Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học của một số dòng bưởi thể tam bội có triển vọng tại Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------

HOÀNG KIM KHÁNH

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NÔNG SINH HỌC

CỦA MỘT SỐ DÕNG BƢỞI THỂ TAM BỘI

CÓ TRIỂN VỌNG TẠI THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------

HOÀNG KIM KHÁNH

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NÔNG SINH HỌC

CỦA MỘT SỐ DÕNG BƢỞI THỂ TAM BỘI

CÓ TRIỂN VỌNG TẠI THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Trồng trọt

Mã số: 60.62.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : PGS.TS. NGÔ XUÂN BÌNH

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Hoàng Kim Khánh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bản luận văn tốt nghiệp thạc sĩ khoa học nông nghiệp

của mình. Trƣớc hết cho phép tôi đƣợc bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu

sắc tới thầy giáo PGS.TS. Ngô Xuân Bình đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong

suốt quá trình thực hiện cũng nhƣ hoàn chỉnh luận văn.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu, Khoa Sau Đại

học, Khoa Nông học, Khoa Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm

cùng toàn thể cán bộ giảng viên Trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã

giúp đỡ, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã tạo

điều kiện giúp đỡ, động viên, khích lệ tôi trong quá trình nghiên cứu luận văn.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 9 năm 2011

Tác giả luận văn

Hoàng Kim Khánh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..........................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................................ii

MỤC LỤC .................................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..........................................................................................................ix

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................................1

1. Đặt vấn đề .................................................................................................. 1

2. Mục đích đề tài .......................................................................................... 3

3. Yêu cầu đề tài ............................................................................................ 3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU.............................................................................4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài....................................................................... 4

1.2. Nguồn gốc của cam quýt, lịch sử nghề trồng cam quýt và các

vùng trồng cam quýt chủ yếu trên thế giới.................................... 5

1.2.1. Nguồn gốc và lịch sử trồng cam quýt trên thế giới........................................5

1.2.2. Các vùng trồng cây ăn quả có múi trên thế giới.............................................7

1.2.2.1. Vùng cam quýt châu Mỹ.......................................................... 12

1.2.2.2. Vùng trồng cam Địa Trung Hải và châu Âu............................ 13

1.2.2.3. Vùng cam quýt châu Á ............................................................ 13

1.3. Tình hình sản xuất cây ăn quả có múi ở Việt Nam ............................. 14

1.3.1. Thực trạng phát triển cam quýt ở Việt Nam................................................14

1.3.2. Các vùng trồng cam quýt chủ yếu ở Việt Nam............................................20

1.3.2.1. Vùng cam quýt trung du miền núi phía Bắc............................ 20

1.3.2.2. Vùng sản xuất cam quýt ven biển miền Trung........................ 22

1.3.2.3. Vùng cam quýt đồng bằng sông Cửu Long............................. 23

1.3.3. Những khó khăn trong việc trồng cam quýt ở nƣớc ta..............................25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

1.4. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc ......................................... 26

1.4.1. Nghiên cứu về giống.......................................................................................26

1.4.2. Nghiên cứu về sinh lý, kỹ thuật canh tác và bảo quản sau thu hoạch........29

1.4.3. Nghiên cứu về tính trạng và tính thích ứng của cây bƣởi............................32

1.4.4. Hiện tƣợng đa phôi ở cây có múi và ứng dụng............................................34

1.4.5. Ảnh hƣởng của quá trình thụ phấn đến năng suất, chất lƣợng quả của cây

có múi.............................................................................................................35

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........37

2.1. Đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................... 37

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu......................................................... 37

2.3. Nội dung nghiên cứu............................................................................. 38

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 38

2.4.1. Phƣơng pháp bố trí thí nghiệm ......................................................................38

2.4.2. Chỉ tiêu và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................38

2.4.2.1. Chỉ tiêu theo dõi nội dung 1 .................................................... 38

2.4.2.2. Chỉ tiêu theo dõi nội dung 2 .................................................... 41

2.4.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu..............................................................................42

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..............................................43

3.1. Kết quả kiểm tra mức đa bội thể của các dòng bƣởi ............................ 43

3.2. Đặc điểm hình thái của các dòng bƣởi thí nghiệm............................... 44

3.2.1. Đặc điểm thân cành của các dòng bƣởi thí nghiệm.....................................44

3.2.2. Đặc điểm hình thái bộ lá.................................................................................48

3.2.3. Đặc điểm hình thái hoa...................................................................................50

3.2.4. Đặc điểm hình thái quả...................................................................................52

3.3. Đặc điểm sinh trƣởng của các dòng bƣởi thí nghiệm........................... 52

3.3.1. Chu kỳ sinh trƣởng trong một năm của các dòng bƣởi thí nghiệm............53

3.3.2. Động thái tăng trƣởng chiều cao cây của các dòng bƣởi thí nghiệm.........54

