Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Học Của Loài Bảy Lá Một Hoa Paris Polyphylla Sm Var Chinensis Franch Hara Tại Xã Tà Tổng Huyện Mường Tè Tỉnh Lai Châu

i

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng Đại học Lâm

nghiệp Việt Nam em luôn nhận đƣợc sự qua tâm, chỉ dẫn ân cần của thầy cô

giáo, sự ủng hộ và giúp đỡ nhiệt tình của các bạn học cùng với sự động viên

khích lệ của gia đình và ngƣời than đã giúp em vƣợt qua nhiều trở ngại và khó

khan để hoàn thành chƣơng trình đào tạo đại học chính quy liên ngành: Quản lý

tài nguyên rừng và môi trƣờng. Nhân dịp này em xin đƣợc bày tỏ sự chân thành

cảm ơn tới thầy NGƢT.PGS.TS. Trần Ngọc Hải – Trƣờng Đại học Lâm nghiệp

Việt Nam thầy đã hƣớng dẫn nghiên cứu và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em

trong quá trình thực hiện đề tài khóa luận này.

Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trƣờng, các thầy, các cô đã

tham gia giảng dạy em trong suốt quá trình học tập và rèn luyện tại Trƣờng đại

học Lâm nghiệp.

Em xin chân thành cảm ơn Cán bộ quản lý tại xã Tà Tổng - huyện Mƣờng

Tè - tỉnh Lai Châu đã giúp đỡ em trong quá trình điều tra nghiên cứu thực tế.

Hoàn thành tốt đề tài này sẽ là niềm cổ vũ lớn, nguồn động lực lớn và là bƣớc

khởi đầu cho những sinh viên sắp ra trƣờng nhƣ chúng em. Mặc dù đã có những

cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện khóa luận nhƣng do điều kiện hạn

chế về thời gian, kinh nghiệm còn ít, hơn nữa đây là đề tài ít đƣợc quân tâm do

vậy tài liệu tham khảo hạn chế và những khó khăn khách quan do địa hình, trời

tiết,… Vì vậy, đề tài không tránh khởi những thiếu sót. Em mong muốn đƣợc

những ý kiến đóng góp quý báo của các thầy cô giáo, các nhà khoa học và bạn

bè cùng trƣờng để đề tài khóa luận của em đƣợc hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày tháng năm

Sinh viên thực hiện

Sùng A Dơ

ii

TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Tên đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm lâm học của loài Bảy lá một hoa

[Paris polyphylla Sm. Var. chinensis (Franch.) Hara] tại xã Tà Tổng, huyện

Mƣờng Tè, tỉnh Lai Châu”

Giáo viên hƣớng dẫn: NGƢT.PGS.TS. Trần Ngọc Hải

Sinh viên thực hiện: Sùng A Dơ

Lớp: 60B_QLTNR

1. Mục tiêu

Bổ sung đƣợc một số đặc điểm hình thái, vật hậu của loài Bảy lá một hoa .

Phản ánh điều kiện hoàn cảnh về đất đai, địa hình thực vật nơi có loài Bảy

lá một hoa phân bố tại khu vực.

Xác định đƣợc đặc điểm phân bố của loài tại xã Tà Tổng – huyện Mƣờng

Tè – tỉnh Lai Châu.

Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài Bảy lá một hoa tại khu

vực nghiên cứu.

2. Đối tƣợng và địa điểm nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu là loài Bảy lá một hoa [Paris polyphylla Sm. Var.

chinensis (Franch.) Hara] tại xã Tà Tổng - huyện Mƣờng Tè - tỉnh Lai Châu.

Địa điểm: Khu vực thuộc xã Tà Tổng – huyện Mƣờng Tè – tỉnh Lai

Châu.

3. Nội dung nghiên cứu

Nghiên cứu đặc điểm lâm học của loài Bảy lá một hoa tại khu vực nghiên cứu.

Tình hình khai thác và sử dụng loài Bảy lá một hoa tại khu vực nghiên cứu.

Đề xuất một số giải pháp bảo tồn loài Bảy lá một hoa tại khu vực.

