Nghệ thuật tổ chức ngôn từ trong thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ MƠ

NGHỆ THUẬT TỔ CHỨC NGÔN TỪ

TRONG THƠ HÁT NÓI CỦA NGUYỄN CÔNG TRỨ

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ MƠ

NGHỆ THUẬT TỔ CHỨC NGÔN TỪ

TRONG THƠ HÁT NÓI CỦA NGUYỄN CÔNG TRỨ

Chuyên ngành: Ngôn ngữ học

Mã số: 60.22.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS. TS HÀ QUANG NĂNG

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

MỤC LỤC

Trang bìa ...........................................................................................................i

Mục lục..............................................................................................................ii

Danh mục các bảng .......................................................................................... vi

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT............................................................. 10

1.1 ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ THƠ........................................................ 10

1.1.1 Khái niệm ........................................................................................ 10

1.1.2 Đặc điểm ngôn ngữ thơ................................................................... 10

1.1.2.1 Đặc điểm vần ............................................................................ 11

1.1.2.2 Đặc điểm nhịp........................................................................... 14

1.1.2.3 Tính nhạc trong thơ................................................................... 17

1.1.3 Đặc điểm ngôn ngữ thơ trung đại.................................................... 20

1.2 ĐỊNH NGHĨA TỪ, NGHĨA CỦA TỪ, CỤM TỪ, ….......................23

1.3 ĐÔI NÉT VỀ CA TRÙ, HÁT NÓI, VỊ TRÍ CỦA THƠ HÁT NÓI. 25

1.3.1 Đôi nét về ca trù .............................................................................. 25

1.3.2 Đôi nét về hát nói ...........................................................................27

1.3.3 Vị trí của thơ hát nói........................................................................ 27

1.4 ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ THƠ HÁT NÓI ...................................... 29

1.4.1 Đặc điểm của từ ngữ ....................................................................... 29

1.4.2 Đặc điểm của khổ thơ..................................................................... 30

1.4.3 Đặc điểm của dòng thơ................................................................... 31

1.4.4 Đặc điểm của mƣỡu ........................................................................ 31

1.4.5 Đặc điểm của luật bằng – trắc ......................................................... 32

1.4.6 Đặc điểm của vần ............................................................................ 34

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

1.4.7 Đặc điểm của nhịp........................................................................... 34

1.4.8 Tính nhạc trong thơ hát nói............................................................. 35

1.5 GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ NGUYỄN CÔNG TRỨ35

1.5.1 Giới thiệu về cuộc đời, con ngƣời Nguyễn Công Trứ .................... 35

1.5.2 Sự nghiệp thơ văn của Nguyễn Công Trứ....................................... 38

CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÖC TRONG THƠ HÁT NÓI CỦA

NGUYỄN CÔNG TRỨ................................................................................. 40

2.0 DẪN NHẬP....................................................................................... 40

2.1 ĐẶC ĐIỂM CỦA KHỔ THƠ........................................................... 40

2.1.1 Kiểu bài đủ khổ ............................................................................... 41

2.1.2 Kiểu bài dôi khổ .............................................................................. 42

2.2 ĐẶC ĐIỂM CỦA DÕNG THƠ........................................................ 48

2.2.1 Đặc điểm về số âm tiết / dòng thơ................................................... 49

2.2.2 Đặc điểm về số dòng / bài............................................................... 54

2.3 ĐẶC ĐIỂM CỦA MƢỠU ................................................................ 56

2.4 ĐẶC ĐIỂM CỦA LUẬT BẰNG – TRẮC....................................... 57

2.4.1 Luật bằng trắc chi phối cách ngắt nhịp ........................................... 57

2.4.2 Luật bằng trắc quy định cách gieo vần ........................................... 58

2.4.3 Luật bằng – trắc trên các dòng thơ.................................................. 60

2.5 ĐẶC ĐIỂM CỦA VẦN .................................................................... 65

2.5.1 Lối gieo vần chân……….………………………………………65

2.5.2 Lối gieo vần lƣng………………………………………………..68

2.5.2.1 Gieo vần lƣng ở âm tiết thứ 2 .................................................. 68

2.5.2.2 Gieo vần lƣng ở âm tiết thứ 3 ................................................... 68

2.5.2.3 Gieo vần lƣng ở âm tiết thứ 4 ................................................... 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.5.2.4 Gieo vần lƣng ở âm tiết thứ 5 ................................................... 70

