Một số di tích lịch sử- văn hóa việt nam dùng trong nhà trường

MỘT SỐ DI TÍCH

LỊCH SỬ - VĂN HOÁ VIỆT NAM

DÙNG TRONG NHÀ TRƯỜNG

PGS.TS. ĐINH NGỌC BẢO (Chủ biên)

NGƯYỄNDUY CHINH - TRẦN NGỌC DŨNG - TRỊNH NAM GIANG

TỐNG THỊ QUỲNH HƯƠNG - NINH XUÂN THAO

(Biên soạn và tuyển chọn)

M Ộ T S Ổ Đ i T Í C t ì

h m S ử ^ V Ă N m t m NAM

DỪNG TRONG NHẦ TRƯỜNG

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC sư PHẠM

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC sư PHẠM

Địa chỉ: 136 Xuân Thuỷ, Cẩu Giấy, Hà Nội

Điẹn thoại: 04.37547735 I Fax: 04.37547911

Email: hanhchinh(g)nxbdhsp.edu.vn I Website: vww.nxbdhsp.edu.vn

MỘT SỐ DI TÍCH LỊCH sử - VĂN HOÁ VIỆT NAM

Dùng trong nhà trường

PGS.TS. Đinh Ngạc Bảo (Chủ biên)

Chịu trách nhiệm xuất bản;

Giám đốc ĐINH NGỌC BẢO

Tổng biên tập ĐINH VẢN VANG

Biên tập nội dung:

BAN BIÊN TẬP NXB ĐHSP

Bìa và trình bày;

PHẠM VIỆT QUANG

Mã số: 02.02.257/1181 -ĐH 2012

In 700 cuón, khổ 17 X 24cm tại Công ty TNHH In - Thương mại 8c Dịch vụ Nguyễn Lâm

Só đăng kí KHXB: 78-2012/CXB/257-43/ĐHSP ngày 13/01/2012.

In xong và nộp lưu chiểu tháng 9 năm 2012.

Một số í>i ticVi lịch sử - VẲM VioẮ Việt NAm

c 4 >

Trang

Lời nói đẩu................................................................................................................................... 7

Phần I. TRUNG Dư VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ........................................................................9

Tĩnh Bắc Giang....................................................................................................................11

Tinh Bắc Kạn...................................................................................................................... 21

Tỉnh Cao Bằng.................................................................................................................... 25

Tình Điện Biên................................................................................................................... 31

Tnh Hà Giang.................................................................................................................... 38

Tnh Hoà Bình.................................................................................................................... 44

Tinh Lai Châu..................................................................................................................... 52

Tnh Lạng Sơn.................................................................................................................... 55

Tnh Lào C ai....................................................................................................................... 60

lỉnh Phú Thọ...................................................................................................................... 75

Tnh Quảng Ninh............................................................................................................... 80

Tnh Sơn La......................................................................................................................... 90

Tnh Thái Nguyên.............................................................................................................. 98

Tnh Tuyên Quang............................................................................................................112

Tnh Yên Bái^.....1 . . . . . . . „ ..................................117

Phần II. ĐỔNG BẰNG SÔNG HỔNG.................................................................................133

Tinh Bắc Ninh...................................................................................................................135

Tnh Hà Nam.....................................................................................................................148

Thủ đô Hà Nội...................................................................................................................158

Tnh Hải Dương............................................................................................................... 215

Thành phố Hải Phòng..................................................................................................... 221

Tinh Hưng Yên................................................................................................................. 227

Tnh Ninh Bình................................................................................................................ 241

Tỉnh Thái Bình.................................................................................................................. 257

Tnh Vĩnh Phúc ............................................................................................................... 267

Phán III. BẮC TRUNG BỘ.................................................................................................... 271

Tinh Hà Tĩnh.................................................................................................................... 273

Tinh Nghệ An................................................................................................................... 282

Tnh Quảng Bình............................................................................................................. 295

Tinh Quảng Trị................................................................................................................. 310

Một fế ĩ>i ticVi lịcli sử - VÂM hoÁ Việt Níkm

c 5 )

Tĩnh Thanh Hoá............................................................................................................... 323

