Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh sán dây ở gà thả vườn tại một số địa phương của tỉnh Thái nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

----------------------------

PHẠM DIỆU THÙY

Tên đề tài:

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ BỆNH SÁN DÂY

Ở GÀ THẢ VƢỜN TẠI MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG CỦA

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH: THÚ Y

Thái Nguyên - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

----------------------------

PHẠM DIỆU THUỲ

Tên đề tài:

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ BỆNH SÁN DÂY

Ở GÀ THẢ VƢỜN TẠI MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG CỦA

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH: THÚ Y

Mã ngành: 60 62 50

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Thị Kim Lan

Thái Nguyên - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu thực sự của tôi. Các kết

quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, chƣa hề sử dụng

cho bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho hoàn thành luận văn đã đều

đƣợc cảm ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn này đã đƣợc ghi

rõ nguồn gốc.

Tác giả

Phạm Diệu Thùy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận đƣợc sự quan

tâm, chỉ bảo, hƣớng dẫn, giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, đồng nghiệp,

bàn bè; sự động viên khích lệ của gia đình để tôi hoàn thành luận văn này.

Nhân dịp này tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới:

PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Lan, cô đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo và

giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn.

Ths. Nguyễn Thị Ngân đã đóng góp ý kiến và giúp đỡ nhiệt tình để tôi

hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu của mình.

Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học, Khoa Chăn nuôi thú y, và các thầy

cô giáo giảng dạy chuyên ngành trƣờng Đại học Nông lâm, Đại học Thái

Nguyên đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập.

Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả

Phạm Diệu Thuỳ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các từ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................................i

1. Tính cấp thiết của đề tài .....................................................................................1

2. Mục tiêu và mục đích của đề tài ........................................................................2

2.1. Mục tiêu...........................................................................................................2

2.2. Mục đích..........................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...........................................................2

3.1. Ý nghĩa khoa học ............................................................................................2

3.2. Ý nghĩa thực tiễn.............................................................................................3

CHƢƠNG 1..............................................................................................................................4

TỔNG QUAN TÀI LIỆU......................................................................................................4

1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI...............................................................4

1.1.1. Sán dây ký sinh ở gà ....................................................................................4

1.1.1.1. Vị trí của sán dây ký sinh ở gà trong hệ thống phân loại động vật...........4

1.1.1.2. Thành phần loài sán dây ký sinh ở gà .......................................................5

1.1.1.3. Đặc điểm hình thái, kích thƣớc một số loài sán dây ký sinh ở gà ............7

1.1.1.4. Vòng đời của một số loài sán dây ký sinh ở gà ......................................16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

1.1.2. Bệnh sán dây ở gà ......................................................................................20

1.1.2.1. Thiệt hại kinh tế do bệnh sán dây gây ra.................................................20

1.1.2.2. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh sán dây ở gà ............................................21

1.1.2.3. Cơ chế sinh bệnh của bệnh sán dây ở gà ................................................24

1.1.2.4. Đặc điểm bệnh lý và lâm sàng các bệnh sán dây gà ...............................25

1.1.2.5. Phƣơng pháp chẩn đoán bệnh .................................................................30

1.1.2.6. Điều trị và phòng bệnh sán dây gà..........................................................31

1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƢỚC.......................34

1.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc...............................................................34

1.2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới.............................................................38

CHƢƠNG 2............................................................................................................................42

ĐỐI TƢỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG...........................................................................42

VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............................................................................42

2.1. ĐỐI TƢỢNG, THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ..........................42

2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.........................................................................43

2.2.1. Tình hình nhiễm sán dây ở gà thả vƣờn của ba huyện thuộc tỉnh Thái

Nguyên .................................................................................................................43

2.2.2. Nghiên cứu đốt và trứng sán dây ở ngoại cảnh..........................................43

2.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................43

2.3.1. Phƣơng pháp mổ khám, thu thập và định loại sán dây, thu thập bệnh

phẩm làm tiêu bản vi thể ......................................................................................43

2.3.2. Phƣơng pháp lấy mẫu, xét nghiệm và đánh giá cƣờng độ nhiễm sán dây.45

2.3.2.1. Phƣơng pháp thu thập mẫu .....................................................................45

2.3.2.2. Phƣơng pháp xác định tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây .......................46

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

2.3.3. Quy định một số yếu tố liên quan đến các chỉ tiêu nghiên cứu dịch tễ

bệnh sán dây ở gà thả vƣờn..................................................................................47

