Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Rừng Trồng Cao Su Đến Một Số Tính Chất Thủy Văn Của Đất Tại Huyện Sìn Hồ Tỉnh Lai Châu

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình đào tạo kỹ sư hệ chính quy của trường Đại

học Lâm nghiệp khoá 2007 - 2011, tôi đã được sự đồng ý của Nhà trường,

Khoa Quản lý tài nguyên rừng và Môi trường, bộ môn Quản lý môi trường

cho phép thực hiện khoá luận tốt nghiệp "Nghiên cứu ảnh hưởng của rừng

trồng Cao su đến một số tính chất thủy văn của đất tại huyện Sìn Hồ, tỉnh

Lai Châu”, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Vương Văn Quỳnh.

Sau hơn ba tháng thực hiện đến nay bản khoá luận của tôi đã hoàn

thành. Nhân dịp này, cho phép tôi được gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc

đến các thầy cô giáo đã giảng dạy tôi trong những năm học vừa qua, đặc biệt

là PGS.TS Vương Văn Quỳnh và những người đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn

thành bản khoá luận này.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy, cô trong khoa

QLTNR&MT, các anh (chị) trong Viện sinh thái Rừng và Môi trường và toàn

thể cán bộ, công nhân trong Công ty cổ phần cao su Lai Châu II đã giúp đỡ tôi

trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Do bản thân có những hạn chế nhất định về chuyên môn và thực tế, do

thời gian hoàn thành không nhiều nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót.

Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy, cô và các bạn để

bản khoá luận được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Xuân Mai, ngày 10 tháng 5 năm 2011

Sinh viên thực hiện

Vũ Thị Thu Quỳnh

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

BẢNG NHỮNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

ĐẶT VẤN ĐỀ.......................................................................................................................1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................................................3

1.1. Trên thế giới ....................................................................................... 3

1.1.1. Nguồn gốc, xuất xứ cây Cao su .................................................... 3

1.1.2. Tình hình nghiên cứu về cây Cao su ............................................. 4

1.2. Tại Việt Nam ...................................................................................... 8

1.2.1. Lịch sử cây Cao su Việt Nam........................................................ 8

1.2.2. Tình hình nghiên cứu về cây Cao su ............................................. 9

Chƣơng 2: MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....14

2.1. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................... 14

2.1.1. Mục tiêu chung............................................................................. 14

2.1.2. Mục tiêu cụ thể............................................................................. 14

2.2. Nội dung nghiên cứu .......................................................................... 14

2.3. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................... 14

2.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 15

2.4.1. Phương pháp luận ........................................................................ 15

2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu....................................................... 16

2.4.2.1. Phương pháp kế thừa tài liệu........................................................... 16

2.4.2.2. Phương pháp điều tra thực nghiệm.................................................. 16

2.4.2.2.1. Nghiên cứu về cấu trúc rừng cao su và thảm thực xung quanh ..... 17

2.4.2.2.2. Nghiên cứu một số tính chất vật lý của đất ................................... 20

2.4.2.3. Phương pháp điều tra xã hội học..................................................... 21

2.4.3. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................ 21

2.4.3.1. Đối với số liệu lâm học.................................................................... 21

2.4.3.2. Đối với số liệu thổ nhưỡng .............................................................. 21

Chƣơng 3: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA KHU VỰC

NGHIÊN CỨU .....................................................................................................................24

3.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 24

3.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................... 24

3.1.2. Địa hình ....................................................................................... 24

3.1.3. Thổ nhưỡng – Địa chất................................................................. 25

3.1.4. Thực vật ....................................................................................... 25

3.1.5. Nguồn nước.................................................................................. 25

3.1.6. Các yếu tố khí hậu........................................................................ 25

3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................... 26

3.2.1. Dân số, lao động .......................................................................... 26

3.2.2. Tiềm năng kinh tế ......................................................................... 27

Chƣơng 4: KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ.................................................29

4.1. Đặc điểm cấu trúc rừng Cao su và các trạng thái rừng đối chứng ....... 29

4.1.1. Mật độ rừng ................................................................................. 31

4.1.2. Đường kính cây rừng.................................................................... 32

4.1.3. Đường kính tán của tầng cây cao ................................................. 34