4. Kết quả nghiên cứu

Từ kết quả nghiên cứu đề tài đƣa ra kết quả sau:

Cây Bảy lá một hoa tại khu vực xã Tà Tổng, Mƣờng Tè, Lai Châu là loài

cây thân cỏ, sống lâu năm, có kích thƣớc nhỏ, Thân rễ phình to; thân trên mặt

đất đơn độc, có màu tím nhạt và nhạt dần tự vị trí mọc lá xuống gốc, có đƣờng

kính từ 0.3cm đến 1.5cm, có chiều cao từ 10cm đến 40cm. Thân rễ ngắn, có

iii

chiều dài trung là 6cm, đƣờng kính trung bình là 3cm, thân rễ mật, chia thành

nhiều đốt, tại mỗi đốt có một sẹo to. Có 6 đến 8 lá xếp thành một vòng trên thân,

màu xanh; phiến lá hình trái xoan, thuôn, gợn sóng nhẹ, đầu lá nhọn, cuống lá

dài 2.5cm – 3cm, rộng trung bình 6.3cm; có 3 gân chính, gân mặt trên lõm, gân

mặt dƣới hiển rõ. Lá đài màu xanh, hình mũi giáo, dài 1-2cm, rộng 0.5-1cm; có

4-7 lá, 3 gân chính. Hoa mọc đơn ở đỉnh thân, đều, lƣỡng tính, mọc cách lá

khoảng 3-5cm, lá đài màu lục, cánh hoa hình sợi màu vàng, ngắn hơn hoặc bằng

lá đài. Nhị nhiều, chỉ nhị dẹp, bao phấn thuôn màu vàng nâu, bầu màu tím. Quả

mọng màu tím đỏ, hình trứng, hạt màu vàng, cây trƣởng thành đƣợc hơn 10 hạt.

Về vật hậu cây Bảy lá một hoa ra chồi từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau, cây

hoa vào tháng 2 đến tháng 5 với những cây có 4 tuổi đến 5 tuổi trở lên, với những

cây có 4 đến 5 tuổi trở lên cây ra hoa vào giữa tháng 2 đến tháng 5, đến đầu tháng 6

quả bắt đầu chín đến giữa tháng 7, Đầu tháng 8 cây Bảy lá một hoa lại bắt đầu rụng

lá cho đến tháng 10. Kết thúc một chu trình sinh trƣởng và phát triển.

Tại khu vực nghiên cứu Bảy lá một hoa phân bố nhiều ở 2 trạng thái

TXTB và TXN. Tập trung nhiều ở đai cao trên 1000m và ở vị trí sƣờn núi,

hƣớng phơi là theo hƣớng Đông – Bắc và Tây – Bắc là chính. Trong đó, đất

mùn tƣơng đối dày, màu đen, độ ẩm cao, loại đất tơi xốp. Với tỷ lệ độ tàn che

theo các trạng thấy rừng từ 0.6 đến 0.7, tỷ lệ che phủ từ 40% đến 57%. Điều

kiện tại khu vực thích hợp cho loài Bảy lá một hoa sinh trƣởng và phát triển.

Thành phần loài tại nơi có Bảy lá một hoa phân bố rất đa dạng và phong

phú. Trong đó, có một số loài cây chiến ƣu thế nhƣ: Dẻ ăn quả, Dẻ gai nhím,

Vối thuốc, Cáng lò, Cà lồ, Dẻ gai ấn độ và một số loài quý hiếm nhƣ Dẻ cau, Sồi

phẳng.

Thành phần loài cây bụi thảm tƣơi đi kèm với Bảy lá một hoa là: Dƣởng xỉ,

Mua rừng, Ba chạc, Hoàng tinh cách, Rau hùm, Cơm nguội, Chân chim, Địa lan.

