Nghiên cứu chuẩn hoá hệ thống chỉ tiêu thống kê kinh tế-xã hội cấp tỉnh và cấp huyện

Tæng côc Thèng kª

B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶

nghiªn cøu khoa häc ®Ò tµi cÊp Tæng côc

Nghiªn cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu

Thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn

§¬n vÞ chñ tr×: Tæng côc Thèng kª

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TiÕn sÜ NguyÔn V¨n TiÕn

Phã Tæng côc tr−ëng

Tæng côc Thèng kª

6165

30/10/2006

Hµ Néi, n¨m 2005

Môc lôc

Trang

Më ®Çu 3

PhÇn thø nhÊt: Sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ë n−íc ta hiÖn nay 6

I. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x∙ héi cÊp tØnh

vµ cÊp huyÖn 6

1.1. XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nãi chung vµ hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn nãi riªng 6

1.2. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng cña hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh

vµ cÊp huyÖn 9

II. Kh¶ n¨ng chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x∙ héi cÊp tØnh vµ cÊp

huyÖn ë n−íc ta hiÖn hiÖn nay 11

2.1. Qua 20 n¨m ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ, ngµnh Thèng kª ®· tÝch luü ®−îc kinh

nghiÖm chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn 11

2.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy ban hµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¹o tiÒn ®Ò ph¸p lý ®Èy

m¹nh viÖc chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn 14

PhÇn thø hai: §Ò xuÊt chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi

cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ¸p dông ®Õn n¨m 2010 16

I. Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi viÖc chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x∙ héi

cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn 16

1.1. Ph¶i ®¸p øng cao nhÊt nhu cÇu th«ng tin thèng kª cña c¸c ®èi t−îng dïng tin 16

1.2. Ph¶i phï hîp víi hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia vµ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª kh¸c t¹o thµnh mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª thèng nhÊt 18

1.3. Ph¶i ®¶m b¶o ®−îc tÝnh gän nhÑ, thiÕt thùc vµ kh¶ thi 19

II. §Ò xuÊt hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x∙ héi cÊp tØnh ¸p dông ®Õn n¨m 2010 21

III. §Ò xuÊt hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x∙ héi cÊp huyÖn ¸p dông ®Õn n¨m 2010 48

PhÇn thø ba: Kh¸i niÖm vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh mét sè chØ tiªu trong hÖ thèng

chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®· ®Ò xuÊt 64

KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 109

Tµi liÖu tham kh¶o 111

Danh môc s¶n phÈm ®¹t ®−îc 113

3

Më ®Çu

HÖ thèng chØ tiªu thèng kª lµ tæng hîp nhiÒu chØ tiªu thèng kª cã quan hÖ

mËt thiÕt víi nhau, cã thÓ ph¶n ¸nh nhiÒu mÆt cña hiÖn t−îng hay qu¸ tr×nh kinh

tÕ-x· héi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cô thÓ. Trong c«ng t¸c

thùc tiÔn, hÖ thèng chØ tiªu ®−îc coi lµ x−¬ng sèng cña ho¹t ®éng thèng kª. §©y

chÝnh lµ c¬ së, lµ c¨n cø, lµ chuÈn mùc ®Ó tæ chøc vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng thu

thËp, xö lý, tæng hîp, ph©n tÝch, dù b¸o vµ phæ biÕn th«ng tin cña ngµnh Thèng

kª. MÆt kh¸c, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cßn ph¶n ¸nh tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ®¸p

øng nhu cÇu cña ng−êi sö dông th«ng tin thèng kª cña ngµnh Thèng kª.

ChÝnh v× ý nghÜa to lín cña hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nh− ®· nªu ë trªn

nªn trong ch−¬ng tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng thèng kª cña m×nh, Tæng côc Thèng

kª ®· coi viÖc ®æi míi vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª lµ mét trong

nh÷ng néi dung quan träng nhÊt vµ bøc xóc nhÊt. Nh÷ng n¨m võa qua c¸c Vô,

ViÖn thuéc Tæng côc Thèng kª, c¸c Côc Thèng kª ®Þa ph−¬ng, thèng kª c¸c

Bé/ngµnh vµ c¸c ®¬n vÞ kh¸c trong ngµnh Thèng kª ®· tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t

®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai nh»m tõng b−íc ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng

chØ tiªu thèng kª cho phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Tuy

nhiªn, viÖc ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nh÷ng n¨m võa

qua vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thùc tiÔn. Do vËy cÇn ph¶i tiÕp tôc

nghiªn cøu x©y dùng kh«ng ph¶i mét hÖ thèng chØ tiªu mµ lµ mét hÖ thèng c¸c

chØ tiªu ®ång bé, kh¶ thi, phï hîp víi thùc tÕ n−íc ta còng nh− víi thèng kª

quèc tÕ ®Ó ¸p dông trong nh÷ng n¨m tíi.