4.1.4. Chiều cao vút ngọn của cây rừng ................................................. 35

4.1.5. Độ tàn che, che phủ và thảm khô ở các trạng thái rừng................ 36

4.1.6. Đặc điểm thực vật tầng thấp......................................................... 40

4.2. Đặc điểm đất dưới các trạng thái rừng................................................ 43

4.2.1. Bề dầy tầng đất............................................................................. 43

4.2.2. Độ xốp.......................................................................................... 45

4.2.3. Độ ẩm đất..................................................................................... 47

4.3. Khả năng giữ nước của rừng............................................................... 48

4.3.1. Dung tích chứa nước của các trạng thái rừng .............................. 50

4.3.2. Chỉ số giữ nước của các trạng thái rừng ...................................... 55

4.4. Đề xuất một số giải pháp hạn chế tác động tiêu cực đến tính chất thủy

văn đất của rừng Cao su ............................................................................ 60

Chƣơng 5: KẾT LUẬN – TỒN TẠI – KHUYẾN NGHỊ..........................................63

5.1. Kết luận.............................................................................................. 63

5.2. Tồn tại ................................................................................................ 65

5.3. Khuyến nghị....................................................................................... 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ BIỂU

BẢNG NHỮNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Thứ tự Ký hiệu Nghĩa của ký hiệu

1 BDTĐ Bề dầy tầng đất

2 CP Che phủ

3 d Tỷ trọng

4 Dt Đường kính tán

5 D1.3 Đường kính tại vị trí 1.3 m

6 DT, D Dung trọng đất

7 DTCN Dung tích chứa nước của đất

8 ĐX, X% Độ xốp của đất

9 Hdc Chiều cao dưới cành

10 HSBĐ Hệ số biến động

11 Htb Chiều cao trung bình

12 Hvn Chiều cao vút ngọn

13 N Mật độ cây trồng

14 Bộ NN&PTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

15 ODB Ô dạng bản

16 OTC Ô tiêu chuẩn

17 PHSNR Phục hồi sau nương rẫy

18 R Hệ số tương quan

19 STC Sai tiêu chuẩn

20 TB Trung bình

21 TC Tàn che

22 TK Thảm khô

23 TN nghèo, TNN Tự nhiên nghèo

24 TNNK Tự nhiên nghèo kiệt

25 TT Thứ tự

26 W Độ ẩm tương đối của đất

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Điều kiện khí hậu cơ bản ở Sìn Hồ - Lai Châu ............................. 26

Bảng 4.1. Các chỉ tiêu điều tra cấu trúc của các trạng thái rừng .................... 30

Bảng 4.2. Đặc điểm của lớp cây bụi, thảm tươi và cây tái sinh dưới ............. 40

các trạng thái rừng........................................................................................ 40

Bảng 4.3. Bề dày tầng đất ở các trạng thái rừng ........................................... 43

Bảng 4.4. Độ xốp của đất dưới các trạng thái rừng....................................... 45

Bảng 4.5. Độ ẩm đất dưới các trạng thái rừng .............................................. 47

Bảng 4.6. Dung tích chứa nước và chỉ số giữ nước của lớp đất mặt .............. 49

(0 - 40 cm) dưới các trạng thái rừng ............................................................. 49

Bảng 4.7. Dung tích chứa nước (m3

) của lớp đất mặt (0 – 40 cm) ................ 50

dưới các trạng thái rừng................................................................................ 50

Bảng 4.8. Dung tích chứa nước (m3

) của rừng Cao su Lai Châu ................... 52

so với các trạng thái rừng đối chứng............................................................. 52

Bảng 4.9. Dung tích chứa nước (m3

) của rừng Cao su Hà Tĩnh .................... 53

so với các trạng thái rừng đối chứng............................................................. 53

Bảng 4.10. Dung tích chứa nước (m3

) của rừng Cao su Hà Tĩnh .................. 54

so với rừng Cao su Lai Châu ........................................................................ 54

Bảng 4.11. Chỉ số giữ nước của các trạng thái rừng...................................... 55

Bảng 4.12. Chỉ số giữ nước của các trạng thái rừng Cao su .......................... 57

và đối chứng tại Lai Châu ............................................................................ 57

Bảng 4.13. Chỉ số giữ nước của các trạng thái rừng Cao su Hà Tĩnh ............ 58

và đối chứng tại Lai Châu ............................................................................ 58

