Nghiên cứu chuột hại cây trồng và biện pháp phòng trừ tại tiền phong, mê linh, vĩnh phúc và vùng phụ

1

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i

NguyÔn phó tu©n

Nghiªn cøu chuét h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p

phßng trõ t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc

vµ vïng phô cËn

Chuyªn ngµnh: BÖnh c©y vµ B¶o vÖ thùc vËt

M sè: 4.01.16

LuËn ¸n tiÕn sü n«ng nghiÖp

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc : 1. PGS. TS. NguyÔn V¨n §Ünh

2. TS. TrÇn Quang TÊn

Hµ néi, 2006

2

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c kÕt

qu¶ nghiªn cøu trong luËn ¸n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong

bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c.

T¸c gi¶ luËn ¸n

3

Lêi c¶m ¬n !

§Ó hoµn thµnh luËn ¸n nµy, tr−íc hÕt t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c

tr−íc sù quan t©m, d×u d¾t vµ tËn t×nh h−íng dÉn cña PGS. TS. NguyÔn V¨n

§Ünh vµ TS. TrÇn Quang TÊn.

T«i xin tr©n träng c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c c¸n bé khoa Sau ®¹i häc,

Bé m«n C«n trïng, Khoa N«ng häc, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp 1, Hµ Néi

®L quan t©m vµ t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi.

T«i xin tr©n träng c¶m ¬n lLnh ®¹o ViÖn B¶o vÖ thùc vËt, Trung t©m §Êu

tranh sinh häc vµ c¸c c¸n bé trong nhãm nghiªn cøu ®éng vËt h¹i n«ng nghiÖp

®L ñng hé vµ gióp ®ì mäi mÆt ®Ó t«i thùc hiÖn tèt c¸c néi dung cña ®Ò tµi

trong suèt thêi gian qua.

T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi TS. John William Copland, Gi¸m ®èc

ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu ®éng vËt, ACIAR, TS. Grant Robert Singleton vµ TS..

Peter Robert Brown vµ c¸c c¸n bé nghiªn cøu trong Trung t©m Sinh th¸i bÒn

v÷ng cña CSIRO ®L gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi.

T«i còng bµy tá lßng biÕt ¬n tíi tæ chøc TÇm nh×n thÕ giíi t¹i ViÖt Nam,

®Æc biÖt lµ hai dù ¸n ph¸t triÓn vïng thuéc huyÖn Kim §éng vµ Phï Cõ, H−ng

Yªn ®L gióp t«i trong qu¸ tr×nh triÓn khai m« h×nh.

T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi PGS.TS NguyÔn §øc Khiªm, PGS. TS.

Ph¹m V¨n LÇm vµ c¸c nhµ khoa häc ®L ®ãng gãp ý kiÕn quÝ b¸u trong qu¸

tr×nh hoµn thiÖn b¶n luËn ¸n nµy.

T«i xin c¶m ¬n tÊt c¶ b¹n bÌ, ng−êi th©n ®L ®éng viªn vµ t¹o mäi ®iÒu

kiÖn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ hoµn thµnh luËn ¸n.

Hµ Néi, Ngµy 19 Th¸ng 4 N¨m 2006

T¸c gi¶

NguyÔn Phó Tu©n

4

Môc lôc

Trang

Lêi cam ®oan............................................................................................. i

Lêi c¶m ¬n ................................................................................................ ii

Môc lôc ................................................................................................... iii

Danh môc c¸c ký hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t ........................................................vi

Danh môc c¸c b¶ng biÓu ..........................................................................vii

Danh môc h×nh vÏ..................................................................................... ix

Më ®Çu ...............................................................................................................1

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi .........................................................................1

2. Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi...............................................................3

2.1. Môc ®Ých .............................................................................................3

2.2. Yªu cÇu cña ®Ò tµi ...............................................................................3

3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña luËn ¸n..............................................4

4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu ...........................................................5

Ch−¬ng 1 - Tæng quan nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc.........................6

1.1. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi ....................................................................6

1.2. Nghiªn cøu trong n−íc vµ ngoµi n−íc..................................................8

1.2.1. ý nghÜa cña chuét ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ y tÕ .......................8

1.2.2. Thµnh phÇn loµi chuét...................................................................9

1.2.3. §Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i häc cña mét sè loµi chuét......... 11

1.2.4. BiÖn ph¸p phßng trõ chuét................................................................ 21

Ch−¬ng 2 - Néi dung, ®Þa ®iÓm, vËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu . 30

2.1. Néi dung cña ®Ò tµi...................................................................................30

5

2. 2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu ................................................................................................