ViÖc ®æi míi ho¹t ®éng thèng kª nãi chung vµ ®æi míi c¸c hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª nãi riªng ®Õn nay cã thuËn lîi c¬ b¶n lµ trong 20 n¨m ®æi míi võa qua

ngµnh Thèng kª ®· tÝch luü ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u vµ nh÷ng n¨m gÇn

®©y l¹i cã thªm c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c víi nh÷ng v¨n b¶n quan träng: (1) LuËt

Thèng kª; (2) NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh chi tiÕt vµ h−íng dÉn thi hµnh

mét sè ®iÒu cña LuËt Thèng kª; (3) NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh chøc

n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc Thèng kª; (4) §Þnh

h−íng ph¸t triÓn thèng kª ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010; (5) QuyÕt ®Þnh cña Thñ

t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh HÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia. Tuy

nhiªn, ®Ó ®æi míi vµ chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cã hiÖu qu¶ th× cßn

ph¶i lµm nhiÒu viÖc, tr−íc hÕt ngµnh Thèng kª ph¶i nhanh chãng triÓn khai HÖ

thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia ®· ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh, ®ång

thêi ph¶i ®æi míi vµ chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh¸c cho phï hîp

víi HÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia, t¹o thµnh mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu

thèng kª thèng nhÊt.

4

§Ó cã thªm c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn gãp phÇn ®æi míi c¸c hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª, Tæng côc Thèng kª ®· triÓn khai ®Ò tµi cÊp Tæng côc “Nghiªn

cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp

huyÖn” víi thêi gian thùc hiÖn 24 th¸ng, tõ th¸ng 01/2004 ®Õn th¸ng

12/2005. Do tÇm quan träng cña ®Ò tµi nµy nªn L·nh ®¹o Tæng côc Thèng kª

®· cö tiÕn sÜ NguyÔn V¨n TiÕn, Phã Tæng côc tr−ëng lµm Chñ nhiÖm ®Ò tµi

víi sù tham gia cña c¸c ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n sau ®©y:

- §¬n vÞ phèi hîp chÝnh gåm:

• Vô Thèng kª Tæng hîp

• Vô Ph−¬ng ph¸p ChÕ ®é Thèng kª

• Vô HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia

• ViÖn Nghiªn cøu Khoa häc Thèng kª

• T¹p chÝ Con sè vµ Sù kiÖn

- Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh gåm:

• TiÕn sÜ NguyÔn V¨n TiÕn, Phã Tæng côc tr−ëng, Chñ nhiÖm ®Ò tµi;

• TiÕn sÜ TrÇn Kim §ång, Vô tr−ëng Vô Thèng kª Tæng hîp, Phã

Chñ nhiÖm ®Ò tµi;

• Cö nh©n NguyÔn §éng, Phã Tæng biªn tËp T¹p chÝ Con sè vµ Sù

kiÖn, Th− ký ®Ò tµi;

• Cö nh©n Bïi B¸ C−êng, Vô tr−ëng Vô HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia;

• Cö nh©n §µo Ngäc L©m, Phã Vô tr−ëng Vô Ph−¬ng ph¸p ChÕ ®é

Thèng kª;

• Cö nh©n NguyÔn ThÞ ChiÕn, Phã Vô tr−ëng Vô Thèng kª Tæng hîp;

• Cö nh©n NguyÔn ThÞ Ngäc V©n, Phã Vô tr−ëng Vô Thèng kª

Tæng hîp;

• Cö nh©n NguyÔn ThÞ ViÖt Hång, Tr−ëng phßng ViÖn Nghiªn cøu

Khoa häc Thèng kª;

• Cö nh©n Kim Ngäc C−¬ng, Chuyªn viªn chÝnh Vô Thèng kª Tæng hîp;

• Cö nh©n §Ëu Ngäc Hïng, Chuyªn viªn Vô Thèng kª Tæng hîp;

• Cö nh©n Ph¹m TiÕn Nam, Chuyªn viªn Vô Thèng kª Tæng hîp.

Trong qu¸ tr×nh triÓn khai nghiªn cøu, nhãm nghiªn cøu ®· cè g¾ng b¸m

s¸t c¸c môc tiªu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®−îc ®Ò ra

trong B¶n thuyÕt minh ®¨ng ký ®Ò tµi víi nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh sau ®©y:

5

- Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi

Nghiªn cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ

cÊp huyÖn cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh t−¬ng ®èi toµn diÖn t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi

cña ®Þa ph−¬ng, phï hîp víi hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia còng nh− víi

th«ng lÖ quèc tÕ vµ cã tÝnh kh¶ thi, gãp thªm c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó Tæng

côc Thèng kª x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn ¸p dông thèng nhÊt trªn ph¹m

vi c¶ n−íc tõ nay ®Õn n¨m 2010.

- Néi dung nghiªn cøu tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò

(1) Sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn còng nh− thùc tr¹ng cña hai

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nµy ë n−íc ta hiÖn nay;

(2) Yªu cÇu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ- x· héi cÊp

tØnh vµ cÊp huyÖn;

(3) §Ò xuÊt hai hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi, mét cho cÊp

tØnh vµ mét cho cÊp huyÖn ¸p dông ®Õn n¨m 2010;

(4) Kh¸i niÖm vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh mét sè chØ tiªu thuéc hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®· ®Ò xuÊt.

- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu bao gåm

(1) Nghiªn cøu c¬ së lý luËn;

(2) Kh¶o s¸t t×nh h×nh thùc tÕ ë mét sè ®Þa ph−¬ng;

(3) LÊy ý kiÕn chuyªn gia.

Trong 2 n¨m 2004-2005 ®Ò tµi ®· triÓn khai 16 chuyªn ®Ò nghiªn cøu.

B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu cña 16 chuyªn ®Ò nµy bao gåm 693 trang, trong ®ã

n¨m 2004 thùc hiÖn 9 chuyªn ®Ò, gåm 491 trang víi néi dung chñ yÕu lµ

nghiªn cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ

n¨m 2005 thùc hiÖn 7 chuyªn ®Ò, gåm 202 trang víi néi dung chñ yÕu lµ

nghiªn cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn

(Xem Danh môc s¶n phÈm cña ®Ò tµi ë trang 113).

Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña 16 chuyªn ®Ò nªu trªn, nhãm nghiªn cøu rót ra

mét sè néi dung c¬ b¶n ®Ó ®−a vµo B¸o c¸o tæng hîp nµy víi ba phÇn chÝnh:

(1) Sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh

tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ë n−íc ta hiÖn nay;

(2) §Ò xuÊt chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh

vµ cÊp huyÖn ¸p dông ®Õn n¨m 2010;

(3) Kh¸i niÖm vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh mét sè chØ tiªu thuéc hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®· ®Ò xuÊt.

6

PhÇn thø nhÊt

Sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ë n−íc ta hiÖn nay

I. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x∙ héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn

ViÖc nghiªn cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp

tØnh vµ cÊp huyÖn ë n−íc ta hiÖn nay ®ang lµ mét ®ßi hái hÕt søc bøc thiÕt vµ

lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. TÝnh tÊt yÕu nµy xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¨n cø khoa

häc vµ thùc tiÔn sau:

1.1. XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª nãi chung vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp

tØnh vµ cÊp huyÖn nãi riªng

Thèng kª lµ mét ngµnh chuyªn m«n s©u, mäi ho¹t ®éng ®Òu ph¶i tu©n

thñ quy tr×nh nghiÖp vô chÆt chÏ. Tuú tõng ho¹t ®éng cô thÓ mµ x©y dùng quy

tr×nh víi c¸c b−íc kh¸c nhau, nh−ng bÊt cø ho¹t ®éng nµo cña c«ng t¸c thèng

kª th× viÖc x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª bao giê còng lµ b−íc thø nhÊt

vµ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt. Së dÜ nh− vËy v× hÖ thèng

chØ tiªu thèng kª thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt, râ rµng nhÊt c¸i ®Ých ph¶i h−íng tíi

cña mçi ho¹t ®éng thèng kª. §¬n cö, tr−íc khi thu thËp th«ng tin vÒ mét vÊn

®Ò nµo ®ã, nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c thèng kª vµ c¶ nh÷ng ng−êi sö dông

th«ng tin thèng kª ®Òu ph¶i thÓ hiÖn nh÷ng th«ng tin cÇn thu thËp b»ng mét

hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª; sau ®ã míi lùa chän ph−¬ng ph¸p vµ tæ chøc

thu thËp th«ng tin nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu thÓ hiÖn trong hÖ thèng chØ

tiªu ®−a ra. Víi néi hµm nh− vËy, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª ®−îc coi lµ nÒn

t¶ng, lµ x−¬ng sèng, lµ kim chØ nam cña mäi ho¹t ®éng thèng kª. NÕu mét

ho¹t ®éng thèng kª nµo ®ã tiÕn hµnh kh«ng dùa trªn hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª ®Þnh tr−íc th× nhÊt ®Þnh sÏ thiÕu ph−¬ng h−íng vµ kÕt qu¶ thu ®−îc ch¾c

ch¾n còng sÏ rÊt h¹n chÕ.

Trªn mét gãc ®é kh¸c, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cßn lµ sù thÓ hiÖn tËp

trung nhÊt møc ®é ®¸p øng cña ho¹t ®éng kª ®èi víi ng−êi dïng tin vµ qua ®ã

ph¶n chiÕu n¨ng lùc cña c¬ quan thèng kª. Khi xem xÐt sè l−îng chØ tiªu, kÕt

7

cÊu cña hÖ thèng chØ tiªu vµ møc ®é ph©n tæ cña c¸c chØ tiªu trong mét hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª nµo ®ã, cho dï ®ã lµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc

gia hay hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cña mét ngµnh, mét lÜnh vùc, mét vïng,

mét ®Þa ph−¬ng hoÆc hÖ thèng chØ tiªu thu thËp, tæng hîp kÕt qu¶ mét cuéc

®iÒu tra, ng−êi ta sÏ nhËn ra tr×nh ®é thèng kª hiÖn t¹i ®ang ë møc nµo, nhÊt

lµ khi ®èi chiÕu hÖ thèng chØ tiªu cña c¬ quan thèng kª nµy víi hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª t−¬ng øng cña c¬ quan thèng kª kh¸c. Nh− vËy, vai trß quan

träng cña hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh«ng chØ ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c ho¹t

®éng thèng kª mµ nã cßn lµ ch©n dung ph¶n ¸nh tr×nh ®é, vÞ thÕ cña ngµnh

Thèng kª nãi chung vµ cña mçi c¬ quan thèng kª nãi riªng.