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.3.3. Động thái tăng trƣởng đƣờng kính tán của các dòng bƣởi thí nghiệm......55

3.3.4. Tổng số lộc và tỷ lệ % của các đợt lộc của các dòng bƣởi thí nghiệm......56

3.3.5. Đặc điểm sinh trƣởng lộc xuân......................................................................57

3.3.6. Đặc điểm sinh trƣởng lộc hè của các dòng bƣởi thí nghiệm.......................59

3.3.7. Đặc điểm sinh trƣởng lộc thu của các dòng bƣởi thí nghiệm.....................62

3.3.8. Đặc điểm sinh trƣởng lộc đông của các dòng bƣởi thí nghiệm..................64

3.4. Kết quả nghiên cứu đặc điểm ra hoa, năng suất và chất lƣợng quả của

các dòng bƣởi thí nghiệm.................................................................. 66

3.4.1. Đặc điểm ra hoa của các dòng bƣởi thí nghiệm...........................................66

3.4.2. Khả năng cho năng suất của các dòng bƣởi thí nghiệm..............................67

3.4.3. Hình dạng kích thƣớc và khả năng tạo hạt của các dòng bƣởi...................68

3.4.4. Chất lƣợng quả của các dòng bƣởi thí nghiệm.............................................69

3.5. Đánh giá tình hình sâu bệnh hại trên các dòng cam quýt đa bội thí nghiệm 70

3.5.1. Tình hình sâu hại trên các dòng bƣởi thí nghiệm.........................................71

3.5.2. Tình hình bệnh hại trên các dòng bƣởi thí nghiệm.....................................72

3.6. Kết quả nghiên cứu khả năng tạo hạt và khả năng nảy mầm hạt phấn

của một số dòng cam quýt................................................................. 74

3.6.1. Khả năng tạo hạt của các tổ hợp lai...............................................................75

3.6.2. Khả năng nảy mầm của hạt phấn của các dòng cam quýt thí nghiệm.......79

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ.......................................................................................................81

1. Kết luận.................................................................................................... 81

2. Đề nghị..................................................................................................... 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................................84

I. Tài liệu tiếng Việt......................................................................................................................84

II. Tài liệu tiếng Anh....................................................................................................................85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CAQ : Cây ăn quả

NXB : Nhà xuất bản

ns : Sai khác không có ý nghĩa

* : Sai khác có ý nghĩa ở độ tin cậy 95%

NSTB : Năng suất trung bình

PP : Phƣơng pháp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Diện tích, năng suất và sản lƣợng bƣởi trên thế giới..............................................8

Bảng 1.2: Sản lƣợng một số cây ăn quả chính của thế giới và các châu lục........................9

Bảng 1.3: Diện tích một số cây ăn quả chính của thế giới và các châu lục........................10

Bảng 1.4: Sản lƣợng bƣởi của một số nƣớc trên thế giới......................................................11

Bảng 1.5: Diện tích và sản lƣợng một số loại quả ở Việt Nam............................................15

Bảng 1.6: Tình hình sản xuất bƣởi của Việt nam 2005- 2009..............................................16

Bảng 1.7: Kết quả điều tra các giống cam quýt ở Việt nam.................................................18

Bảng 1.8: Một số giống cam quýt nhập nội vào Việt Nam 5 năm gần đây.......................19

Bảng 3.1: Mức bội thể của các dòng bƣởi...............................................................................43

Bảng 3.2: Một số đặc điểm thân cành của các dòng bƣởi thí nghiệm.................................44

Bảng 3.3: Đặc điểm hình thái bộ lá của các dòng bƣởi nghiên cứu....................................48

Bảng 3.4: Đặc điểm hoa của các dòng bƣởi thí nghiệm........................................................50

Bảng 3.5: Đặc điểm hình thái quả của các dòng bƣởi thí nghiệm.......................................52

Bảng 3.6: Chu kỳ sinh trƣởng trong một năm của các dòng bƣởi thí nghiệm........53

Bảng 3.7: Động thái tăng trƣởng chiều cao cây của các dòng bƣởi thí nghiệm................54

Bảng 3.8: Động thái tăng trƣởng đƣờng kính tán của các dòng bƣởi thí nghiệm.............55

Bảng 3.9: Tổng số lộc và tỷ lệ các đợt lộc của các dòng bƣởi thí nghiệm..........................56

Bảng 3.10: Đặc điểm sinh trƣởng lộc xuân của các dòng bƣởi thí nghiệm.......................57

Bảng 3.11: Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc xuân của các dòng bƣởi thí nghiệm.....58

Bảng 3.12: Đặc điểm sinh trƣởng lộc hè của các dòng bƣởi thí nghiệm............................60

Bảng 3.13: Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc hè của các dòng bƣởi thí nghiệm..........61

Bảng 3.14: Đặc điểm sinh trƣởng lộc thu của các dòng bƣởi thí nghiệm..........................62

Bảng 3.15: Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc thu của các dòng bƣởi thí nghiệm.........63

