Nếu tôi biết được khi còn 20

Tên sách: Nếu tôi biết được khi còn 20

Nguyên bản tiếng Anh: What I wish I knew when I was 20

Tác giả: Tina Seelig

Nguời dịch: Hồng Nhật

NXB: Nhà xuất bản trẻ

Người gõ: picicrazy

Tạo ebook: lilypham

Ngày hoàn thành: 20/11/2012

Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com

Có những sai lầm rất nhiều người mắc phải – Hãy đừng như họ

“Bất cứ ai muốn có một cuộc đời doanh nhân đầy mục đích và đam mê

đều cần đọc cuốn sách này. Trong đó chẳng thiếu những công cụ và lời

khuyên để tận dụng tối đa năng lực của mỗi con người.” – Steve Case, Chủ

tịch của Revolution and the Cáe Foundation, đồng sáng lập AOL

“Cuốn sách này chắc chắn không chỉ dành cho lứa tuổi đôi mươi, bởi

ngay cả tôi cũng muốn biết những điều đó ngay lúc này... Thật sự Tina đã

mang đến cho chúng ta một ân huệ rất lớn bằng cách vẽ cho chúng ta một

con đường vào đời!” – Guy Kawasaki, đồng sáng lập Alltop, và tác giả của

quyển sách Reality Check.

“Tina là người biết truyền cảm hứng sáng tạo tốt nhất mà tôi từng gặp.

Cuốn sách này của cô không chỉ đánh thức lý trí chúng ta, mà thật ra là cả

tâm hồn chúng ta!” – Geoffrey Moore, tác giả quyển sách Crossing the

Chasm.

“Rất ít người cố gắng làm đủ mọi điều để nuôi dưỡng tư tưởng cách tân

như Tina Seelig. Những nguyên tắc trong cuốn sách của cô chắc chắn sẽ làm

bật lên nhiều ý tưởng mới mẻ. Đây thật sự là một cuốn sách rất cần thiết cho

thế hệ doanh nhân mới, và cho cả những ai đã dạn dày trận mạc.” – David

Kelley, nhà sáng lập của IDEO.

Mục lục

CHƯƠNG 1 - Mua một, tặng hai

Chương 2 – Rạp xiếc đảo lộn

CHƯƠNG 3 – BIKINI HAY là CHẾT

CHƯƠNG 4 – Vui lòng lấy ví của bạn ra

CHƯƠNG 5 - Bí quyết thành công của thung lũng silicon

CHƯƠNG 6 - Không đời nào... Nghề kỹ sư là dành cho con gái

mà

CHƯƠNG 7 - Biến nước chanh thành trực thăng

CHƯƠNG 8 - Hãy vẽ luôn hồng tâm quanh mũi tên

CHƯƠNG 9 - Phần này có thi hay không?

CHƯƠNG 10 - Những tạo tác từ thực nghiệm

Lời cảm ơn

Giới thiệu tác giả

Tina Seelig có bằng Tiến sĩ về thần kinh học tại trường Y Stanford, đồng

thời là Giám đốc điều hành Chương trình kinh doanh kỹ thuật Stanford –

một trung tâm hỗ trợ duy nhất của trường Kỹ thuật Stanford. Ngoài ra, bà

còn tham gia giảng dạy các khóa học về khởi nghiệp và đổi mới tại khoa

Khoa học Quản trị và Kỹ thuật, cũng như học viện Thiết kế Hasso Plattner,

đều thuộc đại học Stanford. Bà cũng thường xuyên diễn thuyết hoặc tổ chức

các hội thảo cho nhiều nhà điều hành thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, và viết

một số quyển sách rất nổi tiếng về khoa học dành cho cả người lớn và trẻ

em.

Bạn có thể liên hệ trực tuyến với Tina Seelig tại địa chỉ

www.harpercollins.com/tinaseelig

CHƯƠNG 1 - Mua một, tặng hai

Bạn sẽ làm gì để kiếm được tiền khi tất cả những gì bạn có chỉ là 5 đôla

và hai giờ đồng hồ? Đây là một bài tập tôi giao cho sinh viên ở một trong số

các lớp học tôi phụ trách tại trường đại học Stanford. Có mười bốn nhóm

thực hiện và mỗi nhóm được nhận một phong bì có 5 đôla tượng trưng cho

“hạt giống tài chính” của mình. Trước hết họ có thể dành bao nhiêu thời gian

tùy ý cho việc lập kế hoạch. Tuy nhiên, một khi đã mở bao thư thì mỗi nhóm

đều chỉ có hai tiếng đồng hồ để có thể kiếm được càng nhiều tiền càng tốt.

Thời hạn để hoàn thành bài tập này là từ chiều thứ Tư đến tối Chủ nhật. Sau

đó, vào tối Chủ nhật, mỗi nhóm phải gửi cho tôi một văn bản kể về những gì

họ đã làm, và đến thứ Hai thì mỗi nhóm có ba phút để trình bày dự án của

mình với cả lớp. Từ bài tập này, bằng việc tìm kiếm các cơ hội, thách thức

những quan niệm truyền thống, biết tận dụng và phân bố những nguồn lực có

hạn và sức sáng tạo của mình, các sinh viên của tôi đã có được nguồn cảm

hứng về việc khởi nghiệp kinh doanh.