HÖ thèng chØ tiªu thèng kª bao gåm nhiÒu lo¹i, tuú theo môc ®Ých x©y

dùng, c«ng dông vµ c¸ch ph©n lo¹i. NÕu c¨n cø theo c¸ch tæ chøc thèng kª

cña n−íc ta hiÖn nay th× hÖ thèng chØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh t×nh h×nh kinh

tÕ-x· héi ®−îc bao gåm 5 lo¹i chñ yÕu: (1) HÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh

tÕ-x· héi tæng hîp quèc gia, gäi t¾t lµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia; (2)

HÖ thèng chØ tiªu thèng kª cÊp tØnh, gäi t¾t lµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh

tÕ-x· héi cÊp tØnh; (3) HÖ thèng chØ tiªu thèng kª cÊp huyÖn, gäi t¾t lµ hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn; (4) HÖ thèng chØ tiªu thèng

kª kinh tÕ-x· héi cÊp x·, gäi t¾t lµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cÊp x·; (5) HÖ

thèng chØ tiªu thèng kª Bé/ngµnh. Do môc ®Ých x©y dùng, c«ng dông còng

nh− ph¹m vi bao qu¸t cña mçi hÖ thèng chØ tiªu kh¸c nhau nªn tÇm quan

träng cña chóng còng kh«ng hoµn toµn gièng nhau.

Kho¶n 1 vµ 2, §iÒu 5, NghÞ ®Þnh 40/2004/N§-CP ngµy 13/02/2004 cña

ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h−íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt

Thèng kª ®· kh¼ng ®Þnh: (1) HÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia lµ tËp hîp

nh÷ng chØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi chñ yÕu cña ®Êt

n−íc ®Ó thu thËp th«ng tin thèng kª, phôc vô c¸c c¬ quan, l·nh ®¹o §¶ng vµ

Nhµ n−íc c¸c cÊp trong viÖc ®¸nh gi¸, dù b¸o t×nh h×nh, ho¹ch ®Þnh chiÕn

l−îc, chÝnh s¸ch, x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi tõng thêi kú vµ

®¸p øng nhu cÇu th«ng tin thèng kª cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n; (2) HÖ thèng

chØ tiªu thèng kª quèc gia lµ c¬ së ®Ó ph©n c«ng, phèi hîp trong viÖc thu

thËp, tæng hîp, ph©n tÝch vµ c«ng bè th«ng tin thèng kª, x©y dùng ch−¬ng

tr×nh ®iÒu tra thèng kª quèc gia, x©y dùng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp

vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së.

8

MÆc dï, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan

träng nh− trªn nh−ng kh«ng thÓ thay thÕ vµ cµng kh«ng thÓ phñ ®Þnh c¸c

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh¸c, trong ®ã cã hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn. Së dÜ nh− vËy v×:

(1) XÐt vÒ cÊu thµnh tæng thÓ th× hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi

cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®Òu lµ nh÷ng thµnh tè cïng víi hÖ thèng chØ tiªu

quèc gia vµ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh¸c hîp thµnh tæng thÓ c¸c

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi thèng nhÊt tõ trung −¬ng ®Õn

®Þa ph−¬ng;

(2) XÐt vÒ c¨n cø x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu th× hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

quèc gia lu«n lµ mét trong nh÷ng c¨n cø, ®ång thêi còng lµ mét trong

nh÷ng môc tiªu chñ yÕu mµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi

cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ph¶i h−íng tíi; nh−ng xÐt vÒ ®−êng ®i cña th«ng

tin th× hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn lµ

mét trong nh÷ng nguån quan träng cung cÊp th«ng tin ®Çu vµo cho hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia, kh«ng cã nh÷ng th«ng tin ®−îc cung

cÊp tõ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn th×

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia khã cã ®ñ th«ng tin ®Ó tæng hîp;

(3) Ngoµi ra, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp

huyÖn cßn cã vai trß ®Æc biÖt quan träng phôc vô trùc tiÕp c¸c cÊp, c¸c

ngµnh qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi trªn ®Þa bµn; ®ång

thêi ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin thèng kª cho c¸c ®èi t−îng dïng tin

kh¸c mµ nh÷ng th«ng tin trong hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia vµ

c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh¸c kh«ng ®¸p øng ®−îc. Së dÜ nh− vËy

v× cÊp tØnh, cÊp huyÖn ®−îc coi lµ nh÷ng vïng l·nh thæ kinh tÕ hµnh

chÝnh, cã c¬ cÊu tæ chøc mang tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi vµ cã chøc n¨ng,

nhiÖm vô qu¶n lý hµnh chÝnh kinh tÕ-x· héi trªn l·nh thæ theo HiÕn

ph¸p vµ ph¸p luËt quy ®Þnh nh−: X©y dùng quy ho¹ch, chiÕn l−îc vµ kÕ

ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi; x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng; trùc tiÕp

qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ tµi nguyªn, m«i tr−êng, d©n c− vµ c¸c vÊn ®Ò x·

héi; qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, qu¶n lý ng©n s¸ch; gi÷ g×n trËt tù an

ninh vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c trªn ®Þa bµn.