Bảng 4.14. Chỉ số giữ nước của các trạng thái rừng Cao su Hà Tĩnh ............ 59

và Cao su tại Lai Châu ................................................................................. 59

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 4.1. Mật độ cây ở các trạng thái rừng ................................................... 31

Hình 4.2. Đường kính trung bình ở các ô tiêu chuẩn .................................... 33

Hình 4.3. Đường kính tán trung bình ở các ô tiêu chuẩn............................... 34

Hình 4.4. Chiều cao vút ngọn của cây rừng ở các ô tiêu chuẩn ..................... 35

Hình 4.5. Độ tàn che của tầng cây cao ở các ô tiêu chuẩn ............................. 36

Hình 4.6. Độ che phủ của cây bụi, thảm tươi và thảm khô ở các ô tiêu chuẩn ..... 37

Hình 4.7. Ảnh minh họa cho các trạng thái rừng .......................................... 42

Hình 4.8. Biến đổi bề dày tầng đất dưới các trạng thái rừng ......................... 44

Hình 4.9. Biến đổi độ xốp của đất dưới các trạng thái rừng .......................... 46

Hình 4.10. Biến đổi độ ẩm đất dưới các trạng thái rừng................................ 48

Hình 4.11. Biến đổi dung tích chứa nước (m3

) lớp đất mặt (0 - 40 cm)......... 51

dưới các trạng thái rừng................................................................................ 51

Hình 4.12. Biến đổi chỉ số giữ nước qua các trạng thái rừng ........................ 56

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

KHOA QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG VÀ MÔI TRƯỜNG

--------------------

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

1. Tên khóa luận

“Nghiên cứu ảnh hưởng của rừng Cao su đến một số tính chất thuỷ văn

của đất tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu”

2. Sinh viên thực hiện: Vũ Thị Thu Quỳnh

3. Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Vƣơng Văn Quỳnh

4. Mục tiêu nghiên cứu

4.1. Mục tiêu chung

Góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho các giải pháp phát triển bền

vững rừng Cao su ở Lai Châu.

4.2. Mục tiêu cụ thể

+ Đánh giá được đặc điểm một số yếu tố thuỷ văn đất dưới rừng Cao su

trên cơ sở so sánh với các trạng thái rừng đối chứng.

+ Xác định được nguyên nhân gây nên những khác biệt hoặc tương đồng

về đặc điểm thuỷ văn đất dưới rừng Cao su và các trạng thái rừng đối chứng.

+ Đề xuất được giải pháp nâng cao khả năng giữ nước của các trạng thái

rừng trồng Cao su.

5. Nội dung nghiên cứu

 Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng Cao su, các trạng thái rừng đối

chứng (rừng chuyển hóa).

 Nghiên cứu một số tính chất vật lý của đất ảnh hưởng đến tính chất

thủy văn đất dưới rừng Cao su và các trạng thái rừng đối chứng.

 Nghiên cứu khả năng giữ nước của rừng Cao su và các trạng thái rừng đối

chứng.

 Đề xuất một số giải pháp nâng cao khả năng giữ nước của các trạng

thái rừng trồng Cao su.

6. Giới hạn nghiên cứu

Đề tài được thực hiện trên địa bàn xã Chăn Nưa, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai

Châu. Trong đề tài thuật ngữ: Các trạng thái rừng đối chứng được dùng để chỉ

các trạng thái rừng: tự nhiên nghèo kiệt, tự nhiên nghèo, phục hồi sau nương

rẫy sắp được chuyển đổi sang trồng rừng Cao su tại địa điểm nghiên cứu.

7. Kết quả nghiên cứu

1. Cấu trúc rừng

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là rừng Cao su và các trạng thái rừng

sắp chuyển đổi sang trồng Cao su (rừng nghèo kiệt, rừng nghèo, rừng phục

hồi), về đặc điểm cấu trúc nhận thấy có sự khác biệt rõ ràng giữa các trạng

thái rừng sắp chuyển đổi sang rừng trồng Cao su so với các trạng thái rừng

trồng Cao su. Các trạng thái rừng đối chứng có cấu trúc tầng tán hết sức phức

tạp và đa dạng về thành phần loài, trong khi đó các trạng thái rừng trồng Cao

su lại có cấu trúc rất đơn giản, tầng cây cao chỉ có Cao su, bên dưới là lớp

thảm tươi cây bụi, thảm mục thấp và thưa thớt do chịu tác động mạnh của các

biện pháp kỹ thuật trong quá trình chăm sóc và kinh doanh rừng Cao su.