Tĩnh Thừa Thiên - Huế................................................................................................... 335

Phẩn IV. DUYÊN HẢI NAM TRUNG B Ộ ......................................................................... 347

Tĩnh Bình Định................................................................................................................ 349

Tĩnh Bình Thuận.............................................................................................................. 358

Thành phố Đà Nẵng........................................................................................................ 368

Tình Khánh Hoà.............................................................................................................. 377

Tĩnh Ninh Thuận............................................................................................................. 383

Tinh Phú Yền ................................................................................................................. 388

Tĩnh Quảng Nam............................................................................................................. 399

Tĩnh Quảng Ngãi............................................................................................................. 420

Phần V. TÂY NGUYÊN ......................................................................................................... 429

Tĩnh Đắk Lắk.................................................................................................................... 431

Tĩnh Đắk Nông................................................................................................................ 444

Tĩnh Gia Lai...................................................................................................................... 458

Tĩnh Kon Tum.................................................................................................................. 467

Tĩnh Lâm Đổng................................................................................................................ 474

Phần VI. ĐÔNG NAM BỘ.................................................................................................... 477

Tĩnh Bà Rịa - Vũng T àu ................................................................................................. 479

Tĩnh Bình Dương............................................................................................................. 489

Tĩnh Bình Phước.............................................................................................................. 498

Tĩnh Đổng Nai.................................................................................................................. 507

Tĩnh Tây Ninh................................................................................................................... 523

Thành phố Hổ Chí Minh................................................................................................ 532

Phẩn VI. ĐỔNG BẰNG SÔNG CỦXJ LONG..................................................................... 547

Tỉnh An Giang.................................................................................................................. 549

Tĩnh Bạc Liêu.................................................................................................................... 555

Tình Bến Tre..................................................................................................................... 561

Tình Cà Mau..................................................................................................................... 567

Tỉnh Cẩn Thơ.................................................................................................................... 580

Tỉnh Đồng Tháp............................................................................................................... 589

Tình Hậu Giang.................................. 598

Tinh Kiên Giang............................................................................................................... 610

Tính Long A n................................................................................................................... 622

Tỉnh Sóc Trăng................................................................................................................. 627

Tĩnh Tiển Giang................................................................................................................636

Tĩnh Trà Vinh................................................................................................................... 644

Tĩnh Vĩnh Long................................................................................................................ 650

Phụ lục ảnh.............................................................................................................................. 657

Mốt số M tìcVi lịch sừ - VẲH hoÁ Vỉềt "Navh

c 6 >

C

ác di tích lịch sử - văn hoá là một trong những nguồn tư liệu sinh động nhất

phản ánh quá khứ của loài người nói chung và của mỗi quốc gia, dân tộc

nói riêng. Mỗi di tích đểu chứa đựng một dấu ấn sâu đậm các hoạt động của

con người trong cuộc đấu tranh với thiên nhiên và xã hội để tôn tại và phát

triển. Đặc biệt, ở Việt Nam, một đất nước đa dân tộc và có hơn bốn ngàn năm lịch sử,

các di tích lịch sử - văn hoá càng phong phú, đa dạng, được phân bố ở mọi miển đất

nước và theo suốt chiểu dài lịch sử - từ các di chỉ khảo cổ của thời kì dựng nước đến

các di tích gắn liển với cuộc chiến đấu anh dũng của dân tộc để giải phóng và bảo vệ

Tổ quốc hiện nay. Qua các di tích lịch sử - vàn hoá ta không chỉ thấy được toàn bộ quá

trình phát triển lịch sử, mà còn thấu hiểu được truyền thống yêu nước, quật cường,

sức sáng tạo và trình độ phát triển văn hoá, văn minh của dân tộc. Vì vậy việc sử dụng

các di tích lịch sử - văn hoá để tham khảo và giảng dạy trong nhà trường có một giá

trị to lớn trong việc cung cấp những tri thức lịch sử - văn hoá và đặc biệt, trong việc

giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh, làm cho bài giảng trở lên sinh động, hấp

dẫn và thiết thực.