9

1.2. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng cña hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn

Bé m¸y tæ chøc hµnh chÝnh ë n−íc ta hiÖn nay bao gåm 4 cÊp: CÊp trung

−¬ng, cÊp tØnh, cÊp huyÖn vµ cÊp x·. §Ó phôc vô bé m¸y c«ng quyÒn nµy

còng nh− ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c ®èi t−îng sö dông th«ng tin thèng kª

kh¸c, trong thêi kú nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung

tr−íc ®©y, ngoµi hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia ®−îc ban hµnh theo

QuyÕt ®Þnh sè 168/TTg ngµy 17/9/1970 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ víi 297 chØ

tiªu th× ngµnh Thèng kª cßn cã c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª Bé/ngµnh; hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cÊp x·. Nh−ng khi nÒn

kinh tÕ chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa th× c¸c

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nµy ®· trë nªn l¹c hËu. Do vËy, trong nh÷ng n¨m

®æi míi võa qua ngµnh Thèng kª ®· quan t©m ®Æc biÖt ®Õn viÖc nghiªn cøu

chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cho phï hîp víi yªu cÇu cña thùc

tiÔn. Ngoµi viÖc triÓn khai nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

quèc gia phôc vô sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ë

c¸c cÊp ë trung −¬ng, ngµnh Thèng kª cßn tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng x©y

dùng c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh¸c, trong ®ã cã c¸c hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ thu ®−îc

cßn rÊt khiªm tèn.

MÆc dï viÖc nghiªn cøu ®æi míi vµ chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª nãi chung vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp

huyÖn nãi riªng ®· ®−îc triÓn khai kh¸ sím nh−ng ®Õn nay míi hoµn thµnh

®−îc hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia, cßn c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kh¸c, trong ®ã cã hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn vÉn ch−a ®−îc x©y dùng hoµn

chØnh ®Ó sö dông thèng nhÊt trªn ph¹m vi c¶ n−íc. T×nh tr¹ng chËm trÔ trong

viÖc x©y dùng vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp

huyÖn ®· dÉn ®Õn mét thùc tÕ lµ, hiÖn nay c¸c Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè

trùc thuéc trung −¬ng ®ang ph¶i triÓn khai cïng mét lóc nhiÒu hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª kh¸c nhau do c¸c Vô Thèng kª chuyªn ngµnh cña Tæng côc

Thèng kª x©y dùng vµ chØ ®¹o thùc hiÖn. T−¬ng tù nh− vËy, c¸c Phßng Thèng

10

kª huyÖn/quËn/thÞ x·/thµnh phè trùc thuéc tØnh còng ph¶i triÓn khai c¸c hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª chuyªn ngµnh do Côc Thèng kª vµ Tæng côc Thèng kª

biªn so¹n, yªu cÇu cung cÊp sè liÖu. §ã lµ ch−a kÓ c¸c Côc Thèng kª

tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng vµ c¸c Phßng Thèng kª huyÖn/quËn/thÞ

x·/thµnh phè trùc thuéc tØnh cßn ph¶i x©y dùng mét sè hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª kh¸c ®Ó thu thËp vµ tæng hîp nh÷ng sè liÖu phôc vô c¸c cÊp, c¸c ngµnh theo

yªu cÇu cña ®Þa ph−¬ng.

Sù tån t¹i cïng mét lóc ®ång thêi nhiÒu hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh

tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn víi sè l−îng chØ tiªu nhiÒu Ýt kh¸c nhau, ph©n

tæ chi tiÕt kh¸c nhau, nguån sè liÖu kh¸c nhau, chu kú thu thËp, tæng hîp vµ

c«ng bè kh¸c nhau, thËm chÝ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n nhiÒu khi còng ch−a

thèng nhÊt víi nhau, kh«ng nh÷ng ®ang lµ g¸nh nÆng ®èi víi thèng kª c¸c ®Þa

ph−¬ng, mµ cßn lµm cho sè liÖu thèng kª võa thõa, võa thiÕu, trïng chÐo vµ

m©u thuÉn nhau. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh

tr¹ng sè liÖu thèng kª cña c¸c Phßng Thèng kª huyÖn/quËn/thÞ x·/thµnh phè

trùc thuéc tØnh kh«ng thèng nhÊt víi sè liÖu thèng kª cña Côc Thèng kª

tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng; sè liÖu thèng kª cña c¸c Côc Thèng kª

tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng còng kh«ng thèng nhÊt víi sè liÖu mµ

Tæng côc Thèng kª ®· c«ng bè.

§¬n cö, tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ thùc tÕ n¨m 2004 Tæng côc

Thèng kª c«ng bè lµ 715,3 ngh×n tû ®ång, nh−ng céng chung sè liÖu c«ng bè

cña 64 tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng th× l¹i lªn tíi 743,8 ngh×n tû ®ång.