Các bạn sẽ làm gì nếu nhận được thách thức này? Khi tôi hỏi hầu hết các

nhóm thực hiện, thường sẽ có người la lên: “Đi Las Vegas,” hoặc “Mua vé

số.” Chúng tạo ra những trận cười lớn trong lớp. Nếu ai đó thực hiện những

gợi ý này thì chắc hẳn sẽ có rủi ro nhiều hơn là nhận được một phần thưởng

lớn vì cơ hội thắng rất hiếm hoi. Còn những đề xuất phổ biến tiếp theo là mở

một tiệm rửa xe hoặc một quầy bán nước bằng việc sử dụng khoản tiền 5

đôla để trang bị những vật dụng thiết yếu. Đây là một lựa chọn tốt cho những

ai muốn kiếm một vài đồng lời từ 5 đôla có sẵn trong hai giờ đồng hồ.

Nhưng hầu hết các sinh viên của tôi cuối cùng đều tìm ra những hướng đi

vượt xa các giải pháp thông thường. Họ đã thách thức các giả định truyền

thống để mở ra chân trời rộng lớn những điều bất khả thi, nhằm tạo ra nhiều

giá trị càng tốt.

Họ đã làm được điều này như thế nào? Theo quan sát của tôi, những

nhóm kiếm được nhiều tiền nhất thực chất chẳng cần dùng đến 5 đôla cho

trước. Họ nhận ra rằng tập trugn vào tiền làm cho vấn đề trở nên chật hẹp,

nên họ quyết định tiếp cận vấn đề ở khía cạnh rộng hơn: Chúng ta có thể làm

gì để kiếm tiền nếu chúng ta bắt đầu bằng hai bàn tay trắng? Họ tăng cường

khả năng quan sát của mình, tận dụng các tài năng sẵn có, và mở rộng cửa

cho sự sáng tạo để nhận ra vấn đề bên trong mình. Đó là những vấn đề họ đã

trải qua hoặc thấy người khác gặp phải, là những vấn đề họ có thể đã gặp

trước đó nhưng chưa từng nghĩ cách để giải quyết. Những vấn đề này ở đâu

đó quanh ta nhưng không phải ai cũng nhận thấy chúng. Bằng việc đưa các

vấn đề này ra ánh sáng và tìm cách giải quyết chúng, nhóm chiến thắng đã

thu được hơn 600 đôla, với một suất sinh lời trên vốn đầu tư (ROI) lên đến

4.000 phần trăm! Nếu bạn để ý rằng rất nhiều nhóm đã thực sự không dùng

đồng quỹ nào cả, thì bạn sẽ nhận ra nguồn tài chính của họ là vô tận.

Vậy họ đã làm gì? Tất cả các nhóm đều rất sáng tạo. Một nhóm đã nhận

ra một vấn đề rất phổ biến ở nhiều làng đại học – người ta phải xếp hàng dài

không dễ chịu chút nào ở các nhà hàng nổi tiếng vào tối thứ Bảy. Nhóm này

quyết định giúp những người không muốn xếp hàng đợi đến lượt mình. Họ

cặp đôi và đặt chỗ trước ở một số nhà hàng, sau đó họ bán mỗi chỗ với giá

lên đến 20 đôla cho những khách hàng sẵn lòng mua để không cần phải đợi

trong hàng dài.

Trong suốt đêm thực hiện dự án ở nhà hàng thì nhóm này lại quan sát

thấy được một số chi tiết thú vị khác. Trước hết, họ nhận ra rằng các sinh

viên nữ bán được chỗ đặt trước giỏi hơn sinh viên nam, có lẽ vì khách hàng

cảm thấy dễ chịu hơn khi tiếp xúc với những cô gái trẻ. Vì thế họ điều chỉnh

kế hoạch cho các sinh viên nam đi vòng quanh đặt chỗ trước ở nhiều nhà

hàng khác nhau, còn các sinh viên nữ thì đi tìm các khách hàng để bán

những chỗ đó. Họ cũng nhận thấy rằng cả quá trình thực hiện có hiệu quả tốt

nhất ở những nhà hàng phát máy nhắn tin báo rung để cho khách hàng biết

khi nào bàn ăn sẵn sàng. Việc trực tiếp trao đổi máy nhắn tin làm cho khách

hàng cảm thấy như thể họ đang bỏ tiền ra để nhận được thứ gì đó hữu hình.

Họ cảm thấy dễ chịu hơn khi đưa tiền và máy nhắn tin của họ để đổi lấy

chiếc máy nhắn tin mới. Điều này còn có một lợi ích khác – sau đó nhóm có

thể bán những chiếc máy nhắn tin mới có được khi gần đến thời điểm đặt

chỗ của chúng.