2.5.2.5 Gieo vần lƣng ở âm tiết thứ 6 ................................................... 70

2.5.2.6 Gieo vần theo lối vắt dòng........................................................ 71

2.5.2.7 Gieo vần tập trung..................................................................... 71

2.6 ĐẶC ĐIỂM CỦA NHỊP.................................................................... 73

2.7 TÍNH NHẠC ..................................................................................... 79

2.7.1 Vai trò của thanh điệu trong nhịp thơ, vần thơ .............................. 80

2.7.1.1 Vai trò của thanh điệu trong nhịp thơ....................................... 80

2.7.1.2 Vai trò của thanh điệu trong vần thơ ........................................ 81

2.7.2 Vai trò của âm cuối trong các vần thơ......................................... 82

2.7.3 Vai trò của âm chính trong các vần thơ....................................... 84

CHƢƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM TỪ NGỮ TRONG THƠ HÁT NÓI CỦA

NGUYỄN CÔNG TRỨ................................................................................. 89

3.0 DẪN NHẬP....................................................................................... 89

3.1. NHIỀU TỪ NGỮ TẬP TRUNG THỂ HIỆN MỘT CHỦ ĐỀ ......... 89

3.1.1 Các từ ngữ biểu thị tài năng......................................................... 89

3.1.2 Các từ ngữ biểu thị thú ăn chơi................................................... 96

3.1.3 Các từ ngữ biểu thị “mệnh” ......................................................... 98

3.1.4 Các từ ngữ chỉ không gian, thời gian......................................... 101

3.2 XUẤT HIỆN NHIỀU TỪ NGỮ MANG ĐIỂN TÍCH, ĐIỂN CỐ..104

3.3 XUẤT HIỆN NHIỀU ĐỘNG TỪ MẠNH ..................................... 106

3.4 XUẤT HIỆN MỘT LƢỢNG LỚN CÁC HƢ TỪ.......................... 108

3.5 XUẤT HIỆN NHIỀU ĐẠI TỪ ....................................................... 111

3.6 XUẤT HIỆN LỐI NÓI KHẨU NGỮ............................................. 113

3.7 XUẤT HIỆN NHIỀU TỪ HÁN VIỆT……………………………114

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.8 XUẤT HIỆN LỚP TỪ CỔ............................................................115

KẾT LUẬN .................................................................................................. 117

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 119

PHỤ LỤC .................................................................................................... 123

PHỤ LỤC 1.................................................................................................. 123

PHỤ LỤC 2.................................................................................................. 123

PHỤ LỤC 3.................................................................................................. 129

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1 Tiêu chí khu biệt các âm vị nguyên âm............................................12

Bảng 1.2 Bảng đối lập về âm điệu và âm vực của thanh điệu .......................15

Bảng 2.1 Bảng về cách kết thúc dòng thơ hát nói............................................55

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1 Ca trù thuộc loại hình nghệ thuật dân tộc đặc sắc của dân tộc

Việt Nam, đƣợc UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của

nhân loại. Vốn đƣợc hình thành trên nền tảng âm nhạc dân gian Bắc Bộ

nên ca trù có sức lan tỏa rất lớn. Phạm vi ảnh hƣởng của ca trù là hầu hết

là các tỉnh, thành phố thuộc đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ nhƣ: Hà

Nội, Hà Nam, Nam Định, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh…Và

một số tỉnh thuộc Trung du miền núi phía Bắc nhƣ: Phú Thọ, Bắc

Giang…Sau một thời gian dài tồn tại, nếp sinh hoạt ca trù đã bị lãng quên

trong đời sống văn hóa của ngƣời dân. Ca trù đang đứng trƣớc nguy cơ bị

diệt vong nếu chúng ta không quan tâm đúng mức.