Tæng s¶n phÈm trong n−íc n¨m 2004 theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994 Tæng côc

Thèng kª c«ng bè lµ 362,4 ngh×n tû ®ång vµ −íc tÝnh n¨m 2005 lµ 393 ngh×n

tû ®ång víi tèc ®é t¨ng 8,4%, nh−ng nÕu céng sè liÖu cña 64 Côc Thèng kª

c«ng bè th× sè liÖu t−¬ng øng cña hai n¨m lÇn l−ît lµ 448 ngh×n tû ®ång vµ

500,8 ngh×n tû ®ång víi tèc ®é t¨ng 11,8%.

Sù sai kh¸c vÒ sè liÖu ®· nªu ë trªn ®−îc b¾t nguån tõ nhiÒu nguyªn nh©n,

trong ®ã cã nguyªn nh©n ch−a chuÈn ho¸ ®−îc hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nãi

chung vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn nãi

riªng. Thùc tr¹ng nµy cµng kh¼ng ®Þnh tÝnh cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu chuÈn

ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn.

11

II. Kh¶ n¨ng chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh

tÕ-x∙ héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ë n−íc ta hiÖn nay

Sù chËm trÔ trong viÖc x©y dùng vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn

b¾t nguån tõ nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c nhau, nh−ng ®Õn

nay ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tiÒn ®Ò quan träng, t¹o kh¶ n¨ng triÓn khai mét c¸ch cã

hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng chuÈn ho¸ hai hÖ thèng chØ tiªu th«ng kª nµy, ®ã lµ c¸c

tiÒn ®Ò sau:

2.1. Qua 20 n¨m ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ, ngµnh Thèng kª ®·

tÝch luü ®−îc kinh nghiÖm chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn.

KÓ tõ khi thµnh lËp ®Õn nay, ngµnh Thèng kª ®· tr¶i qua lÞch sö 60 n¨m

x©y dùng vµ ph¸t triÓn, nh−ng phÇn lín thêi gian nµy nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo

c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu, bao cÊp nªn c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª, trong ®ã cã hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®−îc x©y

dùng chñ yÕu phï hîp víi hÖ thèng chØ tiªu kÕ ho¹ch. Thùc tr¹ng nµy ®· thÓ

hiÖn râ trong kh¸i niÖm HÖ thèng chØ tiªu thèng kª cña cuèn Tõ ®iÓn thèng kª

do Tæng côc Thèng kª biªn so¹n vµ xuÊt b¶n n¨m 1977 nh− sau: “... C¸c hÖ

thèng chØ tiªu thèng kª ph¶i phï hîp víi c¸c hÖ thèng chØ tiªu kÕ ho¹ch t−¬ng

øng vÒ c¸c mÆt: tªn gäi, néi dung kinh tÕ, ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n, nh»m ®¸p

øng yªu cÇu x©y dùng vµ kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch...)1

Tõ n¨m 1986 ®Õn nay, ngµnh Thèng kª ®· triÓn khai nhiÒu ho¹t ®éng nghiÖp

vô nh»m ®æi míi vµ hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô cho phï hîp víi tiÕn tr×nh

®æi míi cña ®Êt n−íc vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ thèng kª. Tuy nhiªn, ®æi míi kh«ng

ph¶i lµ mét b−íc nh¶y mµ lµ c¶ mét qu¸ tr×nh nªn nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc

tiÔn vÒ thèng kª trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x·

héi chñ nghÜa ph¶i qua hµng lo¹t c¸c b−íc nghiªn cøu vµ thö nghiÖm. §Õn nay

c«ng cuéc ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ cña ®Êt n−íc nãi chung vµ cña ngµnh

Thèng kª nãi riªng ®· tr¶i qua 20 n¨m nªn hÇu hÕt c¸n bé, c«ng chøc ngµnh

1

Tõ ®iÓn Thèng kª, Tæng côc Thèng kª, Hµ Néi 1977, trang 14.

12

Thèng kª tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng ®Òu ®· tr−ëng thµnh vµ ®· tÝch luü ®−îc

nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u vÒ ®æi míi vµ hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô

chuyªn m«n, trong ®ã cã kinh nghiÖm x©y dùng c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

phï hîp víi yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc vµ th«ng lÖ quèc tÕ.

Riªng vÒ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn

còng ®· triÓn khai mét sè nghiªn cøu vµ thö nghiÖm, trong ®ã cã hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x· héi tæng hîp ¸p dông ®èi víi Côc Thèng kª cÊp tØnh vµ Phßng

Thèng kª cÊp huyÖn do Vô Thèng kª Tæng hîp phèi hîp víi c¸c Vô Thèng kª

chuyªn ngµnh thuéc Tæng côc Thèng kª vµ víi c¸c Côc Thèng kª x©y dùng n¨m

2000. Hai hÖ thèng chØ tiªu nµy ®· ®−a vµo ¸p dông tõ n¨m 2001 ®Õn nay, trong

®ã hÖ thèng ¸p dông ®èi víi cÊp tØnh gåm 104 chØ tiªu vµ hÖ thèng ¸p dông ®èi

víi cÊp huyÖn gåm 79 chØ tiªu.