Một đội khác tiếp cận vấn đề ở khía cạnh còn đơn giản hơn. Họ mở một

tiệm sửa xe cung cấp dịch vụ kiểm tra áp suất lóp xe đạp miễn phí trước khu

vực hội sinh viên. Nếu cần họ sẽ bơm bánh xe với giá 1 đôla. Ban đầu nhóm

này nghĩ rằng họ đang lợi dụng các bạn sinh viên, trong khi họ có thể dễ

dàng đến một trạm xăng gần đó để bơm xe miễn phí. Nhưng sau khi cung

cấp dịch vụ này cho vài khách hàng đầu tiên, nhóm thực hiện dự án nhận ra

rằng những khách hàng của họ thật sự rất biết ơn. Họ nhanh chóng hiểu ra

rằng mình đang cung cấp một dịch vụ tiện dụng và có ích, mặc dù công việc

thực chất rất đơn giản với nhóm sinh viên, và ngay cả khi các khách hàng đi

xe đạp của họ có thể đến trạm xắng ngay gần đó để bơm xe miễn phí. Sau

một giờ đồng hồ, nhóm này nảy ra ý tưorng yêu cầu khách hàng đóng góp

tình nguyện thay vì phải trả một giá nhất định cho dịch vụ. Từ đó doanh thu

của nhóm không ngừng tăng lên. Họ nhận được nhiều tiền hơn khi các khách

hàng có cảm giác biết ơn và đền đáp cho một dịch vụ miễn phí chứ không

nghĩ mình bị buộc phải trả tiền cho dịch vụ đó. Đối với nhóm sinh viên này,

cũng như với nhóm cung cấp chỗ đặt trước ở nhà hàng, việc thử nghiệm các

ý tưởng có được từ những gì họ quan sát thấy trong suốt quá trình thực hiện

dự án đã đem lại kết quả tốt đẹp. Tiến trình thực hiện kế hoạch linh hoạt

cùng những thay đổi liên tục dựa trên thông tin phản hồi từ phía khách hàng

đã cho phép các nhóm sinh viên này tối ưu hóa chiến lược của mình một

cách nhanh chóng.

Mỗi dự án đó đã mang lại vài trăm đôla cho các nhóm thực hiện cũng

như gây ấn tượng rất mạnh mẽ cho các bạn bè cùng lớp của họ. Tuy nhiên,

tạo ra lợi nhuận cao nhất (650 đôla) là một nhóm xem xét nguồn lực có sẵn

của mình dưới các góc độ hoàn toàn khác. Các sinh viên này xác định rằng

tài sản có giá trị nhất của họ không phải là 5 đôla hay hai giờ đồng hồ. Thay

vào đó, họ cho rằng nguồn tài nguyên quý giá nhất của mình là bài thuyết

trình dài ba phút vào ngày thứ Hai. Họ quyết định bán nó cho một công ty

muốn tuyển dụng các sinh viên trong lớp. Nhóm này thực hiện một đoạn

quảng cáo dài ba phút cho công ty đó, và vào buổi thuyết trình họ chiếu cho

các sinh viên cùng lớp xem. Ý tưorng này thật xuất sắc. Họ đã nhận ra mình

có một tài sản vô cùng quý giá chờ đợi được khai phá, khi mà những người

khác chưa bao giờ để ý đến.

Mười một nhóm còn lại cũng tìm ra những cách thông minh để kiếm

tiền. Trong số đó có những việc như mở quầy chụp ảnh ở Dạ hội Vienne

hàng năm, bán những bản đồ có đánh dấu địa điểm các nhà hàng địa phương

trong Ngày cuối tuần dành cho các bậc Cha Mẹ, và bán áo thun thiết kế theo

ý khách hàng cho các sinh viên trong lớp. Một nhóm đã mất tiền khi họ mua

dù để bán ở San Francisco trong một ngày mưa, nhưng tiếc thay trời lại tạnh

mưa ngay sau khi họ vừa khởi động chiến lược của mình. Và, tất nhiên, một

nhóm đã thực hiện kế hoạch rửa xe hơi và một nhóm khác thì mở một quầy

nước giải khát, nhưng doanh thu của họ thì lại thấp hơn nhiều so với mức

trung bình.

Tôi xem “Thử thách 5 đôla” là một thành công trong việc dạy cho sinh

viên về tư duy khởi nghiệp kinh doanh. Tuy vậy, tôi vẫn có cảm giác không

thoải mái lắm. Tôi không muốn truyền đạt về giá trị với chỉ ý nghĩa là những

gì người ta đạt được về mặt tài chính. Vì thế, tôi đã thay đổi một chút khi

giao bài tập này cho sinh viên lần nữa. Thay cho 5 đôla, tôi đưa cho mỗi

nhóm một phong bì có mười cái kẹp giấy. Trong vòng vài ngày tới các nhóm

có bốn giờ để tạo ra càng nhiều “giá trị” càng tốt bằng việc sử dụng những

cái kẹp giấy. Ở đây giá trị sẽ được đong đếm theo bất cứ cách nào họ muốn.