1.2 Sự xuất hiện của thơ hát nói đã góp phần làm phong phú và đánh

dấu sự phát triển cho ca trù nói chung. Rất nhiều các nhà Nho tài tử say mê

hát nói, trong lịch sử văn học Việt Nam, chúng ta phải kể đến các đại biểu lớn

nhƣ Cao Bá Quát, Nguyễn Quý Tân, Nguyễn Bá Xuyến, Chu Mạnh

Trinh,…trong đó có Nguyễn Công Trứ – “ông hoàng thơ hát nói”.

1.3 Phải đến Nguyễn Công Trứ thì thơ hát nói mới đƣợc hoàn thiện về

mặt hình thức thể loại. Nguyễn Công Trứ là ngƣời đầu tiên mang đến cho thơ

hát nói một nội dung phù hợp với chức năng và cấu trúc của nó. Vì là “thơ

điệu nói” nên kết cấu của các bài hát nói thƣờng xen giữa yêu cầu ngâm và

yêu cầu nói. Nội dung trong thơ hát nói rất phù hợp với trạng thái hai cực:

“phần cô đọng quá là dành cho thơ luật còn phần khai triển quá như truyện

và ngâm là dành cho lục bát và song thất lục bát”. [19]

Xã hội Việt Nam cuối thế kỷ XVIII – nửa đầu thế kỷ XIX với nhiều

biến động dữ dội, phức tạp. Không những vậy, sự đan xen của hệ tƣ tƣởng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Tam giáo đồng nguyên Nho – Phật – Đạo cộng với sự xâm nhập của Gia tô

giáo ở phƣơng Tây do các giáo sỹ truyền đạo, bƣớc đầu đã làm thay đổi thế

giới quan, nhân sinh quan trong các nhà Nho đƣơng thời. Vấn đề về quyền

sống, về ý thức cá nhân con ngƣời đã trỗi dậy mạnh mẽ. Trong các bài thơ hát

nói, ý thức cá nhân của Nguyễn Công Trứ đã bộc lộ một cách trực tiếp, rõ

ràng mà không cần phải thông qua ngoại cảnh, tâm trạng nhân vật nhƣ trong

khúc ngâm, truyện Nôm. So với các nhà Nho đƣơng thời nhƣ Chu Mạnh

Trinh, Cao Bá Quát, Nguyễn Quý Tân… thì thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ

hơn hẳn về số lƣợng, nội dung lẫn hình thức thể hiện. “Trên mảnh đất văn học

Hát nói đầy tinh thần tự tồn, tự hào dân tộc đó, Nguyễn Công Trứ là người

dày công gieo hạt, cần mẫn chăm sóc và gặt hái bội thu nhất” (Nguyễn Viết

Ngoạn [34]).

Tuy nhiên, điều làm nên sự thành công, sức hấp dẫn của thơ hát nói

Nguyễn Công Trứ còn là việc tác giả sử dụng, tổ chức ngôn từ. Do đó

việc tìm hiểu “Nghệ thuật tổ chức ngôn từ trong thơ hát nói của

Nguyễn Công Trứ” là việc cần thiết mà chúng tôi quan tâm nghiên cứu

để góp phần nhìn nhận, khẳng định tài năng và sự đóng góp của Nguyễn

Công Trứ với thể hát nói.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

2.1 Lịch sử nghiên cứu về tác giả Nguyễn Công Trứ

Lịch sử nghiên cứu về Nguyễn Công Trứ đã xuất hiện từ rất sớm.

Ngƣời đặt nền móng đầu tiên là Lê Thƣớc (1928) với cuốn “Sự nghiệp và thi

văn của Uy viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ”. Đây đƣợc coi là tƣ liệu có

giá trị to lớn, mở đầu cho các công trình nghiên cứu, đánh giá về nhân cách và

con ngƣời Nguyễn Công Trứ. Tác giả đã đứng trên quan điểm đạo đức Nho

gia để nhìn nhận Nguyễn Công Trứ theo tiêu chí lập công, lập đức, lập ngôn.