Theo Điểu 4 của Luật Di sản văn hoá và Điểu 14 Nghị định số 92/2002/NĐ-CP

ngày 11/11/2002 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điểu của Luật Di

sản văn hoá thì di tích lịch sử - văn hoá là công trình xây dựng, địa điểm và các di vật,

cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm có giá trị lịch sử - văn hoá gắn liền

với các sự kiện lịch sử tiêu biểu trong quá trình dựng nước và giữ nước, các thời kì

cách mạng, kháng chiến của dân tộc, gắn với thân thế và sự nghiệp của các anh hùng

dân tộc, danh nhân đất nước. Theo thống kê chưa đầy đủ, năm 2010 cả nước đã có

hơn 3.000 di tích lịch sử được xếp hạng. Các di tích đó được xếp hạng theo cấp Hnh,

cấp Quốc gia và di tích cấp Quốc gia đặc biệt. Do khuôn khổ của cuốn sách và xuất

phát từ nhu cẩu giảng dạy trong nhà trường, chúng tôi chỉ có thể lựa chọn một số di

tích lịch sử - văn hoá tiêu biểu cấp Quốc gia và cấp Quốc gia đặc biệt. Mỗi di tích đểu

được giới thiệu khái quát vể vị trí, giá trị lịch sử - văn hoá và phẩn nào đó là giá trị du

lịch - dã ngoại khi gắn nó với các quẩn thể di tích và danh thắng ở xung quanh. Các

di tích được sắp xếp theo 7 vùng địa lí - du lịch từ Bắc vào Nam; trong mỗi vùng lại

theo từng tỉnh và trong mỗi tỉnh, thành phố tên gọi của di tích được xếp theo vẩn A,

B, c,... Cách sắp xếp như thế nhằm tạo thuận lợi cho việc tra cứu, đặc biệt là đối với

giáo viên và học sinh khi sử dụng cuốn sách này để phục vụ cho việc dạy - học môn

Lịch sử địa phương.

tò ticli )|cli tử - VẰM VioÁ Vỉét 'Níkm

c 7 >

Trong quá trình biên soạn, do hạn chế vể thời gian và kinh phí, nhóm tác giả

không thể đến khảo sát tất cả các di tích ở địa phương mà chủ yếu dựa vào nguồn

tài liệu của các tỉnh như lịch sử tỉnh, thành phố, tài liệu hướng dẫn, quảng bá du

lịch, tài liệu trên mạng Internet v.v... Vì vậy các tài liệu này chắc chắn còn nhiểu

khiếm khuyết, có thể thiếu chính xác, ảnh minh hoạ chưa được như ý v.v... Nhóm

tác giả xin chân thành cảm ơn các cơ quan, cá nhân đã cung cấp tài liệu và thành

thật xin lỗi vì những sai sót khó tránh khỏi trong quá trình biên soạn cuốn sách.

Rất mong nhận được sự góp ý, phê bình của quý độc giả gần xa để lấn tái bản sau

của cuốn sách được hoàn thiện hơn.

Thay mặt nhóm tác giả biên soạn và tuyển chọn

Chủ biên

PGS.TS. Đinh Ngọc Bảo

Một sả &ỉ ticti )|C>1 sừ - VẲM VioẮ vtệt

c 8 >

T R U N Q 013 V À M I Ê N N Ú I

bAe B0

Một tồ & i tícVi lịcVi từ - VẲM VioẮ Việt N^m

c 9 >

LĂNG ữẮ ŨINH HUƠNG

L

ăng Dinh Hương, thuộc xã Đức Thắng,

huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang, cách trung

tâm thị trấn Thắng chừng l,5km vể phía tây

nam. Quần thể kiến trúc và điêu khắc đá độc đáo

này có quy mô khoảng trên 300m^ xây dựng từ

năm 1727, năm 1965 được Nhà nước ta công nhận

là Di tích Lịch sử - \^n hoá cấp Quốc gia.