Tôi lấy nguồn cảm hứng cho bài tập này từ câu chuyện của Kyle

MacDonald, người bắt đầu từ một chiếc kẹp giấy màu đỏ và buôn bán trao

đổi cho đến khi ông có được một căn nhà

[1]

. Ông dã xây dựng một nhật ký

trên mạng (blog) để ghi lại tiến độ dự án cũng như để thúc đẩy việc kinh

doanh của mình. Và theo từng bước một ông đã thực hiện được mục tiêu của

mình sau một năm. Ông bán chiếc kẹp giấy màu đỏ để đổi lấy một cây bút

hình con cá. Sau đó ông bán cây bút để lấy một cái tay nắm cửa, rồi bán

chiếc tay nắm cửa để lấy một cái lò Coleman, và cứ tiếp tục như thế. Trị giá

của các vật dụng đó tăng dần lên một cách chậm rãi nhưng chắc chắn sau

một năm, và ông đã có được căn nhà mơ ước của mình. Thấy được những gì

Kyle đã làm chỉ với một chiếc kẹp giấy, tôi cảm thấy khá rộng lượng khi cho

các học trò của mình đến mười chiếc kẹp giấy. Bài tập bắt đầu tiến hành vào

một buổi sáng thứ Năm và đến thứ Ba tuần kế tiếp là đến hạn cho các nhóm

thuyết trình dự án của mình.

Tuy nhiên, đến ngày thứ Bảy, tôi bắt đầu cảm thấy lo lắng rằng có lẽ lần

này mình đã đi hơi xa. Tôi lo bài tập này có thể bị phá sản và đã chuẩn bị rút

ra kinh nghiệm từ một thất bại. Nhưng những mối lo này đã không thể nào

lớn hơn mục tiêu tôi muốn các sinh viên đạt được. Bảy nhóm thực hiện dự

án đều chọn những cách khác nhau để đo lường “giá trị”. Một nhóm quyết

định chọn kẹp giấy là một đồng tiền mới và đi tìm kiếm để thu lượm càng

nhiều kẹp giấy càng tốt. Một nhóm khác tìm hiểu được kỷ lục về sợi dây kẹp

giấy dài nhất thế giới là 22 dặm, và họ lập kế hoạch để phá vỡ kỷ lục đó. Họ

tập hợp bạn bè và các bạn cùng phòng, tìm mua kẹp giấy ở khắp nơi, và sau

đó họ trưng bày trong lớp một núi kẹp giấy nối vào với nhau. Chắc hẳn là

các sinh viên trong ký túc xá rất hào hứng với thử thách này, nên họ đã đồng

lòng cùng nhau thực hiện kế hoạch phá vỡ kỷ lục thế giới đó ngay cả khi bài

tập đã kết thúc. (Tôi khá chắc chắn rằng họ đã không phá vỡ được kỷ lục,

nhưng đó cũng là một cách đánh giá tốt về nguồn sinh khí lớn nhóm sinh

viên đó đã tạo ra.)

Gây hào hứng và thú vị nhất là một nhóm mang đến cho lớp một đoạn

phim ngắn với bài hát Những chàng trai tồi tệ làm rộn ràng cả khán phòng.

Đoạn phim quay cảnh bọn họ sử dụng các cây kẹp giấy để phá ổ khóa và đột

nhập vào các phòng ký túc xá để trộm tổng cộng hàng chục ngàn đôla gồm

vật dụng như kính râm, điện thoại di động và máy vi tính. Chỉ ngay trước khi

tôi muốn ngất xỉu, nhóm sinh viên mới cho cả lớp biết rằng họ chỉ đùa thôi,

và họ chiếu một đoạn phim khác về những gì họ đã thực sự làm. Họ bán

những chiếc kẹp giấy để lấy tấm bảng dán áp phích quảng cáo. Sau đó họ

dựng một sạp nhỏ ở một trung tâm thương mại gần đó với một tấm bảng ghi:

“Bán sinh viên Stanford: mua một, tặng hai.” Và họ thật sự kinh ngạc về

những đơn hàng mình nhận được. Họ khởi đầu bằng việc mang những túi

xách cho khách hàng, kế đến là thu gom những vật dụng tái chế của một cửa

hàng quần áo, và cuối cùng còn thực hiện một buổi động não bất đắc dĩ giúp

giải quyết vấn đề công việc cho một người phụ nữ. Và cô ấy trả công cho họ

bằng ba chiếc màn hình máy tính mà cô ấy không cần đến.