Đề tài đã đề ra đƣợc một số giải pháp nhằm pháp huy những thuận lợi và,

khắc phục những khó khăn và thách thức trong công tác bảo tồn loài cây thuốc

quý hiếm này.

iv

MUC LỤC

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................I

TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP............................................................II

MUC LỤC...........................................................................................................IV

DANH MỤC VIẾT TẮT ................................................................................. VIII

DANH MỤC BẢNG...........................................................................................IX

DANH MỤC HÌNH ............................................................................................. X

DANH MỤC BẢN ĐỒ.......................................................................................XI

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.....................................................................................XII

ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU ................................................. 3

1.1. Nghiên cứu tại khu vực .................................................................................. 3

1.2. Cở sở khoa học nghiên cứu............................................................................ 3

1.3. Tình hình nghiên cứu ở trên thế giới.............................................................. 5

1.4. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam. ................................................................ 6

1.5. Thông tin về loài Bảy lá một hoa – [Paris polyphylla Sm. Var. chinensis

(Franch.) Hara]...................................................................................................... 7

CHƢƠNG 2 MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU...................................................................................................... 8

2.1. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................... 8

2.1.1. Mục tiêu chung............................................................................................ 8

2.1.2. Mục tiêu cụ thể............................................................................................ 8

2.2. Đối tƣợng và địa điểm nghiên cứu................................................................. 8

2.2.1. Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................. 8

2.2.2. Thời gian và phạm vi nghiên cứu................................................................ 8

2.3. Nội dung nghiên cứu...................................................................................... 8

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................ 9

2.4.1. Công tác chuẩn bị........................................................................................ 9

v

2.4.2. Phƣơng pháp kế thừa................................................................................. 10

2.4.3. Phƣơng pháp điều tra ngoại nghiệp........................................................... 10

2.4.3.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái và vật hậu của loài Bảy lá một hoa tại

xã Tà Tổng – huyện Mƣờng Tè – tỉnh Lai Châu. ............................................... 10

2.4.3.2. Nghiên cứu đặc điểm phân bố của loài bảy lá một hoa tại khu vực ...... 11

2.4.3.2.1. Điều tra theo tuyến .............................................................................. 11

2.4.3.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn...................................................................... 12

2.4.3.2.3. Phƣơng pháp điều tra ô tiêu chuẩn (OTC).......................................... 12

2.4.4. Phƣơng pháp nội nghiệp............................................................................ 17

2.4.5. Phƣơng pháp đề xuất giải pháp bảo tồn loài............................................. 19

CHƢƠNG 3 ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA KHU VỰC NGHIÊN CỨU............ 20

3.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................ 20

3.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................ 20

3.1.2. Địa hình, địa mạo ...................................................................................... 20

3.1.3. Khí hậu, thời tiết........................................................................................ 21

3.1.4. Thủy văn.................................................................................................... 21

3.2. Đặc điểm đất đai........................................................................................... 21

3.2.1. Đất nông nghiệp ........................................................................................ 21

3.2.2. Đất phi nông nghiệp:................................................................................. 21

3.2.3. Đất chƣa sử dụng :..................................................................................... 22

3.3. Điều hiện kinh tế - xã hội............................................................................. 22

3.3.1. Chất lƣợng, quy mô, cơ cấu dân số và lao động ....................................... 22

3.3.2. Văn hóa - xã hội ........................................................................................ 23

3.3.3. Thực trạng cơ sở hạng tầng....................................................................... 23

3.3.3.1. Giao thông thủy lợi ................................................................................ 23

3.3.3.2. Y tế ......................................................................................................... 24

3.3.3.3. Giáo dục ................................................................................................. 24

3.3.3.4. Văn hóa .................................................................................................. 24

3.3.3.5. An ninh quốc phòng............................................................................... 24

vi

3.4. Mức độ ĐDSH tại khu vực .......................................................................... 25

3.4.1. Thực vật..................................................................................................... 25

3.4.2. Động vật .................................................................................................... 25

CHƢƠNG 4 KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NGHIÊN CỨU...................................... 27

4.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái và vật hậu loài Bảy lá một hoa. ................. 27

4.1.1. Đặc điểm hình thái loài Bảy lá một hoa.................................................... 27

4.1.1.1. Đặc điểm hình thái thân cây................................................................... 27