Lăng Dinh Hương là nơi an nghỉ của vị võ

quan thuỷ chiến được phong tước Quận công,

tên tự là La Đoan Trực, ông sinh năm 1688 ở

tại địa phương. Năm 1730 dưới triều đại Lê Duy

Phường, ông được cử làm dịch quân thị hẩu, thị

đội, rồi làm thái giám. Dưới triều đại Lê Y Tông

ông được cử hai lẩn đi sứ phương Bắc vào năm

1735 và 1739. Sang năm 1740 triểu đại Lê Hiển

Tông, ông cẩm quân đi dẹp loạn ở các vùng thuộc

đạo Kinh Bắc, Sơn Nam, Hải Dương, ông mất

Môt số M ticVi lỊcti svf - vẲvt VioÁ việt NittM

c 11 >

mồng 9 tháng 6 năm Kỉ Tỵ (1749), thọ 61 tuổi. Năm 1754 vua phong ông là Phúc thần

trung cẩn đại vương. Lăng được chính Quận công xây dựng tại quê nhà khi còn sống.

Lăng nằm trên một quả đồi hình tròn rộng khoảng một hécta có tường gạch bao

quanh (ngày xưa là tường đá ong bao quanh). Vào cổng là hai tượng quan hầu cẩm dùi

đổng. Quần thể lăng đá Dinh Hương chia làm ba phần chính: phần mộ táng ở giữa,

phần thờ tự ở bên trái, phần bia ở bên phải. Tượng người và vật tại lăng làm bằng đá

xanh được chạm khắc rất sống động, tượng có kích thước lớn, hình khối mập, chắc và

được tỉa công phu.

Qua cổng lăng là vườn cây ăn quả, rổi đến cổng vào. Phần mộ có hai võ sĩ dắt

ngựa hầu hai bên. Tường bao bằng gạch bao quanh một ngọn đồi hình tròn. Trước

đây tường bao quanh làm bằng đá ong cao 2m, sau bị đổ nát, nay chỉ còn móng

tường. Phía trước cổng, xưa có là một hồ nước xưa kia rất lớn, nhưng nay diện tích

hồ bị thu nhỏ lại. Toàn khu lăng nằm trên một ngọn đổi rất hỢp với phong thủy.

Tượng quan hầu đứng bên trái cổng, được tạo tác công phu. Ngai thờ nhìn từ phía

bên phải gồm những khối đá lớn. Có hai con nghê đá nhỏ nhắn nằm chấu, được

chạm khắc tinh tế và sinh động. Lăng Dinh Hương có hai pho tượng quan hầu nữ.

Hai tượng này nhỏ nhắn hơn so với các khối tượng có ở làng, nhưng được khắc hoạ

rất chi tiết như tượng chần dung. Hai tượng được bố trí đứng ở hai góc ngoài cửa

đàn tế, quay mặt vào nhau. Đây là những tượng hầu nữ được nghệ sĩ tạo khắc có vóc

dáng riêng như chép từ nguyên mẫu thật, rất sống động và ấn tượng. Quan hầu nữ

bên trái bưng chiếc tráp khối hộp chữ nhật ngang bụng, bàn tay trái đỡ dưới hộp

tráp, tay phải giữ ngang đầu hộp, để hở nửa bàn tay với những ngón thon dài, đẹp

như vẽ. Quan nữ cẩm quạt đứng hẩu bên phải ngai thờ tay cầm quạt, đầu đội mũ

ni có chóp nhọn như một chiếc nón nhỏ, nửa phía sau mũ có bốn lớp vải trùm kín

chân tóc, phủ xuống kín tai và gáy. Phần mộ rộng khoảng lOOm^ có tường đá ong

dày bao quanh, là nơi lưu giữ thi hài Quận công La Đoan Trực, có hai võ quan dắt

ngựa đứng canh. Cặp tượng quan hầu dắt ngựa được xem là những kiệt tác của nghệ

thuật chạm khắc đá. Tượng thú được coi trọng vào cách tạo khối trên thân, khiến

con vật trở nên đậm chất hiện thực. Một số mảng chạm tỉ mỉ và mang tính cách điệu

cao như phần yên cương, bờm con ngựa. Võ quan đeo gươm, dắt ngựa phía bên phải

có mặt to, hàm rộng. Võ quan đeo gươm, dắt ngựa phía bên trái có râu dài, mặt nhỏ.