Những năm sau đó tôi vẫn tiếp tục giao bài tập tương tự cho các nhóm

học trò của mình, và thay đổi những vật dụng ban đầu: từ kẹp giấy đến các tờ

ghi chú Post-it

®, hay các dây cao su hoặc các chai nước. Lần nào các sinh

viên cũng làm cho tôi và chính bản thân họ ngạc nhiên về những gì mình đã

đạt được trong khoảng thời gian và nguồn lực có hạn. Chẳng hạn, họ đã sử

dụng một thùng nhỏ giấy ghi chú để tạo một dự án âm nhạc cộng đồng, một

chiến dịch giáo dục mọi người về bệnh tim, và một đoạn phim quảng cáo

dịch vụ công cộng có tên là Unplug-it về việc tiết kiệm năng lượng. Bài tập

này cuối cùng đã biến thành một Cuộc thi Sáng tạo (Innovation Tournament)

thu hút hàng trăm đội chơi đến từ khắp nơi trên thế giới

[2]

. Trong mỗi

trường hợp, người chơi xem cuộc thi như một cách tiếp cận thế giới xung

quanh ở những góc nhìn hoàn toàn mới và tìm kiếm các cơ hội ở ngay quanh

mình. Họ biết thách thức các quan niệm truyền thống, và nhờ vậy họ đã thu

được những giá trị thật sự to lớn từ khởi đầu là không gì cả. Toàn bộ cuộc

phiêu lưu với những tấm giấy ghi chú đã được dựng thành phim và làm nền

tảng cho một bộ phim tài liệu thực thụ mang tên Hãy tưởng tượng (Imagine

It)

[3]

.

Những bài tập kể trên đã nhấn mạnh nhiều điều dường như trái ngược

với những gì người ta thường nghĩ. Thứ nhất là cơ hội luôn có rất nhiều

trong cuộc sống. Ở bất kỳ thời điểm nào và bất cứ nơi đâu bạn cũng có thể

nhìn quanh và tìm ra các vấn đề cần được giải quyết. Có những vấn đề bình

thường, như giành được chỗ ở một nhà hàng nổi tiếng hay bơm bánh xe đạp.

Còn nhiều thứ khác, như chúng ta đều biết, thì lớn hơn nhiều và có thể liên

quan đến những vấn đề toàn cầu. Là người đồng sáng lập Sun Microsystems

và cũng là một nhà cấp vốn kinh doanh mạo hiểm rất thành công, ông Vinod

Khosla đã khẳng định rõ rằng: “Nếu vấn đề càng lớn thì cơ hội cũng càng

lớn. Sẽ chẳng ai trả cho bạn đồng nào cho việc giải quyết một vấn đề chẳng

đáng gì cả.”

[4]

Thứ hai, dù cho vấn đề lớn hay nhỏ thế nào đi chăng nữa, thì vẫn có

những cách thức sáng tạo để giải quyết vấn đề bằng việc sử dụng những

nguồn lực có sẵn của bạn. Rất nhiều đồng nghiệp của tôi định nghĩa việc

kinh doanh như thế này: một doanh nhân là người luôn tìm kiếm và xem xét

những vấn đề có thể biến thành cơ hội, đồng thời tìm ra những cách sáng tạo

để vận dụng các nguồn lực có hạn của mình nhằm đạt được mục tiêu đề ra.

Hầu hết mọi người đều tiếp cận vấn đề như thê chúng không bao giờ giải

quyết được, nên họ không thấy được những giải pháp sáng tạo ngay trước

mắt mình.

Thứ ba, chúng ta thường đóng khung các vấn đề một cách quá cứng

nhắc. Khi nhận được một thử thách đơn giản, như kiếm tiền trong hai giờ

đồng hồ chẳng hạn, người ta hầu như đều nhanh chóng phản ứng theo những

cách thông thường. Họ không dừng lại và xem xét vấn đề ở những khía cạnh

rộng hơn. Khi thoát ra khỏi những suy nghĩ chật hẹp thông thường, bạn sự

thật hấy một thế giới rộng lớn với những cơ hội được mở ra trước mắt mình.

Các sinh viên tham gia vào những dự án kể trên đã thuộc lòng bài học này.

Về sau có rất nhiều người quả quyết rằng họ sẽ không bao giờ biện minh cho

việc trở nên túng thiếu của mình, vì luôn luôn có một vấn đề ngay gần đó

đang chờ được giải quyết.

Những bài tập này xuất phát từ một khóa học tôi dạy về việc lập nghiệp

kinh doanh và sáng tạo ở Đại học Stanford. Mục tiêu tổng quát của khóa học

là nhằm chứng minh rằng mọi vấn đề đều có thể được xem là những cơ hội

chờ được giải quyết bằng những giải pháp sáng tạo. Đầu tiên tôi tập trung

vào tính sáng tạo của từng cá nhân, kế đến là tính sáng tạo trong tập thể, và

cuối cùng là đi vào tính sáng tạo và sự đổi mới trong những tổ chức lớn.

Trước hết tôi giao cho các học trò của mình những thử thách nhỏ và càng

ngày càng khó hơn. Khi đã quen với cách hoạt động của lớp học, các sinh

viên ngày càng trở nên thoải mái với việc nhìn nhận khó khăn qua lăng kính

của những giải pháp khả thi, và cuối cùng họ rèn luyện được thái độ sẵn sàng

đón nhận bất cứ điều gì có thể xảy đến với mình.