Bảng 3.16: Đặc điểm sinh trƣởng lộc đông của các dòng bƣởi thí nghiệm.......................64

Bảng 3.17: Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc đông của các dòng bƣởi thí nghiệm.....65

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

Bảng 3.18: Thời gian ra hoa của các dòng bƣởi thí nghiệm.................................................67

Bảng 3.19: Tỷ lệ đậu quả và năng suất của các dòng bƣởi thí nghiệm...............................68

Bảng 3.20: Đánh giá đặc điểm quả và khả năng tạo hạt một số dòng bƣởi.......................68

Bảng 3.21: Một số chỉ tiêu về thành phần sinh hóa quả của các dòng bƣởi thí nghiệm..70

Bảng 3.22: Một số sâu hại chính trên các dòng bƣởi thí nghiệm.........................................71

Bảng 3.23: Một số bệnh hại chính trên các dòng bƣởi thí nghiệm......................................73

Bảng 3.24: Khả năng tạo hạt ở một số tổ hợp lai đa bội........................................................75

Bảng 3.25: Kết quả đánh giá độ nảy mầm hạt phấn của một số dòng thí nghiệm............79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Đồ thị số lƣợng cành cấp 1 của các dòng bƣởi thí nghiệm..................................46

Hình 3.2. Đồ thị số lƣợng cành cấp 2 của các dòng bƣởi thí nghiệm..................................47

Hình 3.3.Đồ thị tăng trƣởng chiều cao cây của các dòng bƣởi thí nghiệm.......................54

Hình 3.4. Đồ thị tăng trƣởng đƣờng kính tán của các dòng bƣởi thí nghiệm..........55

Hình 3.5. Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc xuân của các dòng bƣởi thí nghiệm........58

Hình 3.6. Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc hè của các dòng bƣởi thí nghiệm.............61

Hình 3.7. Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc thu của các dòng bƣởi thí nghiệm............63

Hình 3.8. Động thái tăng trƣởng chiều dài lộc đông của các dòng bƣởi thí nghiệm........65

Hình 3.9. Đồ thị chiều dài lộc xuân, lộc hè, lộc thu và đông của các dòng bƣởi

thí nghiệm..........................................................................................................66

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Các cây trồng thuộc họ cam quýt là những cây trồng đƣợc biết đến từ lâu

đời và đƣợc trồng rất phổ biến trên thế giới. Theo tổ chức quốc tế FAO, hiện

nay trên thế giới có khoảng 60 nƣớc trồng cam quýt, phân bố từ miền xích

đạo tới vĩ độ Bắc – Nam. Chúng đƣợc phân bố rộng, trải dài từ 350N đến

400B, đặc biệt đƣợc trồng tập trung từ 200N đến 220B. Các nƣớc có diện tích

trồng cây cam quýt nhiều nhất trên thế giới nhƣ: Braxin, Mỹ, Trung Quốc…

Sở dĩ, cây cam quýt đƣợc trồng phổ biến trên thế giới là vì đây là những

cây trồng có giá trị dinh dƣỡng và cho hiệu quả kinh tế cao, chúng không chỉ

đƣợc dùng làm thức ăn bồi bổ sức khoẻ mà còn rất nhiều tác dụng trong lĩnh

vực y học, dùng làm vị thuốc chữa bệnh. Ngoài ra, các sản phẩm của cây cam

quýt còn đƣợc sử dụng rộng dãi trong một số ngành công nghiệp nhƣ công

nghiệp hoá mỹ phẩm… Tuỳ từng loại cây có múi khác nhau mà thành phần

các chất dinh dƣỡng của chúng cũng có sự khác nhau, nhƣng nhìn chung

chúng đều có hàm lƣợng các chất dinh dƣỡng dao động nhƣ sau: Hàm lƣợng

đƣờng tổng số khoảng 6 - 12%, đạm 0,6 - 0,9%, chất béo 0,1 – 0,2%,

vitaminC 50 – 100mg/100g tƣơi, axits hữu cơ 0,4 – 0,6%. Ngoài ra, còn có

nhiều loại vitamin nhƣ B1, E và nhiều loại khoáng chất nhƣ P2O5, Ca, Fe, Zn,

Mg… và có khoảng 15 loại axit amin tự do khác nhau.

Cây Bƣởi có tên khoa học là Citrus grandis (L.) Osbeck là một trong

những cây trồng thuộc họ cam quýt(Citrus). Ở Việt Nam, những cây trồng

thuộc họ cam quýt nói chung và cây bƣởi nói riêng đã đƣợc trồng từ lâu đời

và đƣợc mọi ngƣời biết đến nhƣ là một loại cây trồng rất thân thiện và quen

thuộc. Trái bƣởi không chỉ là một món ăn có giá trị dinh dƣỡng cao mà còn là

một loại quả mang giá trị tinh thần rất lớn, chúng không thể thiếu đƣợc trong