Theo Lê Thƣớc, Nguyễn Công Trứ là nhân vật lịch sử thuộc hàng ngũ vĩ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

nhân, siêu phàm nên mọi hành vi và ngôn luận đều khác thƣờng. “Xưa nay

những kẻ anh hùng hào kiệt đã có cái tài “xuất chúng” thì thường hay có cái

khí “siêu nhân”…Đã là người hào kiệt thì quả không chụi lẩn quất trong cái

khuôn sáo người thường. Có lẽ cũng vì thế nên trong sự hành vi của cụ

Nguyễn Công Trứ, nhiều khi lạ mắt trái tai, mà trong văn chương của cụ cũng

lắm khi trái với cái tục kiến của người đời” [21, tr. 493].

Khi trào lƣu Thơ mới xuất hiện, Lƣu Trọng Lƣ (trong cuốn “Nguyễn

Công Trứ, nhà thi sĩ của Nghệ Tĩnh sau một trăm năm”, Tao đàn số 1) đã

dùng quan điểm Nho gia và Lão trang để đánh giá, nhìn nhận về con ngƣời

Nguyễn Công Trứ [28].

Năm 1944, Nguyễn Bách Khoa – một nhà nghiên cứu thuộc thế hệ tri

thức mới đã đứng trên lập trƣờng duy vật biện chứng, trên quan điểm giai cấp

để phân tích tƣ tƣởng và thơ văn Nguyễn Công Trứ qua cuốn “Tâm lý và tư

tưởng Nguyễn Công Trứ” [23].

Năm 1978, thông qua cuốn “Văn học Việt Nam cuối thế kỷ XVIII – đầu

thế kỷ XIX”, Nguyễn Lộc coi con ngƣời “Nguyễn Công Trứ là một khối mâu

thuẫn lớn” [29].

Trong “Lời giới thiệu cuốn thơ văn Nguyễn Công Trứ” năm 1983 [6],

Trƣơng Chính đã đi theo quan điểm của hệ thống tƣ tƣởng triết học – đạo đức

để bác bỏ lại quan điểm của Nguyễn Lộc. Theo Trƣơng Chính thì cần phải

thấy đƣợc những biến đổi trong tƣ tƣởng của Nguyễn Công Trứ thì mới hiểu

đƣợc bản chất con ngƣời ông.

Nhân kỷ niệm 100 năm ngày mất của Nguyễn Công Trứ, tác giả

Nguyễn Đăng Thục trong bài “Ý nghĩa ngày kỷ niệm nhà hiền triết Nguyễn

Công Trứ” [54] đã khẳng định: “Nguyễn Công Trứ ở Việt Nam đã trả lời cho

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

nguyện vọng của dân tộc về lý tưởng con người toàn diện, con người tri thức,

con người ý chí hành động, con người tình cảm nghệ thuật…”.

Từ cuối những năm 80 trở về trƣớc, rất nhiều tác giả coi Nguyễn Công

Trứ là nhân vật lịch sử bởi ông đã tham gia đàn áp một số cuộc khởi nghĩa lớn

của nông dân nhƣ cuộc khởi nghĩa của Phan Bá Vành, Nông Văn Vân. Trên

“Tạp chí nghiên cứu lịch sử” số 3, 5 (1978), xuất hiện rất nhiều các bài viết về

Nguyễn Công Trứ nhƣ bài viết của Chƣơng Thâu “Góp phần đánh giá con

người và tư tưởng của Nguyễn Công Trứ”, của Vũ Huy Phúc “Mấy nhận xét

sơ bộ về nhân vật lịch sử Nguyễn Công Trứ”, của Nguyễn Quang Phan –

Nguyễn Danh Phiệt “Vài ý kiến về nhân vật lịch sử Nguyễn Công Trứ”, của

Văn Lang “Về binh nghiệp của Nguyễn Công Trứ”, của Minh Thành “Nguyễn

Công Trứ trong giới nghiên cứu từ trước tới nay”, của Văn Tạo “Về vấn đề

đánh giá nhân vật lịch sử và việc đánh giá Nguyễn Công Trứ”,…

Năm 1988, một công trình nghiên cứu về Nguyễn Công Trứ ở

phƣơng diện triết học của Hán Chƣơng và Vũ Đình Trác đã đƣợc giới

thiệu ở hải ngoại, đó là cuốn “Triết lý chấp sinh Nguyễn Công Trứ”, do

Hội hữu xuất bản [9].

Những tham luận trong cuộc hội thảo “Chuyên đề Nguyễn Công Trứ -

Con người, cuộc đời và thơ” đƣợc tổ chức tại trƣờng Viết văn Nguyễn Du

ngày 15/12/1994 đã khắc phục đƣợc một số quan điểm nhìn nhận về con

ngƣời Nguyễn Công Trứ của một số tác giả nêu trên, bởi họ chịu sự chi phối

của hệ tƣ tƣởng đạo đức phong kiến.

Cũng tại cuộc hội thảo “Danh nhân Nguyễn Công Trứ: cuộc đời và sự

nghiệp” diễn ra tại Hà Tĩnh ngày 19/12/2008, hơn 40 bài báo cáo đều tập

trung vào hai chủ đề chính là danh nhân Nguyễn Công Trứ – dấu ấn lịch sử và

thời đại, danh nhân Nguyễn Công Trứ –nhà văn hóa lớn”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Trong thời gian gần đây, những cuốn sách viết về Nguyễn Công Trứ

ngày càng nhiều nhƣ “Nguyễn Công Trứ trong dòng lịch sử” do Đoàn Tử

Huyến chủ biên [21], cuốn “Uy viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ qua 81

giai thoại” của Huyền Li [26] đã dựng lên bức chân dung về Nguyễn Công

Trứ qua cái nhìn dân gian, rất nhiều những giai thoại hay đƣợc thêu dệt lên,

khác với những lý giải nghiên cứu của hậu thế về con ngƣời thật của “ông Hy

Văn tài bộ”. Trong cuốn “Nguyễn Công Trứ về tác gia và tác phẩm”, Trần

Nho Thìn [52] đã viết về Nguyễn Công Trứ trong hai thế kỷ XIX, XX và đánh

giá ông qua hai bộ sử là “Đại Nam thực lục” và “Đại Nam chính biên”

Trên đây là một loạt những công trình của các tác giả nghiên cứu về con

ngƣời Nguyễn Công Trứ ở các phƣơng diện tôn giáo, lịch sử, triết học.

2. 2 Lịch sử nghiên cứu về thơ hát nói

Hát nói là một trong những làn điệu tiêu biểu, cơ bản của ca trù. Lịch sử

nghiên cứu về thơ hát nói có một số vấn đề đáng lƣu ý sau:

Trƣớc hết, chúng ta cần bàn đến nguồn gốc ra đời của thơ hát nói. Cho

đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chƣa có sự thống nhất. Năm 1923, trong bài

“Văn chương trong lối hát ả đào” (báo “Nam Phong”, số 69), “Khảo luận về

cuộc hát ả đào” (báo “Nam Phong”, số 70), Phạm Quỳnh và Nguyễn Đôn

Phục rất băn khoăn khi không tìm đƣợc câu trả lời về nguồn gốc của thơ hát

nói bởi chúng chỉ là “những án khoa truyền khẩu”.

Trong “Việt Nam văn học sử yếu” [19], trong “Chuyện thơ” [46],

Dƣơng Quảng Hàm và Hoài Thanh đều có chung quan điểm coi hát nói là một

biến thể của lục bát và song thất lục bát. Trong “Việt Nam văn học sử giản

ước tân biên”, Phạm Thế Ngũ [36] cũng có ý kiến trùng với Dƣơng Quảng

Hàm và Hoài Thanh nhƣng tác giả còn đƣa thêm một giả định khác để chứng

minh hát nói bắt nguồn từ lối nói trong tuồng và một số hình thức dân ca khác.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

Khác với các quan điểm trên, tác giả cuốn “Thơ ca Việt Nam, hình

thức và thể loại”, Bùi Văn Nguyên và Hà Minh Đức khẳng định: “Hát nói

vốn bắt nguồn từ thể nói sử cổ truyền của dân tộc”. [37, tr. 263]. Còn tác

giả Vi Phong (trong “Dân ca Nghệ Tĩnh”) [39] lại cho là “hát nói có thể có

nguồn gốc từ hát giặm ở chính quê hương mình”. Ngô Ngọc Linh và Ngô

Văn Phú trong “Tuyển tập thơ ca trù” lại nhấn mạnh “Hát nói là một điệu

của ca trù quán, được xây dựng trên cơ sở làn điệu hát Giai của lối hát

Cửa đình”. [27, tr. 23]

Tóm lại, hát nói là một thể thơ có nguồn gốc khá phức tạp. Không

những vậy, rất nhiều các bài hát nói còn không có tên, không đƣợc các nhà

Nho lƣu giữ cẩn thận vào văn tập. Những tác phẩm mà chúng ta có đƣợc hiện

nay là kết quả sƣu tầm trong thời gian dài của một số tác giả nhƣ Giải nguyên

Lê Thƣớc, Song an Hoàng Ngọc Phách, Trƣơng Chính, Nguyễn Đức Mậu,

Ngô Ngọc Linh, Ngô Văn Phú,…

Các bài thơ hát nói có rất nhiều giá trị về nội dung. Cái hay, cái đặc sắc

của thơ hát nói đƣợc thể hiện rõ trong phần mở đầu cuốn sách “Đào nương

ca” của Nguyễn Văn Ngọc [35]. Khả năng đồng hóa kỳ diệu của thơ hát nói

đƣợc nhắc tới trong “Việt Nam ca trù biên khảo” của Đỗ Bằng Đoàn và Đỗ

Trọng Huề [16],…

Qua bài viết “Vị trí của hát nói trong dòng văn học chữ Nôm”, Nguyễn

Xuân Diện [10] đã khẳng định tầm quan trọng của thơ hát nói đối với văn học

dân tộc. Gần đây nhất (2008) ở viện Văn học, Nguyễn Đức Mậu đã bảo vệ rất

thành công luận án Tiến sỹ với đề tài “Thể loại hát nói trong sự vận động của

lịch sử văn học”,…

2.3 Lịch sử nghiên cứu về thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ

Phần lớn các nhà nghiên cứu chỉ trọng tâm vào nguồn gốc, đặc điểm

thơ hát nói, rất ít ngƣời đi sâu vào tìm hiểu thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

Lác đác có một số bài viết với dung lƣợng khá “khiêm tốn” của một số tác giả

nhƣ “Hát nói Nguyễn Công Trứ” của Nguyễn Đức Mậu [30] trên “Tạp chí

văn học” năm 2000, “Nguyễn Công Trứ, ông hoàng hát nói” của Nguyễn Viết

Ngoạn [34] trong “Hội nghiên cứu và giảng dạy văn học thành phố Hồ Chí

Minh” năm 2001,…

Ngoài ra, nội dung của một số cuốn sách nhƣ “Thơ văn Nguyễn Công

Trứ” của Lê Thƣớc – Hoàng Ngọc Phách – Trƣơng Chính [55], “Thơ văn

Nguyễn Công Trứ” của Trƣơng Chính [7], “Hát nói Nguyễn Công Trứ –

Chuyên luận & tinh tuyển” của Nguyễn Đức Mậu [32],… phần lớn đều giới

thiệu các bài thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ.

Điểm lại hàng loạt những công trình nghiên cứu trên đây, chúng tôi

nhận thấy lịch sử nghiên cứu về tác giả Nguyễn Công Trứ, về thơ hát nói nói

chung, thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ nói riêng có rất nhiều thành tựu.

Nhƣng chủ yếu tập trung ở ba vấn đề:

Một là nhìn nhận, đánh giá về nhân cách và con ngƣời Nguyễn Công

Trứ trên ba phƣơng diện lịch sử, triết học, tôn giáo.

Hai là tìm hiểu về nguồn gốc, nội dung tƣ tƣởng của các bài thơ hát nói

trên phƣơng diện văn học.

Ba là tìm hiểu thơ hát nói với tƣ cách là một loại hình nghệ thuật

của âm nhạc.

Nhƣ vậy, có thể khẳng định là chƣa có một công trình khoa học chuyên

biệt nào mang tính hệ thống, nghiên cứu một cách toàn diện và đầy đủ về

ngôn ngữ thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ dƣới góc độ ngôn ngữ học.

3. Đối tƣợng, phạm vi và mục đích nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu chính của luận văn là nghệ thuật tổ chức ngôn từ

trong 60 bài thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ do Trƣơng Chính sƣu tầm.