Một số thành phần hóa học có trong cây hàn the (Desmdium heterophylum) họ cánh bướm (Papilionacae)

Nghiêm Thị Hƣơng và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 103 - 107

103

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

MỘT SỐ THÀNH PHẦN HÓA HỌC CÓ TRONG CÂY HÀN THE

(DESMDIUM HETEROPHYLUM) HỌ CÁNH BƯỚM (PAPILIONACEAE)

Nghiêm Thị Hương, Phạm Văn Thỉnh*

Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Cây hàn the đã đƣợc Y học dân tộc dùng làm thuốc Nam chữa các bệnh cảm sốt, sỏi thận, tiêu

viêm rất hiệu quả. Nghiên cứu về hoá học thực vật hàn the (Desmodium heterophyllum) cho thấy

trong cây hàn the chứa 7 nhóm hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học cao đó là: các đƣờng

khử, ancaloit, steroit, flavonoit, cumarin, poliphenol và các saponin. Từ dịch chiết bằng n-hexan

đã tách đƣợc steroit và glucozit của nó là stigmatsterol và 3-O--D- glucopyranozyl stigmasterol,

còn từ dịch chiết bằng CHCl3 tách đƣợc -sitosterol-3--D-glucopyranozit. Trong dịch chiết bằng

etyl axetat đã tách đƣợc một flavonoit. Cấu trúc hoá học của nó đã đƣợc xác định bằng các phƣơng

pháp phổ hiện đại nhƣ IR, MS, 1D và 2D-NMR cho biết flavonoit ấy chính là 8-C--D￾glucopyranozyl apigenin (vitexin). Vitexin là chất có hoạt tính sinh học cao đã đƣợc sử dụng làm

thuốc chống viêm và hạn chế sự phát triển của các khối u.

Từ khoá: Cây hàn the, Desmodium heterophyllum, steroit, flavonoit, vitex.

MỞ ĐẦU

Cây hàn the là thuộc loại cây cỏ mọc hoang ở

khắp nơi, có tên khoa học là Desmdium

heterophylum thuộc họ Cánh bƣớm -

Papilionaceae. Trong Y học dân tộc, cây hàn

the đƣợc nhân dân dùng nhƣ cây thuốc để

chữa nhiều loại bệnh: chữa bệnh cảm sốt

nóng, ho có đờm, tiêu sƣng, tiêu viêm, chữa

các bệnh đái buốt, sỏi thận, sỏi mật, thông

hơi, lợi tiểu, toàn cây giã nát đắp ngoài vết

thƣơng [1]. Có nhiều ứng dụng nhƣ vậy song

hầu nhƣ ở nƣớc ta còn chƣa có công trình nào

nghiên cứu thành phần hoá học có trong cây

hàn the. Trong khuôn khổ bài báo này chúng

tôi giới thiệu một số kết quả nghiên cứu

thành phần hoá học cây hàn the .

NGUYÊN LIỆU, THIẾT BỊ NGHIÊN CỨU

Cây hàn the thu toàn cây ở các bãi hoang

trong khu vực trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái

Nguyên vào tháng 2 năm 2009 và đƣợc Bộ

môn phân loại thực vật khoa Sinh xác định

tên khoa học là Desmdium heterophylum.

Thiết bị nghiên cứu: Điểm chảy đƣợc đo trên

máy Electrothermal IA-9200, Phổ IR đƣợc

ghi trên máy IMPACT-410 dạng viên nén

tinh thể KBr. Phổ MS ghi trên máy HP-1100

LS/MS. Trap. Phổ

1H-NMR (500 MHz) và

13C-NMR (125 MHz) đƣợc ghi trên máy

Bruker AM 500 FT-NMR và TMS đƣợc dùng



Tel: 0912132563, Email: [email protected]

làm chất chuẩn nội. Sắc kí lớp mỏng tráng sẵn

trên đế nhôm DC-Alufolien Kieselgel 60

F254. Sắc kí cột sử dụng chất nhồi Silica gel

(Kieselgel 63-230 mesh)

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Mẫu thực vật tƣơi đƣợc diệt men bằng cách

sấy nóng ở 1100C trong 10 phút sau đó sấy

khô ở nhiệt độ 600C đến khối lƣợng không

đổi. Mẫu khô đƣợc nghiền nhỏ thành bột,

ngâm chiết phân lập bằng các dung môi với

độ phân cực khác nhau. Các chất tinh khiết

đƣợc phân lập bằng phƣơng pháp sắc kí cột

với các hệ dung môi thích hợp và làm sạch

bằng phƣơng pháp kết tinh phân đoạn lặp lại

nhiều lần theo sơ đồ 1.

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

Trên cơ sở phân tích định tính bằng các phản

ứng màu để nhận dạng các nhóm hợp chất

thiên nhiên có hoạt tính sinh học cao, đã phát

hiện thấy trong cây hàn the có chứa 7 nhóm

chất có hoạt tính sinh học, kết quả đƣợc nêu

ra ở bảng 1.