Sè chØ tiªu trong hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x∙ héi tæng hîp cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn

do Vô Thèng kª Tæng hîp x©y dùng n¨m 2000

Sè chØ tiªu cña

hÖ thèng chØ tiªu

cÊp tØnh

Sè chØ tiªu cña

hÖ thèng chØ tiªu

cÊp huyÖn

Tæng sè chØ tiªu 104 79

D©n sè vµ lao ®éng 10 5

Kinh tÕ tæng hîp 6 2

N«ng l©m nghiÖp vµ thñy s¶n 28 23

C«ng nghiÖp 4 4

§Çu t− vµ x©y dùng 4 3

VËn t¶i 5 1

B−u chÝnh, viÔn th«ng 3 3

Th−¬ng m¹i 8 3

Du lÞch 2 1

Gi¸o dôc 12 12

Y tÕ 4 4

Møc sèng d©n c− 2 2

KÕt cÊu h¹ tÇng vµ dÞch vô x·/ph−êng/thÞ trÊn 16 16

13

ë ®Þa ph−¬ng, nhiÒu Côc Thèng kª còng ®· nghiªn cøu ®Ò xuÊt vµ ®−a vµo

thö nghiÖm hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn, trong

®ã cã HÖ thèng chØ tiªu chñ yÕu ph¶n ¸nh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn thêi

kú 2001-2005 cña tØnh H¶i D−¬ng do Côc Thèng kª H¶i D−¬ng x©y dùng, ®−îc

Uû ban Nh©n d©n tØnh ban thµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 1560/Q§-UB ngµy

16/4/2002 víi 50 chØ tiªu, bao gåm: (1) Kinh tÕ tæng hîp 7 chØ tiªu; (2) D©n sè lao

®éng 4 chØ tiªu; (3) N«ng l©m nghiÖp vµ thñy s¶n 13 chØ tiªu; (4) C«ng nghiÖp vµ

x©y dùng 6 chØ tiªu; (5) Th−¬ng m¹i 2 chØ tiªu; (6) Giao th«ng vËn t¶i vµ b−u ®iÖn

3 chØ tiªu; (7) Gi¸o dôc 5 chØ tiªu; (8) Y tÕ 4 chØ tiªu; (9) V¨n ho¸ x· héi 2 chØ

tiªu; (10) Møc sèng d©n c− 4 chØ tiªu.

Trong khu«n khæ Ch−¬ng tr×nh Chia sÎ hîp t¸c gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam

vµ ChÝnh phñ Thuþ §iÓn, c¸c chuyªn gia còng ®· nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt HÖ

thèng chØ tiªu ph©n tÝch hiÖn tr¹ng kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn víi 57 chØ tiªu, bao

gåm: (1) Th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ hiÖn tr¹ng cÊp huyÖn 4 chØ tiªu; (2) Y tÕ 7 chØ

tiªu; (3) Gi¸o dôc 10 chØ tiªu; (4) T×nh tr¹ng kinh tÕ/®ãi nghÌo 4 chØ tiªu; (5) C¬

së h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi 32 chØ tiªu. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh x©y dùng HÖ

thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh, Tæ nghiªn cøu ®æi

míi vµ chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª do Vô Ph−¬ng ph¸p ChÕ ®é

Thèng kª, Tæng côc Thèng kª lµm th−êng trùc còng ®· s¬ bé dù th¶o vµ ®−a ra

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn. §©y còng lµ tµi liÖu tham kh¶o quan träng.

Nh÷ng thµnh c«ng còng nh− nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp cña viÖc x©y dùng vµ

chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®Õn

nay vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc x¸c ®Þnh. NhiÒu vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ngµy cµng

râ rµng h¬n. §¬n cö, trong hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp huyÖn

do Vô Thèng kª Tæng hîp hoÆc c¸c Vô thèng kª chuyªn ngµnh cña Tæng côc

Thèng kª x©y dùng tr−íc ®©y th−êng kh«ng cã chØ tiªu tæng hîp ®¸nh gi¸ kh¸i

qu¸t thùc tr¹ng vµ ®éng th¸i ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi trªn toµn ®Þa bµn t−¬ng tù

nh− chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc cña c¶ nÒn kinh tÕ, nh−ng ®Õn nay ®·

nhËn râ nhÊt thiÕt ph¶i cã mét chØ tiªu tæng hîp nµo ®ã cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh

kh¸i qu¸t t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi cña ®Þa bµn cÊp huyÖn, ®Ó phôc vô sù qu¶n lý,

®iÒu hµnh cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh ë ®Þa ph−¬ng vµ cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t−

còng nh− c¸c ®èi t−îng kh¸c.