2.3. VËt liÖu nghiªn cøu...........................................................................30

2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ...................................................................31

2.4.1. C¸ch bè trÝ thÝ nghiÖm ...............................................................31

2.4.2. Ph−¬ng ph¸p b¾t chuét...............................................................32

2.4.3. Ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i chuét .....................................................32

2.4.4. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i c¬ quan sinh s¶n .....................33

2.4.5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu biÕn ®éng quÇn thÓ chuét ....................... 35

2.4.6. Ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè gia t¨ng sè l−îng chuét vµo

bÉy theo thêi gian ............................................................................ 36

2.4.7. ChØ sè −u thÕ cña chuét ®ång lín víi chuét ®ång nhá .................... 36

2.4.8. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu n¬i ë vµ diÖn tÝch n¬i ë............................ 36

2.4.9. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu biÖn ph¸p phßng trõ ................................ 38

2.5. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i do chuét g©y ra trªn lóa ...................41

2.6. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu.................................................................42

2.7. BiÖn ph¸p qu¶n lý chuét h¹i tæng hîp cã tham gia cña céng ®ång............... 42

Ch−¬ng 3 - KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn.....................................43

3.1. §Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu ................................................................ 43

3.2. Thµnh phÇn c¸c loµi chuét h¹i c©y trång .......................................................... 45

3.3. H×nh th¸i mét sè loµi chuét ................................................................... 50

3.4. Sinh s¶n cña chuét ®ång lín vµ chuét ®ång nhá .................................... 54

3.4.1. Mïa sinh s¶n cña chuét ®ång lín vµ chuét ®ång nhá ®ùc .............. 54

3.4.2. Mïa sinh s¶n cña chuét ®ång lín vµ chuét ®ång nhá c¸i................ 57

3.4.3. Sè l−îng ph«i trong mét løa cña mét sè loµi chuét......................... 61

3.5. §Æc ®iÓm sinh th¸i häc ........................................................................... 64

6

3.5.1. BiÕn ®éng quÇn thÓ chung cña c¸c loµi chuét ................................................................

3.5.2. BiÕn ®éng quÇn thÓ cña chuét ®ång lín vµ chuét ®ång nhá............ 68

3.5.3. ChØ sè gia t¨ng sè l−îng chuét vµo bÉy theo thêi gian t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002)............................. 70

3.5.4. T−¬ng quan gi÷a l−îng m−a vµ chØ sè phong phó cña chuét

t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002)....................... 71

3.5.5. TÝnh −u thÕ cña chuét ®ång lín so víi chuét ®ång nhá .................. 72

3.5.6. ChØ tiªu sè l−îng quÇn thÓ cña c¸c loµi chuét t¹i mét sè ®Þa ®iÓm ë

TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc vµo thêi ®iÓm tr−íc gieo cÊy lóa

(1999 - 2002) ................................................................................... 73

3.5.7. DiÖn tÝch n¬i ë vµ n¬i ë cña chuét ®ång lín (Rattus argentiventer)

trong mïa sinh s¶n vµ kh«ng sinh s¶n............................................. 76

3.6. BiÖn ph¸p phßng trõ chuét...................................................................... 81

3.6.1. BiÖn ph¸p bÉy (TBS + TC)............................................................... 81

3.6.2. BiÖn ph¸p hun khãi.......................................................................... 88

3.6.3. HiÖu qu¶ phßng trõ chuét h¹i b»ng b¶ diÖt chuét sinh häc............. 89

3.6.4. BiÖn ph¸p qu¶n lý chuét h¹i tæng hîp (IRM).................................. 96

3.7. HiÖu qu¶ cña m« h×nh phßng trõ chuét .................................................. 99

3.7.1. HiÖu qu¶ cña m« h×nh t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc .......... 99

3.7.2. HiÖu qu¶ cña m« h×nh t¹i huyÖn Kim §éng vµ Phï Cõ, H−ng Yªn..104

KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ........................................................................ 110

C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®L c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n................. 112

Tµi liÖu tham kh¶o .............................................................................. 113

Phô lôc.........................................................................................................