Tôi đã làm việc ở trường đại học Stanford được mười năm ở vị trí giám

đốc điều hành Chương trình kinh doanh kỹ thuật Stanford (Stanford

Technology Ventures Program – STVP)

[5]

, thuộc Trường kỹ thuật. Nhiệm

vụ của chúng tôi là dạy cho các nhà khoa học và các kỹ sư về sự khởi nghiệp

và cung cấp cho họ những công cụ cần thiết để có thể tự kinh doanh trong

bất cứ vai trò nào. Dù rằng số lượng các trường đại học trên thế giới không

ngừng tăng lên, chúng tôi tin rằng vẫn là chưa đủ khi các sinh viên chỉ được

trang bị kiến thức về chuyên môn và kỹ thuật. Để thành công, họ cần phải

biết cách trở thành những người lãnh đạo kinh doanh trong mọi môi trường

và ở mọi giai đoạn trong cuộc đời của họ.

STVP tập trung vào việc dạy, nghiên cứu học thuật, và hướng tới các

sinh viên, các khoa khác nhau ở trường đại học, và những nhà doanh nghiệp

trên toàn thế giới. Chúng tôi cố gắng tạo ra những con người “hình chữ T”

(“T-shaped”), là những người có kiến thức chuyên môn sâu trong ít nhất một

lĩnh vực (vạch dọc của chữ T) và có kiến thức rộng về sự sáng tạo và kinh

doanh (vạch ngang của chữ T). Với những đặc điểm đó, họ có thể làm việc

hiệu quả với các chuyên gia ở các lĩnh vực khác để mang các ý tưởng của

mình vào cuộc sống thực tế

[6]

. Bất kể vai trò của bạn là gì, có một tư duy

kinh doanh là chìa khóa để giải quyết vấn đề, từ những khó khăn nhỏ mà mỗi

chúng ta ai cũng gặp phải trong cuộc sống đến những cuộc khủng hoảng lớn

trên thế giới mà để giải quyết chúng đòi hỏi sự quan tâm và nỗ lực của toàn

cầu. Trên thực tế, việc kinh doanh trau dồi cho chúng ta rất nhiều kỹ năng

sống quan trọng, từ khả năng lãnh đạo và xây dựng nhóm đến các kỹ năng

thương lượng, sáng tạo, và ra quyết định.

Tôi cũng làm việc ở Học viện Thiết kế Hasso Plattner ở đại học Stanford,

thường được gọi với tên thân mật là “d.school” (trường thiết kế)

[7]

. Chương

trình đa lĩnh vực này đã kêu gọi sự hợp tác của các nhà giáo dục trên cả

trường đại học bao gồm trường Kỹ thuật, Y dược, Kinh doanh, và Giáo dục.

Học viện được định hình và thành lập bởi giáo sư cơ khí David Kelley của

trường Stanford, cũng là người sáng lập ra công ty thiết kế IDEO, nổi tiếng

với việc tạo ra các sản phẩm có tính sáng tạo đột phá. Tất cả các hóa học ở

d.school đều được phụ trách bởi ít nhất hai giáo sư thuộc các lĩnh vực khác

nhau, và bao gồm những mảng đề tài vô tận. Nằm trong đội ngũ giảng dạy ở

d.school, tôi đã trải nghiệm sự hứng thú của việc hợp tác căn cơ, động não

hiệu quả, và làm ra các khuôn mẫu đầu tiên nhanh chóng khi chúng tôi trao

cho các sinh viên và chính mình những vấn đề lớn và rắc rối mà không chỉ

có một câu trả lời đúng.

Quyển sách này đặt nền tảng trên những câu chuyện xuất phát từ các lớp

học ở trường Stanford cũng như từ những kinh nghiệm trước đây của tôi

trong vai trò là một nhà khoa học, doanh nhân, người tư vấn quản lý, nhà

giáo dục, và người viết sách. Những câu chuyện khác đến từ những người đã

từng làm việc trên rất nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có chủ doanh

nghiệp, nhà phát minh, nghệ sĩ và những người nghiên cứu học thuật. Thật

may mắn khi tôi được quen biết và làm việc với những người đã làm được

nhiều điều xuất sắc bằng việc thách thức những quan điểm truyền thống, và

họ luôn sẵn lòng chia sẻ những câu chuyện về thành công và thất bại của

mình.

Nhiều ý tưởng được trình bày ở đây thực sự khác biệt đến mức đối

nghịch với những bài học chúng ta được dạy trong một hệ thống giáo dục

truyền thống. Thật ra những nguyên tắc được áp dụng ở trường học thường

lại khác biệt hoàn toàn với các nguyên tắc trong thế giới bên ngoài. Sự cách

biệt này gây ra những căng thẳng cực độ khi chúng ta ra trường và cố gắng

tìm kiếm con đường cho riêng mình. Sẽ thật khó khăn để lấp đầy các khoảng

cách này một cách khéo léo và hiệu quả nhằm giải quyết các vấn đề thực tế

trong cuộc sống. Nhưng nếu được cung cấp những công cụ và cách tư duy

đúng đắn thì chúng ta hoàn toàn có thể làm được điều đó.

Ở trường học, chúng ta thường đánh giá các học sinh, sinh viên trên

phương diện cá nhân và xếp loại họ theo một đường cong. Nói ngắn gọn là

khi ai đó chiến thắng thì sẽ có người khác thua cuộc. Điều này không chỉ gây

ra căng thẳng cho người học, mà vấn đề nằm ở chỗ nó thực ra không phải là

cách hoạt động của hầu hết các tổ chức. Bên ngoài trường học người ta

thường làm việc trong một nhóm với cùng một mục tiêu, và khi họ thắng thì

tất cả mọi người cùng thắng. Trên thế giới công việc thường có những nhóm

nhỏ làm việc bên trong các nhóm lớn, và mục tiêu chung ở mọi cấp bậc

trong công việc đều là mang đến thành công cho tất cả mọi người.

Trong một lớp học điển hình, giáo viên thường xem công việc của mình

là truyền đạt thông tin và bộ não của người học. Cánh cửa vào lớp học đóng

chặt và ghế ngồi được gắn với sàn nhà, đối diện với giáo viên. Sinh viên ghi

chép cẩn thận vì họ biết rằng sau đó mình sẽ phải làm các bài kiểm tra. Về

nhà họ phải đọc bài được giao trong sách giáo khoa và tự mình nghiền ngẫm

các bài học. Điều này không khác gì hơn cuộc sống sau khi ra trường, nơi

bạn là giáo viên của chính mình, có trách nhiệm tìm ra những gì bạn cần

biết, nơi thu thập thông tin, và cách tiếp thu nó. Thật ra cuộc sống nói cho

cùng là một kỳ thi mở. Ở đó các cánh cửa được mở rộng và bạn có thể vận

dụng tất cả những nguồn lực vô hạn mình có để giải quyết các vấn đề còn bỏ

ngỏ liên quan đến công việc, gia đình, bạn bè và thế giới nói chung. Carlos

Vignolo, một giáo sư danh tiếng ở Đại học Chile, chia sẻ với tôi rằng ông

thường gợi ý cho các sinh viên nên học với những giáo viên dở nhất trong

trường vì điều này sẽ chuẩn bị tốt cho cuộc sống của họ sau này, khi họ

không có những nhà giáo dục xuất sắc để hướng dẫn con đường đi cho mình.

Thêm vào đó, ở những lớp lớn, sinh viên thường phải làm những bài thi

trắc nghiệm với chỉ một câu trả lời đúng cho mỗi câu hỏi. Và họ phải điền

vào những chỗ trống thật cẩn thận với bút chì 2B để dễ dàng cho việc chấm

điểm. Bên ngoài cuộc sống thì hoàn toàn ngược lại. Ở hầu hết các tình

huống, thường có vô số câu trả lời cho một vấn đề, và nhiều trong số chúng

đều đúng ở một khía cạnh nào đó. Và quan trọng hơn nữa là thất bại vẫn có

thể được chấp nhận. Thất bại thực chất là một phần quan trọng trong tiến

trình học hỏi của cuộc sống mỗi con người. Cũng như sự tiến hóa luôn bao

gồm hàng loạt những thử nghiệm và mắc lỗi, cuộc sống cũng không thiếu

những khởi đầu sai lầm và những vấp ngã không thể tránh khỏi. Chìa khóa

của thành công là khả năng rút ra được những bài học từ mỗi kinh nghiệm và

tiếp tục bước tới với những kiến thức mới ta đã học được.

Đối với gần như tất cả mọi người, thế giới bên ngoài khác hơn rất nhiều

so với một lớp học điển hình. Chẳng thể có một câu trả lời đúng duy nhất

đem đến thành công rõ ràng cho bất cứ vấn đề nào. Và việc đối mặt với vô

số sự lựa chọn trước mắt có thể trở nên vượt quá khả năng chịu đựng của

mỗi chúng ta. Dù cho gia đình, bạn bè và những người xung quanh đều có

thể sẵn sàng cho chúng ta những lời khuyên định hướng về những gì nên

làm, nhưng về bản chất người duy nhất có trách nhiệm chọn lấy một hướng

đi cho bạn là chính bạn. Tuy nhiên, sẽ tốt hơn khi bạn biết được rằng chúng

ta không cần phải lựa chọn đúng ngay lần đầu. Cuộc sống trao cho chúng ta

rất nhiều cơ hội để thử nghiệm và kết hợp các kỹ năng và những đam mê của

mình bằng nhiều cách mới mẻ và đáng ngạc nhiên.

Những ý tưởng được trình bày trong cuốn sách này dã biến những khái

niệm sờn cũ thành những điều hoàn toàn mới. Tôi mong chúng có thể tạo

cảm hứng cho bạn nhìn nhận về bản thân mình và về thế giới dưới một ánh

sáng mới. Những ý tưởng này không phức tạp nhưng không nhất thiết chỉ

đơn giản xuất phát từ trực giác của mỗi người. Là một nhà giáo dục tập trung

vào sự đổi mới và việc kinh doanh, tôi đã ngay lập tức nhận ra rằng những ý

tưởng này rất phù hợp với những người làm việc trong các môi trường năng

động, nơi các thay đổi diễn ra thường xuyên. Điều đó buộc họ phải biết nhận

định các cơ hội, cân bằng những ưu tiên, và học từ thất bại. Thêm vào đó,

các ý tưởng này rất quý giá cho bất kỳ ai muốn rút ra những điều hay đẹp

nhất từ cuộc sống cho chính mình.

Trong những chương tiếp theo tôi sẽ kể các câu chuyện có nhiều nguồn

gốc khác nhau, từ chuyện của các sinh viên mới ra trường đến những chuyên

gia dày dặn kinh nghiệm. Hy vọng rằng những kinh nghiệm của họ sẽ cộng

hưởng với bạn, cung cấp cho bạn sự hiểu biết sâu sắc và nguồn cảm hứng

khi bạn xem xét về những lựa chọn mình phải đối mặt trong suốt cuộc đời.

Về cơ bản, mục tiêu của quyển sách này là nhằm trao cho bạn một nhãn quan

mới để nhìn nhận những chướng ngại vật bạn gặp phải mỗi ngày khi bạn

đang vẽ con đường đến tương lai của mình. Nó cho phép bạn đặt nghi vấn về

những điều thường được cho là đúng đắn và đánh giá lại những quy luật

xung quanh cuộc sống của mình. Trong mỗi giai đoạn của cuộc đời, bạn sẽ

luôn phải đối mặt với những điều không chắc chắn. Nhưng khi thấy được

cách mà những người khác đối phó với các vấn đề tương tự, bạn sẽ được

trang bị đủ sự tự tin để biến căng thẳng thành sự hào hứng, và biến những

thử thách bạn gặp phải thành các cơ hội.

Chương 2 – Rạp xiếc đảo lộn

Tại sao hầu hết chúng ta lại không xem khó khăn là các cơ hội trong

cuộc sống hàng ngày? Tại sao những nhóm tham gia các dự án được kể ở

chương trước phải đợi đến các bài tập này mới có thể mở rộng các giới hạn

của trí tưởng tượng của họ? Về cơ bản, chúng ta không được dạy để nắm lấy

các khó khăn. Chúng ta được dạy rằng các khó khăn là những thứ cần phải

tránh hoặc là những điều dể phàn nàn. Trong một buổi diễn thuyết ở một hội

thảo dành cho những nhà quản lý kinh doanh, tôi đã giới thiệu những đoạn

phim từ Cuộc thi Sáng tạo. Chiều hôm đó một CEO của một công ty đã tìm

gặp tôi và than thở rằng anh ta ước được quay trở lại trường vì ở đó anh ta

được trao cho những vấn đề mở và được thử thách sức sáng tạo. Tôi hết sức

ngạc nhiên khi nghe về những điều này. Tôi khá chắc chắn rằng mỗi ngày

anh ta đều phải đối mặt với những thử thách bên ngoài cuộc sống, những thứ

sẽ cần đến tư duy sáng tạo. Không may anh ta đã không nhận ra dễ dàng sự

liên quan giữa các ý tưởng đó với cuộc sống và công việc của mình. Anh ta

xem các bài tập của tôi là những gì chỉ có thể xảy ra trong một môi trường

học thuật và được kiểm soát. Dĩ nhiên nó không phải là không nên như thế

chút nào.

Mỗi ngày chúng ta đều có thể thử thách chính mình. Đó là việc lựa chọn

quan sát thế giới xung quanh với nhiều lăng kính khác mà qua những lăng

kính đó chúng ta có thể hiểu được vấn đề dưới luồng ánh sáng mới. Càng sẵn

sàng đối diện với vấn đề bao nhiêu thì chúng ta càng tự tin và thuần thục bấy

nhiêu trong việc giải quyết chúng; và hơn thế nữa, chúng ta sẽ càng dễ dàng

nhìn nhận chúng như những cơ hội đến với mình.

Thái độ có lẽ là yếu tố quyết định lớn nhất cho những gì chúng ta có thể

đạt được. Những người thực sự có tư tưởng cải cách luôn đối mặt trực tiếp

với vấn đề và làm cho người ta suy nghĩ về những quan điểm truyền thống

theo một cách hoàn toàn khác. Một ví dụ tuyệt vời để minh chứng cho điều

này là Jeff Hawkins, người đã cách mạng hóa cách thức con người tổ chức

cuộc sống của mình với Palm Pilot. Jeff bị cuốn hút vào vấn đề tạo ra những

máy tính cá nhân nhỏ dễ dàng sử dụng trong cộng đồng. Đây là một mục tiêu

lớn, và Jeff đã phải đối mặt với hàng loạt những khó khăn kéo theo sau đó.

Trên thực tế ông cũng thừa nhận rằng trở thành một chủ doanh nghiệp nghĩa

là phải thường xuyên đối mặt với những vấn đề lớn và phải tìm những cách

sáng tạo để giải quyết chúng.

Vấn đề của Jeff xuất hiện ngay từ rất sớm. Khi Palm cho ra đời sản phẩm

đầu tiên của mình, chiếc Zoomer, nó đã thất bại thảm hại. Thay vì ra đi trong