14

2.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy ban hµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y

®· t¹o tiÒn ®Ò ph¸p lý ®Èy m¹nh viÖc chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn

Nh− phÇn më ®Çu ®· nªu, trong qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng t¸c thèng kª nh÷ng

n¨m võa qua vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo, ngµnh Thèng kª ®· cã thªm nh÷ng c¬ së

ph¸p lý quan träng nh− LuËt Thèng kª; NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi

tiÕt vµ h−íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt Thèng kª; NghÞ ®Þnh cña ChÝnh

phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc

Thèng kª; §Þnh h−íng ph¸t triÓn thèng kª ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 do Thñ

t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt vµ ®Æc biÖt lµ QuyÕt ®Þnh sè 305/2005/Q§-TTg ngµy

24 th¸ng 11 n¨m 2005 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh HÖ thèng chØ

tiªu quèc gia. HÖ thèng chØ tiªu quèc gia võa ban hµnh cã ý nghÜa to lín ®èi víi

nhiÒu ho¹t ®éng thèng kª. Riªng ®èi víi viÖc chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn th× viÖc ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª nµy cã ý nghÜa trªn nh÷ng mÆt chñ yÕu sau:

- Mét lµ, §iÒu 3, QuyÕt ®Þnh 305/2005/Q§-TTg vÒ viÖc ban hµnh HÖ thèng

chØ tiªu thèng kª quèc gia, Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· giao cho “Tæng côc

tr−ëng Tæng côc Thèng kª cã tr¸ch nhiÖm chuÈn ho¸ kh¸i niÖm, néi dung,

ph−¬ng ph¸p tÝnh vµ nguån sè liÖu cña tõng chØ tiªu trong HÖ thèng chØ

tiªu thèng kª quèc gia vµ quy ®Þnh HÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x·

héi cÊp tØnh, huyÖn, x· ®Ó thèng nhÊt thùc hiÖn trong c¶ n−íc”. Trong

môc “Nh÷ng quy ®Þnh chung” cña HÖ thèng chØ tiªu thèng kª ban hµnh

kÌm theo QuyÕt ®Þnh 305/2005/Q§-TTg nªu trªn, Thñ t−íng ChÝnh phñ

cßn giao cho “Tæng côc Thèng kª c¨n cø HÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc

gia vµ yªu cÇu ®Æc thï cña c¸c ®Þa ph−¬ng ®Ó quy ®Þnh HÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh, huyÖn, x·”. §©y chÝnh lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò

ph¸p lý ®Ó Tæng côc Thèng kª tiÕn hµnh chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ¸p dông thèng nhÊt trªn

ph¹m vi c¶ n−íc.

- Hai lµ, vÒ mÆt nghiÖp vô, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp

tØnh vµ cÊp huyÖn lµ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh tæng thÓ c¸c hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª; ®ång thêi lµ mét trong nh÷ng nguån cung cÊp sè liÖu ®Çu

15

vµo quan träng cña hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia nªn viÖc x©y dùng

vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp

huyÖn chØ ®¹t ®−îc kÕt qu¶ mong ®îi mét khi hai hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª nµy coi hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia lµ mét trong nh÷ng c¨n cø

vµ còng lµ mét trong nh÷ng c¸i ®Ých ph¶i h−íng tíi. Do vËy, trong quy

tr×nh c«ng nghÖ x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª

th× viÖc x©y dùng vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia lu«n

lu«n lµ b−íc thø nhÊt, sau ®ã míi tiÕn hµnh x©y dùng vµ chuÈn ho¸ c¸c

hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kh¸c. §©y kh«ng chØ lµ häc thuËt mµ cßn lµ

mét yªu cÇu cã tÝnh b¾t buéc. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua Tæng

côc Thèng kª vµ c¸c Côc Thèng kª triÓn khai rÊt nhiÒu c¸c ho¹t ®éng

nghiªn cøu x©y dùng vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ-x· héi cÊp

tØnh vµ cÊp huyÖn nh−ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc rÊt h¹n chÕ mét phÇn do ch−a

cã hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia. §Õn nay, Thñ t−íng ChÝnh phñ

®· ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu nµy, tøc lµ ®· t¹o kh¶ n¨ng cho phÐp

ngµnh Thèng kª triÓn khai tiÕp b−íc chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª cßn l¹i, trong ®ã cã hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi

cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn.

Tãm l¹i, viÖc nghiªn cøu chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x·

héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ë n−íc ta hiÖn nay ®ang lµ mét trong nh÷ng néi dung

quan träng vµ rÊt bøc xóc trong lé tr×nh ®æi míi c«ng t¸c thèng kª. Tuy cßn

nhiÒu khã kh¨n, nh−ng ®Õn thêi ®iÓm nµy viÖc chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu

thèng kª nãi chung vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp

tØnh vµ cÊp huyÖn nãi riªng ®ang ®øng tr−íc thuËn lîi rÊt c¬ b¶n v× sau nhiÒu

n¨m nghiªn cøu thö nghiÖm, Tæng côc Thèng kª còng nh− c¸c Côc Thèng kª

®· tÝch luü ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm; mÆt kh¸c, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lý trong

lÜnh vùc thèng kª còng ®· ®−îc ban hµnh, trong ®ã cã HÖ thèng chØ tiªu thèng

kª quèc gia kh«ng chØ t¹o khung khæ ph¸p lý, mµ cßn lµ c¨n cø khoa häc quan

träng, ®Þnh h−íng cho viÖc chuÈn ho¸ c¸c hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cña c¸c

Bé/ngµnh vµ ®Þa ph−¬ng. Trªn ý nghÜa ®ã mµ xÐt th× viÖc chuÈn ho¸ hÖ thèng

chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn t¹i thêi ®iÓm nµy kh«ng

chØ lµ cÇn thiÕt, mµ cßn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc.