Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Biến Đổi Khí Hậu Đến Nguy Cơ Cháy Rừng Ở Vùng Sinh Thái Tây Bắc Việt Nam

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian thực hiện đề tài tốt nghiệp, tôi đã nhận đƣợc nhiều

sự quan tâm và giúp đỡ tận tình của các Thầy, Cô giáo Trƣờng Đại học Lâm

nghiệp Việt Nam.

Đến nay, bản báo cáo tốt nghiệp đã hoàn thành đúng hạn. Nhân dịp

này, tôi xin gửi lời cảm ơn tới PGS.TS. Bế Minh Châu, TS. Lê Sỹ Doanh -

Viện sinh thái Rừng và Môi trƣờng. Những ngƣời đã hƣớng dẫn và giúp đỡ

tận tình trong suốt quá trình thực hiện đề tài tốt nghiệp.

Mặc dù đã rất cố gắng nhƣng bản báo cáo không thể tránh khỏi những

hạn chế. Tôi rất mong nhận đƣợc những góp ý của các Thầy, Cô giáo và các

bạn để báo cáotốt nghiệp đƣợc hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Sinh viên thực hiện

Lê Văn Tùng

MỤC LỤC

Trang

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CAC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CAC BẢNG

Danh mục các hình

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... 1

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

1.1. Trên thế giới ............................................................................................... 3

1.1.1. Biến đổi khí hậu và ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu.............................. 3

1.1.2. Vấn đề nghiên cứu dự báo nguy cơ cháy rừng ....................................... 5

1.1.3. Nghiên cứu ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến nguy cơ cháy rừng .... 7

1.2. Ở Việt Nam .............................................................................................. 10

1.2.1. Nghiên cứu về biến đổi khí hậu ............................................................ 10

1.2.2. Vấn đề nghiên cứu dự báo cháy rừng ................................................... 11

1.2.3.Nghiên cứu ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến nguy cơ cháy rừng ... 12

1.3. Nhận xét tổng quan vấn đề nghiên cứu.................................................... 13

CHƢƠNG II MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU ................................................................................................................ 15

2.1. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................. 15

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 15

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 15

2.3.1. Phƣơng pháp tiếp cận............................................................................ 15

2.3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể............................................................ 17

CHƢƠNG III ĐIỀU KIỆN CƠ BẢN CỦA KHU VỰC TÂY BẮC.............. 24

3.1. Vị trí địa lý ............................................................................................... 24

3.2. Địa hình, địa mạo ..................................................................................... 24

3.3. Khí hậu ..................................................................................................... 25

3.4. Tài nguyên rừng ....................................................................................... 25

3.5. Xã hội ....................................................................................................... 26

CHƢƠNG IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ...................... 27

4.1. Thực trạng cháy rừng của các tỉnh vùng Tây Bắc ................................... 27

4.2. Nghiên cứu lựa chọn chỉ số khí hậu phản ánh nguy cơ cháy rừng ở vùng

sinh thái Tây Bắc............................................................................................. 30

4.3. Nghiên cứu đặc điểm biến đổi của nguy cơ cháy rừng theo các kịch bản

biến đổi khí hậu ở vùng Tây Bắc .................................................................... 36

4.3.1.Đặc điểm biến đổi của nguy cơ cháy rừng theo các kịch bản BĐKH ... 36

4.3.2.Tác động của BĐKH đến nguy cơ cháy rừng của các tỉnh vùng Tây Bắc

theo kịch bản BĐKH....................................................................................... 38

4.4. Đề xuất một số giải pháp giảm thiểu tác động của BĐKH đến nguy cơ

cháy rừng ở vùng Tây Bắc .............................................................................. 43

CHƢƠNG V KẾT LUẬN – TỒN TẠI – KIẾN NGHỊ.................................. 48

5.1. Kết luận .................................................................................................... 48

5.3. Kiến nghị.................................................................................................. 49

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt/ký hiệu Nội dung diễn giải

ADB Ngân hàng Phát triển châu Á

AIACC Đánh giá tác động và thích ứng với biến đổi khí hậu

BĐKH Biến đổi khí hậu

Bộ NN&PTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

CCAM Mô hình khí tƣợng ba chiều

COP Hội nghị các bên

CSIRO Tổ chức nghiên cứu khoa học, sức khỏe cộng đồng và

công nghiệp Úc

Dc Độ cao

Ect Chỉ số hiệu quả canh tác

EFFIS Hệ thống thông tin cháy rừng châu Âu

GIS Hệ thống thông tin địa lý

GPS Hệ thống định vị toàn cầu

IPCC Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu

Kd Kinh độ

KNK Khí nhà kính

Mtk Khối lƣợng thảm khô (kg/ha)

Mtt Khối lƣợng thảm tƣơi (kg/ha)

LDLR Loại đất loại rừng

PCCCR Phòng cháy chữa cháy rừng

Pi Chỉ số khí hậu phản ánh nguy cơ cháy rừng

Snc45 Số ngày có nguy cơ cháy rừng cao và rất cao

UNEP Chƣơng trình môi trƣờng Liên Hợp Quốc

UNDP Chƣơng trình phát triển Liên Hợp Quốc

UNFCCC Công ƣớc khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu

Vd Vĩ độ

VLC Vật liệu cháy

WFAS Hệ thống đánh giá cháy rừng Mỹ

WHO Tổ chức y tế thế giới

W13 Độ ẩm thảm khô lúc 13 giờ

Ppm Phần triệu

Ppb Phần tỷ

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 4.1. Tình hình cháy rừngtại khu vực Tây Bắc – Việt Nam (2002 - 2011)......27