7

C¸c ch÷ viÕt t¾t trong luËn ¸n

BDCSH B¶ diÖt chuét sinh häc

C1 Khu vùc ®èi chøng 1

C2 Khu vùc ®èi chøng 2

Ha Hecta

HTX Hîp t¸c xL

IRM Qu¶n lý chuét h¹i tæng hîp

Ln ChØ sè −u thÕ cña chuét

n Sè l−îng mÉu

N1 Khu vùc l©n cËn 1

N2 Khu vùc l©n cËn 2

R HÖ sè gia t¨ng sè l−îng chuét vµo bÉy theo thêi gian

T1 Khu vùc thÝ nghiÖm1

T2 Khu vùc thÝ nghiÖm 2

TBS BÉy hµng rµo c¶n

TBS +TC BÉy hµng rµo c¶n cã bÉy c©y trång

TC BÉy c©y trång

8

Danh môc b¶ng biÓu

B¶ng Trang

3.1. C¬ cÊu c©y trång trong n¨m t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc 43

3.2. C¬ cÊu c©y trång trong n¨m t¹i HuyÖn Kim §éng vµ Phï Cõ,

H−ng Yªn 45

3.3. Thµnh phÇn loµi chuét t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc

(1999 - 2002) 46

3.4. Thµnh phÇn loµi chuét t¹i mét sè vïng thuéc 5 tØnh ®ång b»ng

s«ng Hång (1999 - 2004) 49

3.5. Sè l−îng ph«i trong mét løa cña mét sè loµi chuét 61

3.6. ChØ tiªu sè l−îng quÇn thÓ cña c¸c loµi chuét t¹i mét ®Þa ®iÓm

vµo lóc tr−íc gieo cÊy vô lóa mïa ë TiÒn Phong, Mª Linh,

VÜnh Phóc (1999 - 2002) 74

3.7. ChØ tiªu sè l−îng quÇn thÓ cña c¸c loµi chuét t¹i mét sè ®Þa ®iÓm

vµo lóc tr−íc gieo cÊy vô lóa xu©n ë TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh

Phóc (1999 - 2002) 75

3.8. ChØ sè lùa chän n¬i ë cña chuét ®ång lín trong mïa sinh s¶n vµ

mïa kh«ng sinh s¶n 80

3.9. Giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y lóa bªn trong vµ ngoµi bÉy

(TBS +TC) 82

3.10. Sè chuét b¾t ®−îc b»ng bÉy c©y trång cã hµng rµo c¶n

(TBS + TC) t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc 83

3.11. Sè l−îng chuét b¾t ®−îc b»ng bÉy (TBS +TC) ë mçi giai ®o¹n

sinh tr−ëng cña c©y lóa trong vô lóa xu©n vµ vô mïa 84

9

3.12. Sè chuét b¾t ®−îc trong mét bÉy (TBS + TC) t¹i H−ng Yªn 85

3.13. Chi phÝ cho mét bÉy (TBS + TC) t¹i TiÒn Phong, Mª Linh,

VÜnh Phóc (1999 - 2002) 86

3.14. Nh÷ng khã kh¨n khi ¸p dông bÉy (TBS +TC) trong vô xu©n

vµ vô mïa 87

3.15. T¸c ®éng cña thuèc hun khãi ®Õn chØ sè phong phó cña chuét 88

3.16. HiÖu lùc cña b¶ diÖt chuét sinh häc ®èi víi chuét cèng

(Rattus norvegicus) (t¹i ViÖn VÖ sinh DÞch tÔ, 1996) 90

3.17. HiÖu lùc cña b¶ diÖt chuét sinh häc ®èi víi chuét nhµ

(Rattus rattus) (t¹i ViÖn VÖ sinh DÞch tÔ, 1996) 90

3.18. HiÖu lùc cña b¶ diÖt chuét sinh häc ®èi víi chuét ®ång lín

(Rattus argentiventer) (t¹i ViÖn B¶o vÖ Thùc vËt, 1996) 91

3.19. HiÖu lùc cña b¶ diÖt chuét sinh häc ®èi víi chuét ®ång nhá

(Rattus loesa) ( t¹i ViÖn B¶o vÖ Thùc vËt, 1996) 92

3.20. TØ lÖ (%) sè m« b¶ bÞ chuét ¨n ë c¸c giai ®o¹n cña c©y lóa 93

3.21. HiÖu qu¶ cña b¶ diÖt chuét sinh häc ë mét sè sinh c¶nh (1998) 94

3.22. KÕt qu¶ phßng trõ chuét cña b¶ diÖt chuét sinh häc trªn ®ång

(1997 - 1998) 95

3.23. Møc møc ®é an toµn cña b¶ b¶ diÖt chuét sinh häc ®èi víi gia

sóc, gia cÇm (ThÝ nghiÖm t¹i ViÖn B¶o vÖ thùc VËt, 1998) 96

3.24. TØ lÖ sö dông c¸c biÖn ph¸p trong qu¶n lý chuét h¹i (%) t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh,VÜnh Phóc (1999 - 2002) 104

10

Danh môc c¸c h×nh vÏ

H×nh Trang

1.1. T¸c h¹i cña chuét g©y trªn mét sè lo¹i c©y trång 2

2.1. S¬ ®å khu vùc nghiªn cøu t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc 31

2.2. BÉy lång vµ bÉy kÑp 32

2.3. C¸ch ®o c¸c chØ tiªu ph©n lo¹i (Nguån: Ken. A.P n¨m 2003) 33

2.4. C¸c thiÕt bÞ nghiªn cøu n¬i ë vµ diÖn tÝch n¬i ë 38

2.5. Ruéng bÉy (TBS + TC) trong qu¶n lý chuét h¹i t¹i TiÒn Phong,

Mª Linh, VÜnh Phóc (n¨m 2002) 39

3.1. BiÕn ®éng chiÒu dµi tinh hoµn vµ chiÒu dµi tói tinh cña chuét

®ång lín t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 55

3.2 BiÕn ®éng chiÒu dµi tinh hoµn vµ chiÒu dµi tói tinh cña chuét

®ång nhá t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 55

3.3. Tû lÖ chuét c¸i mang thai, nu«i con vµ sè con trong mét løa cña

chuét ®ång lín vµ chuét ®ång nhá t¹i TiÒn Phong, Mª Linh,

VÜnh Phóc (1999 - 2002) 58

3.4. TØ lÖ chuét c¸i mang thai vµ nu«i con cña chuét ®ång lín vµ

chuét ®ång nhá t¹i §oµn §µo, Phï cõ, H−ng Yªn (2000 - 2003) 59

3.5. TÇn xuÊt b¾t gÆp sè ph«i vµ sÑo trªn tö cung cña chuét ®ång lín vµ

chuét ®ång nhá t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 62

3.6. DiÔn biÕn chØ sè phong phó tæng sè cña c¸c loµi chuét t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh,VÜnh Phóc (1999 - 2002) 66

3.7. DiÔn biÕn chØ sè phong phó tæng sè cña chuét t¹i §oµn §µo, Phï

Cõ, H−ng Yªn (2001 - 2004) 67

3.8. DiÔn biÕn chØ sè phong phó cña chuét ®ång lín vµ chuét ®ång

nhá t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc(1999 - 2002)

69

11

3.9. ChØ sè gia t¨ng sè l−îng chuét vµo bÉy theo thêi gian t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 70

3.10 T−¬ng quan gi÷a l−îng m−a vµ chØ sè phong phó cña chuét t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 71

3.11. ChØ sè −u thÕ cña chuét ®ång lín so víi chuét ®ång nhá (1999 - 2002) 73

3.12. §−êng ®i cña chuét trong thêi gian nghiªn cøu 3/2002 t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc 76

3.13. §−êng kÝnh n¬i ë cña chuét ®ång lín t¹i TiÒn Phong,

Mª Linh, VÜnh Phóc n¨m 2002 77

3.14. DiÖn tÝch n¬i ë cña chuét ®ång lín t¹i khu thÝ nghiÖm vµ

®èi chøng t¹i TiÒn Phong, Mª Linh,VÜnh Phóc n¨m 2002 78

3.15. TÇn xuÊt b¾t gÆp cña chuét trong mét sè n¬i ë t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh, Phóc n¨m 2002