2.3.3.1. Lứa tuổi gà ..............................................................................................47

2.3.3.2. Vùng địa hình..........................................................................................47

2.3.3.3. Mùa vụ trong năm...................................................................................48

2.3.3.4. Giống gà ..................................................................................................48

2.3.4. Phƣơng pháp nghiên cứu đốt và trứng sán dây ở ngoại cảnh ....................49

2.3.4.1. Phƣơng pháp xét nghiệm đốt và trứng sán dây ở mẫu chất độn nền

chuồng và khu vực chăn thả.................................................................................49

2.3.4.2. Phƣơng pháp xác định thời gian phân huỷ đốt và sức đề kháng của

trứng sán dây trong phân, trong đất, trong nƣớc..................................................49

2.4. PHƢƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU .......................................................53

CHƢƠNG 3............................................................................................................................55

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN.............................................................................................55

3.1. TÌNH HÌNH NHIỄM SÁN DÂY Ở GÀ THẢ VƢỜN CỦA TỈNH THÁI

NGUYÊN.............................................................................................................55

3.1.1. Các loài sán dây ký sinh ở gà thả vƣờn của một số huyện thuộc tỉnh Thái

Nguyên .................................................................................................................55

3.1.2. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây ở gà thả vƣờn của các huyện ...............59

3.1.3. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo tuổi gà ..........................................63

3.1.3.1. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo tuổi gà qua xét nghiệm phân.....63

3.1.3.2. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo tuổi gà qua mổ khám ................65

3.1.4. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo giống gà .......................................67

3.1.4.1. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo giống gà qua xét nghiệm phân..67

3.1.4.2. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo giống gà qua mổ khám .............70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

3.1.5. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây gà theo địa hình...................................71

3.1.6. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo mùa vụ .........................................74

3.2. NGHIÊN CỨU SỰ PHÁT TÁN, PHÂN HỦY ĐỐT VÀ SỰ TỒN TẠI

CỦA TRỨNG SÁN DÂY GÀ Ở NGOẠI CẢNH..............................................77

3.2.1. Sự phát tán đốt sán dây ở nền chuồng, xung quanh chuồng và vƣờn thả

gà ..........................................................................................................................77

3.2.2. Thời gian đốt sán phân hủy giải phóng ra trứng sán dây và thời gian

sống của trứng sán dây trong phân gà..................................................................81

3.2.3. Thời gian phân huỷ đốt và thời gian sống của trứng sán dây ở đất bề mặt

(trƣờng hợp không gặp ký chủ trung gian)..........................................................86

3.2.4. Thời gian phân hủy đốt sán trong nƣớc và thời gian sống của trứng sán

dây ở trong nƣớc (khi trứng rơi vào môi trƣờng nƣớc) .......................................92

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ..................................................................................................95

4.1. KẾT LUẬN...................................................................................................95

4.2. ĐỀ NGHỊ ......................................................................................................96

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

cs : Cộng sự

KCTG : Ký chủ trung gian

Nxb : Nhà xuất bản

R : Raillietina

spp : species pluriel

SĐS : Số đốt sán

Tr : Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 3.1: Những loài sán dây ký sinh ở gà thả vƣờn của 3 huyện thuộc tỉnh Thái

Nguyên .................................................................................................................56

Bảng 3.2. Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây ở gà thả vƣờn của các huyện (Qua

xét nghiệm phân)..................................................................................................60

Bảng 3.3: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây ở gà thả vƣờn của các huyện (Qua

mổ khám) .............................................................................................................62

Bảng 3.4: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo tuổi gà....................................64

Bảng 3.5: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo tuổi gà....................................66

(Qua mổ khám) ....................................................................................................66

Bảng 3.6: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo giống gà (Qua xét nghiệm

phân).....................................................................................................................68

Bảng 3.7: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo giống gà.................................70

(Qua mổ khám) ....................................................................................................70

Bảng 3.8: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo địa hình..................................72

..............................................................................................................................73

Bảng 3.9: Tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm sán dây theo mùa vụ...................................74

Bảng 3.10: Sự phát tán đốt sán dây ở nền chuồng, xung quanh chuồng và

vƣờn thả gà………………………………………………………………….78

Bảng 3.11: Thời gian đốt sán trong phân gà phân huỷ giải phóng......................82

ra trứng sán dây....................................................................................................82

Bảng 3.12: Thời gian sống của trứng sán dây trong phân gà ..............................84

Bảng 3.13: Thời gian phân huỷ đốt giải phóng trứng sán dây ở lớp đất bề mặt..87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

Bảng 3.14: Thời gian sống của trứng sán dây ở lớp đất bề mặt ..........................89

Bảng 3.15: Thời gian phân hủy của đốt sán dây ở trong nƣớc ............................92

Bảng 3.16: Thời gian sống của trứng sán dây ở trong nƣớc................................93

chăn thả ở huyện Đồng Hỷ ............................................................................80