4.1.1.2. Đặc điểm hình thái lá ............................................................................. 28

4.1.1.3. Đặc điểm cấu tạo hoa, quả. .................................................................... 29

4.1.2. Đặc điểm về vật hậu.................................................................................. 30

4.2. Đặc điểm phân bố của loài Bảy lá một hoa.................................................. 31

4.2.1. Đặc điểm phân bố cây Bảy lá một hoa theo các trang thái rừng .............. 34

4.2.2. Đặc điểm phân bố của cây Bảy lá một hoa theo độ cao. .......................... 35

4.2.3. Đặc điểm phân bố của cây Bảy lá một hoa theo vị trí địa hình. ............... 36

4.2.4. Đặc điểm phân bố của cây Bảy lá một hoa theo hƣớng phơi. .................. 37

4.2.1.5. Nhận xét chung về đặc điểm hình thái và phân bố của loài Bảy lá ....... 38

4.3. Đặc điểm các trúc rừng nơi có Bảy lá một hoa phân bố.............................. 39

4.3.1. Cấu trúc tổ thành ....................................................................................... 39

4.3.1.1. Cấu trúc tổ thành tầng cây cao. .............................................................. 40

4.3.1.2. Cấu trúc tổ thành tầng cây tái sinh......................................................... 45

4.3.2. Các đặc trƣng mẫu, mật độ cây/ha, chất lƣợng cây ở các trạng thái ........ 46

4.3.1.3. Các đặc trung mẫu.................................................................................. 46

4.3.1.4. Mật độ cây theo các trạng thái rừng....................................................... 47

4.3.1.5. Chất lƣợng cây tại khu vực nghiên cứu ................................................. 49

4.3.2. Đặc đểm tái sinh cây Bảy lá một hoa........................................................ 50

4.3.3. Đặc điểm lớp cây bụi, thảm tƣơi............................................................... 50

4.3.4. Độ tàn, che phủ.......................................................................................... 51

4.4. Đặc điểm đất tại khu vực có loài Bảy lá một hoa phân bố .......................... 52

4.5. Tình hình khai thác và thị trƣờng Bảy lá một hoa tại khu vực nghiên cứu. 54

vii

4.5.1. Tình hình khai thác loài Bảy lá một hoa tại xã Tà Tổng........................... 54

4.5.2. Thị trƣờng tiêu thụ loài Bảy lá một hoa tại khu vực nghiên cứu.............. 56

4.6. Đề xuất một số giải pháp để phát triển và bảo tồn loài Bảy lá một hoa tại

khu vực xã Tà Tổng, Mƣờng Tè, Lai Châu ........................................................ 56

4.6.1. Các yếu tố ảnh hƣởng tới công tác bảo tồn loài Bảy lá một hoa tại xã Tà

Tổng..................................................................................................................... 56

4.6.2. Một số giải pháp góp phần bảo tồn loài Bảy lá một hoa........................... 57

4.6.2.1. Nhóm giải pháp về mặt tổ chức quản lý ................................................ 57

4.6.2.2. Nhóm giải pháp kỹ thuật........................................................................ 58

KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ........................................................... 60

KẾT LUẬN......................................................................................................... 60

TỒN TẠI............................................................................................................. 61

KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 61

TÀ I LIỆU THAM KHẢO

PHỤC BIỂU

viii

DANH MỤC VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa

OTC Ô tiêu chuẩn

ODB Ô dạng bảng

VQG Vƣờn quốc gia

KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên

D1.3 Đƣờng kính ngang ngực

Dt Đƣờng kính tán

Hvn Chiều cao vút ngọn

Ki Hệ số tổ thành

Ntb Số cây trung bình của một loài

N% Tỷ lệ phần trăm chất lƣợng cây tái sinh

LRTX Lá rộng thƣờng xanh

TXTB Rừng gỗ tự nhiên trên núi đất LRTX trung bình

TXN Rừng gỗ tự nhiên trên núi đất LRTX nghèo

TXP Rừng gỗ tự nhiên trên núi đất LRTX phục hồi

ĐDSH Đa dạng sinh học