Bảng 4.2. Tình hình cháy rừng tại các tỉnh khu vực Tây Bắc (2002 – 2011). 29

Bảng 4.3. Số ngày có nguy cơ cháy rừng cao (Snc45) trung bình ở các trạm

khí tƣợng nghiên cứu trong giai đoạn (1980-1999)........................................ 30

Bảng 4.4.Công thức xác định chỉ số khí hậu phản ánh................................... 32

nguy cơ cháy rừng Qi...................................................................................... 32

Bảng 4.5. Sự phù hợp của Qi với chỉ số Snc45 theo hệ số a .......................... 33

Bảng 4.6. Công thức xác định hệ số K hiệu chỉnh theo lƣợng mƣa ............... 34

Bảng 4.7. Số ngày có nguy cơ cháy rừng cao trung bình của vùng Tây Bắc . 36

Bảng 4.8. Cấp nguy cơ cháy rừng xác định theo số ngày có nguy cơ cháycao

và rất cao trong một tháng............................................................................... 38

Bảng 4.9. Số ngày có nguy cơ cháy rừng cao trung bình của các tỉnh Tây Bắc

theo kịch bản biến đổi khí hậu trung bình B2................................................. 39

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Vị trí các trạm Khí tƣợng Quốc gia phục vụ nghiên cứu................ 18

Hình 4.1. Diện tích rừng bị cháy ở vùng Tây Bắc trong giai đoạn................. 28

2002 – 2011..................................................................................................... 28

Hình 4.2. Số vụ cháy rừng trong giai đoạn 2002 – 2011................................ 28

Hình 4.3. Liên hệ giữa chỉ số khí hậu phản ánh nguy cơ cháy rừng Qi với số

ngày có nguy cơ cháy rừng cao Snc45............................................................ 35

Hình 4.4. Diễn biến nguy cơ cháy rừng caocủa vùng Tây Bắc trong những

thời kỳ khác nhau ............................................................................................ 37

Hình 4.5. Nguy cơ cháy rừng vùng Tây Bắc theo kịch bản BĐKH B2 tháng

12 năm 2090.................................................................................................... 41

Hình 4.6. Nguy cơ cháy rừng vùng Tây Bắc theo kịch bản BĐKH B2 tháng 3

năm 2090 ......................................................................................................... 42

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Biến đổi khí hậu (BĐKH), theo định nghĩa của Ủy ban Liên chính phủ về

BĐKH toàn cầu (IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change)[1], là

những thay đổi theo thời gian của khí hậu, trong đó bao gồm cả những biến đổi

tự nhiên và những biến đổi do các hoạt động của con ngƣời gây ra.

Biến đổi khí hậu đã và đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu, bao gồm cả

các thay đổi trong thành phần hóa học của khí quyển, biến đổi nhiệt độ bề

mặt, nƣớc biển dâng, các hiện tƣợng khí hậu cực đoan và thiên tai tăng lên

đáng kể về số lƣợng và cƣờng độ.

Biến đổi khí hậu đang là vấn đề nóng bỏng và đƣợc xã hội quan tâm bởi

những tác động đến toàn thể thế giới sinh vật trên trái đất. Trong thế kỷ XX, đặc

biệt là ở những thập kỷ cuối ngƣời ta nhận thấy rất rõ những biến đổi về khí hậu

trên quy mô toàn cầu. Theo tính toán của IPCC, trong những thập niên gần đây,

nhiệt độ tăng trung bình 0,3% mỗi thập niên. Mƣa trở nên thất thƣờng hơn,

cƣờng độ mƣa thay đổi. Những vùng mƣa nhiều, lƣợng mƣa tập trung hơn,

cƣờng độ mƣa lớn hơn. Các vùng hạn trở nên khô hạn và nóng hơn. Toàn bộ mặt

đệm đều nóng lên, đặc biệt là ở các vĩ độ cao dẫn đến hiện tƣợng băng tan tại các

vùng cực, đồng thời thể tích nƣớc biển giãn nở gây nên hiện tƣợng rất đáng quan

tâm là nƣớc biển dâng cao. Tần suất và cƣờng độ hiện tƣợng El-Nino tăng đáng

kể, gây lũ lụt và hạn hán ở các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới.

Trong vài thập kỷ gần đây, điều kiện khí hậu thay đổi với những đợt

nắng nóng khô hạn kéo dài bất thƣờng đã làm cho nguy cơ xảy ra cháy rừng

tăng cao. Ở nhiều nơi cháy rừng trở thành thảm hoạ gây thiệt hại lớn đối với

tính mạng và tài sản của con ngƣời cũng nhƣ tài nguyên và môi trƣờng sống.

Trên thế giới và ở Việt Nam, những năm gần đây số vụ cháy rừng không

ngừng tăng lên cả về số lƣợng và diện tích.

Quá trình phát triển của một đám cháy, chịu ảnh hƣởng của rất nhiều

nhân tố nhƣ đặc điểm rừng, các yếu tố khí tƣợng, địa hình, điều kiện kinh tế