Phía bên phải khu mộ là nhà bia trổ 4 cửa quấn vòm, trong đặt bia đá ghi công

trạng người được thờ được tạo vào năm 1729.

Nhìn tổng quan, chất liệu tạo dựng công trình kiến trúc nghệ thuật lăng Dinh

Hương chủ yếu bằng đá xanh, được đục đẽo, tỉa tót tinh xảo, là một công trình kiến

trúc đổ sộ, được chạm khắc đá công phu với tài nghệ điêu luyện. Quần thể lăng mộ là

công trình điêu khắc nghệ thuật đá tiêu biểu hạng nhất ở tỉnh Bắc Giang. Các cổ vật

trong làng được giữ gìn tương đối nguyên vẹn.

Điểm nổi bật, độc đáo của lăng Dinh Hương là các bức tượng đổ sộ, to hơn hẳn ở

các lăng mộ khác, được chạm khắc tinh tế. Theo thống kê, ở Bắc Giang đã phát hiện và

công nhận 46 công trình kiến trúc đá cổ, chủ yếu là lăng đá. Hệ thống lăng đá là minh

Một s ố b i tícVi lịcVi s ử - VÀM VioÁ Việt N^m

c 1 2 )

chứng của một nền nghệ thuật điêu khắc lăng mộ phát triển đến đỉnh cao và giữ vị

trí quan trọng trong nến kiến trúc, điêu khắc đá cổ trong các lăng tẩm Việt Nam. Nét

độc đáo nhất trong hệ thống các lăng đá ở Bắc Giang là nghệ thuật điêu khắc được thể

hiện qua các bức tượng, các hiện vật đá... được các nghệ nhân dân gian xưa chế tác,

mà lăng Dinh Hương là một điển hình. Đây thực sự là những tinh hoa của nghệ thuật

điêu khắc cổ, với những nét tinh xảo được thể hiện trong từng đường nét trên các bức

tượng. Những hiện vật, tượng đá cũng góp phẩn tăng thêm giá trị lịch sử, giá trị văn

hoá nghệ thuật của các lăng đá cổ.

Lăng đá Dinh Hương là nơi tôn vinh truyển thống kiến trúc điêu khắc đá của dân

tộc, thể hiện rõ ở nghệ thuật điêu khắc tượng người hay linh thú cùng đồ thờ, cũng

như trang trí kiến trúc phong phú với nhiếu môtíp, đổ án hoa văn sinh động thực sự

điển hình cho nghệ thuật điêu khắc đá cổ Việt Nam. Với những giá trị vê' lịch sử văn

hoá và nghệ thuật kiến trúc tiêu biểu, làng Dinh Hương đã và đang hấp dẫn du khách

tới tham quan.

TưỢng người, ngựa trong lăng Dinh Hương

Một tồ tícVi lỊcVi ívr - VẲM tio Á Việt 'Naktti

c 13 >

tìÌAJH THỒ HÀ

Đ

ình Thổ Hà là một ngôi đình cổ nổi tiếng

của xứ Kinh Bắc xưa, nay thuộc xã Vân

Hà, huyện Việt Yên. Trước đây đình đã

từng được chính quyền Pháp xếp hạng trong Viện

bảo tàng Bác cổ Đông Dương, năm 1964 được

Bộ Văn hoá công nhận là Di tích Lịch sử và Kiến

trúc nghệ thuật cấp Quốc gia (Quyết định số 29/

QĐ-BVH, ngày 13/01/1964).

Đình xây dựng năm 1685 thời Vua Lê Chính

Hoà năm thứ 7. Đến năm 1807 (Gia Long năm

thứ 5) xây dựng tiền tế và hai nhà tả vu, hữu vu.

Thời kì kháng chiến chông Pháp, đình bị rỡ ngói,

phá sàn và chấn song. Mặt khác hàng năm thường

bị lụt, có năm nước ngập đến mái ngói, nên đình

bị xuống cấp nhiều.

