cơ chế

khác nhau và rất phức tạp.

1.2. Tình hình sản xuất cây ăn quả có múi trên thế giới

Theo Wakana A Kira (1998) [47], trong nhiều thập kỷ qua, năng suất,

diện tích và sản lượng cam quýt không ngừng tăng. Vành đai trồng trọt cam

quýt được trồng trải dài từ 400

vĩ Bắc xuống 400

vĩ Nam, có nghĩa là chỉ trồng

được ở vùng Nhiệt đới và Á nhiệt đới. Hiện nay vùng cây ăn quả nhiệt đới

như Việt Nam, Thái Lan, Cu Ba, Malaixia và miền Nam Trung Quốc giáp

Việt Nam đang gặp những khó khăn lớn về phát triển cam quýt do một số

bệnh hại trên cây có múi như bệnh greening gây nên. Sức tàn phá của các loại

dịch bệnh này khiến cho diện tích cam quýt của một số nước nằm trong vùng

nhiệt đới bị thu hẹp hoặc không tăng lên được. Trái lại, khí hậu vùng Á nhiệt

đới không cho phép các loại bệnh hại cam quýt điển hình là bệnh greening

phát triển mạnh, chính vì thế vùng cam quýt Á nhiệt đới có xu hướng ngày

càng phát triển mạnh về diện tích, năng suất, sản lượng, chất lượng quả cũng

như đầu tư các biện pháp kỹ thuật về giống, canh tác.

Trên thế giới, tính đến năm 2007, diện tích trồng cây bưởi đạt 289.248

ha, năng suất bình quân đạt 174,971 ta/ha và sản lượng đạt 5.061.023 tấn.

Trong vòng 5 năm từ 2003-2007, diện tích trồng cây bưởi tăng khoảng 32.947

ha, sản lượng tăng thêm 248.478 tấn. Tuy nhiên, năng suất có chiều hướng