2. Đặc điểm đất dưới các trạng thái rừng

- Các tính chất vật lí cơ bản của đất: dung trọng, tỷ trọng, độ xốp và độ

ẩm dưới các trạng thái rừng Cao su nhỏ tuổi và các trạng thái rừng đối chứng

(nghèo, nghèo kiệt, phục hồi) là khá tương đồng và chưa có sự khác biệt lớn.

- Kết quả xử lý số liệu về độ xốp lớp đất mặt dưới rừng (0 - 40 cm) cho

thấy xếp theo thứ tự giảm dần: đạt giá trị cao nhất là độ xốp rừng phục hồi đạt

70,5%, rừng cao su Lai Châu độ xốp đạt 64,03%, độ xốp rừng nghèo đạt

61,44%, độ xốp rừng cao su Hà Tĩnh đạt 54,5% và có giá trị thấp nhất là độ

xốp rừng nghèo kiệt đạt 54,22%.

3. Dung tích chứa nước của các trạng thái rừng

Qua việc nghiên cứu về dung tích chứa nước của lớp đất mặt (0 – 40

cm) dưới các trạng thái rừng cho chúng ta một số nhận xét:

- Phân loại các trạng thái rừng theo khả năng giữ nước giảm dần ta

được: trạng thái rừng có khả năng giữ nước cao nhất là rừng phục hồi đạt

2819,98 m3

/ha, tiếp theo đến rừng Cao su nhỏ tuổi tại Lai Châu với 2561,11

m

3

/ha, rừng nghèo đạt 2457,55 m3

/ha, rừng cao su lớn tuổi tại Hà Tĩnh đạt

2179,81 m3

/ha và thấp nhất là trạng thái rừng tự nhiên nghèo kiệt với 2168,78

m

3

/ha.

- Dung tích chứa nước của lớp đất mặt dưới rừng Cao su nhỏ tuổi tại

Lại Châu và các trạng thái rừng đối chứng là chưa có sự khác biệt rõ rệt về

mặt thống kê.

- Dung tích chứa nước của các trạng thái rừng Cao su Hà Tĩnh là thấp

hơn so với các trạng thái rừng Cao su nhỏ tuổi và đối chứng tại Lai Châu,

điều này cũng đã được khẳng định bằng tiêu chuẩn t của Student.

4. Chỉ số giữ nước của các trạng thái rừng

Toàn bộ kết quả nghiên cứu trên về chỉ số giữa nước của lớp đất mặt (0

– 40 cm) được tóm lược lại như sau:

- Chỉ số giữ nước ở rừng PHSNR là lớn nhất (20,54) giảm dần xuống

rừng Cao su Lai Châu (16,91), rừng TNN (15,87), rừng Cao su Hà Tĩnh

(12,34) và nhỏ nhất là rừng TNNK (12,12).

- Chỉ số giữ nước của rừng Cao su nhỏ tuổi và đối chứng tại Lai Châu

là tốt hơn rõ ràng so với chỉ số giữ nước của rừng Cao su nhiều tuổi tại Hà

Tĩnh.

- Các biện pháp kỹ thuật canh tác áp dụng trong quá trinh kinh doanh,

khai thác rừng Cao su đã có những tác động tiêu cực nhất định đến tính chất

đất dưới rừng và làm suy giảm khả năng giữ nước của các trạng thái rừng Cao

su nhiều tuổi.

5. Các biện pháp bảo vệ môi trường và hạn chế tác động tiêu cực của

rừng Cao su đến tính chất thủy văn đất

Đề tài đã đề xuất 7 biện pháp kỹ thuật cần áp dụng để góp phần nâng

cao hiệu quả kinh tế của việc kinh doanh rừng Cao su cũng như giảm thiểu

những tác động tiêu cực đến môi trường nói chung và tính chất thủy văn đất

dưới rừng Cao su nói riêng.

Xuân Mai, ngày 10 tháng 05 năm 2011

Sinh viên

Vũ Thị Thu Quỳnh