Đình được dựng theo kiểu chữ công, toà bái

đường dài 27m, rộng 16m, dựng trên nến cao 0,5m

Môt 5ố b í ticVi lỊcVi sử - VẰM VioÁ V5ệt N A m

c 14 )

xung quanh bó đá tảng xanh chia làm ba cấp, mái đình lợp ngói mũi hài to bản, bốn góc

là những đầu đao cong vút. Đẩu bờ nóc uốn quanh hình lưỡi liếm, góc mái có gắn nghê,

thú nhỏ bằng sành nung già lửa đỏ tía. Có tất cả 22 đẩu bẩy lực lưỡng, chạm rồng, mây,

nghê, thú rất trau chuốt. Bái đường chia làm 7 gian, 48 cột lim, bộ khung mái chạm trổ

tinh vi, nhiểu cảnh trí sinh động. Đặc biệt có khá nhiểu hình thiếu nữ mặc váy dài, yếm,

tóc búi hoặc chít khăn với nét mặt rạng rỡ trong tư thế cưỡi phượng, đè rổng, hoặc đang

nhảy múa giữa các lớp mầy bổng hểnh. Lòng bái đường lát đá xanh nhẵn bóng. Bức cửa

võng thếp vàng chạm trổ lộng lẫy làm cho bái đường càng thêm trang nghiêm cổ kính.

Trong đình có ba tấm bia to: Thủỵ tạo đình miếu bi nói vê' việc xây dựng đình,

Cung sao sự tích thánh (Lão Tử) nói về sự tích Thành hoàng Thái thượng Lão quần,

Bia sao sắc phong sao các đạo sắc của các triều đại trước phong tặng. Ngoài ra còn có

các bia khác quy tập tại đình nói về những điểu lệ trong dân đã quy định.

Đình Thổ Hà được xây dựng vào thế kỉ XVII (năm 1686). Mặt chính của đình

trông thẳng ra sông Nguyệt Đức (sông Cầu).

Thông qua tài liệu “đình Thổ Hà”, ta sẽ biết đến vị Thành hoàng làng là Thái thượng

Lão quần. Theo thần tích của làng, ông là người phương Bắc sống vào thời An Dương

Vương, họ Lý tên Đam (còn gọi là Lão Đam, Lao Tử), ông có công giết giặc Xích

Quỷ, có công mở trường dạy học ở làng, ông được các triều đại phong kiến phong

là Thượng đẳng Thẩn và Thành hoàng Thái thượng, cho phép làng Thổ Hà lập miếu

phụng thờ. Dân làng đã tôn ông làm thành hoàng, mong ông phù trỢ cho cuộc sống

của dân làng bình an, hạnh phúc.

Theo các văn bia và trên một số cấu kiện của kiến trúc có ghi thì đình Thổ Hà

được khởi dựng vào năm 1685. Kiến trúc đình Thổ Hà rất đặc biệt, gổm 3 nếp nhà là

tiền tế, đại đình và hậu cung.

Đại đình gồm 5 gian, 2 chái. Thành phẩn chịu lực chính là bộ khung gỗ, gốm 48

chiếc cột, trong đó có 8 cột cái, 16 cột quân và 24 cột hiên. Liên kết ngang của ba gian

giữa là 4 bộ vì. Dọc theo lòng nhà, có ba hàng xà kép: xà thượng, xà trung và xà hạ.

Giữa các hàng xà được bưng ván gió. Để mở rộng lòng, các nghệ nhân thời xưa đã đặt

hai bộ vỉ lửng ở hai gian bên. Trên xà đùi, nối các cột cái và cột quân. Hai gian bên ở

hai hồi. Người ta đặt cột trốn, rổi gác bộ vì lên trên. Vi này làm theo kiểu chổng rường,

các con rường được xếp chống lên nhau qua và được chạm trổ.

Tiền tế làm theo kiểu bốn mái cong, lợp ngói mũi hài, bờ nóc và bờ dải gắn hộp

hình hoa chanh. Tiến tế gồm 3 gian 2 chái. Bộ khung được kết cấu bởi 4 hàng cột, thân

cột được làm nhỏ mảnh. Hai vì nóc gian giữa làm theo kiểu giá chiêng. Hai vì nóc hai

bên làm theo kiểu chổng rường. Vì nách gian giữa làm theo kiểu kẻ ngồi dưới, kẻ có

bẩy đua ra đỡ mái hiên. Vì nách hai gian trái làm theo kiểu chổng rường.