79

3.16. DiÔn biÕn sè l−îng chuét vµo bÉy ë khu thÝ nghiÖm vµ ®èi

chøng t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 100

3.17. ChØ sè phong phó cña chuét trong c¸c vô lóa t¹i TiÒn Phong,

Mª Linh, VÜnh Phóc (1999 - 2002) 102

3.18. Thêi ®iÓm phßng trõ chuét tr−íc vµ sau khi x©y dùng m« t¹i

Kim §éng vµ Phï C−, H−ng Yªn 105

3.19. ChØ sè phong phó cña chuét trong c¸c vô lóa t¹i Kim §éng vµ

Phï Cõ, H−ng Yªn (2001 - 2004) 106

3.20. TØ lÖ d¶nh lóa bÞ chuét h¹i t¹i huyÖn Kim §éng vµ Phï Cõ,

H−ng Yªn (2000 - 2004) 107

3.21. TØ lÖ hé nu«i mÌo t¹i huyÖn Kim §éng vµ Phï Cõ, H−ng Yªn

(1995 - 2004)

108

3.22. TØ lÖ hé n«ng d©n sö sö dông thuèc ho¸ häc trõ chuét t¹i huyÖn

Kim §éng vµ Phï Cõ, H−ng Yªn (1995 - 2004) 108

12

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Chuét lµ dÞch h¹i quan träng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam

còng nh− mét sè n−íc trång lóa trªn thÕ giíi, chóng g©y h¹i tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y

trång, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y, tõ

khi gieo h¹t ®Õn khi thu ho¹ch, b¶o qu¶n, l−u th«ng vµ tiªu thô (h×nh 1.1).

Theo Patnasik (1969) [96], hµng n¨m chuét ¨n hÕt mét l−îng l−¬ng thùc

®ñ nu«i sèng 150 triÖu ng−êi vµ ë nh÷ng n−íc chËm ph¸t triÓn chuét ¨n hÕt

10% khèi l−îng l−¬ng thùc.

ë n−íc ta dÞch chuét khuy ®L tõng x¶y ra ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c

g©y thiÖt h¹i trªn lóa cã nh÷ng n¬i tõ 50% - 80% sè d¶nh lóa, mét sè vïng

thiÖt h¹i tíi 100%, chuét khuy trë thµnh dÞch h¹i lín ph¸ h¹i lóa vµ hoa mµu.

Vô mïa n¨m 1953, chuét khuy ph¸ h¹i lóa ë mét sè n¬i t¹i B¾c K¹n, Hµ

Giang, T©y B¾c lµm thÊt thu tíi 60% n¨ng xuÊt. N¨m 1961 ë Yªn B¸i cã 903

ha lóa bÞ chuét ph¸ lµm gi¶m n¨ng xuÊt lín. ë huyÖn Yªn Thµnh (NghÖ An)

vô thu n¨m 1962, nhiÒu thöa ruéng bÞ chuét c¾n ph¸ nªn chØ thu ho¹ch ®−îc

lóa chÐt. N¨m 1962, ë nghÖ an bÞ chuét ph¸ tíi 6.000 ha - 7.000 ha lóa. ë

S¬n H−¬ng (NghÜa Lé) th¸ng 6 n¨m 1963 chuét khuy ¨n h¹i c¶ thãc gièng

gieo ë ngoµi ®ång. Chuét cßn lµ m«i giíi truyÒn nhiÒu bÖnh truyÒn nhiÔm cho

ng−êi vµ ®éng vËt. Cã nhiÒu bÖnh cña ng−êi tõ chuét lan truyÒn sang, trong ®ã

cã bÖnh g©y thµnh dÞch lín vµ sè tö vong cao nh− bÖnh dÞch h¹ch. BÖnh do

chuét vµ ngo¹i ký sinh trªn chuét truyÒn cho ng−êi gåm ba lo¹i mÇm bÖnh lµ

vi rót, vi khuÈn vµ néi ngo¹i ký sinh trïng (Lª Vò Kh«i vµ CTV, 1970) [19].

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÖn tÝch c©y trång bÞ chuét h¹i lµ lín. N¨m

1995 lµ 245.000 ha, 1997 lµ 375.000 ha. N¨m 1998 h¬n 600.000 ha, n¨m

1999 lµ 540.000 ha vµ n¨m 2000 lµ 236.500 ha. N¨m 2001 lµ 218.356 ha, n¨m

2002 lµ 198.340 ha, n¨m 2003 lµ 190.000 ha, n¨m 2004 lµ 180.870 ha. Nhµ

13

n−íc ®L ph¶i chi hµng chôc tû ®ång ®Ó phßng trõ chuét. N¨m 1999 nhµ n−íc

®L chi h¬n 18 tû ®ång, trong ®ã riªng c¸c tØnh phÝa B¾c ®L chi 7,7 tû ®ång.

N¨m 2000 kinh phÝ hç trî cho nu«i mÌo ë c¸c ®Þa ph−¬ng lµ 1,4 tû ®ång, sè

tiÒn chi cho diÖt chuét lµ 8,04 tû ®ång (Côc B¶o vÖ Thùc vËt, 2004) [6].

Lóa bÞ chuét h¹i Ng« bÞ chuét h¹i

Xu hµo bÞ chuét h¹i Qu¶ ít bÞ chuét h¹i

H×nh 1.1. T¸c h¹i cña chuét g©y trªn mét sè lo¹i c©y trång

Tr−íc ®©y, c¸c nghiªn cøu vÒ chuét ë n−íc ta chñ yÕu lµ nghiªn cøu vÒ

khu hÖ, ph©n lo¹i, ph©n bè vµ ý nghÜa cña chóng trong y tÕ céng ®ång. Nh÷ng

nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc vµ c¸c biÖn ph¸p phßng trõ

tËp trung vµo mét sè loµi chuét cã ý nghÜa quan träng trong y tÕ nh− chuét nhµ

(Rattus rattus), chuét l¾t (Rattus exulans) vµ chuét cèng (Rattus norvegicus) lµ

nh÷ng loµi truyÒn bÖnh nguy hiÓm cho con ng−êi vµ ®éng vËt. C¸c nghiªn cøu

vÒ c¸c loµi g©y h¹i trong n«ng nghiÖp nh− thµnh phÇn, sinh s¶n, biÕn ®éng

14

quÇn thÓ cña loµi chuét ®ång lín (Rattus argentiventer) vµ chuét ®ång

nhá (Rattus losea) cßn ch−a ®ñ ®Ó lµm c¬ së x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lý

chuét h¹i tæng hîp trªn ®ång ruéng. Nghiªn cøu vÒ biÖn ph¸p phßng trõ chñ

yÕu lµ biÖn ph¸p ho¸ häc, biÖn ph¸p c¬ giíi, biÖn ph¸p thñ c«ng vµ biÖn ph¸p

sinh häc.

§Ó gãp phÇn x©y dùng biÖn ph¸p phßng trõ chuét cã hiÖu qu¶ nh»m gi¶m

møc ®é thiÖt h¹i do chuét g©y ra ®èi víi c©y trång, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn

cøu ®Ò tµi "Nghiªn cøu chuét h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p phßng trõ t¹i

TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc vµ vïng phô cËn”

2. Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi

2.1. Môc ®Ých

Trªn c¬ së thu thËp sè liÖu vÒ thµnh phÇn loµi, ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh

th¸i häc vµ hiÖu qu¶ cu¶ mét sè biÖn ph¸p phßng trõ mét sè loµi chuét g©y h¹i

chÝnh t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh Phóc vµ vïng phô cËn ®Ó lµm c¨n cø

khoa häc x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lý chuét h¹i tæng hîp, gãp phÇn gi¶m bít

thiÖt h¹i do chuét g©y ra trªn c©y trång n«ng nghiÖp, gi¶m l−îng thuèc ho¸

häc sö dông trong phßng trõ chuét, kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ lµm mÊt

c©n b»ng sinh th¸i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¨ng thu nhËp cho ng−êi d©n vµ

thay ®æi nhËn thøc cña ng−êi d©n trong phßng chèng chuét h¹i t¹i c¸c vïng

trång lóa ë n−íc ta.

2.2. Yªu cÇu cña ®Ò tµi

+ X¸c ®Þnh thµnh phÇn c¸c loµi chuét t¹i TiÒn Phong, Mª Linh, VÜnh

Phóc vµ mét sè tØnh thuéc ®ång b»ng s«ng Hång ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh nh÷ng loµi

chuét g©y h¹i chÝnh trªn ®ång ruéng.

+ Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i hai loµi chuét g©y h¹i

chÝnh nh− kh¶ n¨ng sinh s¶n, mïa sinh s¶n, biÕn ®éng sè l−îng, n¬i ë vµ diÖn

tÝch n¬i ë cña chuét ®ång lín (Rattus argentiventer).