Hậu cung gồm 3 gian, kiến trúc khá đơn giản. Vi nóc làm theo kiểu giá chiêng.

Cấu tạo bộ vì giống với bộ vì của gian tiển tế. Trên các cấu kiện của hậu cung không

có hình trang trí. Hậu cung làm theo kiểu “tường hổi bít đốc”, hai hồi đắp hình hổ phù,

bờ dải làm theo kiểu ‘Tong đình”. Đây là lối kiến trúc có niên đại muộn, phổ biến vào

cuối thế kỉ XIX.

Một tố tíctt lỊcVi sừ - VẢM tioẢ Việt Nikm

c 15 >

Cũng như các kiến trúc tôn giáo cổ khác, nghệ thuật trang trí ở đình Thổ Hà cũng

chủ yếu trên chất liệu là gỗ. Kĩ thuật trang trí thể hiện phần lớn là được chạm trổ dưới

mọi hình thức, do những người thợ lành nghê' nhiều kinh nghiệm thực hiện. Ngoài

chạm trổ trên mái đình, các bức tường còn được trình bày một số trang trí gắn bằng

đất nung hoặc đắp nổi bằng vôi vữa rất khéo

Trên bờ nóc đình Thổ Hà được gắn chạy dài hộp rỗng hoa chanh hình rồng hàng

gạch, hai đẩu bờ đắp hai guột đẹp cuốn cong vênh lưỡi liểm. Lui vào trong mới là đẩu

kìm kì lân phục, nét vây trên lưng cuộn xoáy ốc, hai hình kì lân được thể hiện đang

cuốn nước.

Hiện nay, trong đình còn sót lại một số câu đối sơn son thếp vàng treo trên cột và

đặc biệt là bộ cửa võng lắp trước cung thờ. Gian giữa cửa võng được bố cục và thể hiện

rất công phu, tỉ mỉ, tinh vi từng đường nét chạm trổ trên gỗ.

Đê' tài trang trí ở đình Thổ Hà phẩn lớn đểu là hình rồng, hình ghê, hoa lá... Riêng

hình rồng đểu được đặt ở chỗ cố định, như: đẩu dư, đẩu bảy, bức cốn, ván long... thể

hiện sự hoà quện giữa trời và đất, giữa con người và thiên nhiên, tạo nên sự thiêng

liêng của ngôi đình.

"Với những đặc điểm trên, về kĩ thuật cũng như trang trí, đình Thổ Hà thực sự là

tiêu biểu cho nển nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, hội họa cổ điển của dân tộc thế kỉ

XVI - XVIII và xứng đáng là di sản văn hoá quý báu của tỉnh Bắc Giang nói riêng và

của dân tộc Việt Nam nói chung.

Trong suốt thời gian từ lúc được xây dựng tới bây giờ, ngôi đình đã được sửa sang

và nâng cấp rất nhiều lẩn. Năm 1977 - 1979, Nhà nước đã đáu tư kinh phí và cử cán

bộ vể trùng tu, nâng ngôi đình cao thêm l,8m, nhưng nhà tiến tế vẫn chưa nâng. Năm

1988, dân Thổ Hà với tinh thần tự lực cánh sinh đã tôn tạo nhà tiền tế và nâng cao

bằng ngôi đình.

Năm 2006, được sự trỢ giúp kinh phí của Vương quốc Bỉ, đình Thổ Hà lại được

dỡ hết để làm lại. Trong lẩn trùng tu này đình được phục chế theo các ảnh chụp còn

lưu trữ bên Pháp. Sau khi làm xong đình thì chùa Thổ Hà và Văn Chỉ cũng được xây

dựng lại. Công trình đã hoàn thành giúp cho quẩn thể văn hoá độc đáo này ngày càng

khang trang, xứng đáng với tầm vóc là Di tích Lịch sử - Văn hoá, kiến trúc - nghệ

thuật cấp Quốc gia.

Một sồ Í>1 ticVi lịcVi sử - vẰti VioẮ Việt Naini

c 16 )